Ορθοδοξία & Οικουμενισμός. Δρόμοι παράλληλοι ή αντίθετοι; [1]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σήμερα ακούγονται πολλές απόψεις από διάφορες πλευρές σχετικά με τη σχέση που πρέπει να έχει η Ορθοδοξία με τη νεωτερικότητα. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Ορθοδοξία λόγω των συνθηκών που βίωνε το ελληνικό έθνος –τουρκοκρατία- δεν είχε ποτέ σχέση με τις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις που συγκλόνισαν την Ευρώπη κατά το Μεσαίωνα. Μέσα στο πλαίσιο των «θρησκευτικών αυτών επαναστάσεων» γεννιούνται τα διάφορα ετερόδοξα δόγματα του Προτεσταντισμού, όπως Λουθηρανισμός, Καλβινισμός, Ζβιγγλιανισμός.

Η διάσπαση του Χριστιανισμού σε Ρωμαιοκαθολικούς και Προτεστάντες στην Ευρώπη, υπήρξε η δεύτερη διάσπαση του σώματος της Χριστιανικής Θρησκείας. Η πρώτη έγινε το 1054 με το Μέγα Σχίσμα μεταξύ του Ορθόδοξου Ανατολικού Χριστιανισμού  και του Δυτικού Ρωμαιοκαθολικισμού. Η μέχρι τότε Εκκλησία του Χριστού διασπάστηκε σε δύο μεγάλα κομμάτια. Το σχίσμα άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου και προέκυψαν πολλές διαφορές τόσο σε θέματα θεολογίας (filioque), εκκλησιαστικής παραδόσεως (εκκλησιαστικά έθιμα, αγαμία κλήρου, παπικό πρωτείο κ.λπ.), αλλά και πολιτικής (ίδρυση του παπικού κράτους και της αυτοκρατορίας των Φράγκων από τον Κάρολο το Μέγα, το γνωστό Καρλομάγνο).

Από τις αρχές του εικοστού αιώνα έχει αρχίσει μία προσπάθεια διαλόγου των διαφόρων ετεροδόξων με την Ορθοδοξία. Ο διάλογος αυτός, ο οικουμενικός όπως λέγεται, έχει θιασώτες αλλά και φανατικούς εχθρούς. Οι πρώτοι κατηγορούν τους δεύτερους για άκρατο συντηρητισμό και σκοταδισμό, ενώ οι δεύτεροι εκτοξεύουν κατηγορίες στους πρώτους για υιοθέτηση των διαφόρων αιρετικών απόψεων των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών. Σίγουρα θα υπάρχει η χρυσή τομή στη σχέση Ορθοδοξίας και Νεωτερικότητας, την οποία θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε στην εργασία αυτή, προσπαθώντας να αποφύγουμε τις διάφορες κορώνες των ακραίων υποστηρικτών των διαφόρων αυτών απόψεων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Ορθοδοξία φύλακας της παρακαταθήκης των δογμάτων των Οικουμενικών Συνόδων και της διδασκαλίας των Εκκλησιαστικών Πατέρων από την ίδρυση της Χριστιανικής Εκκλησίας έως και σήμερα.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διακηρύττει, και όχι άδικα, ότι αποτελεί το θεματοφύλακα των Δογμάτων του Χριστιανισμού, όπως αυτά διατυπώθηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους και ερμηνεύθηκαν στα συγγράμματα των Πατέρων. Μέσα στα δύο χιλιάδες χρόνια από τη ίδρυση της Μίας και Καθολικής Χριστιανικής Εκκλησίας, η Ορθοδοξίας είναι εκείνη μόνο που αποτελεί το γνήσιο συνεχιστή της Θρησκευτικής Παράδοσης και διδασκαλίας που διατυπώθηκε από τους Αποστόλους και τους Ευαγγελιστές. Αυτό άλλωστε φανερώνει και η ετυμολογία της λέξεως «Ορθοδοξίας». Ορθοδοξία σημαίνει η ορθή δόξα, η ορθή πίστη, διδασκαλία.

Η Ορθοδοξία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ιδεολογικό ή φιλοσοφικό σύστημα –ρεύμα. Ούτε φυσικά αποτελεί κάποιο μουσειακό έκθεμα, κάποια λαϊκή παράδοση. Τέλος δεν είναι συνιστώσα που εξασφαλίζει τη διαχρονική και οικουμενική ενότητα του ελληνισμού. Ορθοδοξία είναι η Εκκλησία. Η Εκκλησία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Η «Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία» προς την οποία δηλώνουμε πίστη και αφοσίωση με την ομολογία του Συμβόλου της Πίστεως, προϊόν της Α΄ και Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, -γνωστό και ως Σύμβολο Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως[1]. Και η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί το σώμα του ενανθρωπήσαντα Λόγου, του Χριστού[2]. Οι μετέχοντες στο σώμα αυτό αποτελούν το λαό του Θεού. Βασική προϋπόθεση για να γίνει κάποιος μέλος του σώματος του Χριστού, δηλαδή της Εκκλησίας Του, είναι να έχει βαπτιστεί στο όνομα της Αγίας Τριάδας –στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Τέλος την Εκκλησία αποτελούν μαζί κλήρος και λαός, οι οποίοι ενώνονται μέσα από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει Ορθοδοξία αλλά ούτε και σωτηρία Μακριά από τη ζωή του Εκκλησιαστικού σώματος, αυτό που οι πολλοί ονομάζουν Ορθοδοξία αποκόπτεται από τις ρίζες της, χάνει την ταυτότητά της, γίνεται ένα απλό ιδεολόγημα. Για το λόγο αυτό ο Απόστολος Παύλος ονομάζει την Εκκλησία «στύλο και εδραίωμα Η Εκκλησία με πρωτοστάτες τους φωτισμένους από το Άγιο Πνεύμα πατέρες της διαφύλαξε την αποκεκαλυμμένη αλήθεια από το Χριστό. Γιατί μόνο η τήρηση αυτής της αλήθειας οδηγεί στη σωτηρία[3]. Οι πολλοί αγώνες που διαμέσου των αιώνων διεξήγαγε η Εκκλησία στα πρόσωπα θεοφόρων ποιμένων και διδασκάλων της· οι σύνοδοι που συνεκρότησε και η ανυποχώρητη εμμονή που επέδειξε, πέρα από ανθρώπινες αδυναμίες και ακρότητες – αναπόφευκτες για τα ατελή ανθρώπινα μέτρα – σ’ ένα και μόνο αποσκοπούσαν: στη διαφύλαξη της αποκεκαλυμμένης αλήθειας. Της αλήθειας που ελευθερώνει και οδηγεί στη σωτηρία όποιον τη βιώνει.. Επειδή η κατά Χριστόν ζωή αποτελεί τη μετουσίωση της πίστεως σε βίωμα και εμπειρία.

Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι άλλο φυσική θρησκεία και άλλο Εκκλησία. Άλλο ατομική θρησκευτικότητα και άλλο εκκλησιαστική εν Χριστώ ζωή. Άλλο αλτρουϊσμός και φιλαλληλία και άλλο αυταπάρνηση και θυσιαστική αγάπη. Αυταπάρνηση που μας βγάζει από το ατομικό κέλυφός μας και μας οδηγεί κοντά στους άλλους. Κάνει το εγώ εμείς. Αγάπη αληθινή, που βεβαιώνει τον κόσμο για την αγάπη του Θεού και Πατρός˙ «Ει ούτως ο Θεός ηγάπησεν ημάς, και ημείς οφείλομεν αλλήλοις αγαπάν»[4]

(Συνεχίζεται)

[1] Σ. Π. Κούτσα, Μητρ. Ν. Σμύρνης, «Το νόημα της Ορθοδοξίας μας. Ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτου Ν. Σμύρνης κ. Συμεών την Κυριακή της Ορθοδοξίας», http://www.oodegr.com/oode/orthod/genika/noima_orthod_1.htm

[2] Βλ. σχετικά Ε. Αρτέμη, «Το μυστήριο της θείας ενανθρωπήσεως σε δύο διαλόγους,^«Περί της ενανθρωπήσεως του Μονογενούς^» και ^«Ότι εις ο Χριστός^», του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας», Εκκλησιαστικός Φάρος, τ. ΟΕ (2004), 145-277. Συναφώς βλ. Της ιδίας, «Η εν χρόνω κατά σάρκα γέννηση του Υιού του Θεού», δημοσίευση στο διαδικτυακό τόπο: «Αντιαιρετικό Εγκόλπιο», (2009) http://egolpion.com/gennhsh yiou.el.aspx. Της ιδίας, «The rejection of the term Theotokos by Nestorius Constantinople and the refutation of his teaching by Cyril of Alexandria», στο Γρηγόριος Παλαμάς 845 (2012) 153-177.

[3]  Ιω. 8,32.

[4] Α΄Ιω. 4,11.

πηγή