Λαμπρὰν πανήγυριν ἑώρτασε χθές, εὐσεβεῖς χριστιανοί, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία. Κατʼ αὐτὴν ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι βλέποντες ἀνηρτημένην τὴν εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας Μητρός Του καὶ ὅλων τῶν ἁγίων.
Καὶ ἡ χαρὰ ἔγινεν ἀκόμη μεγαλυτέρα, ὅταν παρηκολουθήσαμεν καὶ τὴν λιτανείαν τῶν ἁγίων εἰκόνων πέριξ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ψάλλοντες τὸ κατανυκτικὸν ἀπολυτίκιον «τὴν ἄχραντον εἰκόνα σου προσκυνοῦμεν ἀγαθέ…».
Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἡ Π.Ο.Ε. ἑορτάζει κατὰ τὴν ἔνδοξον καὶ σεβάσμιον αὐτὴν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκρίθη καλὸν τὸ σημερινὸν κήρυγμα νὰ εἶναι ἀφιερωμένον εἰς τὴν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν σχέσει μὲ τοὺς μαρτυρικοὺς ἀγῶνας τῶν Πατέρων μας καὶ ἰδιαιτέρως τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου.
Ὅπως πολὺ χαρακτηριστικὰ γράφει ὁ διδάσκαλος τοῦ Γένους Νικηφόρος Θεοτόκης, οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ ἐστόλιζον τὰς Ἐκ κλησίας τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀποστολικῆς ἀσφαλοῦς παραδόσεως διὰ τῶν ἁγίων εἰκόνων, ὄχι θεοποιοῦντες, οὐδὲ λατρεύοντες αὐτάς, ἀλλὰ διʼ αὐτῶν ἀναβιβάζοντες τὸν νοῦν εἰς τὰ εἰκονιζόμενα, καὶ προσκυνοῦντες καὶ ἀσπαζόμενοι αὐτὰς διὰ τὸν πόθον καὶ τὴν ἀγάπην τῶν πρωτοτύπων.
«Ἐν γὰρ ταῖς Εἰκόσιν ὁρῶμεν τὰ ὑπὲρ ἡμῶν τοῦ Δεσπότου πάθη, τὸν Σταυρόν, τὸν Τάφον, τὸν Ἅδην νεκρούμενον, καὶ σκυλευόμενον, τῶν Μαρτύρων τοὺς ἄθλους, τοὺς στεφάνους, αὐτὴν τὴν σωτηρίαν, ἥν ὁ πρῶτος ἡμῶν ἀθλοθέτης καὶ ἀθλοδότης καὶ στεφανίτης ἐν μέσῳ τῆς γῆς κατειργάσατο» (τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας).
«Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν, ἡ χάρις ὡς ἔλαμψεν, ἡ ἀλήθεια ὡς ἀποδέδεικται, τὸ ψεῦδος ὡς ἀπελήλαται, ἡ σοφία ὡς ἐπαρρησιάσατο, ὁ Χριστὸς ὡς ἐβράβευσεν· οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ τοὺς αὐτοῦ Ἁγίους ἐν λόγοις τιμῶντες, ἐν συγγραφαῖς, ἐν νοήμασιν, ἐν θυσίαις, ἐν Ναοῖς, ἐν Εἰκονίσμασι, τὸν μὲν ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην προσκυνοῦντες, καὶ σέβοντες, τοὺς δὲ διὰ τὸν κοινὸν Δεσπότην, ὡς αὐτοῦ γνησίους θεράποντας, τιμῶντες καὶ τὴν κατὰ σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμοντες» (Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας).
Ἡ ὑπερηφάνεια ὅμως τῶν αἱρετικῶν καὶ ἡ κακία ὄχι μόνον ἐσυκοφάντησε τὸν ἅγιον σκοπὸν τῆς Ἐκκλησίας ἰσχυρισθεῖσα ὅτι λατρεύει τὰς εἰκόνας, καθὼς οἱ εἰδωλολάτραι τὰ εἴδωλα, ἀλλὰ ἐτόλμησε καὶ ἔπραξε κατὰ τῶν ἁγίων εἰκόνων ἔργον, τὸ ὁποῖον οὐδὲ κατὰ τῆς μορφῆς ἑνὸς ἐπιγείου βασιλέως ἢ ἑνὸς ἡγεμόνος καὶ ἄρχοντος, οὐδεὶς ποτὲ ἔπραξε.
Οἱ δυσσεβεῖς εἰκονομάχοι ἔσχισαν, ἔκαυσαν, μὲ κάθε τρόπο κατεφρόνησαν τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ ἐγύμνωσαν τὰς ἐκκλησίας ἀπὸ τοῦ στολισμοῦ αὐτῶν. Ἔπειτα καὶ διωγμοὺς σκληροτάτους ἐκίνησαν κατὰ τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἀνθρώπων, ποὺ ἐσέβοντο τὰς ἱερὰς εἰκόνας.
Καὶ οἱ μὲν ἅγιοι ἄνδρες διεκήρυτταν λέγοντες: Ἡμεῖς δὲν λατρεύομεν τὰς εἰκόνας ὡς θεούς, ἀλλὰ βλέποντες αὐτὰς ἀναβιβάζομεν τὸν νοῦν μας εἰς τὰ ἀρχέτυπα, καὶ κατανυγόμενοι τὴν καρδίαν στηριζόμεθα εἰς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν.
«Δὲν προσκυνῶ τὴν ὕλην, ἀναφωνεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ἀλλὰ τὸν Δημιουργόν τῆς ὕλης, ποὺ πρὸς χάριν μου ἔγινε ὕλη καὶ κατεδέχθη νὰ οἰκήσῃ μέσα εἰς ὕλην καὶ νὰ πραγματοποιήσῃ τὴν σωτηρίαν μου μέσῳ τῆς ὕλης.
Καὶ δὲν θὰ παύσω νὰ εὐλαβοῦμαι τὴν ὕλην, μέσῳ τῆς ὁποίας ἐπραγματο- ποιήθη ἡ σωτηρία μου». Ὕλη, «δι᾽ ἧς ἡ σωτηρία μου γέγονε» εἶναι κατὰ πρῶτον μὲν καὶ κύριον λόγον ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου, ἔπειτα ὅμως καὶ ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ Παρθένος καὶ ὁ Ζωοδόχος τάφος, ἀλλὰ καὶ τὰ λείψανα τῶν ἁγίων καὶ αἱ ἱεραὶ εἰκόνες κ.λπ., ὅπως λέγει ὁ ἱερὸς Δαμασκηνός.
Ἀκολουθοῦντες δὲ τὴν ἀποστολικὴν παράδοσιν σεβόμεθα αὐτὰς καὶ ἀσπαζόμεθα καὶ σχετικῶς προσκυνοῦμεν. Οἱ δὲ αἱρετικοὶ οἱ ἄσπλαγχνοι, ὅταν ἤκουον αὐτά, ἔδερον αὐτοὺς ἀνοικτιρμόνως, ἔσυρον εἰς τὰς πλατείας, ἔκοπτον τὰς γλώσσας των, τοὺς ἐφυλάκιζαν καὶ ἐν τέλει τοὺς κατεδίκαζαν εἰς θάνατον μαρ- τυρικόν.
Ἐπεκράτησε δὲ ὁ σκληρὸς αὐτὸς διωγμὸς ἀπὸ τῶν χρό νων Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου (8ος αἰών μ.Χ.) τοῦ πρώ του εἰκονομάχου, μέχρι τῶν χρόνων Θεοφίλου τοῦ τελευταίου (9ος αἰών μ.Χ.) δηλαδὴ ἑκατὸν καὶ πλέον ἔτη. Τότε λοιπόν, μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Θεοφίλου ὁ ζῆλος τῆς εὐσεβεστάτης καὶ ἁγίας αὐτοῦ γυναικός, Θεοδώρας τῆς Βασιλίσσης, ἐστερέωσε τὴν Ὀρθοδοξίαν.
Αὐτή, ὅταν παρεστάθησαν ἐνώπιόν της ὁ πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας, ἅγιος Μεθόδιος, Πατριάρχης Κων/πόλεως καὶ οἱ ὁμολογηταὶ καὶ ἀσκηταί, παρακαλοῦντες αὐτήν, διὰ νὰ ἀναστηλώση τὰς ἁγίας εἰκόνας, πρῶτον μὲν ἠσπάσθη ἐνώπιον ὅλων τὴν εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ ἐφώναξε αὐτὰ τὰ ἅγια λόγια «Εἴ τις ταύτας οὐ προσκυνεῖ, καὶ ἀσπάζεται σχετικῶς, ὄχι λατρευτικῶς, ὄχι ὡς θεούς, ἀλλʼ ὡς εἰκόνας ἀρχετύπων, διὰ τὸν πόθον, εἴη τὸ ἀνάθεμα»· ἔπειτα μαζὶ μὲ ὅλον τὸ ἱερατεῖον καὶ τοὺς ἁγίους ἀσκητὰς καὶ ὁμολογητὰς καὶ ὅλον τὸν Ὀρθόδοξον λαὸν ἐνήστευσε καὶ ἀγρύπνησε ὅλην τὴν πρώτην ἑβδομάδα τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, αὐτὴ δηλαδὴ ποὺ μᾶς ἐπέρασε, καὶ ἐζήτησε καὶ αὐτὴ καὶ ὅλον τὸ πλῆθος τῶν χριστιανῶν τὴν συγχώρησιν τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς Θεοφίλου (ταύτην δὲ ἔλαβε διὰ τὴν πίστιν καὶ τὰ δάκρυα αὐτῆς, καὶ τὰς δεήσεις τῶν ἱερέων).
Μετὰ δὲ τοῦτο ἐλιτάνευσαν αὐτὴ καὶ ὁ υἱὸς αὐτῆς ὁ Μιχαὴλ ὁ αὐτοκράτωρ, καὶ οἱ ἱερωμένοι, καὶ πᾶς ὁ λαός, βαστάζοντες τὸν Τίμιον Σταυρόν, καὶ τὰ ἅγια Εὐαγγέλια καὶ τὰς σεβασμίας εἰκόνας καὶ ἔκραζαν τὸ «Κύριε ἐλέησον».
Ἀφοῦ δὲ ἐτέλεσαν τὴν Θείαν Λειτουργίαν, ἀνεστήλωσαν τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ μὲ αὐτὰς ἐστόλισαν πάλιν τὴν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν. Τότε δὲ ὁ ἱερὸς Μεθόδιος καὶ οἱ ἅγιοι ὁμολογηταὶ ὥρισαν νὰ τελῆται κάθε ἔτος τὴν Κυριακήν τῆς πρώτης ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἁγίου αὐτοῦ ἔργου, διὰ νὰ μὴ πλανήση πάλιν ὁ Διάβολος κανένα καὶ μᾶς κατακρημνίση εἰς τὴν αἵρεσιν τῆς εἰκονομαχίας.
Αὐτὴν λοιπὸν τὴν ἔνδοξον ἀνάμνησιν καὶ σωτήριον χαρὰν ἑορτάζει ἡ Ὀρθόδοξος τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Μακαρίζει μὲν ὅσους ἐφύλαξαν ἀμώμητον τὴν Ὀρθοδοξίαν τῆς πίστεως. Ἰδοὺ τί μνημονεύει μεταξὺ ἄλλων τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας: «Γερμανοῦ, Ταρασίου, Νικηφόρου καὶ Μεθοδίου, τῶν ὡς ἀληθῶς Ἀρχιερέων Θεοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων καὶ Διδασκάλων.
Ἰγνατίου, Φωτίου, Στεφάνου, Ἀντωνίου καὶ Νικολάου, τῶν ἁγιωτάτων καὶ ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν. Στεφάνου τοῦ ὁσιομάρτυρος καὶ ὁμολογητοῦ τοῦ Νέου.
Εὐθυμίου, Θεοφίλου καὶ Αἰμιλιανοῦ, τῶν ἀοιδίμων Ὁμολογητῶν καὶ Ἀρχιεπισκόπων. Θεοφυλάκτου, Πέτρου, Μιχαὴλ καὶ Ἰωσὴφ τῶν μακαρίων Μητροπολιτῶν. Ἰωάννου, Νικολάου καὶ Γεωργίου, τῶν Τρισολβίων Ὁμολογητῶν καὶ Ἀρχιεπισκόπων καὶ πάντων τῶν ὁμοφρονησάντων αὐτοῖς Ἐπισκόπων.
Θεοδώρου τοῦ πανοσίου Ἡγουμένου τοῦ Στουδίτου. Ἰσαακίου τοῦ θαυματουργοῦ, καὶ Ἰωαννικίου τοῦ προφητικωτάτου. Ἱλαρίωνος τοῦ ὁσιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου καὶ Ἡγουμένου τῶν Δαλμάτων.
Συμεὼν τοῦ Ὁσιωτάτου Στυλίτου. Θεοφάνους τοῦ ὁσιωτάτου Ἡγουμένου τοῦ μεγάλου Ἀγροῦ. Αἰωνία ἡ μνήμη.
Ἀναθεματίζει δὲ τοὺς ἀθετήσαντας τὴν Ὀρθοδοξίαν: Ἀρείῳ τῷ πρώτῳ θεομάχῳ καὶ ἀρχηγῷ τῶν αἱρέσεων. Πέτρῳ τῶν κναφεῖ καὶ παράφρονι. Νεστορίῳ τῷ θεηλάτῳ. Παύλῳ τῷ Σαμοσατεῖ. Πέτρῳ Δειλαίῳ τῷ αἱρετικῷ. Ἰακώβῳ Ἀρμενίῳ. Ὅλοις τοῖς Εὐτυχανισταῖς καὶ Μονοθελίταις καὶ ἁπλῶς πᾶσιν αἱρετικοῖς. Ἀνάθεμα γ´.
Προβάλλει δὲ καὶ τὸ ἀναγνωσθὲν Εὐαγγέλιον, ὡς περιέχον τὸ παράδειγμα τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας τοῦ Φιλίππου καὶ τῆς σωτηρίου πίστεως τοῦ Ναθαναὴλ καὶ τὴν μὲν ἑρμηνείαν αὐτοῦ θὰ ἠκούσατε εἰς τὰς Ἐκκλησίας.
Ἴσως ὅμως νὰ ἔχη διερωτηθῆ κανεὶς ποῖον ὑπῆρξε τὸ τέλος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Φιλίππου καὶ Ναθαναὴλ καὶ γενικῶς ὅλων τῶν Ἀποστόλων. Αὐτό μᾶς τὸ ἀναφέρει ἐπιγραμματικῶς ὁ Βασίλειος ὁ Πορφυρογέννητος εἰς τὸ «Μηνολόγιόν» του: «Πρῶτος ἐπαίνων ἐπάξιος Πέτρος, ὁ διάπυρος μαθητὴς ὁ ὑπὸ τοῦ Νέρωνος κατὰ κεφαλῆς σταυρωθείς.
Δεύτερος Παῦλος, τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς, ὁ ὑπʼ αὐτοῦ ἀποκεφαλισθείς.
Τρίτος Ἀνδρέας ὁ πρωτόκλητος, ὁ ὑπʼ Αἰγεάτου ἐν δένδρῳ σταυρωθείς.
Τέταρτος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου, ὁ ὑπὸ Ἡρώδου μαχαίρᾳ σφαγείς.
Πέμπτος ὁ τούτου ἀδελφὸς Ἰωάννης, ὁ ζῶν ταφείς καὶ μετατεθείς.
Ἕκτος Φίλιππος, ὁ ὑπὸ Ἑλλήνων ἐν τείχει κρεμασθείς.
Ἕβδομος Θωμᾶς ὁ Δίδυμος, ὁ ὑπὸ Ἰνδῶν λόγχαις ἀναιρεθείς.
Ὄγδοος Βαρθολομαῖος, ὁ σταυρωθείς.
Ἔνατος Ματθαῖος, ὁ λιθοβοληθείς.
Δέκατος Ἰάκωβος Ἀλφαίου.
Ἑνδέκατος Σίμων ὁ Ζηλωτής.
Δωδέκατος Ἰούδας Ἰακώβου κρεμασθείς καὶ τοξευθείς».
Ἡ ἑορτὴ τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ὀρθοδοξία καὶ μαρτύριον εἶναι δύο ἔννοιαι συνυφασμέναι. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔδωσε μόνον μάρτυρας εἰς τὴν ἀρχαιότητα, τοὺς πρωτοχριστιανικοὺς χρόνους, ἀλλὰ προσφέρει νέφος μαρτύρων εἰς τὸν ἀρχηγὸν τῶν Μαρτύρων κάθε ἐποχή.
Καὶ ἡ περίοδος τῆς Εἰκονομαχίας ἀνέδειξε λαμπροὺς μάρτυρας καὶ ὁμολογητάς, ὅπως ἠκούσαμεν εἰς τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἶναι καὶ αὐτὸ μία ἱερὰ Παράδοσις. (Προφῆται – Χριστὸς – Ἀπόστο- λοι – Πρωτομάρτυς Στέφανος – Ἀποστολικοὶ Ἄνδρες Ἰγνάτιος – Πολύκαρπος – Πα- τέρες).
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι καὶ παραμένει ἡ μοναδικὴ σχολὴ μαρτύρων. Οἱ μάρτυρες τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν ἀντιθέσει πρὸς τοὺς «ψευδομάρτυρας» τῶν αἱρετικῶν Συναγωγῶν, ἠγωνίζοντο καὶ προσέφερον θυσίαν τὴν ζωήν των ὑπὲρ τῆς «καλῆς ὁμολογίας».
Πρῶτος ἐμαρτύρησε ὁ Κύριος «ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου τὴν καλὴν ὁμολογίαν». Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Ἀρχιμάρτυς, ποὺ ἦλθε εἰς τὸν κόσμον, «ἵνα μαρτυρήση τῇ ἀληθείᾳ».
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τονίζει σχετικῶς: «Μετὰ παρρησίας τὴν πίστιν ὁμολογῶμεν· ἅπαντα μετὰ πολλῆς τῆς σοφίας καὶ τῆς παρρησίας τὰ τῶν Χριστιανῶν ἀνυμνῶμεν… μὴ διὰ ρημάτων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ πραγμάτων αὐτῶν τοῦτο ποιῶμεν καὶ βίον ἄξιον τῆς ὁμολογίας διὰ πάντων ἐπιδεικνύμενοι, ἵνα μὴ καταισχύνωμεν τὰ δόγματα ἐν τῇ τῶν ἔργων φαυλότητι, ἀλλὰ διὰ πάντων τὸν Δεσπότην ἡμῶν δοξάζοντες ἀπολαύσωμεν καὶ τῆς ἐνταῦθα καὶ τῆς ἐκεῖ τιμῆς...».
Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ὁ ὁμολογητὴς ἐξυμνεῖ τὰ τρόπαια τῶν ὁμολογητῶν τῆς Ὀρθοδοξίας, ὑπὸ τῶν ὁποίων συνετρίβη ἡ ἰσχυρὰ παράταξις τῶν Εἰκονομάχων: «Ὤλετο ὁ ἀσεβής, συνετρίβη ὁ κόπτων ἡμᾶς.
Νενικήκατε τὸν τῆς πονηρίας υἱόν. Κατεβάλετε τὸ θηρίον τῆς ὀργῆς, τὸν σκολιόγνωμον νοῦν. Ὦ τριπόθητοι οἷα τὰ αἵματα ὑμῶν δυνατά. Ὑμεῖς ἄνδρες χριστοφόροι. Ὑμεῖς νεῦρα τῆς Ἐκκλησίας, ἑδραίωμα πίστεως».
Κατὰ τοὺς διωγμοὺς τῶν ἀθέων εἰκονομάχων ἐνεφανίσθησαν πλεῖστοι ὁμολογηταὶ τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐπίσκοποι, Μοναχοί, Μοναχαὶ καὶ πιστοὶ χριστιανοί, ἐδιώχθησαν, ἐξωρίσθησαν, ὑπέμειναν μαρτυρικὰς βασάνους καὶ ἐπέζησαν, βαστάζοντες τὰ στίγματα τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης συνεκρότησε λιτανείαν ἐκ χιλίων μοναχῶν, κρατούντων εἰκόνας καὶ ὁμολογούντων μετὰ παρρησίας τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν.
Αὐτὰ τὰ ἤκουσε μὲ τὰ ἴδια του τὰ αὐτιὰ ὁ εἰκονομάχος βασιλεὺς Λέων ὁ Ἀρμένιος, ἐμήνυσε φοβερισμοὺς κατὰ τοῦ Ἁγίου, ἀλλὰ ὁ Ἅγιος καθόλου δὲν τὰ ὑπελόγισε αὐτά. Ὅπως δὲ γράφει ὁ βιογράφος του εἰς τὸν ἐπίλογον: «Ἐτέθη μετὰ τῶν Ἁγίων ὁ Ἅγιος, μετὰ τῶν μαρτύρων ὁ Μάρτυς, τοῦ ὁποίου ὁ φθόγγος ἐξῆλθεν εἰς πᾶσαν τὴν οἰκουμένην.
Ἀπέθανε ὁ πολέμιος τῶν ἁγιομάχων, τῶν εἰκονοκλαστῶν ὁ ἐλεγκτής, τῶν βασιλέων ὁ διδακτής».
Τρὶς ἐγεύθη τοῦ ποτηρίου τῆς ἐξορίας ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης.
Ἐξόριστος καὶ πάσχων διὰ τὸν Χριστὸν ὁ ἅγιος Θεόδωρος μνημονεύει τῶν μαστιγώσεών του καὶ συγχρόνως σαλπίζει προσκλητή- ριον. «Ἔτι γενναῖοι μοι, ἐναθλοῖτε καὶ τὸ πειρασθῆναι ἑτοιμάζεσθε μέ- χρις αἵματος. Τοιοῦτος γὰρ ὁ νόμος τῆς μαρτυρίας.
Εὐλογηθείησαν οἱ ἀλεῖπται ὑμῶν, οἱ ἔνδοθεν καὶ ἔξωθεν. Ἡμεῖς οἱ ταλαίπωροι καὶ αὖθις ἐμαστιγώθημεν· ἀλλʼ εὐχαρίστως ἐδεξάμεθα· καὶ εὐδοκοῦμεν μᾶλλον καὶ ἔτι. Ὥστε ὑμεῖς μὴ ἀνιᾶσθε ἐν τῇ ταπεινώσει ἡμῶν, ἀλλὰ μᾶλλον χαίρετε καὶ προσεύχεσθε ἰσχύειν ἡμᾶς ἔτι ἐν πᾶσιν».
Ὑπὲρ τῆς καλῆς ὁμολογίας ὁ Ἅγιος Θεόδωρος εἶναι ἕτοιμος καὶ τὸ «αἷμα κενοῦν ἀντὶ μέ- λανος καὶ τὰς σάρκας παρέχειν ἀντὶ χάρτου»!
Εἶναι πρόθυμος καὶ τὴν θε- ολόγον γλῶσσαν του νὰ ἴδη κοπτο- μένη ἢ νὰ παύση προμαχῶν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως: «Αἱροίμεθα γὰρ ἴστε, τὰς γλώσσας πρότερον ἐκτμηθήσεσθαι ἢ πίστει τῇ καθʼ ἡμᾶς μὴ ὡς ἔχει συνηγορεῖν καὶ τὴν κατὰ δύναμιν τῶν λόγων εἰσφέρειν βοήθειαν».
Διώκεται χάριν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.
Ἡγεῖται τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγῶνος τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς ἐναντίον τοῦ Λατινόφρονος Βαρλαάμ, δέχεται μετὰ χαρᾶς τὸν πόλεμον τῶν αἱρετικῶν, ὑποβάλλεται καὶ εἰς τὰ δεινά τῆς φυλακῆς ἐπὶ ἔτη.
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἐξυμνεῖται ὑπὸ τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας, διότι «καθεῖλε συνοδικῶς ἐπʼ Ἐκκλησίας Μεγάλης Βαρλαάμ τε καὶ Ἀκίνδυνον, τοὺς ἀρχηγοὺς καὶ ἐφευρέτας τῶν καινῶν αἱρέσεων… σὺν τῇ αὐτῶν πονηρᾷ συμμορίᾳ…».
Χάρις εἰς τοὺς ἀγῶνας τῶν Πατέρων ὁμολογητῶν ἡ θεία μάνδρα τῆς Ὀρθοδοξίας «ἀνεπίβατος ἐκ τῶν θηρίων ἐτηρήθη τῶν αἱρέσεων».
Χάρις εἰς τοὺς ἀγῶνας «κατὰ τῆς ἀθεωτάτης μεταστοιχειώσεως τῶν ἁπάν των» τῶν μαρτύρων καὶ ὁμολογητῶν κατὰ τὴν Εἰκονομαχίαν καὶ ἀργότερον παρεδόθη ὁ Χριστὸς ἀπαράλλακτος μέχρι τῶν ἡμερῶν μας (Πόποβιτς).
Ἡ Ὀρθοδοξία καὶ σήμερον, εὐσε- βεῖς χριστιανοί, διώκεται, ἀναδεικνύουσα μυριάδας νεοφανῶν μαρτύρων. Καλούμεθα πάντες εἰς ἱερὰν ἐπιφυλακήν. Δὲν γνωρίζομεν πότε ὁ Ἀρχιμάρτυς Χριστός, ὁ θεῖος Δομήτωρ τῆς Ἐκκλησίας θὰ καλέση καὶ ἐξ ἡμῶν νέους ἀθλητὰς τῆς πίστεως εἰς τοῦ καλλινίκους ἀγῶνας τοῦ μαρτυρίου.
Ἂς εἴμεθα ἕτοιμοι. «Γίνεσθε ἕτοιμοι» μᾶς παραγγέλλει ὁ Κύριος. Πρὸς ὅλους τοὺς διώκτας καὶ ἐχθρούς τῆς μεγαλομάρτυρος Ὀρθοδοξίας ἂς διακηρύττωμεν τὸ τοῦ Ἰωσὴφ Βρυεννίου, διδασκάλου τοῦ Ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ «τὸ πατροπαράδοτον σέβας οὐκ ἀρνησόμεθα… ἐν τούτῳ ἐγεννήθημεν, εἰς τοῦτο ἐβαπτίσθημεν, τούτῳ συν ανετράφημεν, ἐν τούτῳ ζῶμεν καὶ ἐν τούτῳ κοιμηθησόμεθα· εἰ δὲ καιρὸς καλέσει, μυριάκις ὑπὲρ τούτου ἀποθανούμεθα καὶ οὐδεὶς ἡμᾶς τῆς ἀληθοῦς ταύτης ὁμολογίας χωρίσαι δυνήσεται.
Μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνια, μηδὲ μετατίθη νομοθεσίας ἀρχαίας… Ἄχρι τέλους, ἀδελφοὶ ἐν Χριστῷ, μείνωμεν ἐν τῇ Ὀρθοδοξίᾳ στερροί, ἀρραγῆ φυλάξωμεν τὴν εὐσέβειαν, ἀσάλευτον καὶ βεβαίαν τὴν πίστιν τηρήσωμεν, αἰδεσθῶμεν τοὺς Πατέρας, εὐλαβηθῶμεν τοὺς ἁγίους, φοβηθῶμεν τὸν Κύριον, καὶ μὴ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν προδῶμεν.
Οὐδεὶς ἡμᾶς ἀναγκάζει, οὐδὲ βιάζε- ται προφανῶς, ἂν μὴ ἡμεῖς τοῦ κα- λοῦ της Ἐκκλησίας πληρώματος ἡμᾶς αὐτοὺς ἀποστήσωμεν. Στῶ - μεν, λοιπόν, ἀνδρείως καὶ οὐδεὶς ἡμᾶς ἀνατρέψαι δυνήσεται». Ἂς δοξάσωμεν τὸν ἐν Τριάδι ἀληθινὸν Θεὸν, διότι ἐβαπτίσθημεν εἰς τὰ ἱερὰ νάματα τῆς Ὀρθοδοξίας· ἐγαλουχήθημεν θηλάσαντες τοὺς θείους μαζοὺς τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας· ἐτράφημεν μὲ τὸν ἁγνὸν ἄρτον τῆς Ὀρθοδοξίας· διεσώθημεν ἐκ τῶν κατακλυσμιαίων ὑδάτων τῆς πλάνης παραμείναντες εἰς τὴν κιβωτὸν τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἂς ἀγωνισθῶμεν ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἐπάλξεων τῆς Ὀρθοδοξίας μέχρι τῆς τελευταίας μας πνοῆς.
Εἰς τὸν Παράδεισον τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως γράφει ὁ ἀείμνηστος Ἀρχιμανδρίτης καὶ σύγχρονος ὁμολογητὴς Σπυρίδων Μπιλάλης, μακρὰν τῶν ψιθύρων τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως ἀνευρίσκομεν Τὴν «θε- όκτιστον Νομοθεσίαν», τὴν «καινὴν Διδαχήν», τὸ «λογικὸν ἄδολον γάλα» τοῦ Εὐαγγελίου, τὴν «στερεὰν τροφὴν» τῶν τελείων, τὸ ὑψηλὸν κήρυγμα τοῦ «καινοῦ ἀνθρώπου», τὰ «ρήματα ζωῆς αἰωνίου», τὴν «μάχαιραν τοῦ Πνεύματος», τὸν «πολύτιμον μαργαρίτην», τὸν κεκρυμμένον θησαυρόν, τὸ «ζῶν καὶ ἁλλόμενον ὕδωρ», τὸν «οἶνον τὸν νέον», τὴν «θείαν ζύμην», τὸ «σεβάσμιον ἅλας», τὸ «θεῖον πῦρ», τὸν «θώρακα τῆς πίστεως», τῆς «Ἐκκλησίας τὸν θεμέλιον», τὸ οἰκουμενικὸν Σύμβολον τῆς πίστεως ἀπαραχάρακτον, τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως «ἀχράντως πεφυλαγμένην», τὴν «ἄμωμον ἑνότητα» τῆς πίστεως, τὸ «ἀληθινὸν καὶ ἀκαπήλευτον ἰατρεῖον», τὴν «πανοπλίαν τῆς καλῆς στρατείας», τὴν «καλλοποιὸν ἄθλησιν» τοῦ Μαρτυρίου, τὰ «τῆς νίκης σύμβολα», τοὺς φοίνικας καὶ τὰς λευκὰς στολὰς τὴν «ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ» λατρείαν, τὸν «Πατερικὸν Οἶκον», τὴν «Δεσποτικὴν ξενίαν καὶ ἀθάνατον τράπεζαν», τὴν «βασιλικὴν ὁδόν», τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερίαν, τὴν μυστικὴν συμπόρευσιν πίστεως καὶ βιώσεως, τὴν «ἀπηρτισμένην εὐσέβειαν», τὸν «ἄρτιον τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον», τὴν καινήν ἐν Χριστῷ κτίσιν, τὴν τροπικὴν ἔξοδον ἐκ τῆς «παρεμβολῆς τοῦ κόσμου», τὸ ἀσκητικὸν βίωμα εἰς τὴν τελειοτέραν του ἔκφρασιν, τὴν «ἰσάγγελον» παρθενικὴν πολιτείαν, τοὺς θεοφόρους Πατέρας «ἔσοπτρα ἀκηλίδωτα τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν θείων», ἔσοπτρα «γνωστικά, δεκτικά, δεικτικά», τὸν «χιτῶνα τῆς ἀληθείας τὸν ὑφαντὸν ἐκ τῆς ἄνω θεολογίας», τὴν θείαν ἔλλαμψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν μυστικὴν θεολογίαν, τὸ θεῖον ἔνδυμα τῆς ἀφθαρσίας, τὸ ἐν οὐρανοῖς πολίτευμα, τὴν κεκρυμμένην «σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ» ζωήν, τὴν οὐρανοδρόμον πορείαν πρὸς ἀνάκτησιν τοῦ «ἀρχαίου κάλλους», τὸν κατοπτρισμὸν τῆς «δόξης τοῦ Κυρίου», τὸν μυστικὸν γάμον μετὰ τοῦ Ἀρνίου, τὸ χάρισμα τῆς θείας υἱοθεσίας, τὴν Παλαμικὴν θεολογίαν τοῦ ἀκτίστου Τριαδικοῦ φωτός, τὸν οὐράνιον χῶρον τῆς θείας μεθέξεως, τὴν προσδοκίαν τῶν «καινῶν οὐρανῶν» καὶ τῆς «καινῆς γῆς» τὸ μόνον καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον, τὴν Δεσποτικὴν Θεολογίαν τῆς λυτρώσεως καὶ θεώσεως.
Κήρυγμα τοῦ π. Μάρκου Μανώλη εἰς τήν αἴθουσαν τῆς Π.Ο.Ε, (Κάνιγγος 10), τήν Δευτέραν 28.2.1977.
Ορθόδοξος Τύπος Αρ. Τεύχ. 1917. 2 Μαρτίου 2012
Καὶ ἡ χαρὰ ἔγινεν ἀκόμη μεγαλυτέρα, ὅταν παρηκολουθήσαμεν καὶ τὴν λιτανείαν τῶν ἁγίων εἰκόνων πέριξ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ψάλλοντες τὸ κατανυκτικὸν ἀπολυτίκιον «τὴν ἄχραντον εἰκόνα σου προσκυνοῦμεν ἀγαθέ…».
Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἡ Π.Ο.Ε. ἑορτάζει κατὰ τὴν ἔνδοξον καὶ σεβάσμιον αὐτὴν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκρίθη καλὸν τὸ σημερινὸν κήρυγμα νὰ εἶναι ἀφιερωμένον εἰς τὴν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν σχέσει μὲ τοὺς μαρτυρικοὺς ἀγῶνας τῶν Πατέρων μας καὶ ἰδιαιτέρως τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου.
Ὅπως πολὺ χαρακτηριστικὰ γράφει ὁ διδάσκαλος τοῦ Γένους Νικηφόρος Θεοτόκης, οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ ἐστόλιζον τὰς Ἐκ κλησίας τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀποστολικῆς ἀσφαλοῦς παραδόσεως διὰ τῶν ἁγίων εἰκόνων, ὄχι θεοποιοῦντες, οὐδὲ λατρεύοντες αὐτάς, ἀλλὰ διʼ αὐτῶν ἀναβιβάζοντες τὸν νοῦν εἰς τὰ εἰκονιζόμενα, καὶ προσκυνοῦντες καὶ ἀσπαζόμενοι αὐτὰς διὰ τὸν πόθον καὶ τὴν ἀγάπην τῶν πρωτοτύπων.
«Ἐν γὰρ ταῖς Εἰκόσιν ὁρῶμεν τὰ ὑπὲρ ἡμῶν τοῦ Δεσπότου πάθη, τὸν Σταυρόν, τὸν Τάφον, τὸν Ἅδην νεκρούμενον, καὶ σκυλευόμενον, τῶν Μαρτύρων τοὺς ἄθλους, τοὺς στεφάνους, αὐτὴν τὴν σωτηρίαν, ἥν ὁ πρῶτος ἡμῶν ἀθλοθέτης καὶ ἀθλοδότης καὶ στεφανίτης ἐν μέσῳ τῆς γῆς κατειργάσατο» (τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας).
«Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν, ἡ χάρις ὡς ἔλαμψεν, ἡ ἀλήθεια ὡς ἀποδέδεικται, τὸ ψεῦδος ὡς ἀπελήλαται, ἡ σοφία ὡς ἐπαρρησιάσατο, ὁ Χριστὸς ὡς ἐβράβευσεν· οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ τοὺς αὐτοῦ Ἁγίους ἐν λόγοις τιμῶντες, ἐν συγγραφαῖς, ἐν νοήμασιν, ἐν θυσίαις, ἐν Ναοῖς, ἐν Εἰκονίσμασι, τὸν μὲν ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην προσκυνοῦντες, καὶ σέβοντες, τοὺς δὲ διὰ τὸν κοινὸν Δεσπότην, ὡς αὐτοῦ γνησίους θεράποντας, τιμῶντες καὶ τὴν κατὰ σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμοντες» (Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας).
Ἡ ὑπερηφάνεια ὅμως τῶν αἱρετικῶν καὶ ἡ κακία ὄχι μόνον ἐσυκοφάντησε τὸν ἅγιον σκοπὸν τῆς Ἐκκλησίας ἰσχυρισθεῖσα ὅτι λατρεύει τὰς εἰκόνας, καθὼς οἱ εἰδωλολάτραι τὰ εἴδωλα, ἀλλὰ ἐτόλμησε καὶ ἔπραξε κατὰ τῶν ἁγίων εἰκόνων ἔργον, τὸ ὁποῖον οὐδὲ κατὰ τῆς μορφῆς ἑνὸς ἐπιγείου βασιλέως ἢ ἑνὸς ἡγεμόνος καὶ ἄρχοντος, οὐδεὶς ποτὲ ἔπραξε.
Οἱ δυσσεβεῖς εἰκονομάχοι ἔσχισαν, ἔκαυσαν, μὲ κάθε τρόπο κατεφρόνησαν τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ ἐγύμνωσαν τὰς ἐκκλησίας ἀπὸ τοῦ στολισμοῦ αὐτῶν. Ἔπειτα καὶ διωγμοὺς σκληροτάτους ἐκίνησαν κατὰ τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἀνθρώπων, ποὺ ἐσέβοντο τὰς ἱερὰς εἰκόνας.
Καὶ οἱ μὲν ἅγιοι ἄνδρες διεκήρυτταν λέγοντες: Ἡμεῖς δὲν λατρεύομεν τὰς εἰκόνας ὡς θεούς, ἀλλὰ βλέποντες αὐτὰς ἀναβιβάζομεν τὸν νοῦν μας εἰς τὰ ἀρχέτυπα, καὶ κατανυγόμενοι τὴν καρδίαν στηριζόμεθα εἰς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν.
«Δὲν προσκυνῶ τὴν ὕλην, ἀναφωνεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ἀλλὰ τὸν Δημιουργόν τῆς ὕλης, ποὺ πρὸς χάριν μου ἔγινε ὕλη καὶ κατεδέχθη νὰ οἰκήσῃ μέσα εἰς ὕλην καὶ νὰ πραγματοποιήσῃ τὴν σωτηρίαν μου μέσῳ τῆς ὕλης.
Καὶ δὲν θὰ παύσω νὰ εὐλαβοῦμαι τὴν ὕλην, μέσῳ τῆς ὁποίας ἐπραγματο- ποιήθη ἡ σωτηρία μου». Ὕλη, «δι᾽ ἧς ἡ σωτηρία μου γέγονε» εἶναι κατὰ πρῶτον μὲν καὶ κύριον λόγον ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου, ἔπειτα ὅμως καὶ ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ Παρθένος καὶ ὁ Ζωοδόχος τάφος, ἀλλὰ καὶ τὰ λείψανα τῶν ἁγίων καὶ αἱ ἱεραὶ εἰκόνες κ.λπ., ὅπως λέγει ὁ ἱερὸς Δαμασκηνός.
Ἀκολουθοῦντες δὲ τὴν ἀποστολικὴν παράδοσιν σεβόμεθα αὐτὰς καὶ ἀσπαζόμεθα καὶ σχετικῶς προσκυνοῦμεν. Οἱ δὲ αἱρετικοὶ οἱ ἄσπλαγχνοι, ὅταν ἤκουον αὐτά, ἔδερον αὐτοὺς ἀνοικτιρμόνως, ἔσυρον εἰς τὰς πλατείας, ἔκοπτον τὰς γλώσσας των, τοὺς ἐφυλάκιζαν καὶ ἐν τέλει τοὺς κατεδίκαζαν εἰς θάνατον μαρ- τυρικόν.
Ἐπεκράτησε δὲ ὁ σκληρὸς αὐτὸς διωγμὸς ἀπὸ τῶν χρό νων Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου (8ος αἰών μ.Χ.) τοῦ πρώ του εἰκονομάχου, μέχρι τῶν χρόνων Θεοφίλου τοῦ τελευταίου (9ος αἰών μ.Χ.) δηλαδὴ ἑκατὸν καὶ πλέον ἔτη. Τότε λοιπόν, μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Θεοφίλου ὁ ζῆλος τῆς εὐσεβεστάτης καὶ ἁγίας αὐτοῦ γυναικός, Θεοδώρας τῆς Βασιλίσσης, ἐστερέωσε τὴν Ὀρθοδοξίαν.
Αὐτή, ὅταν παρεστάθησαν ἐνώπιόν της ὁ πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας, ἅγιος Μεθόδιος, Πατριάρχης Κων/πόλεως καὶ οἱ ὁμολογηταὶ καὶ ἀσκηταί, παρακαλοῦντες αὐτήν, διὰ νὰ ἀναστηλώση τὰς ἁγίας εἰκόνας, πρῶτον μὲν ἠσπάσθη ἐνώπιον ὅλων τὴν εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ ἐφώναξε αὐτὰ τὰ ἅγια λόγια «Εἴ τις ταύτας οὐ προσκυνεῖ, καὶ ἀσπάζεται σχετικῶς, ὄχι λατρευτικῶς, ὄχι ὡς θεούς, ἀλλʼ ὡς εἰκόνας ἀρχετύπων, διὰ τὸν πόθον, εἴη τὸ ἀνάθεμα»· ἔπειτα μαζὶ μὲ ὅλον τὸ ἱερατεῖον καὶ τοὺς ἁγίους ἀσκητὰς καὶ ὁμολογητὰς καὶ ὅλον τὸν Ὀρθόδοξον λαὸν ἐνήστευσε καὶ ἀγρύπνησε ὅλην τὴν πρώτην ἑβδομάδα τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, αὐτὴ δηλαδὴ ποὺ μᾶς ἐπέρασε, καὶ ἐζήτησε καὶ αὐτὴ καὶ ὅλον τὸ πλῆθος τῶν χριστιανῶν τὴν συγχώρησιν τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς Θεοφίλου (ταύτην δὲ ἔλαβε διὰ τὴν πίστιν καὶ τὰ δάκρυα αὐτῆς, καὶ τὰς δεήσεις τῶν ἱερέων).
Μετὰ δὲ τοῦτο ἐλιτάνευσαν αὐτὴ καὶ ὁ υἱὸς αὐτῆς ὁ Μιχαὴλ ὁ αὐτοκράτωρ, καὶ οἱ ἱερωμένοι, καὶ πᾶς ὁ λαός, βαστάζοντες τὸν Τίμιον Σταυρόν, καὶ τὰ ἅγια Εὐαγγέλια καὶ τὰς σεβασμίας εἰκόνας καὶ ἔκραζαν τὸ «Κύριε ἐλέησον».
Ἀφοῦ δὲ ἐτέλεσαν τὴν Θείαν Λειτουργίαν, ἀνεστήλωσαν τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ μὲ αὐτὰς ἐστόλισαν πάλιν τὴν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν. Τότε δὲ ὁ ἱερὸς Μεθόδιος καὶ οἱ ἅγιοι ὁμολογηταὶ ὥρισαν νὰ τελῆται κάθε ἔτος τὴν Κυριακήν τῆς πρώτης ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἁγίου αὐτοῦ ἔργου, διὰ νὰ μὴ πλανήση πάλιν ὁ Διάβολος κανένα καὶ μᾶς κατακρημνίση εἰς τὴν αἵρεσιν τῆς εἰκονομαχίας.
Αὐτὴν λοιπὸν τὴν ἔνδοξον ἀνάμνησιν καὶ σωτήριον χαρὰν ἑορτάζει ἡ Ὀρθόδοξος τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Μακαρίζει μὲν ὅσους ἐφύλαξαν ἀμώμητον τὴν Ὀρθοδοξίαν τῆς πίστεως. Ἰδοὺ τί μνημονεύει μεταξὺ ἄλλων τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας: «Γερμανοῦ, Ταρασίου, Νικηφόρου καὶ Μεθοδίου, τῶν ὡς ἀληθῶς Ἀρχιερέων Θεοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων καὶ Διδασκάλων.
Ἰγνατίου, Φωτίου, Στεφάνου, Ἀντωνίου καὶ Νικολάου, τῶν ἁγιωτάτων καὶ ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν. Στεφάνου τοῦ ὁσιομάρτυρος καὶ ὁμολογητοῦ τοῦ Νέου.
Εὐθυμίου, Θεοφίλου καὶ Αἰμιλιανοῦ, τῶν ἀοιδίμων Ὁμολογητῶν καὶ Ἀρχιεπισκόπων. Θεοφυλάκτου, Πέτρου, Μιχαὴλ καὶ Ἰωσὴφ τῶν μακαρίων Μητροπολιτῶν. Ἰωάννου, Νικολάου καὶ Γεωργίου, τῶν Τρισολβίων Ὁμολογητῶν καὶ Ἀρχιεπισκόπων καὶ πάντων τῶν ὁμοφρονησάντων αὐτοῖς Ἐπισκόπων.
Θεοδώρου τοῦ πανοσίου Ἡγουμένου τοῦ Στουδίτου. Ἰσαακίου τοῦ θαυματουργοῦ, καὶ Ἰωαννικίου τοῦ προφητικωτάτου. Ἱλαρίωνος τοῦ ὁσιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου καὶ Ἡγουμένου τῶν Δαλμάτων.
Συμεὼν τοῦ Ὁσιωτάτου Στυλίτου. Θεοφάνους τοῦ ὁσιωτάτου Ἡγουμένου τοῦ μεγάλου Ἀγροῦ. Αἰωνία ἡ μνήμη.
Ἀναθεματίζει δὲ τοὺς ἀθετήσαντας τὴν Ὀρθοδοξίαν: Ἀρείῳ τῷ πρώτῳ θεομάχῳ καὶ ἀρχηγῷ τῶν αἱρέσεων. Πέτρῳ τῶν κναφεῖ καὶ παράφρονι. Νεστορίῳ τῷ θεηλάτῳ. Παύλῳ τῷ Σαμοσατεῖ. Πέτρῳ Δειλαίῳ τῷ αἱρετικῷ. Ἰακώβῳ Ἀρμενίῳ. Ὅλοις τοῖς Εὐτυχανισταῖς καὶ Μονοθελίταις καὶ ἁπλῶς πᾶσιν αἱρετικοῖς. Ἀνάθεμα γ´.
Προβάλλει δὲ καὶ τὸ ἀναγνωσθὲν Εὐαγγέλιον, ὡς περιέχον τὸ παράδειγμα τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας τοῦ Φιλίππου καὶ τῆς σωτηρίου πίστεως τοῦ Ναθαναὴλ καὶ τὴν μὲν ἑρμηνείαν αὐτοῦ θὰ ἠκούσατε εἰς τὰς Ἐκκλησίας.
Ἴσως ὅμως νὰ ἔχη διερωτηθῆ κανεὶς ποῖον ὑπῆρξε τὸ τέλος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Φιλίππου καὶ Ναθαναὴλ καὶ γενικῶς ὅλων τῶν Ἀποστόλων. Αὐτό μᾶς τὸ ἀναφέρει ἐπιγραμματικῶς ὁ Βασίλειος ὁ Πορφυρογέννητος εἰς τὸ «Μηνολόγιόν» του: «Πρῶτος ἐπαίνων ἐπάξιος Πέτρος, ὁ διάπυρος μαθητὴς ὁ ὑπὸ τοῦ Νέρωνος κατὰ κεφαλῆς σταυρωθείς.
Δεύτερος Παῦλος, τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς, ὁ ὑπʼ αὐτοῦ ἀποκεφαλισθείς.
Τρίτος Ἀνδρέας ὁ πρωτόκλητος, ὁ ὑπʼ Αἰγεάτου ἐν δένδρῳ σταυρωθείς.
Τέταρτος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου, ὁ ὑπὸ Ἡρώδου μαχαίρᾳ σφαγείς.
Πέμπτος ὁ τούτου ἀδελφὸς Ἰωάννης, ὁ ζῶν ταφείς καὶ μετατεθείς.
Ἕκτος Φίλιππος, ὁ ὑπὸ Ἑλλήνων ἐν τείχει κρεμασθείς.
Ἕβδομος Θωμᾶς ὁ Δίδυμος, ὁ ὑπὸ Ἰνδῶν λόγχαις ἀναιρεθείς.
Ὄγδοος Βαρθολομαῖος, ὁ σταυρωθείς.
Ἔνατος Ματθαῖος, ὁ λιθοβοληθείς.
Δέκατος Ἰάκωβος Ἀλφαίου.
Ἑνδέκατος Σίμων ὁ Ζηλωτής.
Δωδέκατος Ἰούδας Ἰακώβου κρεμασθείς καὶ τοξευθείς».
Ἡ ἑορτὴ τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ὀρθοδοξία καὶ μαρτύριον εἶναι δύο ἔννοιαι συνυφασμέναι. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔδωσε μόνον μάρτυρας εἰς τὴν ἀρχαιότητα, τοὺς πρωτοχριστιανικοὺς χρόνους, ἀλλὰ προσφέρει νέφος μαρτύρων εἰς τὸν ἀρχηγὸν τῶν Μαρτύρων κάθε ἐποχή.
Καὶ ἡ περίοδος τῆς Εἰκονομαχίας ἀνέδειξε λαμπροὺς μάρτυρας καὶ ὁμολογητάς, ὅπως ἠκούσαμεν εἰς τὸ Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἶναι καὶ αὐτὸ μία ἱερὰ Παράδοσις. (Προφῆται – Χριστὸς – Ἀπόστο- λοι – Πρωτομάρτυς Στέφανος – Ἀποστολικοὶ Ἄνδρες Ἰγνάτιος – Πολύκαρπος – Πα- τέρες).
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι καὶ παραμένει ἡ μοναδικὴ σχολὴ μαρτύρων. Οἱ μάρτυρες τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν ἀντιθέσει πρὸς τοὺς «ψευδομάρτυρας» τῶν αἱρετικῶν Συναγωγῶν, ἠγωνίζοντο καὶ προσέφερον θυσίαν τὴν ζωήν των ὑπὲρ τῆς «καλῆς ὁμολογίας».
Πρῶτος ἐμαρτύρησε ὁ Κύριος «ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου τὴν καλὴν ὁμολογίαν». Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Ἀρχιμάρτυς, ποὺ ἦλθε εἰς τὸν κόσμον, «ἵνα μαρτυρήση τῇ ἀληθείᾳ».
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τονίζει σχετικῶς: «Μετὰ παρρησίας τὴν πίστιν ὁμολογῶμεν· ἅπαντα μετὰ πολλῆς τῆς σοφίας καὶ τῆς παρρησίας τὰ τῶν Χριστιανῶν ἀνυμνῶμεν… μὴ διὰ ρημάτων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ πραγμάτων αὐτῶν τοῦτο ποιῶμεν καὶ βίον ἄξιον τῆς ὁμολογίας διὰ πάντων ἐπιδεικνύμενοι, ἵνα μὴ καταισχύνωμεν τὰ δόγματα ἐν τῇ τῶν ἔργων φαυλότητι, ἀλλὰ διὰ πάντων τὸν Δεσπότην ἡμῶν δοξάζοντες ἀπολαύσωμεν καὶ τῆς ἐνταῦθα καὶ τῆς ἐκεῖ τιμῆς...».
Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ὁ ὁμολογητὴς ἐξυμνεῖ τὰ τρόπαια τῶν ὁμολογητῶν τῆς Ὀρθοδοξίας, ὑπὸ τῶν ὁποίων συνετρίβη ἡ ἰσχυρὰ παράταξις τῶν Εἰκονομάχων: «Ὤλετο ὁ ἀσεβής, συνετρίβη ὁ κόπτων ἡμᾶς.
Νενικήκατε τὸν τῆς πονηρίας υἱόν. Κατεβάλετε τὸ θηρίον τῆς ὀργῆς, τὸν σκολιόγνωμον νοῦν. Ὦ τριπόθητοι οἷα τὰ αἵματα ὑμῶν δυνατά. Ὑμεῖς ἄνδρες χριστοφόροι. Ὑμεῖς νεῦρα τῆς Ἐκκλησίας, ἑδραίωμα πίστεως».
Κατὰ τοὺς διωγμοὺς τῶν ἀθέων εἰκονομάχων ἐνεφανίσθησαν πλεῖστοι ὁμολογηταὶ τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐπίσκοποι, Μοναχοί, Μοναχαὶ καὶ πιστοὶ χριστιανοί, ἐδιώχθησαν, ἐξωρίσθησαν, ὑπέμειναν μαρτυρικὰς βασάνους καὶ ἐπέζησαν, βαστάζοντες τὰ στίγματα τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης συνεκρότησε λιτανείαν ἐκ χιλίων μοναχῶν, κρατούντων εἰκόνας καὶ ὁμολογούντων μετὰ παρρησίας τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν.
Αὐτὰ τὰ ἤκουσε μὲ τὰ ἴδια του τὰ αὐτιὰ ὁ εἰκονομάχος βασιλεὺς Λέων ὁ Ἀρμένιος, ἐμήνυσε φοβερισμοὺς κατὰ τοῦ Ἁγίου, ἀλλὰ ὁ Ἅγιος καθόλου δὲν τὰ ὑπελόγισε αὐτά. Ὅπως δὲ γράφει ὁ βιογράφος του εἰς τὸν ἐπίλογον: «Ἐτέθη μετὰ τῶν Ἁγίων ὁ Ἅγιος, μετὰ τῶν μαρτύρων ὁ Μάρτυς, τοῦ ὁποίου ὁ φθόγγος ἐξῆλθεν εἰς πᾶσαν τὴν οἰκουμένην.
Ἀπέθανε ὁ πολέμιος τῶν ἁγιομάχων, τῶν εἰκονοκλαστῶν ὁ ἐλεγκτής, τῶν βασιλέων ὁ διδακτής».
Τρὶς ἐγεύθη τοῦ ποτηρίου τῆς ἐξορίας ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης.
Ἐξόριστος καὶ πάσχων διὰ τὸν Χριστὸν ὁ ἅγιος Θεόδωρος μνημονεύει τῶν μαστιγώσεών του καὶ συγχρόνως σαλπίζει προσκλητή- ριον. «Ἔτι γενναῖοι μοι, ἐναθλοῖτε καὶ τὸ πειρασθῆναι ἑτοιμάζεσθε μέ- χρις αἵματος. Τοιοῦτος γὰρ ὁ νόμος τῆς μαρτυρίας.
Εὐλογηθείησαν οἱ ἀλεῖπται ὑμῶν, οἱ ἔνδοθεν καὶ ἔξωθεν. Ἡμεῖς οἱ ταλαίπωροι καὶ αὖθις ἐμαστιγώθημεν· ἀλλʼ εὐχαρίστως ἐδεξάμεθα· καὶ εὐδοκοῦμεν μᾶλλον καὶ ἔτι. Ὥστε ὑμεῖς μὴ ἀνιᾶσθε ἐν τῇ ταπεινώσει ἡμῶν, ἀλλὰ μᾶλλον χαίρετε καὶ προσεύχεσθε ἰσχύειν ἡμᾶς ἔτι ἐν πᾶσιν».
Ὑπὲρ τῆς καλῆς ὁμολογίας ὁ Ἅγιος Θεόδωρος εἶναι ἕτοιμος καὶ τὸ «αἷμα κενοῦν ἀντὶ μέ- λανος καὶ τὰς σάρκας παρέχειν ἀντὶ χάρτου»!
Εἶναι πρόθυμος καὶ τὴν θε- ολόγον γλῶσσαν του νὰ ἴδη κοπτο- μένη ἢ νὰ παύση προμαχῶν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως: «Αἱροίμεθα γὰρ ἴστε, τὰς γλώσσας πρότερον ἐκτμηθήσεσθαι ἢ πίστει τῇ καθʼ ἡμᾶς μὴ ὡς ἔχει συνηγορεῖν καὶ τὴν κατὰ δύναμιν τῶν λόγων εἰσφέρειν βοήθειαν».
Διώκεται χάριν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.
Ἡγεῖται τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγῶνος τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς ἐναντίον τοῦ Λατινόφρονος Βαρλαάμ, δέχεται μετὰ χαρᾶς τὸν πόλεμον τῶν αἱρετικῶν, ὑποβάλλεται καὶ εἰς τὰ δεινά τῆς φυλακῆς ἐπὶ ἔτη.
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἐξυμνεῖται ὑπὸ τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας, διότι «καθεῖλε συνοδικῶς ἐπʼ Ἐκκλησίας Μεγάλης Βαρλαάμ τε καὶ Ἀκίνδυνον, τοὺς ἀρχηγοὺς καὶ ἐφευρέτας τῶν καινῶν αἱρέσεων… σὺν τῇ αὐτῶν πονηρᾷ συμμορίᾳ…».
Χάρις εἰς τοὺς ἀγῶνας τῶν Πατέρων ὁμολογητῶν ἡ θεία μάνδρα τῆς Ὀρθοδοξίας «ἀνεπίβατος ἐκ τῶν θηρίων ἐτηρήθη τῶν αἱρέσεων».
Χάρις εἰς τοὺς ἀγῶνας «κατὰ τῆς ἀθεωτάτης μεταστοιχειώσεως τῶν ἁπάν των» τῶν μαρτύρων καὶ ὁμολογητῶν κατὰ τὴν Εἰκονομαχίαν καὶ ἀργότερον παρεδόθη ὁ Χριστὸς ἀπαράλλακτος μέχρι τῶν ἡμερῶν μας (Πόποβιτς).
Ἡ Ὀρθοδοξία καὶ σήμερον, εὐσε- βεῖς χριστιανοί, διώκεται, ἀναδεικνύουσα μυριάδας νεοφανῶν μαρτύρων. Καλούμεθα πάντες εἰς ἱερὰν ἐπιφυλακήν. Δὲν γνωρίζομεν πότε ὁ Ἀρχιμάρτυς Χριστός, ὁ θεῖος Δομήτωρ τῆς Ἐκκλησίας θὰ καλέση καὶ ἐξ ἡμῶν νέους ἀθλητὰς τῆς πίστεως εἰς τοῦ καλλινίκους ἀγῶνας τοῦ μαρτυρίου.
Ἂς εἴμεθα ἕτοιμοι. «Γίνεσθε ἕτοιμοι» μᾶς παραγγέλλει ὁ Κύριος. Πρὸς ὅλους τοὺς διώκτας καὶ ἐχθρούς τῆς μεγαλομάρτυρος Ὀρθοδοξίας ἂς διακηρύττωμεν τὸ τοῦ Ἰωσὴφ Βρυεννίου, διδασκάλου τοῦ Ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ «τὸ πατροπαράδοτον σέβας οὐκ ἀρνησόμεθα… ἐν τούτῳ ἐγεννήθημεν, εἰς τοῦτο ἐβαπτίσθημεν, τούτῳ συν ανετράφημεν, ἐν τούτῳ ζῶμεν καὶ ἐν τούτῳ κοιμηθησόμεθα· εἰ δὲ καιρὸς καλέσει, μυριάκις ὑπὲρ τούτου ἀποθανούμεθα καὶ οὐδεὶς ἡμᾶς τῆς ἀληθοῦς ταύτης ὁμολογίας χωρίσαι δυνήσεται.
Μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνια, μηδὲ μετατίθη νομοθεσίας ἀρχαίας… Ἄχρι τέλους, ἀδελφοὶ ἐν Χριστῷ, μείνωμεν ἐν τῇ Ὀρθοδοξίᾳ στερροί, ἀρραγῆ φυλάξωμεν τὴν εὐσέβειαν, ἀσάλευτον καὶ βεβαίαν τὴν πίστιν τηρήσωμεν, αἰδεσθῶμεν τοὺς Πατέρας, εὐλαβηθῶμεν τοὺς ἁγίους, φοβηθῶμεν τὸν Κύριον, καὶ μὴ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν προδῶμεν.
Οὐδεὶς ἡμᾶς ἀναγκάζει, οὐδὲ βιάζε- ται προφανῶς, ἂν μὴ ἡμεῖς τοῦ κα- λοῦ της Ἐκκλησίας πληρώματος ἡμᾶς αὐτοὺς ἀποστήσωμεν. Στῶ - μεν, λοιπόν, ἀνδρείως καὶ οὐδεὶς ἡμᾶς ἀνατρέψαι δυνήσεται». Ἂς δοξάσωμεν τὸν ἐν Τριάδι ἀληθινὸν Θεὸν, διότι ἐβαπτίσθημεν εἰς τὰ ἱερὰ νάματα τῆς Ὀρθοδοξίας· ἐγαλουχήθημεν θηλάσαντες τοὺς θείους μαζοὺς τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας· ἐτράφημεν μὲ τὸν ἁγνὸν ἄρτον τῆς Ὀρθοδοξίας· διεσώθημεν ἐκ τῶν κατακλυσμιαίων ὑδάτων τῆς πλάνης παραμείναντες εἰς τὴν κιβωτὸν τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἂς ἀγωνισθῶμεν ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἐπάλξεων τῆς Ὀρθοδοξίας μέχρι τῆς τελευταίας μας πνοῆς.
Εἰς τὸν Παράδεισον τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως γράφει ὁ ἀείμνηστος Ἀρχιμανδρίτης καὶ σύγχρονος ὁμολογητὴς Σπυρίδων Μπιλάλης, μακρὰν τῶν ψιθύρων τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως ἀνευρίσκομεν Τὴν «θε- όκτιστον Νομοθεσίαν», τὴν «καινὴν Διδαχήν», τὸ «λογικὸν ἄδολον γάλα» τοῦ Εὐαγγελίου, τὴν «στερεὰν τροφὴν» τῶν τελείων, τὸ ὑψηλὸν κήρυγμα τοῦ «καινοῦ ἀνθρώπου», τὰ «ρήματα ζωῆς αἰωνίου», τὴν «μάχαιραν τοῦ Πνεύματος», τὸν «πολύτιμον μαργαρίτην», τὸν κεκρυμμένον θησαυρόν, τὸ «ζῶν καὶ ἁλλόμενον ὕδωρ», τὸν «οἶνον τὸν νέον», τὴν «θείαν ζύμην», τὸ «σεβάσμιον ἅλας», τὸ «θεῖον πῦρ», τὸν «θώρακα τῆς πίστεως», τῆς «Ἐκκλησίας τὸν θεμέλιον», τὸ οἰκουμενικὸν Σύμβολον τῆς πίστεως ἀπαραχάρακτον, τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως «ἀχράντως πεφυλαγμένην», τὴν «ἄμωμον ἑνότητα» τῆς πίστεως, τὸ «ἀληθινὸν καὶ ἀκαπήλευτον ἰατρεῖον», τὴν «πανοπλίαν τῆς καλῆς στρατείας», τὴν «καλλοποιὸν ἄθλησιν» τοῦ Μαρτυρίου, τὰ «τῆς νίκης σύμβολα», τοὺς φοίνικας καὶ τὰς λευκὰς στολὰς τὴν «ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ» λατρείαν, τὸν «Πατερικὸν Οἶκον», τὴν «Δεσποτικὴν ξενίαν καὶ ἀθάνατον τράπεζαν», τὴν «βασιλικὴν ὁδόν», τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερίαν, τὴν μυστικὴν συμπόρευσιν πίστεως καὶ βιώσεως, τὴν «ἀπηρτισμένην εὐσέβειαν», τὸν «ἄρτιον τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον», τὴν καινήν ἐν Χριστῷ κτίσιν, τὴν τροπικὴν ἔξοδον ἐκ τῆς «παρεμβολῆς τοῦ κόσμου», τὸ ἀσκητικὸν βίωμα εἰς τὴν τελειοτέραν του ἔκφρασιν, τὴν «ἰσάγγελον» παρθενικὴν πολιτείαν, τοὺς θεοφόρους Πατέρας «ἔσοπτρα ἀκηλίδωτα τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν θείων», ἔσοπτρα «γνωστικά, δεκτικά, δεικτικά», τὸν «χιτῶνα τῆς ἀληθείας τὸν ὑφαντὸν ἐκ τῆς ἄνω θεολογίας», τὴν θείαν ἔλλαμψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν μυστικὴν θεολογίαν, τὸ θεῖον ἔνδυμα τῆς ἀφθαρσίας, τὸ ἐν οὐρανοῖς πολίτευμα, τὴν κεκρυμμένην «σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ» ζωήν, τὴν οὐρανοδρόμον πορείαν πρὸς ἀνάκτησιν τοῦ «ἀρχαίου κάλλους», τὸν κατοπτρισμὸν τῆς «δόξης τοῦ Κυρίου», τὸν μυστικὸν γάμον μετὰ τοῦ Ἀρνίου, τὸ χάρισμα τῆς θείας υἱοθεσίας, τὴν Παλαμικὴν θεολογίαν τοῦ ἀκτίστου Τριαδικοῦ φωτός, τὸν οὐράνιον χῶρον τῆς θείας μεθέξεως, τὴν προσδοκίαν τῶν «καινῶν οὐρανῶν» καὶ τῆς «καινῆς γῆς» τὸ μόνον καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον, τὴν Δεσποτικὴν Θεολογίαν τῆς λυτρώσεως καὶ θεώσεως.
Κήρυγμα τοῦ π. Μάρκου Μανώλη εἰς τήν αἴθουσαν τῆς Π.Ο.Ε, (Κάνιγγος 10), τήν Δευτέραν 28.2.1977.
Ορθόδοξος Τύπος Αρ. Τεύχ. 1917. 2 Μαρτίου 2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά