ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
«Ο λαός ο καθήμενος εν σκότει
είδε φως μέγα»
ΗΜΕΡΑ ΚΑΙ νύχτα, φως και σκοτάδι είναι δυο στοιχεία που εναλλάσσονται γύρω μας ακατάπαυστα. Δίνουν νόημα στο χρόνο που κυλά και διαμορφώνουν τον καθημερινό μας βίο. Επιθυμητό το φως. Η ημέρα που λάμπει. Ο ήλιος που φωτίζει τα πάντα και ζωογονεί την κτίση. Αποκρουστικό, αντίθετα, το σκοτάδι. Η νύχτα που μας τυλίγει και εμποιεί φόβο στην ψυχή. Και όμως! Δεν το εγκαταλείπουμε και κινούμαστε στο σκοτάδι! Στα μαύρα της νύχτας σκοτάδια... Και τότε, όταν η απογοήτευση έχει ποτίσει την καρδιά και τα χείλη, σπεύδουμε να φωνάξουμε: Φως! Όπως εναγώνια φώναξε τις τελευταίες στιγμές της ζωής του ο μεγάλος γερμανός ποιητής Γκαίτε: «Φως, περισσότερο φως!».
Για την ανατολή ενός φωτός μας ομιλεί και η σημερινή ευαγγελική περικοπή. Για ένα φως που ήρθε. Που έλαμψε. Που ανέτειλε στον κόσμο. Και το φως αυτό – φως όχι αισθητό αλλά πνευματικό – είναι ο Χριστός.
Ο Κύριος έχει βαπτισθεί. Στον ποταμό Ιορδάνη από τον Πρόδρομο Ιωάννη. Τον φλογερό κήρυκα της μετανοίας. Τον ερημίτη της Ιουδαίας. Αυτόν που είχε την τόλμη να ελέγξει και αυτόν ακόμη τον βασιλιά Ηρώδη. Γι’ αυτό και συνελήφθη και ρίχτηκε στη φυλακή. Η είδηση διαδίδεται αστραπιαία. Την πληροφορείται στη Ναζαρέτ και ο Κύριος. Και τότε αποφασίζει να αρχίσει τη δημόσια δράση Του. Εγκαθίσταται στην Καπερναούμ, πόλη πολυάνθρωπη, χτισμένη στις όχθες της λίμνης Γεννησαρέτ. Η προφητεία του προφήτου Ησαΐα εκπληρώνεται. «Η Γαλιλαία και οι λαοί που την κατοικούσαν και βρίσκονταν στα σκοτάδια της ειδωλολατρικής πλάνης είδαν φως μέγα. Οι άνθρωποι που κάθονταν στη χώρα που σκίαζε το σκοτάδι της αμαρτίας, που έτρεμαν κάτω από την κυριαρχία του θανάτου, σ’ αυτούς ανέτειλε το φως». Και το κήρυγμα του θείου διδασκάλου αρχίζει: «Μετανοείτε, διότι πλησίασε η βασιλεία των ουρανών».
Ο Χριστός είναι το φως του κόσμου
ΦΩΣ, ΛΟΙΠΟΝ, φως που ανέτειλε στον κόσμο, είναι ο Χριστός μας. «Φως μέγα», όπως το προείπε ο προφήτης Ησαΐας (9,2). «Φως εις αποκάλυψιν εθνών», καθώς το προφήτευσε ο πρεσβύτης Συμεών (Λουκ. 2, 32). «Φως αληθινόν, ό φωτίζει πάντα άνθρωπο ερχόμενον εις τον κόσμον», όπως το έγραψε ο ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 9). «Φως του κόσμου», όπως χαρακτήρισε τον εαυτό Του ο ίδιος ο Κύριος (Ιω. 8, 12).
Είναι το άκτιστο και άδυτο φως. Ο ήλιος της δικαιοσύνης. Το «απαύγασμα της δόξης» του Πατρός (Εβρ. 1, 3). Είναι φως υπέρλαμπρο, που καμιά σκιά δεν μπορεί να επισκιάσει και τίποτε να αμαυρώσει. Είναι, όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως μας, «Φως εκ Φωτός».
Ως φως ο Κύριος «έλαμψε τω κόσμω». Ανέτειλε πάνω στο πρόσωπο της γης. Φωτίζει τις καρδιές των ανθρώπων και δίνει νόημα στη ζωή μας. «Ιδού δέδωκα σε...», είχε προφητεύσει πάλι ο Ησαΐας, «εις φως εθνών του είναι σε εις σωτηρίαν έως εσχάτου της γης» (Ησ. 49, 6). Χωρίς τον Χριστό παντού βασιλεύει σκοτάδι, σκοτάδι πηχτό και ανυπόφορο. Χωρίς τον Χριστό η γη μας μεταβάλλεται σε κόλαση. Χωρίς τον Χριστό η ζωή μας γίνεται κατάρα και συμφορά.
Πώς όμως και γιατί είναι φως ο Χριστός;
1. ΦΩΣ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ, πρώτον, διότι δίνει απάντηση στο μεγάλο ερώτημα που βασανίζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη: «Από που έρχομαι;». Ο Χριστός μας λέει ότι προερχόμαστε από τον Θεό. Είμαστε πλάσματα Του. Παιδιά Του αγαπημένα. Στον κόσμο τούτο δεν βρεθήκαμε τυχαία. Δεν είμαστε δημιουργήματα της τύχης. Δεν έσκασε η κοπριά και μας έβγαλε, αλλά μας έπλασε το χέρι του πανσόφου Δημιουργού. Ο κόσμος όλος και ο άνθρωπος είναι έργο της αγάπης Του. Εκείνος τον έπλασε. Εκείνος τον κυβερνά. Εκείνος προνοεί και φροντίζει ανύστακτα για τα πάντα.
2. Φως ο Χριστός, δεύτερον, γιατί μας δείχνει πως πρέπει να πορευόμαστε στον κόσμο αυτό. Ήρθε για μας στον κόσμο. Ενανθρώπισε από ανέκφραστη αγάπη για να μας λυτρώσει. Γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον» (3, 16). Ο Κύριος μας φανέρωσε την Αλήθεια Του. Μας παρέδωσε αλάθητο και αιώνιο κώδικα αληθινής ζωής το Ευαγγέλιο Του. Μας προσκάλεσε κοντά Του. Για να Τον ακολουθήσουμε. Για να ζήσουμε τη δική Του ζωή. Μια ζωή καινούργια, φωτεινή, ζωή αγάπης και δικαιοσύνης. Και δεν περιορίστηκε να κηρύξει μόνο την καινούργια ζωή. Αλλά και θυσιάστηκε πάνω στο σταυρό για ν’ αποκτήσουμε τη δυνατότητα της σωτηρίας. Για να μπορέσουμε οπλισμένοι με τη χάρη της σταυρικής Του θυσίας να ζήσουμε τη χριστιανική ζωή. Τη ζωή που καταξιώνει τον άνθρωπο, που τον ανεβάζει ψηλά και τον συγκαταλέγει μεταξύ των αγαπημένων παιδιών του Θεού.
3. Φως ο Χριστός, τρίτον, γιατί Εκείνος δίνει απάντηση στη μεγάλη αγωνία που συνέχει το ανθρώπινο γένος διαμέσου των αιώνων: «Που πηγαίνω; Τι υπάρχει πέρα από το φοβερό μυστήριο του θανάτου;». Ο Χριστός μας λέει ότι δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά οδίτες. Ταξιδιώτες στον κόσμο αυτό. «Ημών γαρ το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει» (Φιλ. 3, 20). Και «ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν» (Εβρ. 13, 14). Δεν είμαστε μόνιμοι εδώ αλλά προσωρινοί. Για αλλού προοριζόμαστε. Και δεν καταλήγουμε στο μηδέν. Ούτε τα πάντα σταματούν στην ταφόπετρα του νεκροταφείου. Η ζωή συνεχίζεται διότι ο άνθρωπος πλάστηκε με ψυχή αθάνατη. Πλέουμε τον αφρισμένο πόντο της παρούσης ζωής και κατευθυνόμαστε για το μεγάλο και γαλήνιο λιμάνι της ουράνιας Βασιλείας. Της Βασιλείας που δια του Κυρίου έφθασε. Που έχει ανοίξει τις πύλες της και περιμένει τον καθένα μας.
Η αποκαρδιωτική στάση πολλών ανθρώπων
ΦΩΣ, ΛΟΙΠΟΝ, ο Χριστός μας. Και οι άνθρωποι; Είναι τραγική η διαπίστωση που κάνει ο ευαγγελιστής Ιωάννης. «Το φως», παρατηρεί, «ελήλυθεν εις τον κόσμον, και ηγάπησαν οι άνθρωποι μάλλον το σκότος ή το φως. Ην γαρ πονηρά αυτών τα έργα» (3, 19). Το φως έχει την ιδιότητα να φωτίζει και να αποκαλύπτει. Εκείνος, λοιπόν, που τα έργα του, η ζωή του είναι σκοτεινή μισεί το φως. Το φοβάται. Το αποφεύγει. «Πας γαρ ο φαύλα πράσσων μισεί το φως», συνεχίζει ο ίδιος ευαγγελιστής, «και ουκ έρχεται προς το φως, ίνα μη ελεγθή τα έργα αυτού» (στιχ. 20). Έτσι, δυστυχώς, γίνεται και με πολλούς από μας. Αρνούμαστε εύκολα τον Χριστό. Τον περιφρονούμε. Τον διώχνουμε. Και αιτία είναι η αμαρτωλή ζωή μας. Τα σκοτεινά έργα μας. Τα πάθη που φωλιάζουν μέσα μας και που μας εμποδίζουν να πλησιάσουμε τον Κύριο και να ζήσουμε κοντά Του. Όμως τι φοβερό πράγμα, ο άνθρωπος να ζει μακρυά από το φως του Χριστού! Τυλιγμένος στα πηχτά σκοτάδια της πλάνης και της αμαρτίας!
Το δικό μας χρέος
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ, λοιπόν; Πρώτον να πιστέψουμε στο φως. Να πιστέψουμε ακλόνητα στο Χριστό, αν θέλουμε να γίνουμε παιδιά του φωτός. Παιδιά του Θεού. «Πιστεύετε – μας προτρέπει ο Κύριος – εις το φως, ίνα υιοί φωτός γένησθε» (Ιω. 12, 26).
Και δεύτερον, ν’ ακολουθήσουμε το φως. Το φως του Χριστού να φωτίζει τα βήματα μας. Το φως του Χριστού, ο λόγος και η αλήθεια Του να καταυγάζει τη ζωή μας. Αυτό ακριβώς μας υποδεικνύει ο απόστολος Παύλος: «Ως τέκνα φωτός περιπατείτε» (Εφεσ. 5, 8).
* * *
Αδελφοί μου,
«Το φως ελήλυθεν εις τον κόσμον». Ο Χριστός ήρθε. Το φως το αληθινό έλαμψε. Η αλήθεια φανερώθηκε. Δεν έχουμε παρά να το δεχτούμε ή να το απορρίψουμε. Αν το δεχτούμε, θα ζήσουμε. Θα γίνουμε παιδιά του φωτός και της αλήθειας. Αν το αρνηθούμε, θα παραμείνουμε αλύτρωτοι. Δούλοι της αμαρτίας, δούλοι «των έργων του σκότους» (Ρωμ. 13, 12). Σ’ εμάς, αδελφοί, εναπόκειται η μεγάλη εκλογή!
«Ο λαός ο καθήμενος εν σκότει
είδε φως μέγα»
ΗΜΕΡΑ ΚΑΙ νύχτα, φως και σκοτάδι είναι δυο στοιχεία που εναλλάσσονται γύρω μας ακατάπαυστα. Δίνουν νόημα στο χρόνο που κυλά και διαμορφώνουν τον καθημερινό μας βίο. Επιθυμητό το φως. Η ημέρα που λάμπει. Ο ήλιος που φωτίζει τα πάντα και ζωογονεί την κτίση. Αποκρουστικό, αντίθετα, το σκοτάδι. Η νύχτα που μας τυλίγει και εμποιεί φόβο στην ψυχή. Και όμως! Δεν το εγκαταλείπουμε και κινούμαστε στο σκοτάδι! Στα μαύρα της νύχτας σκοτάδια... Και τότε, όταν η απογοήτευση έχει ποτίσει την καρδιά και τα χείλη, σπεύδουμε να φωνάξουμε: Φως! Όπως εναγώνια φώναξε τις τελευταίες στιγμές της ζωής του ο μεγάλος γερμανός ποιητής Γκαίτε: «Φως, περισσότερο φως!».
Για την ανατολή ενός φωτός μας ομιλεί και η σημερινή ευαγγελική περικοπή. Για ένα φως που ήρθε. Που έλαμψε. Που ανέτειλε στον κόσμο. Και το φως αυτό – φως όχι αισθητό αλλά πνευματικό – είναι ο Χριστός.
Ο Κύριος έχει βαπτισθεί. Στον ποταμό Ιορδάνη από τον Πρόδρομο Ιωάννη. Τον φλογερό κήρυκα της μετανοίας. Τον ερημίτη της Ιουδαίας. Αυτόν που είχε την τόλμη να ελέγξει και αυτόν ακόμη τον βασιλιά Ηρώδη. Γι’ αυτό και συνελήφθη και ρίχτηκε στη φυλακή. Η είδηση διαδίδεται αστραπιαία. Την πληροφορείται στη Ναζαρέτ και ο Κύριος. Και τότε αποφασίζει να αρχίσει τη δημόσια δράση Του. Εγκαθίσταται στην Καπερναούμ, πόλη πολυάνθρωπη, χτισμένη στις όχθες της λίμνης Γεννησαρέτ. Η προφητεία του προφήτου Ησαΐα εκπληρώνεται. «Η Γαλιλαία και οι λαοί που την κατοικούσαν και βρίσκονταν στα σκοτάδια της ειδωλολατρικής πλάνης είδαν φως μέγα. Οι άνθρωποι που κάθονταν στη χώρα που σκίαζε το σκοτάδι της αμαρτίας, που έτρεμαν κάτω από την κυριαρχία του θανάτου, σ’ αυτούς ανέτειλε το φως». Και το κήρυγμα του θείου διδασκάλου αρχίζει: «Μετανοείτε, διότι πλησίασε η βασιλεία των ουρανών».
Ο Χριστός είναι το φως του κόσμου
ΦΩΣ, ΛΟΙΠΟΝ, φως που ανέτειλε στον κόσμο, είναι ο Χριστός μας. «Φως μέγα», όπως το προείπε ο προφήτης Ησαΐας (9,2). «Φως εις αποκάλυψιν εθνών», καθώς το προφήτευσε ο πρεσβύτης Συμεών (Λουκ. 2, 32). «Φως αληθινόν, ό φωτίζει πάντα άνθρωπο ερχόμενον εις τον κόσμον», όπως το έγραψε ο ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 9). «Φως του κόσμου», όπως χαρακτήρισε τον εαυτό Του ο ίδιος ο Κύριος (Ιω. 8, 12).
Είναι το άκτιστο και άδυτο φως. Ο ήλιος της δικαιοσύνης. Το «απαύγασμα της δόξης» του Πατρός (Εβρ. 1, 3). Είναι φως υπέρλαμπρο, που καμιά σκιά δεν μπορεί να επισκιάσει και τίποτε να αμαυρώσει. Είναι, όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως μας, «Φως εκ Φωτός».
Ως φως ο Κύριος «έλαμψε τω κόσμω». Ανέτειλε πάνω στο πρόσωπο της γης. Φωτίζει τις καρδιές των ανθρώπων και δίνει νόημα στη ζωή μας. «Ιδού δέδωκα σε...», είχε προφητεύσει πάλι ο Ησαΐας, «εις φως εθνών του είναι σε εις σωτηρίαν έως εσχάτου της γης» (Ησ. 49, 6). Χωρίς τον Χριστό παντού βασιλεύει σκοτάδι, σκοτάδι πηχτό και ανυπόφορο. Χωρίς τον Χριστό η γη μας μεταβάλλεται σε κόλαση. Χωρίς τον Χριστό η ζωή μας γίνεται κατάρα και συμφορά.
Πώς όμως και γιατί είναι φως ο Χριστός;
1. ΦΩΣ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ, πρώτον, διότι δίνει απάντηση στο μεγάλο ερώτημα που βασανίζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη: «Από που έρχομαι;». Ο Χριστός μας λέει ότι προερχόμαστε από τον Θεό. Είμαστε πλάσματα Του. Παιδιά Του αγαπημένα. Στον κόσμο τούτο δεν βρεθήκαμε τυχαία. Δεν είμαστε δημιουργήματα της τύχης. Δεν έσκασε η κοπριά και μας έβγαλε, αλλά μας έπλασε το χέρι του πανσόφου Δημιουργού. Ο κόσμος όλος και ο άνθρωπος είναι έργο της αγάπης Του. Εκείνος τον έπλασε. Εκείνος τον κυβερνά. Εκείνος προνοεί και φροντίζει ανύστακτα για τα πάντα.
2. Φως ο Χριστός, δεύτερον, γιατί μας δείχνει πως πρέπει να πορευόμαστε στον κόσμο αυτό. Ήρθε για μας στον κόσμο. Ενανθρώπισε από ανέκφραστη αγάπη για να μας λυτρώσει. Γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον» (3, 16). Ο Κύριος μας φανέρωσε την Αλήθεια Του. Μας παρέδωσε αλάθητο και αιώνιο κώδικα αληθινής ζωής το Ευαγγέλιο Του. Μας προσκάλεσε κοντά Του. Για να Τον ακολουθήσουμε. Για να ζήσουμε τη δική Του ζωή. Μια ζωή καινούργια, φωτεινή, ζωή αγάπης και δικαιοσύνης. Και δεν περιορίστηκε να κηρύξει μόνο την καινούργια ζωή. Αλλά και θυσιάστηκε πάνω στο σταυρό για ν’ αποκτήσουμε τη δυνατότητα της σωτηρίας. Για να μπορέσουμε οπλισμένοι με τη χάρη της σταυρικής Του θυσίας να ζήσουμε τη χριστιανική ζωή. Τη ζωή που καταξιώνει τον άνθρωπο, που τον ανεβάζει ψηλά και τον συγκαταλέγει μεταξύ των αγαπημένων παιδιών του Θεού.
3. Φως ο Χριστός, τρίτον, γιατί Εκείνος δίνει απάντηση στη μεγάλη αγωνία που συνέχει το ανθρώπινο γένος διαμέσου των αιώνων: «Που πηγαίνω; Τι υπάρχει πέρα από το φοβερό μυστήριο του θανάτου;». Ο Χριστός μας λέει ότι δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά οδίτες. Ταξιδιώτες στον κόσμο αυτό. «Ημών γαρ το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει» (Φιλ. 3, 20). Και «ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν» (Εβρ. 13, 14). Δεν είμαστε μόνιμοι εδώ αλλά προσωρινοί. Για αλλού προοριζόμαστε. Και δεν καταλήγουμε στο μηδέν. Ούτε τα πάντα σταματούν στην ταφόπετρα του νεκροταφείου. Η ζωή συνεχίζεται διότι ο άνθρωπος πλάστηκε με ψυχή αθάνατη. Πλέουμε τον αφρισμένο πόντο της παρούσης ζωής και κατευθυνόμαστε για το μεγάλο και γαλήνιο λιμάνι της ουράνιας Βασιλείας. Της Βασιλείας που δια του Κυρίου έφθασε. Που έχει ανοίξει τις πύλες της και περιμένει τον καθένα μας.
Η αποκαρδιωτική στάση πολλών ανθρώπων
ΦΩΣ, ΛΟΙΠΟΝ, ο Χριστός μας. Και οι άνθρωποι; Είναι τραγική η διαπίστωση που κάνει ο ευαγγελιστής Ιωάννης. «Το φως», παρατηρεί, «ελήλυθεν εις τον κόσμον, και ηγάπησαν οι άνθρωποι μάλλον το σκότος ή το φως. Ην γαρ πονηρά αυτών τα έργα» (3, 19). Το φως έχει την ιδιότητα να φωτίζει και να αποκαλύπτει. Εκείνος, λοιπόν, που τα έργα του, η ζωή του είναι σκοτεινή μισεί το φως. Το φοβάται. Το αποφεύγει. «Πας γαρ ο φαύλα πράσσων μισεί το φως», συνεχίζει ο ίδιος ευαγγελιστής, «και ουκ έρχεται προς το φως, ίνα μη ελεγθή τα έργα αυτού» (στιχ. 20). Έτσι, δυστυχώς, γίνεται και με πολλούς από μας. Αρνούμαστε εύκολα τον Χριστό. Τον περιφρονούμε. Τον διώχνουμε. Και αιτία είναι η αμαρτωλή ζωή μας. Τα σκοτεινά έργα μας. Τα πάθη που φωλιάζουν μέσα μας και που μας εμποδίζουν να πλησιάσουμε τον Κύριο και να ζήσουμε κοντά Του. Όμως τι φοβερό πράγμα, ο άνθρωπος να ζει μακρυά από το φως του Χριστού! Τυλιγμένος στα πηχτά σκοτάδια της πλάνης και της αμαρτίας!
Το δικό μας χρέος
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ, λοιπόν; Πρώτον να πιστέψουμε στο φως. Να πιστέψουμε ακλόνητα στο Χριστό, αν θέλουμε να γίνουμε παιδιά του φωτός. Παιδιά του Θεού. «Πιστεύετε – μας προτρέπει ο Κύριος – εις το φως, ίνα υιοί φωτός γένησθε» (Ιω. 12, 26).
Και δεύτερον, ν’ ακολουθήσουμε το φως. Το φως του Χριστού να φωτίζει τα βήματα μας. Το φως του Χριστού, ο λόγος και η αλήθεια Του να καταυγάζει τη ζωή μας. Αυτό ακριβώς μας υποδεικνύει ο απόστολος Παύλος: «Ως τέκνα φωτός περιπατείτε» (Εφεσ. 5, 8).
* * *
Αδελφοί μου,
«Το φως ελήλυθεν εις τον κόσμον». Ο Χριστός ήρθε. Το φως το αληθινό έλαμψε. Η αλήθεια φανερώθηκε. Δεν έχουμε παρά να το δεχτούμε ή να το απορρίψουμε. Αν το δεχτούμε, θα ζήσουμε. Θα γίνουμε παιδιά του φωτός και της αλήθειας. Αν το αρνηθούμε, θα παραμείνουμε αλύτρωτοι. Δούλοι της αμαρτίας, δούλοι «των έργων του σκότους» (Ρωμ. 13, 12). Σ’ εμάς, αδελφοί, εναπόκειται η μεγάλη εκλογή!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά