Παρασκευή, Απριλίου 19, 2013

Σχολιασμός ὕμνων Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς πρωτ. π. Σταύρου Τρικαλιώτη


πρωτ.  π. Σταύρου Τρικαλιώτη

1. ΥΜΝΟΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟΥ
Εἰσαγωγικά
  .          ῾Η ῾Εβδομάδα πού διανύουμε, ε´ ἑβδομάς  τῶν Νηστειῶν, κυριαρχεῖται ἀπό τήν παρουσία τοῦ Μεγάλου Κανόνος, ἑνός ἐκτενοῦς δηλαδή ποιήματος μέ ἕνδεκα εἱρμούς  μέ 250 τροπάρια,  πού συνέθεσε σέ μεγάλη ἡλικία ὁ ἅγιος ᾿Ανδρέας ἐπίσκοπος Κρήτης. ῾Ο Μέγας Κανών ψάλλεται κατά τήν παλαιά τάξη στά Μοναστήρια τήν Πέμπτη αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας στόν ὄρθρο, ἐνῶ στούς ἐνοριακούς ἱερούς ναούς ἐπικράτησε -γιά ποιμαντικούς προφανῶς λόγους-  νά ψάλλεται τό ἀπόγευμα τῆς Τετάρτης  αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας μαζί μέ τό Μικρό Ἀπόδειπνο. 
  .          Σέ ἕνα ἀπό τά κεντρικά τροπάρια τοῦ Μεγάλου Κανόνος (Κοντάκιον αὐτόμελον, σέ ἦχο πλ. β΄), ὁ ποιητής κάνει ἕνα ἐσωτερικό διάλογο μέ τήν ψυχή του, μία ἐνδοσκόπηση, ἕνα ἐσωτερικό, θά λέγαμε,  σκάψιμο. Προβληματίζεται κι ἐπισημαίνει ὁρισμένες πικρές ἀλήθειες: 
Ψυχή μου, ψυχή μου…

Κοντάκιον Μεγάλου Κανόνος
Ήχος πλ. β´

Ψυχή μου ψυχή μου, 
ἀνάστα, τί καθεύδεις; 
τό τέλος ἐγγίζει, 
καί μέλλεις θορυβεῖσθαι,
ἀνάνηψον οὖν, 
ἵνα φείσηταί σου 
Χριστός ὁ Θεός, 
ὁ πανταχοῦ παρών, 
καί τά πάντα πληρῶν.

.          Ἡ ψυχή τοῦ χριστιανοῦ ἔρχεται ὥρα πού χάνει τή ζωτικότητά καί τή νηφαλιότητα της. Περιέρχεται σ᾿ ἕναν πνευματικό λήθαργο, σέ μιά κατάσταση δηλαδή πού ἐξωτερικά μοιάζει μέ τόν φυσικό ὕπνο. Αὐτός πού κοιμᾶται, κάποτε θά ξυπνήσει. ῎Ετσι καί ψυχή πού «καθεύδει»( δηλ. κοιμᾶται) ἐξαιτίας τῆς ὑποδούλωσής της στά πάθη καί στήν ἁμαρτία πού νεκρώνει τόν ἄνθρωπο. Κάποτε ὅμως θά ξυπνήσει, θά ἀνανήψει, θά ἔρθει σέ νηφάλια κατάσταση καί θά συνειδητοποιήσει τήν κατάστασή της. ῾Η ψυχή,  θά μᾶς πεῖ ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἕνα μόνο πρέπει νά σκέπτεται: «῞Οταν φτάσει στήν τελευταία της ἀναπνοή, νά φύγει ὡς φίλη τοῦ Θεοῦ» (Ε.Π.Ε. 23, 374) 
     .          Ἡ  ψυχή,  λοιπόν,  νοσεῖ,    «μηδέν ὑγιές ἔχει», ὅταν  εἶναι ἕρμαιο τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας.  Μιά τέτοια ψυχή, «ἔστω κι ἄν νομίζει ὅτι ζεῖ», ἔχει πεθάνει, εἶναι ἤδη νεκρωμένη. (ἅγ. ᾿Ιω. Χρυσ. Ε.Π.Ε. 19, 118). ῎Αν ἡ ψυχή, ὁ ἐσωτερικός τῆς καρδίας ἄνθρωπος,  πάψει νά ἔχει πνευματική εὐαισθησία, ἄν χάσει τήν ντροπή της, τότε περιέρχεται στήν κατάσταση τῆς «πνευματικῆς πωρώσεως». Μιά πωρωμένη ψυχή, θά μᾶς πεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «οὔτε ὡραίους λόγους ἀκούει, οὔτε κάμπτεται ἀπό ἀπειλές, οὔ συγκινεῖται ἀπό εὐεργεσίες». 
Τό τέλος ὅμως τοῦ κάθε ἀνθρώπου ἐγγίζει. Δέν γνωρίζουμε τό πότε. Γνωρίζουμε ὅμως ὅτι αὐτό τό τέλος μπορεῖ γιά τόν καθένα μας νά εἶναι καί ἡ σημερινή ἡμέρα ἤ ἡ αὐριανή ἤ τά βαθιά γεράματά  μας. ᾿Επειδή λοιπόν τά ἀνθρώπινα εἶναι ἀστάθμητα καί ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι κατά τόν ἅγιο ᾿Ιάκωβο τόν ἀδελφόθεο  «ἀτμίς ἡ πρός ὀλίγον φαινομένη» («ἕνας ἀτμός πού φαίνεται γιά λίγο καί ὕστερα ἐξατμίζεται» ), γι᾿ αὐτό καί ὁ ἱερός ὑμνογράφος προτρέπει καί τήν ψυχή του καί τήν ψυχή τοῦ  καθενός  ἀπό ἐμᾶς: 
«ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστός ὁ Θεός». Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Μάξιμο τόν ῾Ομολογητή, ἡ ψυχή πρέπει νά ἐγκαταλείψει τόν ὀλισθηρό δρόμο τῆς ἀγάπης γιά τήν ὕλη καί τόν κόσμο (νά πάψει δηλ. ἡ ψυχή νά εἶναι «φιλόϋλος» καί «φιλόκοσμος»), γιατί σύντομα θά ὁδηγηθεῖ στήν καταστροφή καί νά γίνει «φιλόθεος» καί σάν τό μαλακό κερί,   ὅταν δεχεται τίς ἀκτῖνες τοῦ θεϊκοῦ φωτός νά ἁπαλύνεται καί νά γίνεται κατοικητήριο τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. (Φιλοκαλία, τ. Β, § ιβ΄, σελ. 53, ἔκδ. ᾿Αστέρος).
.          Ὁ Χριστός, λοιπόν, ὡς πανταχοῦ παρών Θεός,  βλέπει τόν ἀγώνα μιᾶς καλοπροαίρετης ψυχῆς, τήν συμπονεῖ καί τῆς συμπαρίσταται.
.          Στά Μοναστήρια τό Μεγάλο ᾿Απόδειπνο τελεῖται μετά τό βραδυνό Δεῖπνο καί πρίν τόν βραδυνό ὕπνο.
.        Ὁ πιστός αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη πρίν κοιμηθεῖ νά εὐχαριστήσει ἀρχικά τόν Θεό πού τοῦ ἔδωσε τή δύναμη νά ἀντέξει τό βάρος τοῦ ἡμερινοῦ προγράμματος, νά κάνει ἕναν αὐτοέλεγχο, νά συγχωρεθεῖ μέ τούς ἀδελφούς του καί  νά ζητήσει τή θεία βοήθεια γιά τήν νύχτα πού ἔρχεται: «Καί δός ἡμῖν Δέσποτα πρός ὕπνον ἀπιοῦσιν ἀνάπαυσιν σώματος  καί ψυχῆς, ὔπνον ἐλαφρόν καί πάσης διαβολικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον». Μέ ἄλλα λόγια: «Χάρισε σέ μᾶς,  Κύριε πού δεσπόσεις στή ζωή μας, τήν βραδυνή τούτη ὤρα πού πηγαίνουμε γιά ὕπνο τήν σωματική καί ψυχική μας ἀνάπαυση κι  ἕναν ἐλαφρύ    ὕπνο,  χωρίς δαιμονικές φαντασίες  καί ταραχές.

«Μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός»

   .          ῾Ο ὕμνος αὐτός ἀποτελεῖ  μιά ἐκλογή ἀπό τήν ὠδή τοῦ Προφήτη ῾Ησαῒα (κεφ. 8ο καί 9ο ἀπό τό ὁμώνυμο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης). Πρόκειται γιά ὕμνο θριάμβου κι ἐγκαρτερήσεως. Ψάλλεται κατὰ στίχο κατὰ τὸν ἀρχαῖο τρόπο, μὲ ἐφύμνιο τὸ «ὅτι μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός». 
  .          Τό μήνυμα τοῦ ὕμνου αὐτοῦ εἶναι ὅτι ὁ Θεός εἶναι κοντά στόν πιστό σέ κάθε λεπτό τῆς ζωῆς του καί ἰδίως τώρα πού πρόκειται νά παραδοθεῖ στά χέρια τοῦ ὕπνου, ὅπου μέ ὕπουλο τρόπῳ ἐλλοχεύουν οἱ δαιμονικές δυνάμεις. ῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος μᾶς διδάσκει: «Εἰ ὁ Θεός μεθ᾿ ἡμῶν, οὐδείς καθ᾿ ἡμῶν», οὔτε ἄνθρωπος μέ κακές προθέσεις, οὔτε οἱ πονηροί δαίμονες μέ τά φοβερά τεχνάσματά τους. Φτάνει ὁ ἄνθρωπος νά ἐπικαλεῖται ταπεινά τό ἔλεος και τή δύναμη τοῦ Θεοῦ. ῾Η προσευχή εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά ἑλκύσει ὁ ἄνθρωπος τή θεία βοήθεια. ῞Οπως μᾶς διδάσκει κι ὁ θεοφώτιστος Γέροντας Παῒσιος: «Ρίξτε τό μεγαλύτερο βάρος τοῦ ἀγῶνα σας στήν προσευχή, γιατί αὐτή μᾶς κρατεῖ σέ ἐπαφή μέ τόν Θεό. Καί ἡ ἐπαφή αὐτή πρέπει νά εἶναι συνεχής. ῾Η προσευχή εἶναι τό ὀξυγόνο τῆς ψυχῆς, εἶναι ἀνάγκη τῆς ψυχῆς καί δέν πρέπει νά θεωρεῖται ἀγγαρεία. Η προσευχή γιά ν᾿ ἀκουστεῖ ἀπό τόν Θεό πρέπει νά γίνεται μέ ταπείνωση, μέ συναίσθηση βαθιά τῆς ἁμαρτωλότητας μας, καί νά εἶναι καρδιακή. ᾿Εάν δέν εἶναι καρδιακή, δέν ὠφελεῖ. ῾Ο Θεός ἀκούει πάντοτε τήν προσευχή τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι πνευματικά ἀνεβασμένος. ῾Η μελέτη τῆς ῾Αγίας Γραφῆς βοηθάει πολύ τήν προσευχή, θερμαίνει τήν ψυχή καί μεταφέρει τόν προσευχόμενο σ᾿ ἕνα πνευματικό χῶρο. ῾Η προσευχή είναι  ξεκούραση. ῞Οταν ἐμεῖς ἀναθέτουμε τά πάντα σ᾿ Αὐτόν, ὁ Θεός ὑποχρεώνεται νά μᾶς βοηθήσει.»

«῾Η ἀσώματος φύσις τά χερουβείμ»

.          Ὁ δεύτερος ὕμνος εἶναι ἕνα ἀρχαϊκὸ πρωτοχριστιανικὸ ποιητικὸ κείμενο σὲ στίχους ἑνδεκασύλλαβους, ποὺ τὸ βρίσκουμε καὶ σὲ πάπυρο τοῦ 6ου αἰώνα. Δοξολογία ἀγγελικὴ καὶ ἀνθρώπινη πρὸς τὸν Δημιουργὸ καὶ δέηση ἑνώνονται ἁρμονικὰ στὸ ὡραῖο αὐτὸ ὑμνογράφημα τὸ «Ἡ ἀσώματος φύσις τὰ χερουβείμ…
῾.          Ο πιστός αἰσθάνεται τήν  ἀνάγκη νά προστρέξει προσευχητικά  πρῶτα στήν Παναγία Τριάδα κι ἔπειτα στήν Παναγία καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ, στούς Προφῆτες, στούς Μάρτυρες καί στίς ἐπουράνιες Δυνάμεις καί νά τούς παρακαλέσει: «῾Υπέρ πάντων πρεσβεύσατε ἐκτενῶς, ὅτι πάντες ὑπάρχομεν ἐν δεινοῖς»… «ἵνα πλάνης ρυσθῶμεν  τοῦ πονηροῦ». Μέ τόν  ὄμορφο καί λιτό, γοργό  κι εὐχάριστο αὐτό πρωτοχριστιανικό ὕμνο  ὁ πιστός ἀναπτερώνει τήν κατακαμπτόμενη ἀπό τόν κάματο τῆς ἡμέρας ψυχική του διάθεση καί καλεῖ τόν Τριαδικό Θεό καί τήν χορεία τῶν ἁγίων καί τῶν ᾿Αγγέλων. Οἱ ἅγιοι, εἶναι οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὅμως παράλληλα καί πολύ κοντά μας γιατί  εἶναι προπάντων ἄνθρωποι μεγάλης  ἀγάπης καί θυσιαστικοῦ πνεύματος.῞Οπως μᾶς διδάσκει  κι ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος:  “᾿Από τήν ἀγάπη φλεγόταν ὁ Παῦλος. ῎Αν μάλιστα ἐξετάσουμε καί τούς ἄλλους ἁγίους, ὅλους θά τούς βροῦμε νά ἔχουν διακριθεῖ γιά τήν ἀγάπη τους. ῾Η ἀγάπη φανερώνει τόν πλησίον σάν τόν ἑαυτό σου. ῾Η ἀγάπη κάνει τούς πολλούς ἕνα σῶμα. ῾Η ἀγάπη κάνει κοινά σέ ὅλους ὅσα στόν καθένα ὑπάρχουν” (Ε.Π.Ε. 31,860).

 Κύριε τῶν Δυνάμεων

  .           ῞Ενας κορυφαῖος ὕμνος τοῦ Μ. ᾿Αποδείπνου εἶναι το Κύριε τῶν δυνάμεων, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ ἐπωδός: “Κύριε τῶν δυνάμεων,  μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ, ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθόν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν·  Κύριε τῶν δυνάμεων ἐλέησον ἡμᾶς”. ῾Η ἔκφραση “Κύριε τῶν δυνάμεων” συναντᾶται πολλές φορές στήν Παλαιά Διαθήκη καί κυρίως στούς ψαλμούς τοῦ Δαυίδ. Οἱ συνήθως οἱ ἄνθρωποι χρησιμοποιοῦν τήν λανθασμένη ἔκφραση ὅτι ὁ Θεός εἶναι “μιά ἀνώτερη δύναμη”. ῾Η ἔκφραση εἶναι λανθασμένη,  γιατί ὁ Θεός δέν εἶναι ἁπλῶς μία δύναμη ἀνώτερη -συγκριτικός βαθμός- γιατί αὐτό ἐξυπονοεῖ ὅτι πάνω ἀπό τόν Θεό ὑπάρχει μιά ἄλλη δύναμη ἀνώτερη ἀπό τόν Θεό, ἡ ἀνώτατη, κάτι τό ἄτοπο. ῾Ο Θεός εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ σύμπαντος κόσμου, ἡ ἀρχή ὑπάρξεως ὅλων τῶν “ὁρατῶν τε καί ἀοράτων”. Εἶναι ὁ μόνος πού μπορεῖ νά βοηθήσει τό ἀνυπεράσπιστο πλάσμα του ἀπό τούς κινδύνους καί τίς θλίψεις πού τό κατατρύχουν.
  .          Ὁ ἄνθρωπος πού πίστεψε ὅτι μπορεῖ νά γίνει ὑπεράνθρωπος, Θεός χωρίς τόν Θεό, περιμαζεύει τώρα τά συντρίμμια τῆς ἀλαζονείας του. Μακριά ἀπό τόν Θεό βρίσκεται σέ ἀπόγνωση, ἀδιέξοδο, θλίψη, κρίση κυρίως  πνευματική. ῾Ο ἄνθρωπος πού δέν ἀποξενώνεται ἀπό τόν Θεό, ξέρει ὅτι ὁ Θεός εἶναι κοντά του “ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως”. Βιώνει  καθημερινά τήν ἀλήθεια πού διακηρύττει ὁ ψαλμωδός: “᾿εν θλίψει ἐπλάτυνάς με”.  Μόνο ὁ Θεός μπορεῖ νά μᾶς παρηγορήσει στίς δυσκολίες καί τίς θλίψεις τῆς ζωῆς μας. ῾Ο ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος θά χαρακτηρίσει τή θλίψη πολύ μεγάλο ἀγαθό πού σφυρηλατεῖ τίς ψυχές μας(Ε.Π.Ε. 15, 612).  ῾Ο μέγας νηπτικός Θεολόγος τῆς  ᾿Εκκλησίας μας, ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος,  θά μᾶς πεῖ ὅτι “ἡ ψυχή πού θλίβεται ἐξαιτίας τῶν πειρασμῶν θά ὁδηγηθεῖ στά δάκρυα πού καθαρίζουν τήν καρδιά καί τήν κάνουν ναό τοῦ ἁγίου Πνεύματος”. (Ε.Π.Ε. 19, 56). ῾Η θλίψη λοιπόν εἶναι εὐεργετική,  ὅταν μᾶς ὁδηγεῖ ὄχι στήν κατάθλιψη καί τήν ἀπόγνωση, ἀλλά στήν ἐκζήτηση τοῦ θείου ἐλέους.  

2. ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

   .          Κυρίαρχη καί ἰδιάζουσα  θέση τήν περίοδο τῆς Μεγάλης  Τεσσαρακοστῆς περιλαμβάνει τό πρόσωπο τῆς κυρίας Θεοτόκου, τῆς μητέρας τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου διαποτίζει ὁλόκληρη τήν ὑμνολογία καί νοηματοδοτεῖ μέ τό χαρμόσυνο μήνυμά του τήν ἀνηφορική  πορεία τοῦ πιστοῦ κατά τήν περίοδο αὐτή. 
     ῾.          Ο ἀνθρώπινος νοῦς δέν μπορεῖ νά συλλάβει τό μυστήριο τῆς θείας συλλήψεως. Πῶς ὁ ᾽Αχώρητος χωράει στήν μήτρα τῆς Παρθένου; Πῶς ὁ Δημιουργός τοῦ παντός,  ὁ Ποιητής τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς,  καταδέχεται νά κατοικήσει στήν κοιλία τῆς ἀπειρογάμου νύμφης καί νά λάβει σάρκα ἐκ τῶν ἁγνῶν αἱμάτων της;  ῾Ο χαρμόσυνος χαιρετισμός τοῦ ᾽Αρχαγγέλου Γαβριήλ πρός τήν Παρθένο Μαρία:  ῾῾Χαῖρε κεχαριτωμένη Μαρία, ὁ Κύριος μετά σοῦ᾽ ᾽, γίνεται πηγή ἐμπνεύσεως καί ὕμνος στά χείλη κάθε πιστοῦ. ῾Η Μαρία δέν εἶναι πλέον ἡ ταπεινή κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἀλλά καθίσταται πλέον  ἡ ῾῾φωτοδόχος λαμπάδα᾽᾽, πού δέχτηκε μέσα της τό Φῶς (φωτο-  δόχος), τόν ῞Ηλιο τῆς Δικαιοσύνης, καί ἔτσι φέγγει  σέ αὐτούς πού εἶναι μέσα στό σκοτάδι καί μέ τό ἄϋλο αὐτό φῶς τῆς θεότητος,  πού μεταδίδει ὡς ἑτερόφωτος ἀστέρας,  ὁδηγεῖ ῾῾πρός γνῶσιν θεϊκήν ἅπαντας᾽᾽.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’.

Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει, 
ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ Ἰωσὴφ σπουδῇ ἐπέστη, 
ὁ ἀσώματος λέγων τῇ Ἀπειρογάμῳ· 
ὁ κλίνας τῆ καταβάσει τοὺς οὐρανούς, 
χωρεῑται ἀναλλοιώτως ὅλος ἐν σοί· 
Ὃν καὶ βλέπων ἐν μήτρᾳ σου, 
λαβόντα δούλου μορφήν, 
ἐξίσταμαι κραυγάζων σοι·  Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.


Ἑρμηνεία:  Ο ἀσώματος Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, ἀφοῦ ἔλαβε προσταγή ἀπό τόν Θεό κατά τρόπο ἀκατάληπτο σέ ἐμᾶς, παρουσιάσθηκε ἀμέσως στήν κατοικία τοῦ ᾽Ιωσήφ (τοῦ προστάτη τῆς Παρθένου)   καί εἶπε στήν Κόρη πού δέν εἶχε ἐμπειρία γάμου. Ὁ Θεός,  πού μέ ἀπερίγραπτη ταπείνωση  καταδέχτηκε νά γίνει ἄνθρωπος καί γιά τό σκοπό αὐτό ἐχαμήλωσε τούς οὐρανούς γιά νά κατέλθει στή γῆ, εἰσέρχεται τώρα ὁλόκληρος μέσα σου, χωρίς νά ὑποστεῖ καμμία μετατροπή  καί ἁλλοίωση στή θεία φύση Του). Βλέποντας κι ἐγώ Αὐτόν μέσα στήν κοιλιά σου νά λαμβάνει μορφή δούλου (δηλαδή νά γίνεται ἄνθρωπος), καταλαμβάνομαι ἀπό θαυμασμό καί δέος καί κραυγάζω σέ σένα: 
 Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

 ῾῾Τῇ ὑπερμάχῳ …᾽᾽

 .           Δέν θά μποροῦσε νά ἔλειπε ἀπό τήν σημερινή μας παρουσίαση τό πασίγνωστο πλέον :  ῾῾Τῇ ὑπερμάχῳ …᾽᾽. ῾Ιστορικό τροπάριο, μέ τό ὁποῖο ἐκφράζονται  ἐκφράζονται  εὐχαριστίες τοῦ λαοῦ τοῦ Βυζαντίου στήν Παναγία μας , γιατί σύμφωνα μέ τίς μαρτυρίες τῶν στρατιωτῶν  ἡ Θεοτόκος βοηθοῦσε καί σκέπαζε  τούς βυζαντινούς στρατιῶτες στήν ἀπόκρουση τῶν σκληρῶν  ἐπιδρομῶν τῶν ᾽Αβάρων ἐπί αὐτοκράτορα ᾽Ηρακλείου.  

Ἕτερον. Ἦχος ὁ αὐτός.

Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, 
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, 
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε• 
ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, 
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, 
ἵνα κράζω σοι·  Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.
.          Ἑρμηνεία: Σέ σένα τήν  ὑπέρμαχο στρατηγό τή Θεοτόκο, ἐγώ ἡ πόλη σου, ἀποδίδω μέ εὐγνωμοσύνη τή νίκη, γιατί λυτρώθηκα (μέ τή δική σου βοήθεια) ἀπό τίς φοβερές συμφορές πού ἔρχονταν ἐναντίον μου. ᾽Επειδή, ὅμως, ἡ δύναμή σου εἶναι ἀκατανίκητη, Θεοτόκε, ἀπάλλαξέ με ἀπό κάθε κίνδυνο, γιά νά ψάλλω: 
Χαῖρε,  νύμφη ἀνύμφευτε.
.          Τὸ γνωστό μας ῾῾Ἄξιόν ἐστιν…᾽᾽ πού ψάλλεται σέ κάθε θεία Λειτουργία κατά πανηγυρικό τρόπο στήν Παναγία μας καί μέ αὐτόν τόν τρόπο τῆς ἀποδίδεται μιά ῾῾ἐξαιρετική᾽᾽ τιμή σέ ἐκείνη πού κατέχει τά δευτερεῖα τῆς ῾Αγίας Τριάδος, τήν δεύτερη δηλαδή ἀξιολογικά θέση  μετά τόν Τριαδικό Θεό μας. ῾Ο ὕμνος αὐτός ἀρχικά ἄρχιζε ἀπό τό ῾Τήν τιμιωτέραν τῶν Χερουμείμ᾽᾽, πού ἀποτελοῦσε ποίημα τοῦ μοναχοῦ Κοσμᾶ καί ἀργότερα συμπληρώθηκε στήν ἀρχή μέ τήν προσθήκη:  Ἄξιόν ἐστιν, ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον, τὴν ἀειμακάριστον καὶ παναμώμητον καὶ Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν», κατά παράδοξη ἀγγελική ἀποκάλυψη σέ μοναχό στίς Καρυές τοῦ ῾Αγίου Ὄρους.

 .          Θά τό ἀφήσουμε ἀμετάφραστο γιατί εἶναι ἁπλό στή διατύπωσή του. Θά ἀφήσουμε ὅμως γιά λίγο τόν χαριτωμένο λόγο τοῦ Γέροντος Παϊσίου νά μᾶς διδάξει γιά ποιό λόγο προστρέχουμε μέ τόση οἰκειότητα στην Παναγία μας καί γιατί τήν νιώθουμε τόσο κοντά μας. Στό διάλογο πού ἀκολουθεῖ  ρωτάει κάποια μοναχή κι ὁ Γέροντας ἀποκρίνεται: ῾

– Κάποιος, Γέροντα, µᾶς ρώτησε: «Ἀφοῦ ἡ σωτηρία µας εἶναι στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, γιατί, ὅταν ἐπικαλούµαστε τὴν Παναγία, λέµε: “Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡµᾶς”»;
– Ἂς ποῦµε, µιὰ γυναίκα ἔχει γειτόνισσα τὴν µάνα ἑνὸς ὑπουργοῦ καὶ τὴν παρακαλεῖ νὰ φροντίση, ὥστε νὰ βρεθῆ µιὰ δουλειὰ γιὰ τὸ παιδί της. Ἡ γειτόνισσα προθυµοποιεῖται, ὄµως δὲν θὰ βρῆ ἡ ἴδια τὴν δουλειά, ἀλλὰ θὰ παρακαλέση τὸν γυιό της, ποὺ ὡς ὑπουργὸς ἔχει αὐτὴν τὴν δυνατότητα καὶ θὰ κάνη τὸ χατίρι τῆς µάνας του.  Ἔτσι κι ἐµεῖς, παρακαλοῦµε τὴν Παναγία νὰ µᾶς σώση καὶ ἡ Παναγία παρακαλεῖ τὸν Γιό Της ποὺ ἔχει αὐτὴν τὴν δύναµη. Καὶ Ἐκεῖνος τῆς κάνει τὸ χατίρι, γιατί ἀγαπάει πολὺ τὴν Μητέρα Του.
– Γέροντα, στὴν Παναγία προσεύχοµαι µἐ περισσότερη ἄνεση ἀπὸ ὅ,τι στὸν Χριστό. Μήπως αὐτὸ εἶναι ἀνευλάβεια;
– Κι ἐγὼ ἔτσι νιώθω. Ἀπὸ πολὺ σεβασµὸ στὸν Χριστό, νιώθω περισσότερη ἄνεση στὴν Παναγία, ὅπως καὶ τὰ παιδιὰ – καὶ µεγάλα ἀγόρια νὰ εἶναι – πηγαίνουν στὴν µάνα µἐ περισσότερο θάρρος ἀπὸ ὅ,τι στὸν πατέρα, ἀπὸ σεβασµὸ πρὸς τὸν πατέρα. Οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν πραγµατικὴ εὐλάβεια καὶ σεβασµὸ στὸν Χριστό, συστέλλονται µπροστὰ στὸν Χριστό, ἐνῶ στὴν Παναγία ἔχουν περισσότερο θάρρος καὶ τὴν πλησιάζουν ἄνετα, γιατί ἡ Παναγία ἀνήκει στὸ γένος τὸ ἀνθρώπινο. (ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ, ΛΟΓΟΙ ϛ´ Περί Προσευχῆς, σελ. 86, 87, ἔκδ. Ἱ. Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2012)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά