Κοινοκτημοσύνη, πλούτος και εκκοσμίκευση + Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Αντώνιος

«Ως κεραυνός εν αιθρία»υπήρξε για τον γράφοντα τις γραμμές αυτές η ανακάλυψη ενός παλαιότερου κειμένου που αφορούσε στην ιστορική ανασκόπηση και «αναδίφηση», όπως λέμε, του θεσμού της κοινοκτημοσύνης, στο περιοδικό «Εκκλησία» του έτους 1985. Το άρθρο ήταν συνταγμένο από τα χέρια της πραγματικά αγίας εκείνης Επισκοπικής μορφής του πρώην Σισανίου και Σιατίστης Αντωνίου Κόμπου. O Αντώνιος ήταν μια μορφή –παρηγοριά στους καιρούς αυτούς της αισχρής και επονείδιστης συνθηκολόγησης ημών των «νερόβραστων» και κατ’ όνομα Χριστιανών με το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα, τον Καίσαρα και τις οπωσδήποτε θεοβδέλυκτες και αναιδέστατες απαιτήσεις του πάνω στις ζωές και τις ψυχές μας. Επίσης, δικαιώνει πλήρως και το κοινωνικό πρόταγμα της Χ.Δ. και, ασφαλώς, της «Χριστιανικής» και όσους αγωνιστήκαν για αυτό…

Ο μακαριστός Αντώνιος μου θύμισε τον φοβερό λόγο του Αγίου Αντώνιου: «Να εξετάζεις τα έργα σου και να τα δοκιμάζεις, γιατί οι άρχοντες κι’ οι αφέντες έχουνε εξουσία μοναχά απάνω στο σώμα μα όχι απάνω στην ψυχή[] Όθεν, αν προστάζουν φόνους ή κάποια άλλα άδικα και βλαβερά στην ψυχή, δεν πρέπει να τους ακούμε. Γιατί ο Θεός δημιούργησε την ψυχή ελεύθερη και αυτεξούσια[..]».

Εδώ λοιπόν θα κάνουμε μια μικρή αναφορά σε αυτό του το κείμενο και τις ιδέες του, το οποίο έχει τίτλο: «Σύντομος ιστορική ανασκόπησις του θεσμού της κοινοκτημοσύνης και χριστιανική θεώρησις του πλούτου».

Κοινοκτημοσύνη

Κατά την γνώμη του μακ. Αντωνίου, εάν σήμερα δεν μιλούμε για κοινοκτημοσύνη, αυτό οφείλεται στο ότι υπερεπερίσσευσε η εκμετάλλευση, η αδικία.

Παραθέτει πάρα πολλά χωρία των Πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, για να τεκμηριώσει την γνώμη αυτή και δη των κορυφαίων: Μ. Βασίλειο, ι. Χρυσόστομο, Άγ. Γρηγόριο Θεολόγο και πολλούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς, όπως τον “Πρύτανη των Λατίνων Απολογητών Τερτυλλιανό”(155-240) που αναφέρει “[]δεν διστάζομεν να διανεμώμεθα τα αγαθά μας μετά των άλλων. Τα πάντα είναι παρ ‘ημίν  κοινά, πλην των συζύγων”(Απολογητικός, κεφ. ΛΘ), όντας περίπου σε ένα διάλογο με μια ερμηνεία των κοινωνικών ιδεών του Πλάτωνα.

Έτσι, συμπεραίνει:

“Η εφαρμογή της όντως υψηλής διδασκαλίας της κοινοκτημοσύνης δεν είναι ανέφικτος ως εσφαλμένως τινές διατείνονται, αλλά τουναντίον εξόχως εφικτή, αρκεί οι χριστιανοί να προέλθωσιν εις την ηρωικήν απόφασιν να μεταστώσιν εκ του στρατοπέδου των κατ’ όνομα χριστιανών εις το στρατόπεδον των αληθών χριστιανών. Την ανωτέρω άποψιν επιρρωνύει και η ίδρυσις εν έτει 1608 υπό των Ιησουιτών εν Παραγουάη χριστιανικού Κράτους τελείως κομμουνιστικού, διαρκέσαντος μέχρι του 1787[] Το υπό των Ιησουιτών ιδρυθέν χριστιανικόν κομμουνιστικόν τούτο Κράτος υπήρξεν η τελειοτέρα εν τη πραγματική ζωή εφαρμογή των κομμουνιστικών αρχών. Οι δε Ινδοί Γουαράνοι ενεθυμούντο την θεοκρατίαν των Ιησουιτών ως τον χρυσούν αιώνα της ιστορίας των.” ( Τεύχος 15-16, σ. 442)

Γιατί, αν είναι έτσι, όμως, δεν μιλάμε σήμερα και δεν αγωνιζόμαστε για το χριστιανικό κοινωνικό ιδεώδες της κοινοκτημοσύνης; Ιδού:

«Εάν σήμερον, είπερ ποτέ και άλλοτε, θεωρείται ως πάντη ανεφάρμοστον το σύστημα της κοινοκτημοσύνης, τούτο οφείλεται εις το ότι η αμαρτία και κατ ‘ακολουθίαν η αδικία, η εκμετάλλευσις και πάσα κακία εν γένει υπερεπλεόνασε»(Τεύχος 17-18, σ. 473).

Πλούτος και εκκοσμίκευση

Ένα από τα σημαντικά, νομίζουμε, ζητήματα που θέτει ο μακ. Αντώνιος δια των παραθεμάτων και της πραγμάτευσης γενικά του θέματος που είπαμε είναι και αυτό της εκκοσμίκευσης των Χριστιανών, η οποία μετά την ανάγνωση φαντάζει χαοτική, τερατώδης. Αυτό το επιτυγχάνει δια μέσου της αναφοράς στις Πατερικές θέσεις για τον πλούτο. Όλοι θυμόμαστε, νομίζω, τις συνεχόμενες αντιπατερικές αναφορές διαφόρων ιεροκηρύκων, θεολόγων και κκ. Καθηγητών στην άποψη- «μάντρα» περί ορθής διαχείρισης, χρήσης του πλούτου, η οποία τον δικαιώνει. Πουθενά περιέργως δεν γίνεται από αυτούς λόγος για τον τρόπο της κτήσης…

Έτσι, όμως, προφανώς και «καθαγιάζονται» το κοινωνικό σύστημα και όλα τα συναφή και σύμφυτα με αυτό διαβλητά πάθη: η αδικία, η εκμετάλλευση, η αποστέρηση του μισθού, η αρπαγή, η κλοπή(όλα κατά την εκκλησιαστική τους έννοια, προσέξτε). Έτσι ακριβώς φτάνουμε και στην θέση εκείνη της «καλβινιστικής ηθικής», η οποία μάλιστα είχε και έχει ακόμη ένα ασκητικό στοιχείο- αφού το χρήμα που βγάζει ο καπιταλιστής/μεγαλοκεφαλαιούχος δεν το ξοδεύει για την απόλαυσή του, αλλά το δίνει για έργα «ελεημοσύνης», και σήμερα εν τινί μέτρω.

Όπως μπορούμε να θυμηθούμε, από τον Απόστολο Παύλο ακόμη είχαμε την «λογ(ε)ία», δηλαδή την ισοκατανεμητική προσπάθεια μεταξύ πλουσίων και φτωχών κατά τόπους εκκλησιών(“…όπως γένηται ισότης”, Κορ. Β΄ 8:14 ). Έδινε η μια τοπική εκκλησία και έπαιρνε η άλλη. Αλλά  ποιοι μπορούσαν να συνεισφέρουν τα χρήματά τους στις λογείες; Όλοι; Κατά την ανωτέρω άποψη, αυτό θα όφειλε να ισχύει, αφού θα επρόκειτο για αξιέπαινη «ελεημοσύνη». Όμως, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ποιων τα χρήματα είναι μόνον δεκτά. Όπως το παραθέτει ο μακ. Αντώνιος: «Προς γαρ τους τόκους απαιτούντες ουδείς μοι λόγος, ουδέ προς στρατιώτας διασείοντας[=ασκούντες βία] άλλους και πραγματευομένους αλλοτρίας. Συμφοράς γαρ εκείθεν βούλεται δέχεσθαι ο Θεός, αλλά προς τους εκ δικαίων πόνων συλλέγοντας τα όντα, ταύτα λέγω».(Ομιλία 43 εις  Α’ Κορινθίους)

Ο μακ. Αντώνιος επισημαίνει σχετικά: «Οίκοθεν νοείται ότι το χρήμα το εις λογίας προσφερόμενον έδει[=έπρεπε] να είναι εντίμου προελεύσεως».

Και επιπλέον: «Το πνεύμα της κοινοκτημοσύνης κατά τους αιώνες των φρικαλέων διωγμών παρέμεινε λίαν έντονον εν ταις χριστιανικαίς κοινότησι. Οι χριστιανοί της ηρωικής εκείνης περιόδου του εφηρμοσμένου Χριστιανισμού ουδέποτε ανεγνώρισαν ως ορθούς τους νόμους και τους θεσμούς της κοσμοκρατείρας Ρώμης, ει και λόγω των επικρατουσών τότε συνθηκών ήσαν αναγκασμένοι, όπως υπακούωσιν εις αυτούς παθητικώς. Οι θεοφόροι της Εκκλησίας Πατέρες και οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς παρέμειναν πιστοί και εδραίοι εις το καθεστώς της κοινοκτημοσύνης, καταδικάζοντες την ατομικήν ιδιοκτησίαν, την των κρατικών καταναγκαστικών μέσων, την στρατιωτικήν θητείαν, κ.λπ.» (Τεύχος 17-18, σ. 474)

Κάνετε μόνοι σας μια σύγκριση με το σήμερα, αγαπητοί μου φίλοι, για να δείτε την σκανδαλιστική θλιβερή μας εκκοσμίκευση. «Επρόδωσαν την αρετή κι’ ήρθαν οι έσχατοι πρώτοι», έλεγε κι ο ποιητής.

Έχει, όμως, ο καιρός γυρίσματα… Ειδικώς δε αν βάλουμε κι εμείς όλοι το χεράκι μας προς αυτόν τον άγιο σκοπό.

πηγή