«Συνάντηση ενός ηλιθίου με μια ιδέα» Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φθιώτιδος Νικολάου

Έχει διαπιστωθεί ότι τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο του φανατισμού παρουσιάζει επικίνδυνη έξαρση. Και δεν είναι μόνο ο χώρος του Ισλάμ που ως εκ φύσεώς του έχει ιδιαιτερότητα να εκτρέφει φανατισμένες συνειδήσεις, αλλά ακόμα και μέσα στο χώρο της ελευθερίας, στην Εκκλησία του Χριστού συναντά κανείς μικρόνοες που ζουν την εξαλλοσύνη του μεγαλείου μιας παραποιημένης ιδέας κι έχουν την ψευδαίσθηση ότι μ’ αυτό τον τρόπο, με τις ακρότητες και τη βία, επιτελούν έργο θεάρεστο.

Αιτία και πηγή φανατισμού είναι ο εγωισμός και η παράνοια.  Ο φανατικός επιζητεί να επιβάλει διαπαντός μέσου και τρόπου το δικό του πιστεύω αγνοώντας με τον τρόπο αυτό την ελευθερία των άλλων προσώπων. Η μεγαλομανία και ο εγωκεντρισμός τον οδηγούν σε κρίσεις και αντιθέσεις προς το περιβάλλον του. Η επιμονή που τον διακρίνει στην επιβουλή των ιδεών του δεν είναι ζήλος, αλλά έλλειψη του γνησίου χριστιανικού πνεύματος, που βασίζεται στη φράση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: «Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν…» (Μαρκ. η΄ 34).

Βλέπει κανείς εκδηλώσεις φανατισμού και απορεί πως υπάρχουν άνθρωποι που γίνονται κομβολόι στα χέρια των δημαγωγών, ποδοπατώντας έτσι το μεγάλο δώρο της ελευθερίας που τους έδωσε ο Θεός να σκέπτονται αβίαστα, αντικειμενικά, ήρεμα, και να αποφασίζουν ανεπηρέαστα. Το τραγικό δε σ’ αυτούς τους τύπους των ανθρώπων δεν είναι μόνο η επιμονή σε μια ιδέα, αλλά η επιβολή της στους άλλους με κάθε τρόπο ακόμα και με βία.

Ο πιο επιεικής χαρακτηρισμός γι’ αυτούς είναι εκείνος που δίνει το παρακάτω απόφθεγμα: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δυστύχημα από τη συνάντηση ενός ηλιθίου με μια ιδέα».

Τελικά οι φανατικοί δεν είναι μόνο φαρισαίοι και εγωκεντρικοί, είναι και παρανοϊκοί. Ο Κικέρων τους φανατικούς ονομάζει δαιμονισμένους και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας «Ψευδοπροφήτες» Είναι μια αρρώστια της προσωπικότητας που αν δεν αντιμετωπισθεί με τα φάρμακα της αγάπης και της μακροθυμίας κινδυνεύει να προκαλέσει ανεπανόρθωτα τραύματα στο σώμα της κοινωνίας. Η Εκκλησία μας βλέπει με κατανόηση το απόστημα αυτό του μυστικού Σώματός της. Για την θεραπεία του δεν ακολουθεί τα άκρα, αλλά με σύνεση και μητρική κατανόηση ανέχεται και μακροθυμεί. Όπου δε επιβάλλεται, παίρνει τα απαραίτητα παιδαγωγικά μέτρα για τη διαφύλαξη του πληρώματός της από την επικίνδυνη αυτή υστερία.

Άλλωστε μόνος του ο οργανισμός της Εκκλησίας αποβάλλει κάθε περιττό που δεν ακολουθεί την όλη λειτουργία του. Στην Εκκλησία όλοι μαζί ενωμένοι με μια καρδιά και ένα πνεύμα πορευόμαστε το δρόμο του αγιασμού και της τελειώσεως. Κανείς δεν διεκδικεί το αλάθητο και το αναμάρτητο. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι μέσα από την αμαρτία μπορεί να ξεπηδήσει η αρετή και ότι μέσα από την φαινομενική αρετή μπορεί να ξεπηδήσει η διαφθορά. Εκείνος που ενεργεί τη σωτηρία της Εκκλησίας είναι ο Ιησούς Χριστός. Η αγωνιστικότητα και ο ένθεος ζήλος δεν αποκλείονται από την Εκκλησία όταν προέρχονται από ταπεινή και αγαπώσα καρδία.

Ο ζήλος και ο ενθουσιασμός ενός συνειδητού χριστιανού δεν έχουν καμία σχέση με το φανατισμό, διότι ο πιστός που εμφορείται από γνήσιο εκκλησιαστικό πνεύμα, γνωρίζει να υποχωρεί, να ταπεινώνεται και να υπακούει. Πάνω απ’ όλα δε να εμπιστεύεται τα πάντα στα χέρια του προνοητού Θεού, ο οποίος και «εκ των λίθων δύναται εγείραι τέκνα τω Αβραάμ» (Λουκ. γ΄ 8).

Ο θρησκευτικός φανατισμός σε τούτο διαφέρει και καθίσταται πιο επικίνδυνος από τους άλλους, πολιτικούς, φυλετικούς κ.λπ. φανατισμούς, ότι παρέχει την ψευδαίσθηση της νομιμότητας και της ηθικότητας, ότι δηλαδή ο αγώνας γίνεται για την αλήθεια και την ηθική.

Υπάρχει όμως αλήθεια και ηθική εκεί όπου δεν υπάρχει ταπείνωση και αγάπη; Ας προσέξουμε. Μην αφήσουμε το διάβολο να μας κτυπήσει εκ δεξιών. Αν υποκύψουμε, η πλάνη μας θα είναι μεγάλη.

Ο Θεός θέλει να συνοδεύονται ο ενθουσιασμός και ο ζήλος από την αγάπη και τη συναίσθηση ότι κι αν εμείς σήμερα στέκουμε, δεν αποκλείεται  αύριο να πέσουμε και να συντριβούμε.