Ο ναός είναι λιμάνι. (Οσ. Νικόδημου του Αγιορείτου)

 

Με λιμάνια μέσα στο πέλαγος μοιάζουν οι ναοί, που ο Θεός εγκατέστησε στις πόλεις· πνευματικά λιμάνια, όπου βρίσκουμε απερίγραπτη ψυχική ηρεμία όσοι σ’ αυτά καταφεύγομε, ζαλισμένοι από την κοσμική τύρβη. Και όπως ακριβώς ένα απάνεμο και ακύμαντο λιμάνι προσφέρει ασφάλεια στα αραγμένα πλοία, έτσι και ο ναός σώζει από την τρικυμία των βιοτικών μεριμνών όσους σ’ αυτόν προστρέχουν και αξιώνει τους πιστούς να στέκονται με σιγουριά και ν’ ακούνε το λόγο του Θεού με γαλήνη πολλή.
Ο ναός είναι θεμέλιο της αρετής και σχολείο της πνευματικής ζωής. Πάτησε στα πρόθυρά του μόνο, οποιαδήποτε ώρα, κι αμέσως θα ξεχάσεις τις καθημερινές φροντίδες. Πέρασε μέσα, και μια αύρα πνευματική θα περικυκλώσει την ψυχή σου. Αυτή η ησυχία προξενεί δέος και διδάσκει τη χριστιανική ζωή, ανορθώνει το φρόνημα και δεν σε αφήνει να θυμάσαι τα παρόντα· σε μεταφέρει από τη γη στον ουρανό. Κι αν τόσο μεγάλο είναι το κέρδος όταν δεν γίνεται λατρευτική σύναξη, σκέψου, όταν τελείται η Λειτουργία και ο Χριστός βρίσκεται ανάμεσα στους πιστούς, ο Θεός Πατέρας δέχεται την τελούμενη θυσία, το Άγιο Πνεύμα χορηγεί τη δική Του αγαλλίαση, τότε λοιπόν, με πόση ωφέλεια πλημμυρισμένοι δεν φεύγουν από το ναό οι εκκλησιαζόμενοι;
(Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος)

Τί συμβολίζουν τα μέρη του ναού;

Αδελφοί μου, το άγιο Βήμα φανερώνει το θρόνο του Θεού. Το καθολικό φανερώνει τον παράδεισο και ο νάρθηκας φανερώνει την θύρα του παραδείσου. Να χαίρεστε και να ευφραίνεστε και η αγιοσύνη σας, άγιοι ιερείς, όπου σας εχάρισε ο Θεός το άγιο Βήμα, όπου είναι θρόνος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Να απέχετε, αδελφοί μου, οι κοσμικοί να μη μπαίνετε μέσα εις το άγιο Βήμα. Δεν πρέπει να μπαίνει κανείς άλλος από τον παπά όπου λειτουργεί, και ο διάκονος. Να χαίρεστε, αδελφοί μου, και σεις οι κοσμικοί, όπου σας εχάρισε ο Θεός το καθολικό, όπου φανερώνει τον παράδεισο. Να χαίρεστε και σεις οι γυναίκες, αδελφαί μου, όπου σας εχάρισεν ο Θεός τον νάρθηκα, όπου φανερώνει την θύρα του παραδείσου.
Και να εμβαίνετε, αδελφοί μου, άνδρες και γυναίκες, μέσα εις την εκκλησίαν με φόβο και τρόμο και να μη κάμνετε κουβέντες· και να μη εμ­βαίνετε μέσα εις την εκκλησίαν, διά να βλέπετε οι άνδρες τας γυναίκας και αι γυναίκες τους άν­δρας, αλλά να κάμνετε τον σταυρόν σας με φόβον και τρόμον, να ακούετε την θείαν Λειτουργίαν, να φωτίζεσθε και να καθαρίζεσθε από τας αμαρτίας σας.
(Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός)

Τί πας στην εκκλησία αφού δεν καταλαβαίνεις εκείνα που λέγονται;

Ο διάβολος, θέλοντας να εμποδίσει μερικούς Χριστιανούς να μη πηγαίνουν στην εκκλησία, βάζει σ’ αυτούς και αυτό τον εύλογο τάχα λογισμό· τί θέλετε να πάτε στην εκκλησία; Εσείς και στην εκκλησία αν πάτε με το σώμα, όμως με το νου δεν είσθε μέσα, αλλά έξω. Αλλά εσείς μην ακούσετε τον κακό αυτό λογισμό αλλά πηγαίνετε με προθυμία στην εκκλησία του Θεού και όσο το δυνατόν σας αγωνίζεσθε να μαζεύετε το νου σας και μη τον αφήνετε να τρέχει στα εξωτερικά και βιοτικά πράγματα, για να μη εφαρμοστεί και σε σας εκείνο το ιδιόμελο «πολλάκις την υμνωδίαν εκτελών ευρέθην την αμαρτίαν εκπληρών τη μεν γλώττη άσματα φθεγγόμενος, τη δε ψυχή άτοπα λογιζόμενος». Εάν όμως παρ’ όλο που βρισκόσαστε στην εκκλησία με το σώμα, ο νους σας σκορπιστεί προς τα έξω, μη ταράζεστε, αλλά πάλι να τον γυρίζετε στην εκκλησία και στον εαυτό σας. Και αν πάλι τρέξει έξω, πάλι και πάλι να τον γυρίζετε και να τον συμμαζώνετε στη καρδιά σας, και από την εκκλησία να μη φεύγετε.
Φυλαχθείτε δε ακόμη, αδελφοί, και από τον λογισμό τούτο· «εσύ είσαι αγράμματος και αμαθής και δεν καταλαβαίνεις εκείνα που λέγονται στην εκκλησία, και λοιπόν γιατί να πας;». Σας απαντά ένας αββάς στο «Γεροντικό» ότι αν και σεις δεν καταλαβαίνετε εκείνα που λέγονται στην εκκλησία, ο διάβολος τα καταλαβαίνει, και για τούτο τρομάζει και φοβάται και φεύγει από σας· αφήνω δε, ότι και εσείς, αν και δεν τα καταλαβαίνετε όλα όσα λέγονται στην εκκλησία, όμως πολλά από αυτά τα ξέρετε και με εκείνα ωφελείσθε. Προσθέτω δε και τούτο, ότι αν εσείς συχνά πηγαίνετε στην εκκλησία και ακούτε τα θεία λόγια, η συνέχεια εκείνη με το καιρό σας κάνει να καταλαβαίνετε εκείνα που πριν δεν καταλαβαίνατε, όπως λέει ο Χρυσόστομος, διότι ο Θεός βλέποντας τη προθυμία σας ανοίγει το νου σας και τον φωτίζει στο να τα καταλαβαίνει.
Πώς θα φυλάξουμε την ωφέλεια από τον εκκλησιασμό;
Με ποίο τρόπο μπορείτε να φυλάξετε αμόλυντη εκτός της εκκλησίας την καθαρότητα εκείνη που λάβατε μέσα στην εκκλησία; Εγώ να σας πω: εάν θυμάστε πάντοτε εκείνα που ακούσατε και μάθατε στην εκκλησία.
Μάλιστα δε και με τούτο μπορείτε να φυλάτε ολόκληρη την καθαρότητα και ευλάβεια που λάβατε από την εκκλησία, εάν συχνά πηγαίνετε και ανανεώνετε με νέες διδασκαλίες την διάθεσή σας στο καλό, φωτίζοντας μεν το νου σας με το φως της θείας γνώσεως, θερμαίνοντας δε τη θέληση και καρδιά σας με την αγάπη των εντολών του Κυρίου. Διότι καθώς το ρούχο όταν πλένεται συχνά δεν λερώνει και καθώς όταν το φυτό συχνά ποτίζεται δεν ξεραίνεται, έτσι και ο Χριστιανός· όσο συχνά πηγαίνει στην εκκλησία του Χριστού και πλένεται και ποτίζεται από τα νάματα της θείας διδασκαλίας, φυλάγεται καθαρός και ούτε μολύνεται ούτε ξεραίνεται ο καρπός της αρετής του και ευλάβειας, αλλά αυξάνει ημέρα μα την ημέρα και κάνει καρπούς αθανάτους άξιους για την αποθήκη της Βασιλείας των ουρανών.
Μη μοιάσετε λοιπόν και σεις αδελφοί με τον κόρακα εκείνο που έστειλε ο Νώε από την Κιβωτό να δει αν σταμάτησε το νερό του κατακλυσμού και εκείνος πλέον δεν γύρισε πίσω γιατί κάθισε πάνω στα ψοφίμια και έτρωγε. Όχι, αλλά να μοιάσετε στο περιστέρι εκείνο που έστειλε και πάλι γύρισε στη Κιβωτό γιατί δεν βρήκε πουθενά ανάπαυση, για το πολύ νερό που ήταν ακόμη επάνω στη γη.
Επειδή και σήμερα όλος ο κόσμος είναι γεμάτος από το νερό του κατακλυσμού της αμαρτίας και των παθών και αλλού πουθενά δεν βρίσκει η ταλαίπωρη ψυχή του Χριστιανού ανάπαυση εκτός από την αγία εκκλησία, η οποία είναι τόπος καταφυγής και σωτηρίας