Περί Ρωμανίας και Φραγκίας. Η σημερινή μας κρίση υπό το πρίσμα της συνεχιζόμενης σύγκρουσης των δύο κόσμων

πηγή

Καθώς ο λαός μας βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής, πιστεύω ότι είναι πλέον επείγουσα και sine qua non συνθήκη επιβίωσης για μάς, να αναστοχαστούμε την ιστορία μας, να την προσεγγίσομε με κριτικό βλέμμα και εξ αυτού να καταλάβομε ακριβώς που βρισκόμαστε και πάνω από όλα ποίοι είμαστε εμείς, αλλά και ποιοι είναι οι άλλοι με τους οποίους σχετιζόμαστε και από τους οποίους δυστυχώς εξαρτάται πλέον η ζωή μας. Βασική προϋπόθεση στην προσέγγισή μας αυτή θα πρέπει να είναι ο προσδιορισμός του διπόλου Ρωμανίας - Φραγκίας. Είμαι σίγουρος ότι εάν ερωτηθούν εκατό νεοέλληνες για το τι είναι η Ρωμανία η συντριπτική τους πλειοψηφία είτε θα δηλώσει πλήρη άγνοια, είτε θα αναφερθεί λανθασμένα στο σύγχρονο κράτος της Ρουμανίας. Όλοι έχομε ακούσει και θεωρούμε ότι είμαστε απόγονοι και συνεχιστές του «Βυζαντίου» ή όπως λέμε της «Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», όμως λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι το πραγματικό όνομα του κράτους μας ήταν Ρωμανία και οι πρόγονοί μας αποκαλούνταν Ρωμηοί και ποτέ «Βυζαντινοί». Οι όροι «Βυζάντιο» και «Βυζαντινοί», όταν αναφέρονται στα μετά το 330 μ.Χ. πράγματα της αυτοκρατορίας είναι ψευδεπίγραφοι, παρελκυστικοί, παραπλανητικοί και καθιερώθηκαν δολίως για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες σκοπιμότητες. «Εφευρέθηκαν» τον 16ο αιώνα και η χρήση τους γενικεύθηκε μόλις τα τελευταία 200 χρόνια. Δεν είναι όμως του παρόντος να ασχοληθούμε με την ονοματολογία. Η Ρωμανία λοιπόν ήταν ένα ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα αρχικά τη Ρώμη και στη συνέχεια τη Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη. Μετά το διάταγμα του Καρακάλα, αλλά κυρίως μετά το Μέγα Κωνσταντίνο και τη ζύμωση του λαού με το Χριστιανισμό διαμορφώθηκε μια νέα αυτοσυνειδησία, που είθισται να αποκαλούμε «Ρωμαίικη συνείδηση». Μια ρωμαίικη ταυτότητα, που θα ακολουθήσουν οι πρόγονοί μας πιστά και υπερήφανα μέχρι περίπου το 1830. Αυτή η ταυτότητα υπαγόρευε μιαν υπερεθνική πρόσληψη και αντίληψη των πραγμάτων και μια βαθειά αγάπη στο πρόσωπο του Χριστού και της Εκκλησίας και δια αυτής της αγάπης, αγάπη και προς το πρόσωπο του συνανθρώπου. Με άλλα λόγια στα θεμέλια του κοινού ελληνορωμαϊκού πολιτισμού των λαών της αυτοκρατορίας, ο χριστιανισμός θα διαμορφώσει μια νέα πολιτισμική ταυτότητα, τη ρωμαίικη ταυτότητα. Η Ρωμανία αντιλαμβάνεται πλέον τον εαυτό της ως τη μόνη, ενιαία, αδιαίρετη, οικουμενική, συντεταγμένη χριστιανική πολιτεία επί της γης. Άξονας, ζητούμενο, λόγος ύπαρξης και πρόταγμά της καθίσταται η «σάρκωση του Λόγου», η βίωση της Βασιλείας του Θεού όχι σε μιαν αφηρημένη, ασαφή, ελπιζόμενη, μεταφυσική διάσταση, αλλά εν τοις πράγμασι και στην καθημερινή βιωτή. Ο Ρωμηός, ο πολίτης της αυτοκρατορίας έχει επίγνωση και συναίσθηση του μεγάλου πολιτισμικού φορτίου που κουβαλά στους ώμους του και είναι βαθύτατα πιστός. Πιστεύει στην Ορθοδοξία και θεωρεί ότι αν απομακρυνθεί από αυτήν, το κράτος γρήγορα θα χαθεί, όπως κάθε τι φθαρτό στον υλικό τούτο κόσμο. Είναι αδιανόητο στη σκέψη του ότι μπορεί να υπάρξει αντίθεση συμφερόντων Κράτους και Εκκλησίας. Θεωρεί ότι η πίστη του είναι αυτή που θα τον διατηρήσει ελεύθερο, ακόμα και στην περίπτωση απώλειας της κρατικής υπόστασης. Ο Ρωμηός ελεύθερα και υπερήφανα ζει, χαίρεται και προασπίζεται αυτόν τον τρόπο ύπαρξης. Από την Αγγλία έως τον Ευφράτη και από το Δούναβη έως την Αίγυπτο οι Ρωμηοί αισθάνονται και είναι αδέρφια. Υπερβαίνουν αβίαστα κάθε εθνική, φυλετική ή γλωσσική διαφορά. Ιδιαίτερα η γλώσσα δεν απετέλεσε ποτέ κανένα πρόβλημα. Απ΄ άκρου εις άκρον της αυτοκρατορίας η ελληνική γλώσσα κυριαρχεί. Ας θυμηθούμε απλώς ότι και η προς Ρωμαίους επιστολή του Παύλου είναι γραμμένη στα Ελληνικά, όπως ελληνόφωνοι είναι και οι 13 από τους 16 πρώτους Πάπες της Ρώμης. Όμως και η Λατινική εχρησιμοποιείτο αρκετά ειδικά σε ορισμένες επαρχίες χωρίς αυτό να διαφοροποιεί την ταυτότητα των Ρωμηών. Ας αναλογιστούμε ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν στην πατρίδα μας δεκάδες χιλιάδες Βλάχοι που μιλούν μια λατινική διάλεκτο, χωρίς αυτό να τροποποιεί ή αλλοιώνει την αυτοσυνειδησία και το φρόνημά τους. Ή ακόμα πόσοι και πόσοι ήρωες της επανάστασης του 1821 δε μιλούσαν αρβανίτικα, αλλά είχαν ακέραιη Ρωμαίικη αυτοσυνειδησία. Εξάλλου πάμπολλοι Ρωμηοί, ειδικά οι μορφωμένοι, καθ’ όλη τη διάρκεια της αυτοκρατορίας ήταν δίγλωσσοι μιλώντας και ελληνικά και λατινικά. Παρά τις αμέτρητες προσωπικές αστοχίες, παρά τα αναμφισβήτητα σφάλματα, τις εντάσεις και τις αποτυχίες, παρά τις αιρέσεις και τις θεολογικές έριδες που κορυφώθηκαν με τον μακροχρόνιο αδελφοκτόνο εμφύλιο για το θέμα των εικόνων, όλοι οι Ρωμηοί από τον τελευταίο πολίτη μέχρι τον αυτοκράτορα αγωνίστηκαν και υπερασπίστηκαν μια καινοφανή προσωπική και κοινωνική συγκρότηση και διαμόρφωσαν ένα πολιτισμικό υπόδειγμα που το πρότειναν και στους άλλους λαούς. Και οι άλλοι λαοί αβίαστα και με βάση τη δικιά τους παράδοση προσέλαβαν ή όχι το μοντέλο αυτό. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, παρότι η Ρωμανία ήταν για πολλούς αιώνες η απόλυτη υπερδύναμη σε όλους τους τομείς, ποτέ δεν θέλησε στην υπερχιλιετή της ζωή να εξέλθει των συνόρων και να κατακτήσει νέα εδάφη. Μονάχα μια φορά ο στρατός βγήκε εκτός συνόρων υπό τον αυτοκράτορα Ηράκλειο και αυτό έγινε για την ανάκτηση του Τιμίου Σταυρού από τους Πέρσες (που τον είχαν προηγουμένως αποσπάσει από τα Ιεροσόλυμα) και γρήγορα ο στρατός επανήλθε στα ίδια. Πάντοτε όμως η Ρωμηοί υπερασπίστηκαν μέχρις εσχάτων τα πάτρια εδάφη και τον πολιτισμό τους ή προσπάθησαν να απελευθερώσουν εδάφη και Ρωμηούς κατακτημένους από άλλους λαούς, όπως έγινε και εδώ στην περίπτωση της Κρήτης. Αναρίθμητοι εχθροί επιτέθηκαν στην αυτοκρατορία. Από τους σημαντικότερους ήταν τα γερμανικά φύλλα. Φράγκοι, Λογγοβάρδοι, Γότθοι, Βαυαροί, Ερούλοι, Βάνδαλοι, Σάξωνες και τόσοι άλλοι. Λαοί εντελώς πρωτόγονοι, παντελώς αμόρφωτοι, με παγανιστικά ήθη και έθιμα, χωρίς αστική ζωή, χωρίς ιστορία, χωρίς τέχνες, χωρίς επιστήμες, χωρίς εμπορικές συναλλαγές, χωρίς νομισματική κυκλοφορία, χωρίς τίποτα. Μόνο εγωισμός και βαρβαρότητα. Ακόμα και σήμερα η έννοια του βανδάλου είναι ταυτισμένη με την ωμή βία και θηριωδία. Το πολιτισμικό χάσμα ανάμεσα στη Ρωμανία και τους λαούς αυτούς ήταν αβυσσαλέο. Αναφέρεται ότι ακόμα και το 10ο αιώνα όταν η ανηψιά του Τσιμισκή πριγκίπισσα Θεοφανώ παντρεύεται τον Όθωνα Β΄ και πηγαίνει στη Γερμανία, οι Γερμανοί σκανδαλίστηκαν αφόρητα επειδή έκανε μπάνιο και φορούσε μεταξωτά ρούχα, ενώ λίγο αργότερα η ξαδέρφη της Μαρία η Αργυρή έκανε τους Βενετούς να φρίξουν επειδή χρησιμοποιούσε πιρούνι. Το 1125 και ενώ οι δυτικοί θεολόγοι αναρωτιόντουσαν ακόμα αν η γυναίκα έχει ψυχή ή όχι (το θέμα το έλυσαν τελικά τον 16ο αιώνα) στο νοσοκομείο της Μονής του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη υπηρετούσαν μαζί με τους άνδρες ιατρούς, μία γυναίκα ιατρός, τέσσερεις γυναίκες βοηθοί ιατροί, και δύο γυναίκες αναπληρωματικοί βοηθοί. Για να μην αναφερθούμε στις πολλές φορές, που η ίδια η διακυβέρνηση ολόκληρης της αυτοκρατορίας ήταν στα χέρια γυναικών. Παρότι οι περισσότεροι από αυτούς τους λαούς ήρθαν σε επαφή με το Χριστιανισμό η επίδραση που τελικά δέχτηκαν ήταν καθαρά επιφανειακή, ενώ οι πιο πολλοί από αυτούς αποδέχτηκαν και προσχώρησαν σε κάποια αίρεση (Αρειανισμός). Από τα πιο ισχυρά Γερμανικά φύλλα ήταν και οι Φράγκοι, που προέρχονταν από τη Βαλτική. Αφού απωθήθηκαν πολλές φορές από τους Ρωμαίους τους επιτράπηκε τελικά το 358 μ.Χ. να εγκατασταθούν στην περιοχή της Τοξανδρίας (Βέλγιο). Παρότι ο βασιλιάς τους Χλωδοβίκος (481-511 μ.Χ.) και μια ελίτ περί αυτόν βαπτίστηκαν χριστιανοί, η επίδραση του Χριστιανισμού σ΄ αυτούς ήταν κατά το μάλλον ή ήττον επιφανειακή. Ο παγανισμός και οι λαϊκές δοξασίες διατηρήθηκαν εξαιρετικά ισχυρές στον εντελώς αμόρφωτο αυτό λαό. Προϊόντος του χρόνου και με συνεχείς λεηλασίες και επιδρομές οι Φράγκοι κατακτούν τη Γαλατία. Θάνατος, οδύνη, καταστροφή και πένθος επικρατούν παντού. Ο Ρωμαίικος πολιτισμός εξαφανίζεται πλήρως από τη Γαλατία, η ελληνική παιδεία, οι αρχαίοι συγγραφείς, οι εκκλησιαστικοί πατέρες και τα έργα τους δεν υπάρχουν πλέον. Ελαχιστότατοι είναι αυτοί που γνωρίζουν να γράφουν και να διαβάζουν. Οι τεχνικές γνώσεις των Ρωμαίων (κατασκευή δρόμων, γεφυρών κλ.) χάνονται. Συσσωρευμένες γνώσεις 1500 ετών εξαφανίζονται. Το νομισματικό, οικονομικό σύστημα και οι εμπορικές συναλλαγές καταρρέουν. Χρήματα δεν κυκλοφορούν και οι συναλλαγές γίνονται σε είδος. Τα αστικά κέντρα παρακμάζουν. Οι επικοινωνίες είναι περιορισμένες. Κάθε περιοχή κλείνεται στο εαυτό της και αυτοσυντηρείται με την τοπική παραγωγή. Τον 8ο αιώνα οι Φράγκοι αισθάνονται πλέον αρκετά δυνατοί για να διεκδικήσουν για αυτούς την αρχηγία της «Χριστιανικής Οικουμένης». Η αντίληψη όμως του απλού λαού ότι στην κορυφή της Οικουμένης βρίσκεται μόνο ο Ρωμαίος αυτοκράτορας είναι τόσο ισχυρή, ώστε θα οδηγήσει τον πιο φιλόδοξο και ικανό Φράγκο βασιλιά, τον Καρλομάγνο σε ανοικτή σύγκρουση με τη Ρωμανία και σε σειρά πρωτοφανών ενεργειών εναντίον της Ρωμηοσύνης με επιπτώσεις που φτάνουν μέχρι σήμερα. Θα πρέπει δε να σημειώσομε ότι τις πολιτικές επιδιώξεις τους οι Φράγκοι τις επένδυαν με θρησκευτικό μανδύα για να μπορέσουν να διαφοροποιηθούν από την Κωνσταντινούπολη και να δικαιολογήσουν κάπως τις πράξεις τους. Στη σύνοδο του Λατερανού το 769, όπου εκτός των 39 Ρωμηών Επισκόπων συμμετέχουν και 12 Φράγκοι Επίσκοποι αποφασίζεται μεταξύ των άλλων και η άνευ όρων υποστήριξη της προσκύνησης των εικόνων. Είναι η εποχή που στην Κωνσταντινούπολη επικρατεί η εικονομαχική άποψη και άρα οι Φράγκοι θα πρέπει να διαφοροποιηθούν. Λίγα χρόνια όμως αργότερα στη Νίκαια το 787 υπό την εικονόφιλη αυτοκράτειρα Ειρήνη γίνεται η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος (στην οποία συμμετέχει και αντιπροσωπεία του Πάπα Ρώμης), η οποία και αποφασίζει πανηγυρικά την αναστήλωση των εικόνων. Οι Φράγκοι αντί να χαρούν όπως κάνομε ακόμα και εμείς σήμερα μετά από τόσα χρόνια, διαφοροποιούνται και πάλι τασσόμενοι εναντίον των εικόνων. Ο Καρλομάγνος συγκαλεί μεγάλη Φραγκική σύνοδο στην Φρανκφούρτη το 794, όπου αποδοκιμάζεται ή προσκύνηση των εικόνων, απορρίπτεται ο τίτλος «Οικουμενική» για τη Σύνοδο της Νίκαιας και εισάγεται αυθαίρετα το περίφημο filioque στο Σύμβολο της Πίστεως. Αντιθέτως με τα νομιζόμενα, το Πατριαρχείο Ρώμης αρνείται μετ΄ επιτάσεως τα της Συνόδου της Φρανκφούρτης και μάλιστα ο Πάπας Λέων ο Γ΄ (796-816 μ.Χ.) θα γράψει το ορθό σύμβολο της Πίστεως (χωρίς το filioque) σε δύο ασημένιες πλάκες (Λατινικά και Ελληνικά) και θα τις αναρτήσει μέσα στο ναό του Αγίου Πέτρου για να τις βλέπουν όλοι. Όλοι οι Πάπες Ρώμης έκτοτε θα συνεχίσουν να αρνιούνται το filioque, έως ότου δύο αιώνες αργότερα το 1009 οι Φράγκοι με τη βία ενθρονίζουν Φράγκο Πάπα και τα πράγματα πλέον θα αλλάξουν ριζικά. Για να ελαχιστοποιήσουν τα εμπόδια στην ιμπεριαλιστική τους πολιτική και να αποκόψουν τους Ρωμηούς της Ιταλίας από την πρωτεύουσά τους Κωνσταντινούπολη και από τους λοιπούς ελεύθερους ομοεθνείς τους Ρωμηούς εισάγουν σταδιακά τη χρήση του ονόματος “Graeci” διαφοροποιώντας έτσι τους Ελληνόφωνους Ρωμηούς από τους λατινόφωνους Ρωμηούς. Ένα όνομα ξεχασμένο παντελώς από την αρχαιότητα και για πολλούς αιώνες, επαναχρησιμοποιείται για να εξυπηρετήσει ιμπεριαλιστικές σκοπιμότητες. Και όχι μόνο θα μάς αλλάξει το όνομα, αλλά θα φροντίσουν αυτός και οι επίγονοί του έκτοτε συστηματικά να ταυτίσουν την έννοια του Ρωμηού με κάθε αρνητικό χαρακτηρισμό και ιδιότητα. Το αποκορύφωμα της θρασύτητας του Καρλομάγνου ήταν η μεθοδευμένη στέψη του τα Χριστούγεννα του 800 μ.Χ. μέσα στο ναό του Αγίου Πέτρου από τον Πάπα σε «Αυτοκράτορα Ρωμαίων», ενώ αργότερα θα ιδρυθεί και η «Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία» που με διάφορους τίτλους θα συνεχίσει την πορεία της μέχρι το 1806, που θα διαλυθεί από το Ναπολέοντα. Η Δύση (η Φραγκία ή Φραγκιά όπως είναι αποτυπωμένη στη Ρωμαίικη συνείδηση) μετά τον Καρλομάγνο θα συνεχίσει αυτόνομη και τυφλή το ατέλειωτο ταξίδι της βαρβαρότητάς της στο χρόνο. Θα ακολουθήσουν η κατάληψη της Ιταλικής χερσονήσου και ο πλήρης αφανισμός της Ρωμηοσύνης της, το φεουδαρχικό σύστημα, ο Καισαροπαπισμός του «αλάθητου» Πάπα, η εξαθλίωση της Εκκλησίας που καθίσταται όργανο τυραννίας, οι Ιερές Εξετάσεις, οι διωγμοί των αντιφρονούντων, τα συγχωροχάρτια, ο πλήρης σκοταδισμός του Μεσαίωνα, οι Σταυροφορίες με τις βαναυσότητες του 1204 και της Λατινοκρατίας που ακολούθησε, η εξαφάνιση των λαών της Αμερικής, η αποικιοκρατία, η καταπίεση και εξαθλίωση τόσων υποταγμένων λαών σε όλο τον κόσμο, το δουλεμπόριο, οι παγκόσμιοι πόλεμοι, ο ρατσισμός, το Ολοκαύτωμα, η ζούγκλα του αχαλίνωτου καπιταλισμού των ημερών μας, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η πλήρης και χωρίς αναστολές εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο. Τα πάντα θυσιάζονται στο όνομα του δικού τους συμφέροντος, του συμφέροντος του βάρβαρου Δυτικού ανθρώπου. Μια Δυτική κοινωνία χωρίς μεταφυσική, χωρίς Χριστό, μόνο με ίδιον συμφέρον, ανάγκη για δύναμη, «ζωτικούς χώρους» και ικανοποίηση των παθών. Ας μη γελιόμαστε, ας μην έχομε αυταπάτες και ψευδαισθήσεις. Πίσω από τα ωραία κουστουμάκια και τα ταγεράκια τους, πίσω από τα χαμόγελα και τα φληναφήματά τους, κρύβεται η ίδια Φράγκικη ταυτότητα και η διαχρονική απαίτησή τους από εμάς «είτε να φραγκέψομε, είτε να χαθούμε». Ποτέ δεν αποδέχτηκαν τον πολιτισμό μας, και πάντα η ύπαρξή μας τους ενοχλούσε. Ας μην έχομε καμιά αμφιβολία και ας είμαστε προετοιμασμένοι, μόλις τα συμφέροντά τους τούς το επιτρέψουν δεν θα διστάσουν να μάς αφανίσουν με όποιο πρόσφορο γι’ αυτούς τρόπο.

 Βιβλιογραφία. Αναστασίου Φιλιππίδη: «Ρωμηοσύνη ή βαρβαρότητα». Εκδόσεις Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), Λιβαδειά. Γ΄ έκδοση, 2007. Π. Ιωάννου Ρωμανίδου: «Ρωμηοσύνη». Εκδόσεις Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη, Γ΄ έκδοση, 2002. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου. «Παλαιά και Νέα Ρώμη, ορθόδοξη και δυτική παράδοση». Εκδόσεις Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), Λιβαδειά. Α΄ έκδοση, 2009. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου. «Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί». Εκδόσεις Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), Λιβαδειά. Β΄ έκδοση, 2000. Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας. Ιστορικά θέματα για τη Ρώμη. [http://www.oodegr.com/oode/istoria/istoria.htm#rwmi] και [http://www.oodegr.com/english/istorika/istorika.htm#4._Rome] Εκτενή τμήματα του άρθρου στηρίχθηκαν στα προαναφερθέντα βιβλία του αειμνήστου καθηγητού π. Ι. Ρωμανίδου και του κ. Α. Φιλιππίδη, τα οποία ήδη αναγνωρίζονται ως τομή στον τρόπο προσέγγισης και αντίληψης της ιστορίας μας

Ιωάννης Κ. Νεονάκης MD, MSc, PhD.
Ἀντίβαρο