Πράος και ταπεινός του αρχιμ. Αθανασ. Σιαμακη

30 Μαρτίου, Ιωάννου της Κλίμακος, Μθ 11,27-30

Πράος και ταπεινός

                 

                  του αρχιμ. Αθανασ. Σιαμακη

Η ευαγγελική περικοπή της σημερινής εορτής¹ είναι μια θερμή και αποκαλυπτική προσευχή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Έχει γι’ αυτό υψηλό ενδιαφέρον. Τί λέει σ’ αυτήν;  

Σ’ ευχαριστώ, Πατέρα, λέει, που είσαι Κύριος του ουρανού και της γης, διότι απέκρυψες αυτές τις ουράνιες αλήθειες (ότι είσαι Κύριος του ουρανού και της γης) από τους κατά κόσμον σοφούς και συνετούς, και τις αποκάλυψες σε απλούς ανθρώπους που έχουν καρδιά νηπίου. Ναι, Πατέρα, σ’ ευχαριστώ, διότι αυτό ήταν αρεστό σ’ εσένα. Και συνεχίζει·

Όλα μου παραδόθηκαν από τον Πατέρα μου. Και κανένας δεν γνωρίζει καλά τον Υιό, παρά μόνο ο Πατέρας, και κανένας δεν γνωρίζει καλά τον Πατέρα, παρά μόνο ο Υιός, και εκείνος ο άνθρωπος, στον οποίο θα θελήσει ο Υιός να του τον αποκαλύψει (27).

Ο Χριστός μιλάει εδώ για τον εαυτό του εμμέσως, ενώ μιλάει ευθέως για τον Πατέρα. Αφού όλα παραδόθηκαν στον Υιό, και η γη και ο ουρανός και η εξουσία της κρίσεως και κάθε άλλη δύναμη, άρα είναι κύριος πάντων, όσο κύριος είναι και ο Πατέρας· και εφ’ όσον είναι κύριος πάντων, άρα είναι ίσος με τον Πατέρα, άρα είναι μία ουσία και μία εξουσία με τον Πατέρα.

Και έτσι ο Χριστός, που στα μάτια των μαθητών του φαίνεται ως ένας κοινός άνθρωπος, στην πραγματικότητα είναι ο παντοδύναμος πάνσοφος και πανάγαθος Θεός· αυτός εξουσιάζει τον άψυχο κόσμο, αυτός το βασίλειο των ζώων, αυτός τις κοινωνίες των ανθρώπων, αυτός και το σύνολο των ουρανίων δυνάμεων.

Και τώρα μεν δεν φαίνεται η εξουσία του· θα έρθει όμως η μεγάλη και επιφανής ημέρα της δευτέρας παρουσίας του, κατά την οποία μπροστά του «παν γόνυ κάμψει επουρανίων και επιγείων και καταχθονίων και πάσα γλώσσα εξομολογήσηται ότι Κύριος Ιησούς Χριστός εις δόξαν Θεού Πατρός».

Ακούγοντας βέβαια κανείς το Χριστό να λέει «Όλα μου παραδόθηκαν από τον Πατέρα μου», ίσως να σχηματίσει εικόνα κατώτερη γι’ αυτόν· δεν είναι όμως έτσι, διότι ο Υιός όσα παρέλαβε από τον Πατέρα τώρα ως άνθρωπος τα είχε και πριν ως Θεός Λόγος. Διότι τίποτε δεν υπάρχει πριν από αυτόν, ούτε και αυτός ο Πατέρας, αλλ’ άμα Πατέρας άμα και Υιός. Συνηθίζει όμως ο Υιός να τα λέει αυτά κατ’ οικονομίαν, πρώτον τιμώντας τον Πατέρα, και δεύτερον ξεχωρίζοντας το πρόσωπό του από το πρόσωπο του Πατέρα, για να μην ταυτιστεί, όπως πράγματι τον ταύτισε ο αιρετικός Σαβέλλιος². 

Και άλλη ενδιαφέρουσα άποψη· Εάν όλα παραδόθηκαν στον Υιό, κατ’ αρχήν είναι διαφορετικός από όλα αυτά τα όντα, που παρέλαβε· και έπειτα, όντας κληρονόμος όλων, είναι ίσος στην ουσία με τον Πατέρα, αφού ανήκουν εξίσου και στον Πατέρα³. Και συνεχίζει ο Κύριος·

Ο Υιός βεβαιώνει ότι έχει τη δυνατότητα να καταστήσει και έναν άνθρωπο της δικής του επιλογής ικανό να γνωρίσει το Θεό Πατέρα, όπως τον γνωρίζει και όπως τον αισθάνεται εκείνος, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών. Και δεν είναι υπερβολικός ο λόγος αν σκεφθούμε ότι οι μεγάλοι θεόπτες Μωϋσής, Ηλίας, Ησαΐας, Δανιήλ, Ιωάννης ευαγγελιστής, Παύλος, μερικώς είδαν τη δόξα του Θεού. Θαυμαστή πάντως η αμοιβαιότητα η ισοδυναμία και το αμφίδρομο των εξουσιών και ενεργειών μεταξύ Πατρός και Υιού· Ο Πατέρας αποκαλύπτει τον Υιό στα «νήπια», αλλά και ο Υιός αποκαλύπτει τον Πατέρα σ’ εκείνον που επιλέγει ο ίδιος. Και συνεχίζει ο Κύριος με προτροπή·

Ελάτε σ’ εμένα όλοι όσοι κοπιάζετε και είστε φορτωμένοι, κι εγώ θα σας ξεκουράσω (28).

Ένας Χριστιανός, σημειώνει ο Ιωάννης χρυσόστομος, που θ’ αναλάβει να γίνει μαθητής και απόστολος του Χριστού, για να κηρύξει στους ανθρώπους το ευαγγέλιο, δεν έχει μικρό κόπο ούτε λίγα βάρη ούτε μικρούς κινδύνους· αρκεί, λέει, να θυμηθεί τα λόγια του αποστόλου Παύλου, με τα οποία περιγράφει τα δεινά που πέρασε εκείνος στη ζωή του· «εν κόποις περισσοτέρως, εν πληγαίς υπερβαλλόντως, εν φυλακαίς περισσοτέρως, εν θανάτοις πολλάκις»… «υπό Ιουδαίων  πεντάκις τεσσαράκοντα παρά μίαν έλαβον, τρις ερραβδίσθην, άπαξ ελιθάσθην, τρις εναυάγησα, νυχθημερόν εν τω βυθώ πεποίηκα· οδοιπορίαις πολλάκις, κινδύνοις ποταμών, κινδύνοις ληστών, κινδύνοις εκ γένους, κινδύνοις εξ εθνών, κινδύνοις εν πόλει, κινδύνοις εν ερημία, κινδύνοις εν θαλάσση, κινδύνοις εν ψευδαδέςλφοις, · εν κόπω και μόχθω, εν αγρυπνίαις πολλάκις, εν λιμώ και δίψει, εν νηστείαις πολλάκις, εν ψύχει και γυμνότητι». Για τέτοιες ή παρόμοιες ταλαιπωρίες ο τίμιος εργάτης του ευαγγελίου μπορεί με βεβαιότητα ν’ αναμένει ως αντιστάθμισμα τη λύση των κόπων, την άρση των βαρών, και την αιωνία ανάπαυση στους ουρανούς. Και συνεχίζει ο Κύριος την προτροπή·

Σηκώστε πρόθυμα το ζυγό μου πάνω σας και μάθετε από μένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά, και θα βρείτε ψυχική ανακούφιση· διότι ο ζυγός μου που σηκώνετε είναι εύκολος και το φορτίο που σας φορτώνω ελαφρό (29-30).

Κάποτε είχε μιλήσει για δυσκολίες της χριστιανικής ζωής, παρομοιάζοντάς τις σαν πύλη στενή και τεθλιμμένη. Και πράγματι είναι θλιμμένη και άχαρη η ζωή, όταν ο άνθρωπος είναι ράθυμος και αμελής. Εάν όμως πρόθυμα αναλαμβάνει το ζυγό του Κυρίου, δηλαδή τις υποχρεώσεις του ως Χριστιανού, τότε ο ζυγός είναι ελαφρός και η οδός «απάγουσα εις την ζωήν». Τότε δηλαδή οι εντολές του είναι εύκολες και ευχάριστες στην εκτέλεσή τους. Διότι ο ίδιος ο Κύριος δίνει τη δύναμη στον πρόθυμο, ο ίδιος σηκώνει το βάρος της χριστιανικής ζωής. Γι’ αυτό και η εκτέλεση των εντολών του είναι εύκολη ευεργετική και σωτήρια. Εξ άλλου ο Κύριος, όπως λέει ο απόστολος Παύλος (Α΄Κο 10,13), δεν φορτώνει τους ανθρώπους με βάρος μεγαλύτερο από ό,τι μπορεί να σηκώσει ο καθένας.

Και δεν πρέπει να μας κακοφαίνεται ότι υπάρχει ζυγός κοντά στο Χριστό, αφού και ο ίδιος σήκωσε ως άνθρωπος το ζυγό της αφανείας και ταπεινοφοσύνης· «Μάθετε απ’ εμού, είπε, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία». Να το μετριοπαθές και ταπεινόφρον πνεύμα του Χριστού στη συναναστροφή του με τους ανθρώπους. Κάποιες συμπεριφορές των ανθρώπων απέναντί του υπήρξαν εξοργιστικές, αλλ΄εκείνος τις αντιμετώπισε με πραότητα και ταπεινοφροσύνη, αφήνοντας σ’ εμάς αιώνιο πρότυπο προς συνανθρώπους που μας προκαλούν και μας εξοργίζουν. Ο απόστολος Παύλος συνιστά στους Εφεσίους να συμπεριφέρονται «μετά πάσης ταπεινοφροσύνης και πραότητος», και στους Κολοσσαείς να «ντυθούν» ταπεινοφροσύνη και πραότητα. Όπως χωρίς το ένδυμα φαίνεται η γυμνότητα του σώματος, έτσι χωρίς ταπεινοφροσύνη και πραότητα φαίνεται  η ασχήμια της ψυχής.

Ο ζυγός του Χριστού λέγεται ζυγός αλλά στην πραγματικότητα είναι ελευθερία, λέγεται βάρος αλλ’ είναι ελαφρότερος από φτερό. Ενώ στη ζωή της αμαρτίας η ελευθερία είναι ζυγός και η ανεξαρτησία αιχμαλωσία. Γι’ αυτό μ’ εμπιστοσύνη ας ακούσουμε τα λόγια του· Σηκώστε το ζυγό της υποταγής σας σ’ εμένα και στα λόγια μου και μάθετε από μένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στο εσωτερικό φρόνημα και θα βρειτε ανάπαυση και ειρήνη στις ψυχές σας. Διότι ο ζυγός της υπακοής σ’ εμένα και στα λόγια μου είναι  ευχάριστος και ωφέλιμος σ’ αυτόν που τον κουβαλάει. Και το φορτιό των υποχρεώσεων που θέτω στους ώμους των οπαδών μου είναι ελαφρύ.

1. Διαβάζεται και στις 5 Δεκεμβρίου (Σάββα).

2. Ο Σαβέλλιος (200 μ.Χ.) καταγόταν από τη Λιβύη και έδρασε στη Ρώμη. Ήταν εκφραστής των μοναρχιανών πατροπασχιτών, σύμφωνα με τους οποίους Πατέρας Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι το ίδιο πρόσωπο, που εμφανιζόταν κατά καιρούς με τρία διάφορα προσωπεία και ονόματα· Ιππόλ., Έλεγχ., 9,12 ΒΕΠ 5,351· Επιφ. Κύπρου, Πανάρ., 62,1,4· Φώτιος, 1^η Επιστ. προς πάπαν  Νικόλαον, Δοσιθέου, Τόμος Χαράς, σ. 189· Σιαμάκης Κ., Τόμος Χαράς, σ.189, σημ. 10.

3. Ει γαρ πάντα αυτώ παρεδόθη, πρώτον μεν άλλος εστί των πάντων, ων παρέλαβεν, έπειτα, πάντων ων κληρονόμος, μόνος ο Υιός εστι και ίδιος κατ’ ούσίαν του Πατρός. Ει γαρ είς ην των πάντων, ου πάντων ην αυτός κληρονόμος· Αθανάσιος, Κατά Αρειαν., 3,36 PG26,400.