Ο αφορισμός και το ανάθεμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Αποσπάσματα από το άρθρο "Ο Εχθρός στα Κεραμιανά", 

περιοδικό Τρίτο Μάτι, Σεπτέμβρης 2011 [οι καφέ αγκύλες, δικές μας].

Ο αφορισμός, που διαβάστηκε ενάντια στους κατοίκους των Κεραμιών [χωριών της Κρήτης που βασανίστηκαν από μαζικό δαιμονισμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού τους κατά το 19ο & τον 20ό αιώνα, ώς το 1936, όπου λυτρώθηκαν με μεγάλους & επώδυνους εξορκισμούς], είναι μια μορφή κατάρας, που δίνεται από κληρικούς, πασίγνωστη στο λαό μας και, υποθέτω, σε όλους τους λαούς. Τι είναι όμως;

Δεν έχει καμία σχέση με τον «αφορισμό» που ζητούν οι εκκλησιαστικοί κανόνες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αμαρτωλών πράξεων, όπως το «ανάθεμα», με τη λαϊκή έννοια, δεν έχει σχέση με τον αναθεματισμό των αιρετικών από τις Οικουμενικές Συνόδους.

Ο αφορισμός κατά τους ιερούς κανόνες είναι απλώς απομάκρυνση από τη θεία Μετάληψη και έχει χαρακτήρα θεραπευτικό και καθόλου τιμωρητικό. Η φράση «αφοριζέσθω», όταν συναντάται σε εκκλ. κανόνες, σημαίνει να μην κοινωνήσει ο άνθρωπος που διέπραξε κάποιο συγκεκριμένο αμάρτημα. Η οδηγία αυτή αποσκοπεί, αφενός, στη συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης, από πλευράς του χριστιανού (αφού, για ένα χριστιανό, η συμμετοχή  στη θεία Μετάληψη ισοδυναμεί με πνευματική τροφή), και, αφετέρου, στην προστασία της ψυχής του από ανάξια συμμετοχή στη θεία Μετάληψη, δηλ. συμμετοχή με κηλίδες εγωισμού και ηθικής πώρωσης, κατά το Α΄ προς Κορινθίους 11, 29. Η θεία κοινωνία θεωρείται «φάρμακον αθανασίας» και ένα φάρμακο βλάπτει όταν λαμβάνεται υπό ακατάλληλες συνθήκες.

Ο αναθεματισμός των αιρετικών από τις Οικ. Συνόδους δηλώνει ότι η Εκκλησία παραιτείται από τη φροντίδα για τη σωτηρία τους, αναθέτοντάς την (ανάθεμα = ανάθεση) εξ ολοκλήρου στο Θεό, αφού διαπιστώνει εγωιστική απόρριψη των προσευχών και της διδασκαλίας της. 

Σημειωτέον ότι «Εκκλησία», στον ορθόδοξο χώρο, εννοείται πάντα το σώμα των χριστιανών και όχι μόνον ο κλήρος, έννοια που έλαβε αργότερα στους Φράγκους και στον καθολικισμό, που προέκυψε από αυτούς. 

Η Εκκλησία δεν διαθέτει δόγματα, με την έννοια των άνωθεν επιβαλλόμενων αρχών πίστεως, αλλά βιωματική γνώση θείων καταστάσεων, που διατυπώνονται λεκτικά, υπό μορφή «όρων» (θεολογικών κειμένων), όταν προκύπτει αίρεση, δηλ. κατασκευασμένες θεολογικές διδασκαλίες κατά φαντασίαν, που αποπροσανατολίζουν τους αδαείς. Αυτός είναι ο λόγος που η αίρεση δεν είναι κάτι αγαπητό στους αγίους διδασκάλους του χριστιανισμού, σε αντίθεση με το σύγχρονο ορθολογισμό, που δεν διαθέτει παρά μόνο ανθρωπογενείς ιδέες (μη σωστικές), γι’ αυτό και αρέσκεται στη δημιουργία αποκλίσεων. Αυτό είναι το σκεπτικό της αντιμετώπισης των αιρέσεων κατά το χριστιανισμό, άσχετα αν το αποδέχεται ή όχι ο μη χριστιανός. Δεν επιθυμώ να επεκταθώ περαιτέρω.

Κατά τις πληροφορίες που λάβαμε από ορθόδοξους κληρικούς, γνώστες του θέματος (τους ευχαριστούμε), ο αφορισμός, που εξαπολύεται ως κατάρα «επί τινός κεφαλής», δεν είναι εκκλησιαστικό κείμενο, αλλά διαστρέβλωση εκκλησιαστικών κειμένων, για να λάβουν τη μορφή μαγικών επικλήσεων. Κατά τον αφορισμό, είτε διαβάζονται αποσπάσματα της Σολομωνικής, δηλ. κανονικές σκοτεινές επικλήσεις, είτε απαγγέλλονται «ανάποδα» οι εξορκισμοί που έχουν παραδοθεί από αγίους Πατέρες, π.χ. του Μεγάλου Βασιλείου, ώστε, αντί να εξορκίζεται ο «εχθρός», να προσκαλείται και, αντί να εκδιώκεται από ένα πρόσωπο, να αποστέλλεται!

Περιπτώσεις αφορισμού διασώζονται στην κρητική [και όχι μόνο] παράδοση πολλές. Φαίνεται πως ήταν μια πρακτική, όχι προσφιλής, αλλά καθόλου άγνωστη σε ανεξιχνίαστες κλοπές μοναστηριών… Λέγεται πως σε κάποιο μοναστήρι χάθηκε ο επικεφαλής του κοπαδιού τράγος και οι μοναχοί διάβασαν αφορισμό. Λίγες μέρες αργότερα βρέθηκε ο τράγος πνιγμένος, μπερδεμένος σ’ ένα πουρνάρι, που είχε ξεραθεί, γιατί «το έπιασε ο αφορισμός» ως υπεύθυνο της απώλειας του ζώου.

Αφορισμό περιγράφει (αυτοσχεδιάζοντας) ο Ν. Καζαντζάκης στο μυθιστόρημά του Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Εκεί αφορίζεται ο Μανολιός από το μοχθηρό παπά Γρηγόρη και ίσως αυτό το λογοτεχνικό επεισόδιο να προκάλεσε το μύθο περί αφορισμού του ίδιου του συγγραφέα από την Εκκλησία και, στη συνέχεια, περί μη εκκλησιαστικής του ταφής κ.τ.λ. (αντιθέτως, τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στον καθεδρικό ναό του αγίου Μηνά, στο Ηράκλειο, και κηδεύτηκε παρουσία του αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου).

Το ότι ένας παπάς μόνος του ή μια ομάδα ιερομόναχων μπορεί να «διαβάσει» αυτού του είδους τον αφορισμό είναι ένα επιπλέον τεκμήριο ότι δεν έχει σχέση με τον αφορισμό ως εκκλησιαστικό επιτίμιο, που δίνεται μόνο από Οικουμενική ή τοπική σύνοδο.

Σημειωτέον ότι υπάρχει και το λεγόμενο «πετρανάθεμα» ή νταβέτι, τρομερή μαγική επίθεση εναντίον μισητών προσώπων, που συνοδεύεται από ρίψη λίθων κατά φανταστικού στόχου. Στην Κρήτη, τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας και αμέσως μετά, φαίνεται πως νταβέτι χρησιμοποιούσαν αρκετοί μαύροι μάγοι: ως νταβεκλήδες μαρτυρούνται, στην ανατ. Κρήτη, ο Κυπριγιώτης από το Βραχάσι, ο Χατζή Σπυρίδος από το Μοχό, ο Κοτσιφάλης από τις Βρύσες, ο Κοζύρης από τις Μουρνιές και «ο παπά Μπίμπος, αν και παπάς» (βλ. Μανώλη Πιτυκάκη, «Ο Κυπιργιώτης», περιοδικό Δρήρος, Μηνιαίο Λαογραφικό-Ιστορικό-Λογοτεχνικό περιοδικό, Νεάπολις Κρήτης, έτος Α΄, 1937-8, σελ. 68-71, και Μανώλη Παπαδογιάννη, «Το Νταβέτι - μαγική τελετή στην Κρήτη», περιοδικό Κρητική Εστία, τευχ. 189, Δεκέμβριος 1968, σελ. 539-542). Η τελευταία επισήμανση φανερώνει ότι και παπάδες, σπάνια βέβαια, ήταν μπλεγμένοι σε τέτοιες σκοτεινές καταστάσεις. Αναρωτιέμαι αν το περίφημο ανάθεμα του Βενιζέλου (στο οποίο ΔΕΝ συμμετείχε ο άγ. Νεκτάριος – βλ. π. Χρυσόστομου Παπαδάκη, Το ανάθεμα του Βενιζέλου και ο άγ. Νεκτάριος) ήταν κάτι τέτοιο.

Ένα γνωστό κείμενο αναθέματος

 [...] «οποίοι αν ώσιν, άνδρες η γυναίκες, συγγενείς η ξένοι, ομού αφωρισμένοι υπάρχωσι, και κατηραμένοι, και ασυγχώρητοι, και μετά θάνατον άλυτοι, και τυμπανιαίοι· αι πέτραι και ο σίδηρος λυθείησαν, αυτοί δε μηδαμώς· κληρονομήσειεν την λέπραν του Γιεζή και την αγχόνην του Ιούδα, στένοντες είεν και τρέμοντες επί της γης ως ο Κάιν, η οργή του Θεού είη επ’ αυτούς, και άγγελος Κυρίου καταδιώξαι αυτούς εν δίστομω μαχαίραν… μηδείς συμφάγη αυτοίς ή συμπίη ή συναναστραφή ή χαιρετίση ή μετά θάνατον ταφής αξιώση, έχοντες και τας αράς πάντων των απ’ αιώνος αγίων και των οσίων τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων».

Αφοριστικό κείμενο «τύπου Κεραμιών» [κατάρας]. Χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας, ως μη όφειλε, ακόμη και από ιεράρχες. Ενίοτε –πρέπει να το επισημάνουμε– χρησιμοποιήθηκε εξ ανάγκης, για πράξεις του κοινού ποινικού δικαίου (ανεξιχνίαστες κλοπές ή φόνους) προκειμένου να αποφευχθεί η προσφυγή στα οθωμανικά δικαστήρια (βλ. σχετικά Μιχαηλάρης Παναγιώτης, Ο Αφορισμός κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, διδακτ. διατριβή, Αθήνα 1994).

Όμως, όπως φαίνεται, χρησιμοποιήθηκε μόνο σε έγγραφα και όχι σε κάποια τελετουργία. Εξάλλου, δεν υπάρχει «τελετή αφορισμού» στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ούτε και το παραπάνω κείμενο περιλαμβάνεται σε κανένα λειτουργικό βιβλίο της. «Η Εκκλησία εύχεται, δεν καταράται» απάντησε κατηγορηματικά γηραιός Κρητικός ιερέας, καλά καταρτισμένος, βεβαιώνοντας και πως ο ίδιος δεν έχει δει ποτέ κείμενο αφορισμού.

Τα παραπάνω δεν έχουν καμία σχέση με το «αφορίζεσθαι» στους ιερούς κανόνες (στέρηση της θείας μετάληψης) ή με τον αναθεματισμό των αιρετικών από τις Οικουμενικές Συνόδους, που εκφράζεται απλώς με τη φράση «ανάθεμα έστω».

["Νεκρός για τον κόσμο": Ο αιρετικός αναθεματίζεται με επίσημη διακήρυξη στα έγγραφα των εκκλησιαστικών συνόδων, για να γνωρίζουν οι άνθρωποι την ύπαρξη των αιρετικών διδασκαλιών και να μην εξαπατηθούν, νομίζοντάς τις για ορθόδοξες. Τους ίδιους τους αιρετικούς δεν τους επηρεάζει ψυχολογικά (δεν τους "τρομοκρατεί" κ.τ.λ.), γιατί ήδη έχουν αποχωρήσει μόνοι τους από την Εκκλησία (από την κοινότητα των ορθόδοξων χριστιανών)].

Το «ανάθεμα» παραδίδει τον άνθρωπο στο Θεό, όχι στο σατανά, πράγμα που η Εκκλησία ούτε θέλει, ούτε και έχει «εξουσία» να πράξει, όπως εσφαλμένα θεώρησε το Βατικανό. Και αφορά σε ανθρώπους που έχουν ήδη αποχωρήσει από την Εκκλησία, λόγω των αιρετικών διδασκαλιών τους, αλλιώς δεν έχει ισχύ, γιατί κι ένας άγιος μπορεί να αναθεματιστεί από μια «ληστρική» [=παράτυπη και κατευθυνόμενη] εκκλησιαστική σύνοδο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι όντως αναθεματισμένος!

Ο πάπας Πίος Ι΄ (1903-1914) με τιάρα (από το παράρτημα του βιβλίου του δολοφονημένου επισκόπου Παύλου Ντε Μπαγεστέρ Η μεταστροφή μου στην Ορθοδοξία). Η τιάρα είναι τρία στέμματα, το ένα πάνω απ' το άλλο, που δηλώνουν ότι "η Καθολική Εκκλησία έχει τριπλή εξουσία: στον ουρανό, στη γη και στον Άδη". Στη γη, λόγω της δύναμης του παπικού θεσμού, στον ουρανό, γιατί μπορεί να στείλει κάποιον στον παράδεισο δίνοντάς του άφεση αμαρτιών, και στον Άδη, γιατί μπορεί να στείλει κάποιον στην κόλαση αφορίζοντάς τον! Η αλαζονική αυτή (έως γελοία) ιδέα είναι ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΓΝΩΣΤΗ στην Ορθοδοξία. Η επισκοπική μίτρα (που φοράει στο κεφάλι του ο επίσκοπος όταν λειτουργεί) φορέθηκε επί Τουρκοκρατίας (αρχικά από τον πατριάρχη Αλεξανδρείας) απλώς και μόνο για να παρουσιάζεται ο επίσκοπος με κάποιο κύρος απέναντι στις οθωμανικές αρχές και δεν συνοδεύεται από καμία απολύτως διακήρυξη εξουσίας.

Το θέμα είναι αν ο ίδιος ο «υπό ανάθεμα» συνάνθρωπός μας επιτρέπει στο Θεό να τον σώσει ή παραδίδει τον εαυτό του στο διάβολο. Γι’ αυτό ο αναθεματισμός καταλήγει «παράδοση στο διάβολο» (αυτοπαράδοση του αναθεματισθέντος), μετά την εγκατάλειψη της υπόθεσης της σωτηρίας του από τους χριστιανούς. «Ο υπό ανάθεμα γεγονώς αποδιΐσταται μεν του Θεού, προσενούται δε και προσκληρούται τω Σατανά, και ανάθημα εκείνου αυτός εαυτόν ποιεί» (δηλ. αφιερώνει μόνος του τον εαυτό του στο διάβολο, Θ. Βαλσαμών, στο Γ. Α. Ράλλη – Μ. Ποτλή, Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων…, τόμ. 2, Αθήνησιν 1852, σελ. 712). Έτσι επιφέρει στους αναθεματισθέντες «την αράν, ή αυτοί εαυτούς υπεβάλοντο» (την κατάρα, στην οποία οι υπέβαλαν τον εαυτό τους, Συνοδικόν της Ορθοδοξίας).

Έτσι το «ανάθεμα» συνδέθηκε με απώλεια της σωτηρίας και αυτή –και μόνον– είναι η έννοια του Α΄ Κορινθ. 5, 1-5 («παράδοση στο σατανά» του ανθρώπου που επέμενε να έχει ερωμένη τη μητριά του), όπου και τονίζεται πως αυτό ζητείται «ίνα το πνεύμα σωθή εν τη ημέρα του Κυρίου Ιησού» (και του ανάλογου Α΄ προς Τιμόθεον 1, 20). Αν ο άνθρωπος «παραδινόταν στο διάβολο» από τις Οικ. Συνόδους, ο Εχθρός θα είχε εξουσία πάνω του και δε θα τον άφηνε να επιστρέψει (περίπτωση Κεραμιών). Όμως κάθε αιρετικός ή αμαρτωλός επιστρέφει αμέσως στο Θεό μόλις εγκαταλείψει «τα έργα του διαβόλου». Άρα έχει εξουσία του εαυτού του (εκτός αν παραδοθεί ο ίδιος στο διάβολο) και ο Θεός μπορεί να τον σώσει, αρκεί ο ίδιος να Του το επιτρέψει ανοίγοντάς του την καρδιά του.

Οι αφορισμένοι του Άθωνα

Αμφισβητούμενη (*) φωτογραφία δύο «άλυτων και τυμπανιαίων» σωμάτων αγιορειτών ιερομόναχων της Μεγ. Λαύρας, που συλλειτούργησαν με τους Ρωμαιοκαθολικούς μετά την υποταγή της Ορθοδοξίας στον Πάπα επί Μιχαήλ Παλαιολόγου (13ος αι.) [ενώ όσοι αρνήθηκαν θανατώθηκαν μαρτυρικά (βλ. φωτο στο τέλος)]. Οι 7 ή 11 «λατινόφρονες» μοναχοί της Μ. Λαύρας μαρτυρείται ότι, μετά το θάνατό τους, βρέθηκαν σε αυτή την κατάσταση, και χαρακτηρίστηκαν αφορισμένοι, χωρίς όμως να έχουν αφοριστεί σε κάποια τελετή τύπου Κεραμιών.

Η φωτο χρονολογείται στο 1932 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Κήρυξ Ορθοδόξων", αριθ. φύλ. 132. Τη λαμβάνουμε από εδώ. 

Στο σχετικό άρθρο αναφέρεται: «Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνος υπήρχαν στον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου των Αγίων Αποστόλων σε κοινή θέα προς διδασκαλία και σωφρονισμό εκ των γεγονότων, αλλά και προς παρότρυνση για προσευχές των ανθρώπων πού τους έβλεπαν, ώστε να τους συγχωρήσει και να τους ελεήσει ο Πανάγαθος Θεός διαλύοντας τά σώματά τους…». Αφού καταγράφονται κάποιες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, αναφέρεται ότι ένας προσκυνητής, βλέποντας τα πτώματα, έπαθε ανακοπή της καρδιάς και πέθανε και αυτό «υπήρξε και η αιτία να απομακρύνουν τους αφωρισμένους από τον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου και να τους πάνε σε μια σπηλιά κάτω, στην παραλία της Ρουμανικής Σκήτης, κτίζοντας με λιθάρια την πόρτα και κάνοντας αγνώριστο το μέρος όπου και παραμένουν ακόμη…».

Κατά τη γνώμη μου, περίπτωση αυτή, ίσως και άλλες παρόμοιες, έγινε αιτία να θεωρηθεί πως «οι αφορισμένοι δε λιώνουν» (εξ ου και τα… παπούτσια του Λασκαράτου) και αργότερα να γραφτεί το τρομακτικό κείμενο του «αφορισμού» [της Τουρκοκρατίας] με αναφορά στο ζήτημα.

Οι νεομάρτυρες του Αγ. Όρους, που θανατώθηκαν το 1274 από τον αυτοκράτορα Μιχ. Παλαιολόγο, γιατί αντέδρασαν στην ψευτο-ένωση των Εκκλησιών (κατ' ουσίαν υποταγή στον πάπα). Φωτο και άρθρο εδώ. Ο Βυζαντινός στρατός έκαψε τους μοναχούς της μονής Ζωγράφου, έσφαξε αυτούς της μονής Βατοπαιδίου και έπνιξε στη θάλασσα εκείνους της μονής Ιβήρων, ενώ θανάτωσε τον άγ. Κοσμά τον "Πρώτο" στις Καρυές κ.ά.

(*) Σημείωση του blog μας: Ίσως ο συντάκτης τη χαρακτηρίζει έτσι επειδή δεν είναι καθόλου καθαρή και επειδή φαίνεται να δίνει την εντύπωση τρομαγμένων ζωντανών σωμάτων.

Να προσθέσουμε εδώ κάτι σημαντικό:

Στην ακολουθία της κηδείας (μια από τις πιο σημαντικές συγκεντρώσεις του λαού του Θεού υπέρ των συνανθρώπων μας) περιλαμβάνονται δυο προσευχές που αποσκοπούν ακριβώς στο λύσιμο κάθε κατάρας, που πιθανόν έχει δώσει ιερέας ή επίσκοπος στον άνθρωπο που κηδεύεται. Τις αναδημοσιεύουμε στα νέα ελληνικά, από αυτή τη μετάφραση ολόκληρης της νεκρώσιμης ακολουθίας (κηδείας).

Είναι οι παρακάτω ευχές (προσευχές):

1

 

Κύριε και Θεέ μας, Εσύ που με την άρρητή Σου σοφία δημιούργησες τον άνθρωπο απο το χώμα και του έδωσες ωραία μορφή και ομορφιά, τον στόλισες με τα χαρίσματά Σου σαν τίμιο και ουράνιο κτήμα Σου για να σε δοξάζει, επειδή τον έπλασες κατά την εικόνα και το ομοίωμά Σου. Αυτός όμως παρέβη την εντολή και το πρόσταγμά Σου και την εικόνα Σου που δέχτηκε δεν τήρησε όπως την παρέλαβε. Έτσι, για να μη μείνει αθάνατο το κακό που μπήκε στον κόσμο, από φιλανθρωπία διέταξες να διαλύεται η κράση και η μίξη αυτή και να κόβεται ο άρρηκτος δεσμός σώματος και ψυχής, ώστε η ψυχή να πηγαίνει εκει απο όπου προήλθε μέχρι την ημέρα της κοινής ανάστασης (των σωμάτων), το δε σώμα να διαλύεται εκεί απο όπου δημιουργήθηκε (χώμα).

Γι αυτό και εμείς σε παρακαλούμε τον άναρχο Πατέρα και τον μονογενή σου Υιό και το πανάγιο και ομοούσιο και ζωοποιό Αγιο Πνεύμα Σου, να μη παραβλέψεις το πλάσμα Σου, ώστε να απωλεσθεί, αλλά το μεν σώμα του να διαλυθεί, η δε ψυχή να καταταχθεί στον χωρό των δικαίων. Ναι, Κύριε, ας νικήσει το αμέτρητο έλεός Σου και η φιλανθρωπία Σου. Και είτε ο δούλος Σου αυτός υπέπεσε σε κατάρα του πατέρα ή της μητέρας του ή σε δικό του ανάθεμα [δηλ. να αναθεμάτισε τον εαυτό του], ή με την συμπεριφορά του λύπησε καποιον Ιερέα, ο οποίος του έβαλε άλυτο δεσμό ή έπεσε σε βαρύ αφορισμό απο Αρχιερέα και απο αμέλεια ή ραθυμία του δεν συγχωρήθηκε όσο ζούσε, συγχώρησέ τον από εμένα [=για χατίρι μου], αν και είμαι ανάξιος και αμαρτωλός. Και το μεν σώμα του διάλυσε την δε ψυχή του κατάταξε στις σκηνές των Αγίων Σου.

Ναι, Κύριε ο Θεός, συ που έδωσες την εξουσία αυτή στους Αγίους Σου Μαθητές και Αποστόλους, ώστε να δίνουν άφεση, λέγοντάς τους: Όσα αν δέσετε και λύσετε, να είναι δεμένα και λυμένα, δι' αυτών και σε μας, αν και ανάξιους, την ίδια εξουσία έδωσες, λύσε τον κοιμηθέντα δούλο Σου απο το ψυχικό και σωματικό αμάρτημα και ας είναι συγχωρημένος και σε αυτόν τον αιώνα και στον μελλοντικό, με τις πρεσβείες της Παναγίας και όλων των Αγίων Σου.

2

Δέσποτα του ελέους Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός μας, Συ που έδωσες τα κλειδιά της ουράνιας βασιλείας στους Αγίους μαθητές και Αποστόλους και με την χάρη Σου τους έδωσες την εξουσία να δένουν και να λύνουν τις αμαρτίες των ανθρώπων, ώστε να είναι δεμένα στον ουρανό όσα έχουν δεθεί στην γη και λυμένα στον ουρανό όσα έχουν λυθεί στη γη. Εμάς τους ευτελείς και ανάξιους δούλους Σου αξίωσες να γίνουμε διάδοχοι της υπεραγίας δωρεάς και χάριτος με την φιλανθρωπία Σου, ωστε παρόμοια να δένουμε και να λύνουμε όσα συμβαίνουν στο λαό Σου.

Αυτός αγαθέ βασιλιά συγχώρησε δι' εμού του ταπεινού και ανάξιου δούλου Σου τον δούλο σου (κοιμηθέντα), αν κάτι ως άνθρωπος έκανε στην ζωή του. Και δώσε άφεση σε όσα ή με λόγια ή με έργα ή με το μυαλό του αμάρτησε, λύνοντας τον δεσμό με τον οποίο ή ο ίδιος σε στιγμή απροσεξίας ή από άλλη αιτία έδεσε τον εαυτό του ή δέθηκε από Αρχιερέα ή από κάποιον άλλο έπεσε σε αυτό το ολίσθημα απο φθόνο και συνεργασία του διαβόλου. Ευδόκησε η ψυχή του να καταταχθεί με τους Αγίους, που απο την αρχή ευαρέστησαν ενώπιόν Σου, το δε σώμα του να δοθεί στην φύση που Συ δημιούργησες. 

 

*****

Δηλ. η Εκκλησία, στην επίσημη τελετή αποχαιρετισμού μας, προσεύχεται μέσω του ιερέα να καταταχτεί στους αγίους ο νεκρός, όποιος κι αν είναι, ακόμη κι αν είναι αφορισμένος αμαρτωλός! Αυτό ας το λάβει σοβαρά υπόψιν, παρακαλώ, όποιος νομίζει πως "η Εκκλησία" (οι παπάδες & δεσποτάδες) ασκεί πνευματική τρομοκρατία στο λαό "για να τον εκμεταλλεύεται"...

Η Εκκλησία δεν ασκεί τρομοκρατία κανενός είδους - γι' αυτό και προσπαθεί να θεραπεύει τις περιπτώσεις διαστρέβλωσης της διδασκαλίας του Χριστού και μετατροπής του θεραπευτικού λειτουργήματος του ιερέα σε εξουσιαστικό θεσμό. Έτσι, λύνει τυχόν αφορισμό (με την έννοια της κατάρας) αν ο αφορισμένος από αμέλεια (όπως λέει η προσευχή) ή για άλλο λόγο δεν έχει φροντίσει να τον λύσει όσο ήταν στη ζωή. Φυσικά, κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να δεχτεί ή να απορρίψει το Θεό - ελεύθερος ακόμη και στην πτώση - είτε οι άλλοι προσεύχονται γι' αυτόν είτε όχι.