Όρια της προς ετεροδόξους εκκλησιαστικής συγκαταβάσεως.

    Είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μας συμπυκνωμένη τη δογματική διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας περί των Εικόνων σε μιά Εγκύκλιο του Πατριαρχείου που καταχωρήθηκε από τον Μανουήλ Γεδεών στις Κανονικές Διατάξεις του. Στο παρόν άρθρο θα δούμε ένα ακόμη έγγραφο του Πατριαρχείου το οποίο είναι και αυτό καταχωρημένο στη συλλογή του Μανουήλ Γεδεών εξίσου σημαντικό με το προηγούμενο επειδή καθορίζει τα όρια της προς ετεροδόξους Εκκλησιαστικής συγκαταβάσεως.


Ακολουθεί η παράθεση του κειμένου και τα δικά μας σχόλια κατανόησης.

Μανουήλ Γεδεών, Κανονικαί Διατάξεις, Τόμος Β΄,σελ.205

ΡΠΖ΄

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Όρια της προς ετεροδόξους εκκλησιαστικής συγκαταβάσεως.

Γρηγόριος ελέω Θεού αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης.

Ιερώτατε μητροπολίτα Αδριανουπόλεως, υπέρτιμε και έξαρχε πάσης Θράκης, εν αγίω Πνεύματι αγαπητέ αδελφέ και συλλειτουργέ της ημών μετριότητος κυρ Γρηγόριε · και οσιώτατοι πατέρες οι αυτόθι μετά της θαυματουργού αγίας Ζώνης διατρίβοντες · χάρις είη υμίν και ειρήνη παρά Θεού, παρ’ημών δε ευχή ευλογία και συγχώρησις. Από του αρτίως σταλέντος ημίν γράμματος της πληροφορηθέντες, ότι κατά μίμησιν των ημετέρων αυτόθι ομογενών ορθοδόξων, προσκαλεσαμένων μετ’ευλαβείας την θαυματουργόν αγίαν Ζώνην της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου, χάριν αγιασμού και εξολοθρεύσεως της βρωτολοιγού νοσού της πανώλης, και οι αρμένιοι εζήτησαν παρομοίως να εκτελεσθώσιν υπό της οσιότητός σας αγιασμοί εις τους οίκους αυτών μετά της αγίας Ζώνης, και ιδόντες ότι περί τούτου διαπυνθάνεται η ιερότης της την εκκλησιαστικήν γνώμην, είγε δηλαδή έξεστι ψαλείν αγιασμούς τοις αρμενίοις, επιμένουσιν εις το αίτημα τούτο · ιδού δια της παρούσης πατριαρχικής ημών επιστολής γράφοντες, πληροφορούμεν τη τε ιερότητι της και τη υμών οσιότητι, ότι η Εκκλησία ημών αείποτε επιεικώς και μετά συγκαταβάσεως διατιθεμένη προς τους εν ευλαβεία προσπίπτοντας, επειδή τοιαύτην βλέπει την πρόθεσιν των ρήθεντων, προαγομένων δηλαδή από σεβάσματος και ευλαβείας προς τα καθ’ημάς ιερά επίσημα, και αποφεύγουσα το να κινή πάθη θρησκευτικά, απαρέσκοντα εις το ανεξίκακον της αγιωτάτης ημών πίστεως, ενώ μάλιστα ενδέχεται δια της θείας χάριτος, 

Μανουήλ Γεδεών, Κανονικαί Διατάξεις, Τόμος Β΄, σελ.206.

και των ων επικαλούνται ιερών προσευχών μας, να φωτισθώσιν εις την της αληθείας επίγνωσιν, και προ πάντων ουκ εκ των απειρημένων ούσης της του αγιασμού μεταδόσεως προς τους ετεροδόξους, δια ταύτα υποχωρούμεν την εκκλησιαστικήν ημών άδειαν, προτρεπόμενοι τη οσιότητι σας, ίνα όπου αν προσκληθήτε, κατ’οίκους μόνον, υπό των αρμενίων, απέλθητε μετά της αγίας Ζώνης, και εκτελέσητε αγιασμούς μόνον υμείς, μη συμπροσευχομένων δηλαδή ιερέων αρμενίων, μνημονεύητε δε ουχί ονομάτων, αλλ’απλώς δια του : των κατοικούντων εν τω οίκω τούτω, χωρίς παντελώς να απέλθητε εις την εκκλησίαν αυτών, η λιτανείαν να εκτελέσητε εις την ενορίαν των · αλλά και αυτή η εις τους οίκους των απέλευσίς σας, και η των αγιασμών εκτέλεσις, εις α και μόνα συνίσταται η παρούσα ημών αδεία και υποχώρησις, δεν θέλει γίνεται, ειμή προηγουμένης πρώτον προσκλήσεως εν ευλαβεία από μέρους των. Εις ταύτα θέλει λάβει καλήν προσοχήν η ιερότης της, ως κατά τόπον αρχιερεύς, μήποτε άλλως δώμεν λαβήν καταφρονήσεως · άπαγε! και μυκτηρισμού κατά των ιερών ημών εθίμων. Η δε του Θεού χάρις και το άπειρον έλεος είη μετά πάντων υμών. αωλζ΄ (1837) Ιανουαρίου κδ΄ (24).

Σχόλια Κατανόησης :  

Η υπόθεση που περιγράφεται στην Εγκύκλιο έχει ως εξής .

Εκδηλώνεται η νόσος της πανώλης στη Θράκη. Οι ιερείς φέρνουν στα σπίτια των  κατοίκων τη Ζώνη της Υπεραγίας Θεοτόκου και τελούν την ακολουθία του Αγιασμού.

Στην περιοχή αυτή μένουν και Αρμένιοι ,οι οποίοι καλούν και αυτοί τους Ορθοδόξους ιερείς να πηγαίνουν και στα δικά τους σπίτια με την Αγία Ζώνη και να τελέσουν αγιασμό.

Ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως  με έγγραφό του προς το Πατριαρχείο ζητάει να του γνωστοποιηθεί τι πρέπει να κάνει για το ζήτημα αυτό.Να πηγαίνουν οι ιερείς του στα σπίτια των Αρμενίων ή να  πηγαίνουν μόνον στα σπίτια των Ορθοδόξων;

Η απάντηση του Πατριαρχείου έρχεται δια της παρούσης Εγκυκλίου. Δίδει την άδεια στον Επίσκοπο Αδριανουπόλεως να επιτρέψει στους Ορθοδόξους Ιερείς του να πηγαίνουν με την Αγία Ζώνη και στα σπίτια των Αρμενίων μόνον όταν τους έχουν καλέσει αυτοί που μένουν στο σπίτι.Θα τελέσουν κανονικά τον Αγιασμό στο σπίτι των Αρμενίων χωρίς να συμπροσευχηθούν με τους Αρμενίους Ιερείς που τυχόν να βρίσκονται εκεί. Δεν θα τελέσουν καμία ακολουθία ή Λιτανεία μαζί με τους Αρμενίους.Στο κάθε σπίτι των Αρμενίων που θα τελούν τον Αγιασμό δεν θα μνημονεύουν τα ονόματα αυτών που μένουν στο σπίτι αλλά θα λέγουν : των κατοικούντων εν τω οίκω τούτω.  


Η επιστολή αναφέρει πως γίνεται αυτή η πράξη προς τους Αρμενίους κατοίκους λόγω της ευλάβειας που δείχνουν προς τα "δικά μας ιερά επίσημα" και πως ενδέχεται δια της προαιρέσεως τους η Θεία Χάρις να τους ελκύσει προς την Ορθοδοξία  ώστε να  φωτισθούν"εις την της αληθείας επίγνωσιν". Αυτή είναι η υπόθεση της Επιστολής την οποία κρίναμε σημαντική και γι'αυτό την δημοσιεύσαμε. 


Θεωρούμε ότι η Επιστολή αυτή που είναι η απάντηση του Πατριαρχείου στον Επίσκοπο Αδριανουπόλεως, είναι απόλυτα σύμφωνη με την Κανονική Τάξη της Εκκλησίας, αφού το ζητούμενο είναι η αποφυγή της Συμπροσευχής την οποία και αποτρέπει.Επίσης μέσα από αυτή φαίνεται πως το να παρασταθούν μαζί Ορθόδοξοι και Αρμένιοι χωρίς οι πρώτοι να συμπροσευχηθούν μαζί τους, δεν καταλύει το "Πιστεύω" των Ορθοδόξων.