ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

 

Ή συγκεκριμένη εικόνα του Ευαγγε­λισμού, πού συνοδεύει, αποτελεί εύγλωττη φανέρωση της μοναδικότη­τας των Σιναΐτικών σεβασμάτων καί εικόνων, τόσο αυτών πού φιλοτεχνημέ­νες αλλού κατέληξαν στην Σιναίτική εσχατιά της Βυζαντινής Αυτοκρατο­ρίας, όσο καί εκείνων, πού κατά πάσα πι­θανότητα αγιογραφήθηκαν στην περιο­χή του Σινά, όπως ή παρούσα εικόνα, ή οποία τοποθετείται χρονικά στο τελευ­ταίο τέταρτο του 12ου αι., αύγοτέμπερα σε ξύλο διαστάσεων 61x42,2 εκ. εντασ­σόμενη καλλιτεχνικά στην ύστεροκο-μνήνεια εποχή.

Συνιστώντας προγενέστερη ονομα­σία του Ευαγγελισμού» ή επιγραφή «ό Χαιρετισμός» προέρχεται από την άρχαγγελική προσφώνηση προς την Θεοτόκο; «Χαίρε κεχαριτωμένη...» (Λουκ. α'28).

Ή αρχή, το «κεφάλαιο», της θείας οικονομίας, τελεσιουργεΐται στην εικό­να μεταξύ ουρανού (γαλάζιο κορυφής) καί γης (γαλάζιος ποταμός βάσης), εντός της φθαρτής πραγματικότητας του χωροχρόνου.Το μυστήριο,εμβόλι­μο,έτερο προς τα ανθρώπινα,αίσθητοποιείται με την άφειδώλευτη χρήση χρυ­σού κάμπου καί χρυσοκονδυλιάς, τα όποια αντανακλούν τη λαμπρότητα της Βασιλείας. Επιπλέον ή χρήση στιλβωμέ­νου χρυσού άφ' ενός εντοπίζει σημειο­λογικά περιοχή της εικόνας με ιδιαίτερη σημασία (άκτίνα-μετάλλιο-φωτοστέφανα),άφ' ετέρου συνιστά ιδιαίτερο χαρα­κτηριστικό των σιναϊτικής προελεύσεως εικόνων.

Οι μορφές, κλασικές, χάνουν το βά­ρος τους καί αιωρούνται πνευματοποιημένες.Ό Αρχάγγελος Γαβριήλ σαν έξάγγελος αρχαίας τραγωδίας, θεόσταλτος εντολοδόχος, με την αρχαιο­ελληνική βοστρυχόμορφη κόμη ίπταται, άρτι αφιχθείς, νηφάλιος, με συναίσθηση της αποστολής του, στοχαστικός, με στοιχεία κλασικού αγάλματος, τηρώ­ντας τα πτερά άνατεταμένα προς τα πισω, σχεδόν σεβίζοντα, πάλλεται, όλος κίνηση και ζωντάνια μέ­σα στις λαμπρές από τίς χρυσοκονδυλιές νηματοειδείς πτυ­χώσεις του ενδύματος του. Διστακτικός στην κατανόηση του μυστηρίου, δείχνει να σκέπτεται τον τρόπο, πού θα αναγγείλει προς τη Θεοτόκο το θεόλεκτο «χαίρε», δηλ. το μήνυμα της θεί­ας ενανθρωπίσεως, «έλογίζετο εν έαυτώ το θαύμα έκπληττόμενος» (Δοξαστικό στιχηρό εορτής).

Ή εικόνα «φωτογραφίζει» τη στιγμή της φανερώσεως του τελεσιουργουμένου μυστηρίου της ένσαρκώσεως του Υίού καί Λόγου του Θεού. Χρυσή ακτίνα ακτίστου θείου φωτός ξεκινά από το θεϊκό τόπο του ουρανού (Θεός Πατήρ) για να καταλή­ξει στη Θεοτόκο Μαρία καί το κυοφορούμενο πλέον βρέφος. Στήν πορεία της ή ακτίνα ακριβώς στη μέση (τριαδική ετερό­τητα καί ισοτιμία) διακόπτεται από χρυσό μετάλλιο, πού περιέ­χει το πανάγιο Πνεύμα «εν εϊδει περιστεράς», αφού συντελέ­στηκε το μυστήριο «εκ Πνεύματος αγίου καί Μαρίας της παρ­θένου» (Σύμβολο Πίστεως).

Ή παρθένος Μαρία, στωική, μελαγχολική βασίλισσα στο θρόνο της, εμφαντικά στραμμένη προς τον Αρχάγγελο κρατά στα χέρια της νήμα στο χρώμα του αίματος, νύξη της χοικότητας. Στό στέρνο Της σε διάφανη λευκή μονοχρωμία μέσα σε ελλειπτική δόξα, στο κενό μεταξύ των χειρών Αυτής, ανάμεσα σε δύο τοξοειδείς γραμμές μόλις διακρίνεται σαν ύπόλευκη σύνθεση άναπαυόμενος ό σεσαρκωμένος Λόγος καί τέλειος άνθρωπος ως «σκύμνος λέοντος» (Γεν. 49, 9), έμβρυο κυο­φορούμενο πού αποτελεί τον πυρήνα του μυστηρίου, το κυ­ρίαρχο καί εν ταύτω λανθάνον πρόσωπο του γεγονότος.

Ό τρόπος άπεικονήσεως του ύπόλευκου εμβρύου Ιησού παραμένει μοναδικός στη βυζαντινή τέχνη. Πρόκειται για εικο­νογραφική λεπτομέρεια πού διαφεύγει στην πρώτη βιαστική θέαση της εικόνας αλλά εκπλήσσει με την πρωτοτυπία καί τη μοναδικότητα της εκτέλεσης. Αδυνατεί να υποταχθεί το θεο­λογικό αίσθημα σε εικαστική «λογική» αποσιωπώντας εικονο­γραφικά το μέγα μυστήριο του Ευαγγελισμού. Τότε αναλαμβά­νει ό χρωστήρας, χωρίς να προδώσει τη λογική, να υποταχθεί στο υπέρλογο με τη φειδώ της μονοχρωμίας. Ό Θεός τέμνο­ντας συγκλονιστικά αλλά αθόρυβα την ανθρώπινη ιστορία με σιωπή καί ταπείνωση, όπως ό φωτισμένος σιναίτης αγιογρά­φος Τον αναπαριστά, διακρίνεται ως αθέατη παρουσία, όπου για την οικονομία του μυστηρίου καταργείται ό ρεαλιστικός χα­ρακτήρας της σάρκας, όταν επιχειρείται να έξεικονισθεΐ το μυ­στήριο. Υπερρεαλιστική προσέγγιση του 20ου αιώνα στο τέ­λος του 12ου! Ή Πλατυτέρα των ουρανών χωρεί τον Αχώρη­το, αλλά είναι αδύνατον να φυλακιστεί το σημαινόμενο -ή ενσαρκωμένη Σωτηρία- καλυπτόμενο πλήρως υπό χοική σάρ­κα, έστω καί αν αυτή είναι Παναγία, όπως ή φυσική όραση καί ή κοινή λογική θα πρόσταζαν. Οι αισθήσεις μοιράζονται τη χα­ρά της θέασης του μεγάλου Μυστηρίου της παγγενοϋς από Α­δάμ έως τερμάτων αιώνος, ανακτήσεως της δυνατότητας