Ερμηνευτική ανάλυση της αποστολικής περικοπής της Κυριακής της Σαμαρείτιδος. υπό του Αρχιμανδρίτου Παύλου Δημητρακόπουλου

Ερμηνευτική ανάλυση της αποστολικής περικοπής της Κυριακής της Σαμαρείτιδος.

Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου, Πρ. Ιερού Ναού Τιμίου Σταυρού Πειραιώς

Εν Πειραιεί τη 8η Μαΐου 2015.

Συνεχίζοντες τα ερμηνευτικά σχόλια στις Πράξεις, προχωρούμε στην ερμηνευτική ανάλυση της αποστολικής περικοπής της Κυριακής της Σαμαρείτιδος. Είναι μια περικοπή από το 11ο κεφάλαιο των Πράξεων, στίχοι 19-30. Στην περικοπή αυτή ο ευαγγελιστής Λουκάς μας περιγράφει, πως ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε προοδευτικά έξω από τα όρια της Παλαιστίνης και έφθασε μέχρι την Αντιόχεια και πως η μεγάλη αυτή πόλις της εποχής εκείνης συν τω χρόνω εξελίχθηκε σε ένα σπουδαίο ιεραποστολικό κέντρο, χάρις στην ιεραποστολική δράση του Βαρνάβα και του Παύλου.Στις γραμμές που ακολουθούν προχωρούμε σε σύντομη ερμηνευτική ανάλυση της περικοπής. 

19 «Οι μεν ουνδιασπαρέντες από της θλίψεως της γενομένης επί Στεφάνω διήλθον έως Φοινίκης και Κύπρου και  Αντιοχείας, μηδενίλαλούντες τον λόγον ει μη μόνον  Ιουδαίοις». Από τον στίχο αυτό ο Λουκάς αλλάζει θέμα και επανέρχεται στην περιγραφή του ιεραποστολικού έργου της Εκκλησίας, που επακολούθησε μετά τον λιθοβολισμό του Στεφάνου. Αφού μας μίλησε για το σπουδαίο αυτό γεγονός της επιστροφής και του βαπτίσματος του πρώτου ειδωλολάτρου εθνικού, του Κορνηλίου, έρχεται τώρα με τον στίχο αυτό, να μας συνδέσει με τον στίχο 8,4: «Οι μεν ουνδιασπαρέντες διήλθον ευαγγελιζόμενοι τον λόγον». Εδώ ο Λουκάς επανέρχεται στον διωγμό που ξέσπασε μετά τον λιθοβολισμό του Στεφάνου, για τον οποίο ήδη είχε κάνει λόγο προηγουμένως στους πρώτους στίχους του 8ου κεφαλαίου και στη διασπορά των χριστιανών που προήλθε από τον διωγμό αυτό. Η διασπορά αυτή εξ’  αιτίας «της θλίψεως της γενομένης επί Στεφάνω», δηλαδή του διωγμού που επακολούθησε μετά τον λιθοβολισμό του Στεφάνου, ενώ φαινόταν σαν μια συμφορά, στην πραγματικότητα ήταν μια ευλογία, διότι έγινε αφορμή της διαδόσεως του ευαγγελίου σ’ όλη την Παλαιστίνη. Όλοι όσοι διώχθηκαν με τον διωγμό, σκόρπισαν σε διάφορα μέρη, όχι για να ασφαλισθούν, αλλά για να ευαγγελιστούντον λόγο του Θεού. Παρουσιάζει εδώ ο Λουκάς δύο κύματα ευαγγελισμού, δύο ιεραποστολικά ρεύματα. Το ένα το περιέγραψε ήδη στα προηγούμενα κεφάλαια 8και 9. Είναι ο Φίπιππος, που πάει στη Σαμάρεια, κατόπιν στη γάζα και μετά προς βορράν μέχρι την Καισάρεια. Στη Σαμάρεια έρχεται και ο Πέτρος με τον Ιωάννη. Κατόπιν συνεχίζει ο Πέτρος στη Λύδδα, στην Ιόππη και κατόπιν φθάνει και αυτός στην Καισάρεια. Αυτό ήταν το ένα ρεύμα, το ένα  ιεραποστολικό κύμα. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Έχουμε και δεύτερο. Το δεύτερο αυτό κύμα προχώρησε ακόμη πιο μακρυά. Σκόρπισε γύρω γύρω και πέρα από την Παλαιστίνη. Πήγε μέχρι την Φοινίκη, την Κύπρο και την  Αντιόχεια. Η Φοινίκη είναι ο σημερινός Λίβανος, η δε Αντιόχεια, βρίσκεται στη σημερινή βόρεια Συρία. Όλοι αυτοί οι ιεραπόστολοι, οι χαρισματούχοι, οι ευαγγελιστές, που έφθασαν μέχρι αυτά τα μέρη, δεν κήρυτταν το ευαγγέλιο στους ντόπιους κατοίκους (Κυπρίους, Φοίνικες, Αντιοχείς), που ήσαν ειδωλολάτρες, παρά μόνο στους Ιουδαίους: «μηδενίλαλούντες τον λόγον ει μη μόνον  Ιουδαίοις».  Δεν είχαν ακόμη τέτοια εντολή από το Πνεύμα το άγιο. Το πρώτο άνοιγμα προς τους εθνικούς, το έκανε ο Πέτρος, βαπτίζοντας τον Κορνήλιο, που ήταν όχι απλώς εθνικός, αλλά και απερίτμητος, διότι υπήρχαν και πολλοί εθνικοί, που ήταν προσήλυτοι και είχαν περιτμηθεί.

20 «Ήσαν δε τινες εξ αυτών άνδρες Κύπριοι και Κυρηναίοι, οίτινες εισελθόντες εις  Αντιόχειαν ελάλουν προς τους  Ελληνιστάς, ευαγγελιζόμενοι τον Κύριον Ιησούν». Μεταξύ εκείνων που διεσπάρησαν λόγω του διωγμού ήσαν και κάποιοι Ελληνιστές, δηλαδή Εβραίοι μεν ως προς την καταγωγή,αλλ’ οι οποίοι είχαν γεννηθεί άλλοι στην Κύπρο και άλλοι στην Κυρήνη της Βορείου Αφρικής, οι οποίοι ήρθαν στην Αντιόχεια και άρχισαν να διδάσκουν το ευαγγέλιο στους εκεί κατοικούντας Ελληνιστές, δηλαδή τους Εβραίους της διασποράς, που ομιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Δεν μας λέει τίποτε για την ιεραποστολή στην Φοινίκη, ενώ για την ιεραποστολή στην Κύπρο θα μας μιλήσει αργότερα. Κάνει όμως εκτενή λόγο για την Αντιόχεια, διότι η Αντιόχεια ήταν την εποχή εκείνη, μεγάλο διοικητικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Ήταν η τρίτη πόλις του κόσμου, μετά την Ρώμη και την Αλεξάνδρεια. Ήταν η Ρώμη της ανατολής, η πόλις που συνέδεε την Ανατολή με την Δύση. Πρέπει να είχε πληθυσμό γύρω στις 500.000 κατοίκους, που δεν ήταν μικρό πράγμα την εποχή εκείνη. Βέβαια είχε και διαφθορά και εξαχρείωση των ηθών και πνευματική κατάπτωση, που δεν λέγεται. Αυτοί λοιπόν οι Κύπριοι και οι Κυρηναίοι, άνθρωποι ζηλωτές και φλογεροί, με Πνεύμα άγιο και ιεραποστολικό ζήλο για την εξάπλωση του ευαγγελίου, ήρθαν στην μεγαλούπολη αυτή και άρχισαν να κηρύττουν. Στην πόλη της Αντιόχειας κατοικούσαν πολλές χιλιάδες Εβραίοι μετανάστες της διασποράς, που ήταν οργανωμένοι και είχαν συναγωγές και παροικίες ακμάζουσες. Σ’ αυτούς λοιπόν ήρθαν, να κηρύξουν τον λόγο του Θεού. Και πιο συγκεκριμένα να κηρύξουν, ότι ο Μεσσίας, για τον οποίο ομίλησαν οι προφήτες έχει ήδη έρθει και αυτός είναι ο Ιησούς Χριστός και ότι αυτός ο Μεσσίας είναι ο ενανθρωπίσαςΓιαχβέ.

21 «και ην χειρ Κυρίου μετ  αυτών, πολύς τε αριθμός πιστεύσας επέστρεψεν επί τον Κύριον». Η φράση «χειρ Κυρίου» σημαίνει τη  δύναμη του Θεού. Δηλαδή οι Κύπριοι αυτοί και οι Κυρηναίοι, αν και δεν ήταν απόστολοι της ομάδος των 12, ωστόσο όμως είχαν την δύναμη του Θεού μαζί τους. Και η δύναμις αυτή γινόταν φανερή αφ’ ενός μεν με τα πολλά θαύματα που επιτελούσαν και αφ’ ετέρου με τον δυνατό θεολογικό τους λόγο, που ήταν λόγος θεοφώτιστος, λόγος άριστα κατοχυρωμένος με βιβλικές μαρτυρίες, λόγος φορτισμένος με την Χάρη του αγίου Πνεύματος, ικανός να ανασταίνει ψυχές από τον πνευματικό θάνατο της αμαρτίας και να τις οδηγεί στη σωτηρία. Και το αποτέλεσμα της παρουσίας της δυνάμεως του Θεού στο ιεραποστολικό τους έργο ήταν ο μεγάλος αριθμός των ανθρώπων, που πίστεψαν. Δεν ήταν δε μικρό το κατόρθωμα αυτό. Διότι δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση να μεταστρέψει κανείς Εβραίους φανατικά προσηλωμένους στη θρησκεία τους, καρφωμένους στις ιουδαϊκές των παραδόσεις. Το να εγκαταλείψουν τις παραδόσεις αυτές και να δεχθούν το ευαγγέλιο, ήταν μεγάλη νίκη, μεγάλη επιτυχία. Ή αργότερα, όταν θα επεκτείνουν το ιεραποστολικό τους έργο και προς τους ειδωλολάτρες, δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση, να πείσουν τους ανθρώπους αυτούς να εγκαταλείψουν το σκότος της ειδωλολατρείας, που ήταν συνδεδεμένη με όργια και πάθη και αθλιότητες και να δεχθούν μια πίστη, που απαιτεί αυταπάρνηση και εγκράτεια και αγνότητα και τόσες άλλες θυσίες. Στο έργο αυτών των ταπεινών ιεραποστόλων πραγματοποιείται ο λόγος του Κυρίου μας «Και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας της ζωής υμών έως της συντελείας του αιώνος». Χωρίς την δύναμη του Θεού δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτε, ενώ όταν είναι αυτή μαζί μας «πάντα ισχύομεν».

22 « Ηκούσθη δε ο λόγος εις τα ώτα της εκκλησίας της εν Ιεροσολύμοις περί αυτών, και εξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθείν έως  Αντιοχείας». Έφθασε δε μέχρι τα αυτιά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων η φήμη για τις επιτυχίες των παρά πάνω ιεραποστόλων στην Αντιόχεια, ότι δηλαδή μεγάλος αριθμός Εβραίων είχε πιστεύσει στον Χριστό. Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων παρακολουθεί και εποπτεύει με άγρυπνο μάτι τα πάντα. Εκεί βρίσκονται ακόμη οι απόστολοι, που αποτελούν την εκκλησιαστική ηγεσία, που έχει την γενική ευθύνη για την πορεία του ιεραποστολικού έργου σ’ όλες τις άλλες περιοχές και πόλεις και την ρύθμιση όλων των εκκλησιαστικών υποθέσεων. Εκεί βρίσκεται το στρατηγείο, το γενικό επιτελείο στρατού, που διευθύνει την μάχη στα διάφορα μέτωπα του ιεραποστολικού αγώνος. Με πολύ χαρά λοιπόν οι απόστολοι πληροφορούνται την εξάπλωση του ευαγγελίου στην μεγαλύτερη πόλη της Ασίας. Με χαρά αλλά και με αγωνία. Γιατί με αγωνία; Διότι όταν αυξάνει ο αριθμός των πιστών, τότε εγκυμονείται ένας διπλός κίνδυνος: Ο  πρώτος είναι ο κίνδυνος της διασπάσεως της ενότητος της Εκκλησίας και ο δεύτερος, να αλλοιωθεί η γνησιότητα του ευαγγελικού λόγου. Και οι δύο κίνδυνοι μεγάλοι και φοβεροί για την Εκκλησία. Διότι αν διασπασθεί η Εκκλησία παύει να είναι Εκκλησία. Αν αλλοιωθεί το ευαγγέλιο, παύει να είναι ευαγγέλιο. Γι’ αυτό και οι απόστολοι από τα Ιεροσόλυμα με αγωνία παρακολουθούν τις εξελίξεις,  μήπως συμβεί ένα από τα δύο αυτά κακά. Και τι κάνουν, για να προλάβουν τέτοια ενδεχόμενα; «Εξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθείν έως  Αντιοχείας». Διάλεξαν και έστειλαν τον Βαρνάβα για να πάει μέχρι την Αντιόχεια. Δεν τον έστειλαν να πάει στην Αντιόχεια, αλλά μέχρι την Αντιόχεια, που σημαίνει να κάνει μια περιοδεία από τα Ιεροσόλυμα μέχρι την Αντιόχεια και να επισκεφθεί όλες τις Εκκλησίες που είναι στην πορεία του. Γιατί όπως ήδη έχουμε πει, το ευαγγέλιο έχει ήδη εξαπλωθεί σ’ όλες τις πόλεις και τα χωριά, που βρίσκονται μεταξύ Ιερουσαλήμ και Αντιοχείας, δηλαδή στην Βόρεια Παλαιστίνη, στην Φοινίκη και την Συρία. Και αποστέλλεται όχι απλώς για να επισκεφθεί, αλλά και για να κάνει έναν έλεγχο, πως πάνε εκεί οι χριστιανοί, πως είναι η ζωή τους, ποιά είναι η πίστη τους, η ενότητά τους, η καθαρότητά τους, η μετάνοιά τους, η αγάπη τους και η αφοσίωση τους στο Κύριοκ.λ.π. Ακόμη βλέπουμε εδώ το μεγάλο ενδιαφέρον της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων για την Εκκλησία της Αντιοχείας.Και τούτο διότι η πόλις αυτή αποτελεί την πρωτεύουσα της Ασίας, και ως εκ τούτου έχει όλες τις προϋποθέσεις, για να αποτελέσει ένα σπουδαίο κέντρο ιεραποστολής. Και πράγματι, όπως περιγράφει στα επόμενα κεφάλαια ο Λουκάς, η Αντιόχεια εξελίχθηκε σε μια από τις σπουδαιότερες και ακμαιότερες, εκκλησίες των αποστολικών χρόνων, σε ένα δεύτερο μετά τα Ιεροσόλυμα κέντρο ιεραποστολής.

Και γιατί δεν έστειλαν κάποιους αποστόλους, όπως προηγουμένως στη Σαμάρεια τον Πέτρο και τον Ιωάννη, αλλά τον Βαρνάβα; Γιατί έβλεπαν οι απόστολοι με τον θείο φωτισμό που είχαν, ότι δεν ήρθε ακόμη η ώρα να απομακρυνθούν έξω από τα όρια της Ιουδαίας. Ήταν ακόμη ανάγκη, να παραμείνουν στα Ιεροσόλυμα, για να μπορούν να διευθύνουν και να μεριμνούν για όλα τα εκκλησιαστικά ζητήματα και προ πάντων για την ενότητα, μέχρις ότου εδραιωθεί η εκκλησιαστική ζωή, σ’ όλες αυτές τις περιοχές. Επί πλέον ο Βαρνάβας ήταν μια αυθεντία σ’ όλο τον ιουδαϊκό κόσμο. Είχε μια δεύτερη θέση μετά τους αποστόλους, γεμάτος με Πνεύμα άγιο, με ζήλο ιεραποστολικό. Επίσης ήταν Κύπριος, όπως επίσης Κύπριοι και Κυρηναίοι ήταν και οι ιεραπόστολοι στην Αντιόχεια. Άρα λοιπόν αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος για να σταλεί.

το είδαμε εδώ