Στην εορτή της Αγίας Αικατερίνης

Το μαρτύριο της πίστεως, είτε του αίματος είτε της συνειδήσεως, δεν είναι, απλώς πράξη ηρωισμού, αλλά πράξη πίστεως και ελπίδας. Οι άγιοι δεν είναι ήρωες, αλλά μάρτυρες της αναστάσεως. Τόσο λιγότερο μπορούμε να καταλάβουμε αυτό, όσο λιγότερο το ζούμε, όσο περισσότερο χωρίζομε το μαρτύριο και την ομολογία από το πάθος και την ανάσταση του Χριστού. Έξω από αυτή τη θεία πραγματικότητα δεν υπάρχει δικαίωση του βίου και της ζωής των ανθρώπων, όσοι κι αν είναι οι αγώνες τους, όσα κι αν είναι τα κατορθώματά τους. Και η υπέρτατη πράξη του μαρτυρίου, μετά τη θεία Λειτουργία, δεν βρίσκει δικαίωση παρά μόνο στο πάθος και την ανάσταση του Ιησού Χριστού. Επειδή είναι η ανάσταση, γι’ αυτό ο κόπος και ο θάνατος των δικαίων «ουκ έστι κενός εν Κυρίω». Δεν θα χαθεί ο κόπος των δικαίων, γιατί ο σταυρός δεν είναι το τέλος, γιατί ο θάνατος των αγίων δεν είναι τελευτή, αλλά τελείωση.
Αλλά ας έλθουμε τώρα πιο κοντά στο πρόσωπο και το μαρτύριο της αγίας Αικατερίνης, της οποίας η Εκκλησία σήμερα εορτάζει και τιμά την μνήμη. Δεν είναι ανάγκη να διηγηθούμε σε κάθε λεπτομέρεια το μαρτύριο της Αγίας, γιατί δεν είναι αυτό που κυρίως ενδιαφέρει. Ο τρόπος και τα μέσα που χρησιμοποιούσαν οι διώκτες της Εκκλησίας για να βασανίσουν τους μάρτυρες της πίστεως μέσα σε όλη τους την ποικιλία ήσαν πάντα τα ίδια. Δεν έχει λοιπόν τόση άξια να λέμε κάθε φορά και να περιγράφουμε πως η εγκληματική φαντασία και εφευρετικότητα των δημίων βασάνισε τον κάθε μάρτυρα, αλλά να προσέχουμε μάλλον στον ιδιαίτερο τρόπο, με τον οποίο κάθε μάρτυρας στέκεται μπροστά στον τύραννο και σηκώνει το μαρτύριο του. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, κι εδώ είναι που φαίνεται η αξία του μαρτυρίου, στο πως δηλαδή αντιδρά ο μάρτυρας στη δοκιμασία του και δέχεται να πεθάνει για την πίστη του. Δεν είναι ζήτημα μόνο αν θα αντέξει ως το τέλος, αλλά και πως θα σηκώσει το μαρτύριό του, όχι μόνο με ποιά σωματική αντοχή, αλλά και με ποιά ψυχική καρτερία και προσωπική αξιοπρέπεια. Ας αφήσουμε το πως αποθνήσκει στο Σταυρό ο Ιησούς Χριστός, αλλά το πως τελειώνεται ο πρωτομάρτυρας Στέφανος μάς είναι πάντα ένα τέλειο παράδειγμα μαρτυρικής ομολογίας και χριστιανικής τελευτής του βίου. Όταν η Εκκλησία δέεται για τα τέλη της ζωής μας να είναι «ανεπαίσχυντα», αυτό εννοεί, να μην ντροπιαστούμε την τελευταία στιγμή, η τελευτή μας να είναι τελείωση· όταν τα μάτια μας θα κλείνουν στο φως του κόσμου, η ελπίδα μας να βλέπει την ανάσταση του Χριστού.
Η αγία Αικατερίνα ήταν μια νέα γυναίκα, με όλα τα προσόντα που θα μπορούσαν να την αποτρέψουν από το μαρτύριο. Ήταν τα προσόντα εκείνα που πολύ τα πρόσεχαν οι διώκτες, κι απ’ αυτά άρχιζαν και προσπαθούσαν με κολακείες και με υποσχέσεις να κερδίσουν την ανθρώπινη αδυναμία. Έτσι πάντα ο «πειράζων», ξεγελιέται και πάει να πειράξει τον άνθρωπο χτυπώντας την αδυναμία του. Έτσι το έκαμε στον Ιησού Χριστό στην έρημο και στο πάθος, μα γελάστηκε ο ίδιος και νικήθηκε, γιατί δεν κατάλαβε πως μέσα στον άνθρωπο ήταν ο Θεός, καθώς και πάντα είναι ο νικημένος, όταν πέσει επάνω στους ανθρώπους του Θεού. Η αγία Αικατερίνα ήταν μια νέα και ωραία και μορφωμένη και πλούσια γυναίκα από μία ξεχωριστή οικογένεια της Αλεξάνδρειας. Όλα αυτά ήσαν μια ζηλευτή προίκα, που της εξασφάλιζε μια βέβαιη και λαμπρή αποκατάσταση. Μα δεν τα λογάριασε για τίποτε κι έλεγε στο λογισμό της τα λόγια του μεγάλου Αποστόλου· «τα πάντα ηγούμαι σκύβαλα είναι διά το υπερέχον της γνώσεως Χριστού Ιησού του Κυρίου μου». Όλα τα θεωρώ σκουπίδια, για την υπεροχή που έχει απέναντι σ’ όλα αυτά η αλήθεια του Ιησού Χριστού· όλα αυτά τα βλέπω για τίποτα, όταν ξέρω τι είναι ο Ιησούς Χριστός και ζω την αλήθεια του που με σώζει. Ότι αυτά έλεγε και πίστευε μέσα της η αγία Αικατερίνα φαίνεται στα λόγια εκείνα, που είπε στον ηγεμόνα, μπροστά στον οποίο οδηγήθηκε κατηγορούμενη για να απολογηθεί. Άφοβη και ατάραχη, με το θάρρος που της έδινε η χάρη του Θεού, με μια χριστιανική γυναικεία ευπρέπεια και σεμνή αξιοπρέπεια είπε^- «Η καταγωγή μου είναι γνωστή σε όλη την Αλεξάνδρεια. Οι γονείς μου είναι από τους ευγενέστερους της αυτοκρατορίας. Επέρασα τη νεότητά μου αναζητώντας την αλήθεια. Όσο μελετούσα, τόσο έβλεπα την ματαιότητα των εγκόσμιων. Έτσι έγινα χριστιανή] και πιστεύω στον μόνο αληθινό Θεό και τον Ιησού Χριστό, που ήλθε απεσταλμένος για να σώσει τον κόσμο. Όλη μου η δόξα και το καύχημα μου είναι να φανώ αντάξια χριστιανή] και νύμφη του Ιησού Χριστού».
Δεν άκουσε πολλές φορές τέτοια λόγια ο κόσμος και μόνο από τα στόματα των Άγιων ακούονται τέτοιες ομολογίες, που αρωματίζουν τον αέρα. Μέσα σε όσα χυδαία και γελοία που ακούονται κάθε μέρα, μέσα σε όσα μωρά και ανόητα, μέσα σε όσα ασεβή και βλάσφημα που ρυπαίνουν τις ακοές των ανθρώπων, για τα οποία ο κόσμος, καθώς είπε ο Ιησούς Χριστός, θα δώσει λόγο, η ομολογία της αγίας Αικατερίνης αποτελεί θεοφιλές αντίβαρο· όλη η βρωμιά του κόσμου ζυγίζει λιγότερο από την ομολογία των Άγιων στην πλάστιγγα της θείας δικαιοσύνης, ώστε να έχει κι έδώ εφαρμογή το «ων ουκ ην άξιος ο κόσμος», που γράφει ο Απόστολος. Κι αν στέκει ακόμα και δεν βούλιαξε η γη, είναι γιατί η αγιοσύνη των δικαίων βαραίνει περισσότερο από την αμαρτία που κατακλύζει τον πλανήτη· αλλ’ όμως είναι πάντα περισσότεροι από δέκα οι δίκαιοι, για χάρη των οποίων ο Θεός δεν μας κατέστρεψε ακόμα, γιατί δεν θέλει να συναπολέσει «δίκαιον μετά ασεβούς».
Όλη η δόξα και το καύχημα της αγίας Αικατερίνης ήταν να είχε ένα άξιο τέλος του βίου, μια τελευτή που θα ήταν τελείωση και αρχή μιας καινούργιας ημέρας· αυτής της ημέρας που η Εκκλησία την ονομάζει γενέθλιο ημέρα. Αυτή η τελευταία ημέρα και ώρα στον βίο του πιστού είναι πολύ κρίσιμη· μια ζωή ολόκληρη έχει να κριθεί σ’ αυτή την τελευταία ώρα. Την τελευταία ώρα ο ληστής κέρδισε τον παράδεισο και την τελευταία ώρα πολλοί και δίκαιοι ακόμα αφήνουν το βίο, χωρίς να περάσουν στη ζωή. Ο «πειράζων» και σ’ αυτή την τελευταία ώρα δεν αφήνει το έργο του. Για κάθε δίκαιο λέει «πειράσωμεν τα εν εκβάσει αυτού», ας τον δοκιμάσουμε τώρα που πεθαίνει. «Ύβρει και βασάνω ετάσωμεν αυτόν, ίνα γνώμεν την επιείκειαν αυτού», ας τον ταπεινώσουμε κι ας τον βασανίσουμε για να δούμε την αγιοσύνη του. «Θανάτω ασχήμονι καταδικάσωμεν αυτόν, έσται γαρ αυτού επισκοπή εκ λόγων αυτού», ας τον καταδικάσουμε σε σκληρό και ατιμωτικό θάνατο, κι από τα λόγια του θα δούμε ποιός είναι στ’ αλήθεια. Σ’ ένα από τα πρώτα βιβλία μετά την Καινή Διαθήκη είναι γραμμένο το εξής. «Ουδέν γαρ ωφελήσει ημάς ο πας χρόνος της πίστεως ημών, εάν μη εν τω ανόμω καιρώ στώμεν», τίποτα δεν θα μας ωφελήσει να ζήσουμε όλη μας τη ζωή με πίστη, αν δεν αντέξουμε και δε σταθούμε στη δύσκολη ώρα. Ας φροντίζουμε να είμαστε πιστοί και δίκαιοι κι ας ευχηθούμε να μη μας βρει ο άνομος καιρός, ειδεμή και μας περιμένει δοκιμασία, ας μας δώσει ο Θεός τη δύναμη να λέμε μαζί με την αγία Αικατερίνα· «Όλη μας η δόξα και το καύχημα είναι να φανούμε αντάξιοι χριστιανοί». Αμήν

(Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου (+). «Ο Λόγος του Θεού», τ. Α΄)