Το κείμενο που ακολουθεί το άκουσα την πρωτοχρονιά σε μιά εκκλησιά του Πειραιά . Γράφτηκε από τον επίσκοπο της περιοχής π.Σεραφείμ και είναι ένα από τα πιο όμορφα κείμενα που συνάντησα τον τελευταίο καιρό. Θέλησα να το μοιραστώ με τους επισκέπτες τούτης της διαδικτυακής γωνιάς, εν όψει της ευλαβικής προσέγγισης στο Ιερό Βήμα του Εκκλησιαστικού έτους, την Μεγάλη Τεσσαρακοστή της παραδείσιας βιωτής, της ταπείνωσης, τής εκούσιας στέρησης και τής φιλαδελφίας.
...... Γιατί έρχεται στον κόσμο αυτόν ο άνθρωπος; Χρειάζεται ο κόσμος τον άνθρωπο;υπάρχει κάποιος σκοπός στον κόσμο και υπάρχει κάποιος σκοπός για τον άνθρωπο; Απορίες που ανακύπτουν από έναν διαστοχασμό μοναχικό της ύπαρξής μας όλης, απορίες διατρητικές, ανατρεπτικές μιας φαινομενικής τάξης και μιας παράδοξης αλληλουχίας που πληγώνει στα βάθη του τον άνθρωπο, θέτοντας τον υπό πολλαπλή διερώτηση, απογυμνώνοντας την ασίγαστη προβληματικότητα του.
Μεσα σ ένα κόσμο που οφείλεται σε θεία Ετοιμασία έρχεται ο καθένας με δάκρυα στα μάτια, για να γνωρίσει, να θαυμάσει, να ζήσει το αρμονικό κάλλος της Δημιουργίας όλης. Το κάλλος αυτό, το πολύμορφο και πολύτροπο, έχει θεία καταγωγή, είναι κατόρθωμα ιερό. και τα ίχνη αυτής της ιερότητας έρχεται να γνωρίσει ο άνθρωπος. Για τούτο οφείλει να έρχεται ως προσκυνητής. Να έρχεται, να συμπεριφέρεται και ν απέρχεται ως προσκυνητής. να εμβιώνει, να συμβιώνει και να αποβιώνει ως ευλαβής επισκέπτης.
Για αιώνες ο άνθρωπος συμπεριφέρθηκε μέσα στον κόσμο έτσι. Εκτισε τις πολιτείες του ακολουθώντας τις θεηγόρες γραμμές των τοπίων του κόσμου. Υψωσε τα ιερά του εκεί όπου ένιωθε μέσα στον κόσμο την πανέμορφη έξαρση του θείου. Εστησε τα γεφύρια του συνομιλώντας ευλαβικά με τα ποτάμια, χαϊδεύοντας στοργικά την τριγύρω τους φύση. Και ύψωσε τείχη μέσα στην ταυτόμορφη αρμονία του τοπίου ενώ στέριωσε τα λιμάνια του εκεί όπου το δάχτυλο του Πλάστη του είχε φανερώσει τους πρόσφορους κόλπους. Δεν είναι τυχαίο που όλα τα παλιά του ανθρώπου έργα μοιάζει να έχουν ψυχή, μοιάζει να λαλούν και από ολόβαθά τους να ψάλουν την ιερότητα του κόσμου και τα θαυμάσια του Θεού. Οπου ο άνθρωπος έπαυε να είναι προσκυνητής του κόσμου και υπέκεπτε στην οίηση, ο κόσμος ο ίδιος ερχόταν και με άκαμπτες, μυστικές δυνάμεις εσάρωνε και ετσάκιζε τα έργα ετούτα της οίησης.
Ωσπου, στους στερνούς αυτούς δύο αιώνες της οικουμένης η οίηση που υπέβοσκε μέσα στον άνθρωπο κατανίκησε το ήθος του προσκυνητή και τον αναγόρευσε κατακτητή του κόσμου.
Ως κατακτητής, ο άνθρωπος, όπου ζει και απ όπου περνά, σαρώνει την ιερότητα του κόσμου κι αναγορεύει τον εαυτό του σε νου της Δημιουργίας όλης. Αυτός που ήλθε για να φύγει, συμπεριφέρεται ως αλαζονικός κληρονόμος που μένει. Μενει και κατακτά, και μετασχηματίζει, και αλλοιώνει, και ασχημίζει, και γκρεμίζει, και κατατρώγει, και την όψη και τα σπλάχνα του κόσμου. Προσπαθεί να απαλείψει την ιερότητα του κόσμου, να σβήσει την σφραγίδα του Θεού, να θέσει αναιδώς την δική του. Είναι αδίσταχτος, αδηφάγος, άμοιρος αρμονίας και ομορφιάς, πλάσμα που μένει προσηλωμένο έξω από τον εαυτό του, κοινωνικός και κοινωνικοφανής, επικοινωνιακός και μύχια ακοινώνητος, ένας βάρβαρος που κρατεί στα χέρια δυνάμεις αβυσσαλέες και τρέφεται με το μίσος, την αντιπάθεια, την διεκδίκηση, την επιθετικότητα, - ποτέ με την αγάπη που ξυπνά στην ψυχή η κοινωνία της ιερότητας όλης της Δημιουργίας, την αγάπη του προσκυνητή.
Και να που στο κατώφλι ενός καινούργιου χρόνου ο κατακτητής άνθρωπος, σέρνοντας πίσω του τα πιο άσχημα, κακόγουστα, εκτρωματικά, αντιφυσικά, αντικοσμικά έργα του, οδηγείται σ ένα συγκλονιστικό αδιέξοδο : μπορεί να θανατώσει με τις κατακτητικές του δυνάμεις τον κόσμον όλο αλλά δεν μπορεί να αθανατίσει τον εαυτό του. Όσα και όπως και αν βιώσει, τελικά θα αποβιώσει. και η μνήμη των κατακτητικών του απολαύσεων δεν θα τον συνοδεύσει. Ο κατακτητής θα καμφθεί εμπρός στην ιερότητα του θανάτου, όσο και αν έχει τραφεί με την οίηση των κατακτήσεών του, όσο κι αν έχει παραμορφώσει τον κόσμο. Ο κόσμος τελικά θα τον θάψει. Και θ απλώσει και πάλι πάνω από τα λείψανά του την θεσπέσια αλουργίδα της ιερότητας της Δημιουργίας, φυτά, άνθη, ζωΰφια που αντικρύζουμε να μισοντύνουν τ αρχαία ερείπια, τα μισογκρεμισμένα κάστρα, τα λησμονημένα γεφύρια.
Αλλά πως ο γυμνός και τετραχηλισμένος άνθρωπος - κατακτητής θα ενδυθεί την αθανασία αφού δεν ανοίχθηκε από τον κόσμο τούτο των κτιστών στον Ακτιστο Δημιουργό Του και δεν εβίωσε ως λειτουργός του κόσμου αλλά ως βιαστής του; Ποιός θα αφθαρτίσει τον απογυμνωμένο από τον εαυτό του άνθρωπο του καιρού μας; Αφησε τα αλαζονικά του ίχνη στον κόσμο, αλλά η ζωη δαμάζει τα πάντα, γιατί μέσα στον κόσμο λειτουργεί άγρυπνος ο χρόνος. Μονον όποιος έρχεται και ζει ως προσκυνητής υπερβαίνει τον χρόνο μέσα στην θεία ιερότητα που νιώθει εντός του βαθιά ως έκταση και ως ευχαριστία, ως ρυθμό βίου και ως συμμετοχή.
Αν ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο, και αν συμπεριφέρεται, ζώντας μέσα σ αυτόν ως προσκυνητής, η ευλαβής αυτή προσκύνηση ξεκινά από τον ίδιο του τον εαυτό, προχωρεί προς τον άλλο, για να υψωθεί τελικά προς τον μεγάλον Αλλο, τον Θεο.
Η προσκύνηση του εαυτού του προσφέρεται προς το ίδιο του το σώμα, το φανερό σημείο της ύπαρξής του μέσα στον κόσμο, για να καταλήξει σε προσκύνηση της καρδιάς του, της συνείδησης και της ψυχής του. Προσκύνηση του σώματος σημαίνει ευλάβεια εμπρός στο μυστήριο της ιερότητάς του, σ ετούτη την υπέρλογη σύνθεση ορατών και αοράτων, υλικών και άϋλων στοιχείων που σε μια δυναμική, ασίγαστη όσμωση συναποτελούν τον εαυτό του.
Οι καιροί μας, ζώντας μια πολύμορφη, θανάσιμη εκτροπή, λατρεύουν αποκλειστικά το υλικό σώμα. Πιστεύουν στο σώμα τυραννικά, υπηρετούν, χρησιμοποιούν, εκμεταλλεύονται, εμπορεύονται το σώμα γιατί δεν πιστεύουν παρά μονάχα σ αυτό. Παραθεωρούν τον άϋλο, τον αόρατο εαυτό του ανθρώπου και για τούτο δεν κατορθώνουν να διακρίνουν την μυστηριακή του λειτουργία μέσα στο υλικό σώμα : την θεϊκή πνοη της ψυχής, την ιερότητα της συνείδησης. Ετσι το σώμα απομένει έκθετο, όργανο, εργαλείο, εμπόρευμα, προμηθευτής και καταναλωτής για να καταλήξει ο άνθρωπος να ζει ως συνεταίρος του μηδενός, στο χείλος θανάτου σκοτεινού, εκμηδενιστικού. Το σώμα τότε συνιστά την άπαρχή του μηδενός και πιστεύοντας μόνο σ αυτό, πιστεύει στον θάνατό του.
Αυτό το μηδέν αντικρύζει ο κατακτητής, όχι ο προσκυνητής άνθρωπος και στον άλλο, στον πλησίον του. Αντί να τον προσεγγίζει με ευλάβεια, τιμή, στοργή κι έκσταση εμπρός στην απερίγραπτη ιερότητα του μυστηρίου του, τον αντιμετωπίζει ζωϊκά, με το αίσθημα και το ένστικτο. Ποτέ με την διαίσθηση και την εν-όραση. Οχι με την τρυφερότητα της φιλίας την πανευγενή, αλλά με την σκαιότητα του αριθμού, της μάζας, της κατανάλωσης. Γιατί η σημερινή κοινωνία εγγράφει και το σώμα του άλλου μέσα στα δεδομένα της παραγωγής, της ηδονοθηρίας και της κατανάλωσης, με την εμπορευματική αντίληψη ενός κόσμου οιστρηλατημένου από το νευρωτικό κυνηγητό του χρήματος και της απόλαυσης. Και τότε, η καρδιά ξυλιάζει, αδρανεί. Η ψυχή υποφέρει από ολική έκλειψη και ο άνθρωπος - πρόσωπο μετασχηματίζεται σε άτομο - αριθμό.
Η μεταβολή του προσκυνητή ανθρώπου σε κατακτητή προκαλεί - και συντηρεί - την δεινή κρίση των ανθρωπίνων σχέσεων στους καιρούς μας, κρίση της φιλίας, του γάμου, κρίση της οικογένειας. Το επίπεδο, οριζόντιο αντίκρυσμα του εαυτού μας και του άλλου σημαίνει μηδενιστική κατάφαση μιας ζωής και μιας άσκοπης πολυλειτουργίας, αναιτιολόγητης, παράλογης.
Ενώ το βάθος της ύπαρξης του προσκυνητή ανθρώπου το προσπορίζουν οι προπάτορες μέσα στην Ιστορία, το ύψος το χορηγεί εκείνος που αγρυπνεί στην κορυφή του κόσμου : ο απερινόητος Θεός, ο κλειδοκράτορας του μυστηρίου της Δημιουργίας. Εκείνος είναι ο μεγάλος Αλλος, που καλεί στην ύψωση τον άνθρωπο σε κάθε μετρητή στιγμή του χρόνου.
Αν όμως ο άνθρωπος δεν προσήλθε στν ζωη για να προσκυνήσει τα ιερά και τα όσια, τότε δεν θα βιώσει με πληρότητα ούτε τον εαυτό του, ούτε τους άλλους, μήτε τον Θεο. Τα θεϊκά Του ίχνη λάμπουν παντού μέσα στην εύκρατη νύχτα της ταπεινοσύνης του όντος που υπάρχει για να δοξολογεί, αρκεί να μπορούμε να τα διακρίνουμε.
Η ζωη ως προσκύνηση φέρει τον άνθρωπο σε μιαν εκστατική ισορροπία του υπάρχειν σε πλάτος, σε βάθος, σε ύψος.
Μεσα σ ένα κόσμο που οφείλεται σε θεία Ετοιμασία έρχεται ο καθένας με δάκρυα στα μάτια, για να γνωρίσει, να θαυμάσει, να ζήσει το αρμονικό κάλλος της Δημιουργίας όλης. Το κάλλος αυτό, το πολύμορφο και πολύτροπο, έχει θεία καταγωγή, είναι κατόρθωμα ιερό. και τα ίχνη αυτής της ιερότητας έρχεται να γνωρίσει ο άνθρωπος. Για τούτο οφείλει να έρχεται ως προσκυνητής. Να έρχεται, να συμπεριφέρεται και ν απέρχεται ως προσκυνητής. να εμβιώνει, να συμβιώνει και να αποβιώνει ως ευλαβής επισκέπτης.
Για αιώνες ο άνθρωπος συμπεριφέρθηκε μέσα στον κόσμο έτσι. Εκτισε τις πολιτείες του ακολουθώντας τις θεηγόρες γραμμές των τοπίων του κόσμου. Υψωσε τα ιερά του εκεί όπου ένιωθε μέσα στον κόσμο την πανέμορφη έξαρση του θείου. Εστησε τα γεφύρια του συνομιλώντας ευλαβικά με τα ποτάμια, χαϊδεύοντας στοργικά την τριγύρω τους φύση. Και ύψωσε τείχη μέσα στην ταυτόμορφη αρμονία του τοπίου ενώ στέριωσε τα λιμάνια του εκεί όπου το δάχτυλο του Πλάστη του είχε φανερώσει τους πρόσφορους κόλπους. Δεν είναι τυχαίο που όλα τα παλιά του ανθρώπου έργα μοιάζει να έχουν ψυχή, μοιάζει να λαλούν και από ολόβαθά τους να ψάλουν την ιερότητα του κόσμου και τα θαυμάσια του Θεού. Οπου ο άνθρωπος έπαυε να είναι προσκυνητής του κόσμου και υπέκεπτε στην οίηση, ο κόσμος ο ίδιος ερχόταν και με άκαμπτες, μυστικές δυνάμεις εσάρωνε και ετσάκιζε τα έργα ετούτα της οίησης.
Ωσπου, στους στερνούς αυτούς δύο αιώνες της οικουμένης η οίηση που υπέβοσκε μέσα στον άνθρωπο κατανίκησε το ήθος του προσκυνητή και τον αναγόρευσε κατακτητή του κόσμου.
Ως κατακτητής, ο άνθρωπος, όπου ζει και απ όπου περνά, σαρώνει την ιερότητα του κόσμου κι αναγορεύει τον εαυτό του σε νου της Δημιουργίας όλης. Αυτός που ήλθε για να φύγει, συμπεριφέρεται ως αλαζονικός κληρονόμος που μένει. Μενει και κατακτά, και μετασχηματίζει, και αλλοιώνει, και ασχημίζει, και γκρεμίζει, και κατατρώγει, και την όψη και τα σπλάχνα του κόσμου. Προσπαθεί να απαλείψει την ιερότητα του κόσμου, να σβήσει την σφραγίδα του Θεού, να θέσει αναιδώς την δική του. Είναι αδίσταχτος, αδηφάγος, άμοιρος αρμονίας και ομορφιάς, πλάσμα που μένει προσηλωμένο έξω από τον εαυτό του, κοινωνικός και κοινωνικοφανής, επικοινωνιακός και μύχια ακοινώνητος, ένας βάρβαρος που κρατεί στα χέρια δυνάμεις αβυσσαλέες και τρέφεται με το μίσος, την αντιπάθεια, την διεκδίκηση, την επιθετικότητα, - ποτέ με την αγάπη που ξυπνά στην ψυχή η κοινωνία της ιερότητας όλης της Δημιουργίας, την αγάπη του προσκυνητή.
Και να που στο κατώφλι ενός καινούργιου χρόνου ο κατακτητής άνθρωπος, σέρνοντας πίσω του τα πιο άσχημα, κακόγουστα, εκτρωματικά, αντιφυσικά, αντικοσμικά έργα του, οδηγείται σ ένα συγκλονιστικό αδιέξοδο : μπορεί να θανατώσει με τις κατακτητικές του δυνάμεις τον κόσμον όλο αλλά δεν μπορεί να αθανατίσει τον εαυτό του. Όσα και όπως και αν βιώσει, τελικά θα αποβιώσει. και η μνήμη των κατακτητικών του απολαύσεων δεν θα τον συνοδεύσει. Ο κατακτητής θα καμφθεί εμπρός στην ιερότητα του θανάτου, όσο και αν έχει τραφεί με την οίηση των κατακτήσεών του, όσο κι αν έχει παραμορφώσει τον κόσμο. Ο κόσμος τελικά θα τον θάψει. Και θ απλώσει και πάλι πάνω από τα λείψανά του την θεσπέσια αλουργίδα της ιερότητας της Δημιουργίας, φυτά, άνθη, ζωΰφια που αντικρύζουμε να μισοντύνουν τ αρχαία ερείπια, τα μισογκρεμισμένα κάστρα, τα λησμονημένα γεφύρια.
Αλλά πως ο γυμνός και τετραχηλισμένος άνθρωπος - κατακτητής θα ενδυθεί την αθανασία αφού δεν ανοίχθηκε από τον κόσμο τούτο των κτιστών στον Ακτιστο Δημιουργό Του και δεν εβίωσε ως λειτουργός του κόσμου αλλά ως βιαστής του; Ποιός θα αφθαρτίσει τον απογυμνωμένο από τον εαυτό του άνθρωπο του καιρού μας; Αφησε τα αλαζονικά του ίχνη στον κόσμο, αλλά η ζωη δαμάζει τα πάντα, γιατί μέσα στον κόσμο λειτουργεί άγρυπνος ο χρόνος. Μονον όποιος έρχεται και ζει ως προσκυνητής υπερβαίνει τον χρόνο μέσα στην θεία ιερότητα που νιώθει εντός του βαθιά ως έκταση και ως ευχαριστία, ως ρυθμό βίου και ως συμμετοχή.
Αν ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο, και αν συμπεριφέρεται, ζώντας μέσα σ αυτόν ως προσκυνητής, η ευλαβής αυτή προσκύνηση ξεκινά από τον ίδιο του τον εαυτό, προχωρεί προς τον άλλο, για να υψωθεί τελικά προς τον μεγάλον Αλλο, τον Θεο.
Η προσκύνηση του εαυτού του προσφέρεται προς το ίδιο του το σώμα, το φανερό σημείο της ύπαρξής του μέσα στον κόσμο, για να καταλήξει σε προσκύνηση της καρδιάς του, της συνείδησης και της ψυχής του. Προσκύνηση του σώματος σημαίνει ευλάβεια εμπρός στο μυστήριο της ιερότητάς του, σ ετούτη την υπέρλογη σύνθεση ορατών και αοράτων, υλικών και άϋλων στοιχείων που σε μια δυναμική, ασίγαστη όσμωση συναποτελούν τον εαυτό του.
Οι καιροί μας, ζώντας μια πολύμορφη, θανάσιμη εκτροπή, λατρεύουν αποκλειστικά το υλικό σώμα. Πιστεύουν στο σώμα τυραννικά, υπηρετούν, χρησιμοποιούν, εκμεταλλεύονται, εμπορεύονται το σώμα γιατί δεν πιστεύουν παρά μονάχα σ αυτό. Παραθεωρούν τον άϋλο, τον αόρατο εαυτό του ανθρώπου και για τούτο δεν κατορθώνουν να διακρίνουν την μυστηριακή του λειτουργία μέσα στο υλικό σώμα : την θεϊκή πνοη της ψυχής, την ιερότητα της συνείδησης. Ετσι το σώμα απομένει έκθετο, όργανο, εργαλείο, εμπόρευμα, προμηθευτής και καταναλωτής για να καταλήξει ο άνθρωπος να ζει ως συνεταίρος του μηδενός, στο χείλος θανάτου σκοτεινού, εκμηδενιστικού. Το σώμα τότε συνιστά την άπαρχή του μηδενός και πιστεύοντας μόνο σ αυτό, πιστεύει στον θάνατό του.
Αυτό το μηδέν αντικρύζει ο κατακτητής, όχι ο προσκυνητής άνθρωπος και στον άλλο, στον πλησίον του. Αντί να τον προσεγγίζει με ευλάβεια, τιμή, στοργή κι έκσταση εμπρός στην απερίγραπτη ιερότητα του μυστηρίου του, τον αντιμετωπίζει ζωϊκά, με το αίσθημα και το ένστικτο. Ποτέ με την διαίσθηση και την εν-όραση. Οχι με την τρυφερότητα της φιλίας την πανευγενή, αλλά με την σκαιότητα του αριθμού, της μάζας, της κατανάλωσης. Γιατί η σημερινή κοινωνία εγγράφει και το σώμα του άλλου μέσα στα δεδομένα της παραγωγής, της ηδονοθηρίας και της κατανάλωσης, με την εμπορευματική αντίληψη ενός κόσμου οιστρηλατημένου από το νευρωτικό κυνηγητό του χρήματος και της απόλαυσης. Και τότε, η καρδιά ξυλιάζει, αδρανεί. Η ψυχή υποφέρει από ολική έκλειψη και ο άνθρωπος - πρόσωπο μετασχηματίζεται σε άτομο - αριθμό.
Η μεταβολή του προσκυνητή ανθρώπου σε κατακτητή προκαλεί - και συντηρεί - την δεινή κρίση των ανθρωπίνων σχέσεων στους καιρούς μας, κρίση της φιλίας, του γάμου, κρίση της οικογένειας. Το επίπεδο, οριζόντιο αντίκρυσμα του εαυτού μας και του άλλου σημαίνει μηδενιστική κατάφαση μιας ζωής και μιας άσκοπης πολυλειτουργίας, αναιτιολόγητης, παράλογης.
Ενώ το βάθος της ύπαρξης του προσκυνητή ανθρώπου το προσπορίζουν οι προπάτορες μέσα στην Ιστορία, το ύψος το χορηγεί εκείνος που αγρυπνεί στην κορυφή του κόσμου : ο απερινόητος Θεός, ο κλειδοκράτορας του μυστηρίου της Δημιουργίας. Εκείνος είναι ο μεγάλος Αλλος, που καλεί στην ύψωση τον άνθρωπο σε κάθε μετρητή στιγμή του χρόνου.
Αν όμως ο άνθρωπος δεν προσήλθε στν ζωη για να προσκυνήσει τα ιερά και τα όσια, τότε δεν θα βιώσει με πληρότητα ούτε τον εαυτό του, ούτε τους άλλους, μήτε τον Θεο. Τα θεϊκά Του ίχνη λάμπουν παντού μέσα στην εύκρατη νύχτα της ταπεινοσύνης του όντος που υπάρχει για να δοξολογεί, αρκεί να μπορούμε να τα διακρίνουμε.
Η ζωη ως προσκύνηση φέρει τον άνθρωπο σε μιαν εκστατική ισορροπία του υπάρχειν σε πλάτος, σε βάθος, σε ύψος.
Τον καταλάμπει με την Χαρη, τον ευγενίζει ως επισκέπτη, ως φιλοξενούμενο, και τον συνδέει οργανικά με τους συνανθρώπους του και με τον Δημιουργό του. Αυτή η ιερή συμφιλίωση αποκαλύπτει την μυστική, χαρμόσυνη αρμονία των πάντων. Και υψώνει πλέον την ζωη ως φιλοξενία και ως πολύτιμο δώρο.
(η φωτογραφία είναι από την Μονή Κηπίνας στην Ήπειρο.Το κείμενο ελήφθη από τον ιστοχώρο της Μητρόπολης Πειραιά)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά