Παραγκωνισμός της Ανάστασης στον δυτικό χριστιανισμό

Αν η εγκεφαλική προσέγγιση των ζητημάτων και το αντίστοιχο «στέγνωμα» της καρδιάς χαρακτηρίζει τον δυτικό άνθρωπο και εξηγεί εν πολλοίς την παραγνώριση της Ανάστασης, υπάρχει στον δυτικό χριστιανισμό, όπως και προσωπικά διέγνωσα, ένα εσωτερικό σύμπτωμα που συμπληρώνει και επιτείνει αυτήν την παραγνώριση. Πρόκειται για το ότι η βίωση της πίστης επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στη σταύρωση του Χριστού, με αποτέλεσμα σχεδόν αποκλειστικά η εξιλέωση να αναζητείται και να θεωρείται ότι πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής στο Πάθος Του. Αυτή η συμμετοχή συνεπάγεται αναζήτηση ποικίλων τρόπων να συμπάσχουν οι πιστοί με το Χριστό, από την επίπονη οδοιπορία κατά τα προσκυνήματα μέχρι τη συνειδητή και συστηματική επιδίωξη πρόκλησης πόνου, κυρίως σωματικού. Το στοιχείο αυτό σημάδεψε τον ρωμαιοκαθολικισμό όχι μόνο στον Μεσαίωνα, κυρίως με τις αυτομαστιγώσεις, αλλά και στους νεώτερους χρόνους. Ακόμη στον 19ο αιώνα οι λεγόμενοι ντολορίστες  (από τη λέξη douleur= πόνος) επιδίωκαν σκόπιμα τον πόνο ως μέσο εξιλέωσής τους. Η στάση και πράξη αυτή προσομοιάζει προς μία παθολογική, μαζοχιστικού τύπου, εκτροπή της χριστιανικής πίστης και ζωής, η οποία όχι μόνο δεν έχει απορριφθεί ως τέτοια αλλά ως βίωμα και νοοτροπία είναι μέχρι σήμερα αποδεκτή. Έχω την πεποίθηση ότι αυτό δεν χαρακτηρίζει απλώς ένα άλλο τρόπο βίωσης της πίστης στη Δύση, που μπορεί να γίνει αποδεκτός ως τοπική ιδιαιτερότητά της, αλλά αποτελεί παραφθορά του περιεχομένου της. Εν πάση περιπτώσει αυτό που ενδιαφέρει εδώ είναι ότι η Ανάσταση του Χριστού ως το καίριο γεγονός της απελευθέρωσης του ανθρώπου μοιραία παραμερίζεται, αφού η εξιλέωση επικεντρώνεται στη συμμετοχή στη σταύρωση και το Πάθος του Χριστού. Απτά δείγματα αυτού του παραμερισμού καταφαίνονται στη λατρευτική ζωή και ειδικά στην υμνολογία των δυτικών εκκλησιών (σε αντίθεση με αυτή των ορθοδόξων εκκλησιών που διαπερνάται απ’ άκρου εις άκρον από την αναστάσιμη δοξολογία).
Πέραν αυτού, υπάρχει στη ρωμαιοκαθολική θεολογία ένα γενικότερο γνώρισμα που την εμποδίζει να συνειδητοποιεί το νόημα της Ανάστασης. Κι αυτό οφείλεται στο ότι αντιλαμβάνεται τη σωτηρία που έφερε ο Χριστός ως ικανοποίηση του Θεού που είχε προσβληθεί από την αμαρτία του ανθρώπου, δηλαδή κατά τρόπο ανθρωποπαθή, στατικό και νομικό. Μ’ αυτήν την αφετηρία αδυνατεί να κατανοήσει την ορθόδοξη αντίληψη της σωτηρίας που συνδέεται με την Ανάσταση του Χριστού ως υπερνίκηση του θανάτου, της τραγικότητας και της αμαρτίας. Έτσι φθάνει στο σημείο να αρνείται ότι ο θάνατος και η αμαρτία νικήθηκε από τον Χριστό, με την πρωτοφανή σκέψη ότι η πραγματικότητα της ζωής το διαψεύδει! Για τους ορθόδοξους ο κόσμος δεν λυτρώθηκε μια για πάντα, απλώς ο Χριστός ένωσε «τα πριν διεστώτα» και η σωτηρία, που έφερε, έγκειται στο ότι άνοιξε τον δρόμο τής αληθινής κοινωνίας του ανθρώπου με τον αληθινό Θεό, έχει δηλαδή δυναμικό χαρακτήρα.
Αν στη Δύση η σχέση του ανθρώπου με την Ανάσταση του Χριστού έχει περιθωριοποιηθεί και η βίωση του νοήματός της και μέσα στην εκκλησία έχει παραμερισθεί, στην ορθόδοξη Ανατολή, παρά ορισμένες εξ αντανακλάσεως δυτικές επιδράσεις, η υπαρξιακή σημασία της Ανάστασης παραμένει εν πολλοίς αυθεντική και ζωντανή. Ένα καίριο εν τούτοις ερώτημα που άφορα όλη την ορθόδοξη Εκκλησία είναι: θα δείξει τη δύναμη της και θα έχει το φωτισμό να συμβάλει στο να ξεπερασθεί η άγνοια και η αδιαφορία, η άρνηση και ο παραμερισμός της Ανάστασης και στο να βιωθεί αυτή και πάλι, κυρίως στη Δύση αλλά και στην Ανατολή, ως το υπαρξιακό θεμέλιο της χριστιανικής πίστης;

(Νικήτας Αλιπράντης, «Παραγνωρισμένη Ανάσταση του Χριστού;» – «Πάσχα το τερπόν», εκδ. Ακρίτας)