Γέρων Μάξιμος Ιβηρίτης: Το Άγιον Όρος απέμεινε Βυζάντιον μετά το Βυζάντιον

Γέρων Μάξιμος Ἰβηρίτης

Τό Ἅγιον Ὄρος-Ἄθως, τό ἀκαθαίρετον θρησκευτικόν ὀχυρόν, ἡ μοναδική αὕτη ἱερά κιβωτός τῆς κατά ἀνατολάς Ἐκκλησίας τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, δέν εἶναι τόπος συνήθης.

Οὔτε ἡ γεωγραφική του θέσις, οὔτε τό σχῆμά του καί ἡ αἰσθητική του μορφή εἶναι τυχαία. Εἰς τό θαυμαστόν τοῦτο ὄρος «ὁ παντεχνήμων Λόγος» δαψιλῶς ἀντικατώπτρισε τάς οὐρανίους καλλονάς, πρός αἰωνίαν δόξαν Αὐτοῦ καί σωτηρίαν ἀναριθμήτων ψυχῶν.

Τά εἴκοσιν Ἀθωνικά Μοναστήρια, ὁμοῦ μέ τά Ἐξαρτήματά αὐτῶν: Σκήτας, Κελλία καί Ἡσυχαστήρια, ἱδρυμένα ἐν μέσῳ πλουσίας φύσεως, ἀποτελοῦν τεράστιον βυζαντινόν ταμιεῖον μέ ἀξιολόγους φορητάς Εἰκόνας, πολλάς ἐξ αὐτῶν θαυματουργάς, ἅγια Λείψανα, βαρύτιμα κειμήλια, χειρογράφους κώδικας, βιβλιοθήκας κ.λπ. Πάντα δέ ταῦτα ἀποτελοῦν χαρακτηριστικόν σύνολον, εἰς τό ὁποῖον διακρίνονται κατάγραφοι βυζαντινοί Ναοί καί κτίσματα μέ εὐρυχώρους αὐλάς καί περί αὐτάς μοναχικά Κελλία, ζωντανά δείγματα βυζαντινῶν οἰκιῶν μέ τούς ἐξώστας των, τάς ἐπαλλήλους στοάς, τούς ἀπορθήτους Πυλῶνας καί τούς Πύργους των διά τήν κατά τῶν ἐχθρῶν ἄμυναν.

Τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι ὄντως τό ταμιεῖον τῶν θρησκευτικῶν καί ἐθνικῶν παραδόσεων τοῦ Γένους μας καί ἀσφαλῶς ὁλοκλήρου τῆς Ὀρθοδοξίας, καθότι ἐνταῦθα βιοῦται ἀπ’ αἰώνων τό μοναχικόν αὐτῆς ἰδεῶδες. Βεβαίως, ὅλη ἡ φιλομόναχος Ἑλλάς καί ἡ Ὀρθόδοξος Ἀνατολή εἶναι διάσπαρτοι ἐκ Μοναστηρίων. Ἀλλ’ ὁ Ἄθως, μέ τό νά εἶναι ἡ ζῶσα ἀναπαράστασις τῆς ὅλης ἐξελίξεως τοῦ Μοναχικοῦ βίου ἀπό τῆς ἐμφανίσεως αὐτοῦ ἕως τῶν ἡμερῶν μας, εἶναι κατά κυριολεξίαν «πόλις ἐπάνω ὄρους κειμένη».

Εἶναι ἡ ἐθνικοθρησκευτική Ἀκρόπολις τῆς πονεμένης Ῥωμηοσύνης, ἥτις διαυγάζει ἀνά τά Ὀρθόδοξα ἔθνη τό θεαυγές φῶς τῆς ἀρχαίας καί ἀδιακόπου μοναστικῆς παραδόσεως.

Ὁ Ἄθως, ἀφ’ ὅτου διά τῶν Μοναχῶν του ἐνεδύδη τό σχῆμα τῆς μετανοίας ἀπό τῆς πρώτης ἤδη μετά Χριστόν ἑκατονταετηρίδος, κυρίως ὅμως ἀπό τῆς ἐποχῆς τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου τόν 10ον αἰ., μετεμορφώθη ὁ ἴδιος καί κατέστη ἑνοποιόν σημεῖον τῶν φιλοχρίστων λαῶν τῆς γῆς καί φάρος τηλαυγής τῶν ἐν τῷ βίῳ ναυτιλλομένων.

Συντεταγμένοι πλέον, ἀλλά καί ἀνέκαθεν πνευματικῶς ἐλεύθεροι οἱ Ἁγιορεῖται, τῆς Ῥωμηοσύνης ἀπόγονοι, ἐμόρφωσαν διαχρονικῶς εἰς τόν Ἄθωνα μίαν ἀξιοθαύμαστον Μοναστικήν Πολιτείαν, ἀνταποκρινομένην εἰς τόν ἰδιότυπον Μεσογειακόν χαρακτῆρα αὐτῶν μέ ἑλληνορθόδοξον αὐτοσυνειδησίαν, καί ταυτοχρόνως ὑπερεθνικήν παγκοσμιότητα. Ἐμόρφωσαν ἐν τόπῳ καί ἐν χρόνῳ μίαν πανορθόδοξον Μοναχικήν Πολιτείαν ἐπί φιλοξένου Ἑλληνικοῦ ἐδάφους. Μίαν Μοναχικήν Πολιτείαν οἰκουμενικοῦ χαρακτῆρος, ἀλλ’ οὐχί οἰκουμενιστικοῦ φρονήματος.

Ἡ προσέλευσις εἰς τόν Ἄθωνα Μοναχῶν διαφόρων ἐθνικοτήτων, ἀλλά καί ἡ ἱεραποστολική δρᾶσις τῶν Ἁγιορειτῶν εἰς διαφόρους λαούς, εἶναι ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἔδωσαν εἰς τόν Ἱερόν Τόπον τόν γνήσιον οἰκουμενικόν χαρακτῆρα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἴβηρες, Ἀρμένιοι, Ἰταλοί, Ῥῶσοι, Σέρβοι, Βούλγαροι, Ῥουμᾶνοι, Σύριοι κ.ἄ., ἐμαγνητίσθησαν ὑπό τοῦ φιλοξένου Ἄθωνος καί τόν ἐτίμησαν διά τῆς ἐναρέτου βιοτῆς των. Οἱ βόρειοι λαοί ἐδέχθησαν περισσότερον τάς εὐεργεσίας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, διά τοῦτο καί τόν ἀνάγουν εἰς θρησκευτικήν αὐθεντίαν, δεχόμενοι τό μήνυμά του μετά πάθους ψυχῆς. Τοῦτο συνετέλεσεν εἰς τήν ἐνδυνάμωσιν τῆς Ὀρθοδόξου ταυτότητός των, τήν ἀφύπνισιν τοῦ ἐθνικοῦ των φρονήματος καί τήν διατήρησιν τῆς ὑποστάσεως αὐτῶν.

Ἐν ὀλίγοις, αἱ Ἀθωνικαί Μοναί τῶν ἀλλοεθνῶν ἀνεδείχθησαν διά τούς λαούς των παιδαγωγικά κέντρα, ἀληθῆ πανεπιστήμια.

Ὁ Ἄθως, ὁ Ὄλυμπος οὗτος τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀπέκτησε διεθνῆ ἀκτινοβολίαν. Ἐκ τοῦ κέντρου αὐτοῦ ἐξεπήγασαν ὅλα σχεδόν τά κινήματα τῆς οἰκουμενικῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Εἰς ὅλην τήν ὑπερχιλιόχρονον ἱστορικήν διαδρομήν της, ἡ αὐτοκρατορία αὕτη ἐδημιούργησε διά τοῦ ἀσκητισμοῦ μέγαν πολιτισμόν μέ ἐνθεοχάρακτον σφραγῖδα, τῆς ὁποίας ὁλοζώντανον ἀποτύπωμα ἔμεινεν ὁ Ἄθως. Τό Ἅγιον Ὄρος ἀπέμεινε Βυζάντιον μετά τό Βυζάντιον, ἐξακολουθοῦν  ἕως σήμερον νά κατέχῃ τό Βυζαντινόν τοῦτο σκῆπτρον. Εἶναι ἐπίσης γνωστόν, ὅτι μετά τήν πτῶσιν τῆς Βασιλευούσης, ἡ Ἐκκλησία μέ πρωτοπόρον τό Ἁγιώνυμον Ὄρος τοῦ Ἄθωνος ἀνέλαβον τήν κηδεμονίαν ἑνός λαοῦ ἀπροστατεύτου, ὅστις λαός συνεχίζει, δυστυχῶς, νά ταλαιπωρῆται καί μετά τήν ἀπελευθέρωσιν αὐτοῦ ἐκ τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ, λόγῳ ἀβελτηρίας τῶν ἑκάστοτε πολιτικῶν  παραγόντων τῆς Χώρας μας.

Ὁ Μοναχικός θεσμός καί κατ’ ἐξοχήν ὁ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, δέν εἶναι μία στεῖρα καί ἐκτός τόπου καί χρόνου ἄρνησις τῶν ἐγκοσμίων καί μία ἐγωϊστική προσπάθεια φυγῆς πρό τῶν ἠθικῶν καί ὑλικῶν κινδύνων. Ἡ Ἁγιορειτική Μοναχική Πολιτεία, μοναδικόν παράδειγμα εἰς τήν ἱστορίαν τοῦ Χριστιανισμοῦ, οὐδέποτε παρέμεινεν ἀπαθής πρό τῶν περιπετειῶν τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους.

Εἶναι παγκοίνως γνωστόν, ὅτι τό Ἅγιον Ὄρος εἶχεν ἀνέκαθεν μίαν εὔνομον πολιτικήν καί ἀφοσίωσιν εἰς τά ἰδανικά τῆς Ῥωμηοσύνης· διεκρίθη δέ εἰς ὅλους τούς πνευματικούς ἀγῶνας τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν αἱρέσεων καί εἶχε πάντοτε ἔγκυρον γνώμην ἐπί πάντων τῶν ἐκκλησιαστικῶν ζητημάτων, μετέχον καί εἰς τάς Συνόδους. Κατά ταῦτα, τό Ἅγιον Ὄρος κατεστάθη ἐπίσης σεβάσμιον πρός ἔπαινον τοῦ Γένους ἡμῶν καί παρά τοῖς Ὀθωμανοῖς, διότι κατά τό ῥητόν «οἶδε καί πολέμιος τήν ἀρετήν θαυμάζειν». Τό Ἅγιον Ὄρος εἶχεν ἐνεργόν δρᾶσιν καί εἰς ὅλους τούς ἐθνικούς Ἀγῶνας: κυρίως τόν Ἱερόν Ἀγῶνα τοῦ 1821 καί τόν νέον ἐπίσης Ἀγῶνα, τόν Μακεδονικόν, κατά τήν κυριωτέραν φάσιν αὐτοῦ 1903-1908.

Ἡ οἰκουμενική φύσις τῆς Ἀθωνικῆς χερσονήσου, ἡ ὁποία λειτουργεῖ ὡς Ὀρθόδοξος κοινοπολιτεία, ὑπεκίνησε πολλάκις εἰς τό πρόσφατον παρελθόν τάς ἐπεκτατικάς βλέψεις καί τήν ἐθνικιστικήν πολιτικήν τῶν κρατῶν. Μετά τήν ἀπελευθέρωσιν τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἐκ τοῦ τουρκικοῦ ζυ-γοῦ (2 Νοεμβρίου 1912), κατόπιν πεντακοσίων περίπου ἐτῶν ὀθωμανικῆς κυριαρχίας, οἱ Ἁγιορεῖται ἀπέκρουσαν ἐντόνως ὡς ὀλεθρίαν διά τήν περαιτέρω ἐξέλιξιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου ἐν Ἁγίῳ Ὄρει τήν ἰδέαν τῆς διεθνοποιήσεως, ἤ οὐδετεροποιήσεως, ἤ συγκυριαρχίας, ἤ συμπροστασίας, ἤ ὅπως ἄλλως ἤθελέ τις ὀνομάσει τήν τάσιν τῆς πολιτικῆς ἐκμεταλλεύσεως τοῦ Ἱεροῦ Τόπου, θεωροῦντες τό ἱερόν ἔδαφος τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀναποσπάστως ἡνωμένον μετά τοῦ ὅλου ἐδάφους τῆς Ἑλλάδος, συμφώνως μέ τό ὑπ’ ἀριθ. Ε΄ ἄρθρον τοῦ Ἱεροῦ Ψηφίσματος τοῦ Ἁγίου Ὄρους τό 1913.

Ἐκ παραλλήλου, μέ γνώμονα ὅτι ὁ ἀγών τοῦ Βυζαντινοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπέβλεπεν ἀνέκαθεν εἰς τήν συντήρησιν τῆς θρησκευτικῆς ἑνότητος, κατώρθωσε τό Ἅγιον Ὄρος καί διετήρησε ταύτην τήν ἑνότητα οὐχί μόνον μεταξύ τῶν ὁμοδόξων ἀλλοεθνῶν, ἀλλά καί μεταξύ τῶν ἡμετέρων ἐκ τοῦ Γένους μας, ὡς ἐφάνη καί κατά τήν ἐν Ἑλλάδι κατάστασιν μετά τήν ἀλλαγήν τοῦ Ἡμερολογίου τό 1924.

Ὁ Ἄθως, λοιπόν, διά πρεσβειῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἰς τήν ὁποίαν εἶναι ἀφιερωμένος, ὅπως καί ἡ Βασιλεύουσα,  ἀποτελεῖ σημαντικόν παράγοντα ἑνότητος διά τό Γένος μας καί τούς Ὀρθοδόξους λαούς. Εἶναι δέ μέγα τό ἐπίτευγμα τοῦτο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καί μόνον ὡς θαῦμα δύναται νά ἐξηγηθῇ, δεδομένου ὅτι λόγῳ πολιτικῶν συγκυριῶν αἱ πλεῖσται ὁμόδοξοι Ἐκκλησίαι ἔχουν σχεδόν ἐθνοποιηθῆ ἀπό πολλῶν ἐτῶν. Παρά ταῦτα ὁ Ἄθως παραμένει πνευματικῶς ἀμετακίνητος, λίαν στοργικός καί φιλόξενος τοῖς πᾶσι.

Εἰς ὅ,τι ἀφορᾷ τήν σημερινήν ἐγκαταβίωσιν τῶν ὁμοδόξων ἀλλοεθνῶν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει, αὕτη συνεχίζεται μέ τήν ἰδίαν ἀγάπην καί βεβαίως τό ἀνάλογον μέτρον, ἵνα μή ἀλλοιωθῇ ὁ πατροπαράδοτος χαρακτήρ τοῦ Ἄθωνος, ὅστις κρίνεται ἀναγκαῖος διά τήν περαιτέρω πορείαν του καί αὐ-τήν τήν ὕπαρξίν του. Αὐτό τό γνωρίζουν πολύ καλῶς οἱ ἐντόπιοι Ἁγιορεῖται, διό καί ἐνεργοῦν πάντοτε μέ σύνεσιν καί συνεργασίαν μετά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, εἰς τό ὁποῖον ὑπάγονται πνευματικῶς.

Ἡ Ἀθωνική Πολιτεία ἀποτελεῖ ζωντανόν μνημεῖον καί δι’ ὁλόκληρον τόν παγκόσμιον πολιτισμόν· ἀποτελεῖ συνεχῆ καί ἀδιάκοπον πνευματικήν μαρτυρίαν τῆς Χριστιανοσύνης, Ἐθνικήν παρακαταθήκην καί πνευματικήν ἐπένδυσιν διά τόν οἰκουμενικόν Ἑλληνισμόν. Τό πολυσήμαντον τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς τόν κόσμον, ἰδίᾳ εἰς τούς ἐσχάτους χρόνους τῆς ἀποστασίας, ἀναγνωρίζεται ὑπό πάντων. Εὐχόμεθα ἀπό ψυχῆς νά διαφυλαχθῇ ἡ ταυτότης τοῦ Ἄθωνος ἕως ἐσχάτων, διά τό καλόν τοῦ Γένους μας, τῶν Ὀρθοδόξων λαῶν τῆς γῆς καί ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος. Εἴμεθα βέβαιοι ὅτι μέ τήν χάριν τῆς Κυρίας Θεοτόκου ὁ σιδηροῦς Ἄθως θά συνεχίσῃ νά μεγαλουργῇ. Ἡ βοήθεια τῆς Προστάτιδος τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἶναι δεδομένη. Ἀρκεῖ νά κρατήσουν οἱ Μοναχοί τήν καθαρότητα τοῦ σιδήρου, ὥστε ἡ δύναμις τοῦ μαγνήτου νά εἶναι ἐνεργός εἰς τό διηνεκές !

 Αὔγουστος 2010

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΡΩ

πηγή