ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΝ

Ἁ­γί­ου Νε­κτα­ρί­ου

Ἡ ἀ­πάν­τη­ση τοῦ Ἁ­γί­ου Νε­κτα­ρί­ου σέ ὅ­σους ἀ­δι­ά­κρι­τα καί γε­νι­κευ­μέ­να κα­τα­δι­κά­ζουν τούς ἀρ­χαί­ους Ἕλ­λη­νες γιά δι­α­φθο­ρά βί­ου.

Ἕ­νας λα­ός μέ τέ­τοι­ους φι­λο­σό­φους δέν μπο­ρεῖ νά ἀ­κο­λου­θεῖ τόν δρό­μο πού τοῦ ὁ­ρί­ζουν. Οἱ ἀρ­χαῖ­οι Ἕλ­λη­νες ΔΕΝ ἦσαν κτή­νη πα­ρα­δο­μέ­να στήν ἀ­κο­λα­σί­α καί στήν δι­α­φθο­ρά, ἀλ­λά λα­ός μέ ἰ­δι­αί­τε­ρη ΚΛΗΣΗ! …αὕτη ἡ κλῆ­σις αὐ­τοῦ ἐν τοῖς ἔ­θνε­σιν∙ μαρ­τύ­ριον ἡ ἐ­θνι­κή αὐ­τοῦ ἱ­στο­ρί­α∙ μαρ­τύ­ριον ἡ φι­λο­σο­φία­ αὐ­τοῦ∙ μαρ­τύ­ριον ἡ κλί­σις αὐ­τοῦ∙ μαρ­τύ­ριον αἱ εὐ­γε­νεῖς αὐ­τοῦ δι­α­θέ­σεις∙ μαρ­τύ­ριον ἡ παγ­κό­σμιος ἱ­στο­ρί­α∙ μαρ­τύ­ριον ἡ μα­κρο­βι­ό­της αὐ­τοῦ, ἐξ ἧς δυ­νά­με­θα ἀ­δι­στά­κτως νά συμ­πε­ρά­νω­μεν καί τήν αἰ­ω­νι­ό­τη­τα αὐ­τοῦ, διά τό αἰ­ώ­νιον ἔρ­γον τοῦ Χρι­στι­α­νι­σμοῦ με­θ᾿ οὗ συ­νε­δέ­θη ὁ Ἑλ­λη­νι­σμός. 

Ἡ ἑλ­λη­νι­κή φι­λο­σο­φί­α ἐ­γέ­νε­το τῇ Ἑλ­λη­νι­κῇ φυ­λῇ παι­δα­γω­γός πρός κα­τα­νό­η­σιν τῆς ἀ­πο­κα­λυ­φθεί­σης ἀ­λη­θεί­ας. Ὁ ἔ­ρως πρός τήν φι­λο­σο­φί­αν ἐ­γέ­νε­το ἔ­ρως πρός τόν χρι­στι­α­νι­σμόν, καί ἡ φι­λο­σο­φί­α ἀ­πέ­βη πί­στις εἰς Χρι­στόν. Ὁ ἔ­ρως ἄ­ρα πρός τήν ἀ­λή­θειαν ὑ­πῆρ­ξεν ὁ λό­γος, δι᾿ ὅν ἡ ἑλ­λη­νι­κή φυ­λή ἅ­μα τῇ ἐμ­φα­νί­σει τῆς ἀ­πο­κα­λυ­φθεί­σης ἀ­λη­θεί­ας ἐ­γέ­νε­το ταύ­της ἐ­ρα­στής καί ὀ­πα­δός καί ἐ­νε­σταρ­νί­σθη καί ἐ­νε­κολ­πώ­θη αὐ­τήν καί τό αἷ­μα αὐ­τῆς ἀ­φει­δῶς ὑ­πέρ αὐ­τῆς ἐ­ξέ­χε­εν. Ἐ­πει­δή λοι­πόν τοια­ύτη ἡ Ἑλ­λη­νι­κή φι­λο­σο­φί­α καί οὗ­τος ὁ λό­γος, δι᾿ ὅν ἡ ἑλ­λη­νι­κή φυ­λή πρώ­τη ἠ­σπά­σθη τόν χρι­στι­α­νι­σμόν, διά τοῦ­το ἔ­λα­βον ὡς θέ­μα με­λέ­της τήν ἑλ­λη­νι­κήν φι­λο­σο­φί­αν ὡς προ­παι­δεί­αν εἰς τόν χρι­στι­α­νι­σμόν, ὡς θέ­μα πολ­λῆς σπου­δαι­ό­τη­τος διά τούς Ἕλ­λη­νας.

Ναί, ὁ Ἕλ­λην ἐ­γεν­νή­θη κα­τά θεί­αν πρό­νοι­αν δι­δά­σκα­λος τῆς ἀν­θρω­πό­τη­τος∙ τοῦ­το τό ἔρ­γον ἐ­κλη­ρώ­θη αὐ­τῷ∙ αὕτη ἧν ἡ ἀ­πο­στο­λή αὐ­τοῦ∙ αὕτη ἡ κλῆ­σις αὐ­τοῦ ἐν τοῖς ἔθνε­σιν∙ μαρ­τύ­ριον ἡ ἐ­θνι­κή αὐ­τοῦ ἱ­στο­ρί­α∙ μαρ­τύ­ριον ἡ φι­λο­σο­φί­α αὐ­τοῦ∙ μαρ­τύ­ριον ἡ κλῆ­σις αὐ­τοῦ∙ μαρ­τύ­ριον αἱ εὐ­γε­νεῖς αὐ­τοῦ δι­α­θέ­σεις∙ μαρ­τύ­ριον ἡ παγ­κό­σμιος ἱ­στο­ρί­α∙ μαρ­τύ­ριον ἡ μα­κρο­βι­ό­της αὐ­τοῦ, ἐξ ἧς δυ­νάμε­θα ἀ­δι­στά­κτως νά συμ­πε­ρά­νω­μεν καί τήν αἰ­ω­νι­ό­τη­τα αὐ­τοῦ, διά τό αἰ­ώ­νιον ἔρ­γον τοῦ Χρι­στι­α­νι­σμοῦ με­θ᾿ οὗ συ­νε­δέ­θη ὁ Ἑλ­λη­νι­σμός∙ δι­ό­τι ἐ­νῶ ὅ­λα τά ἔ­θνη τά ἐμ­φα­νι­σθέν­τα ἐ­πί τῆς παγ­κο­σμί­ου σκη­νῆς ἦλ­θον καί πα­ρῆλ­θον, μό­νον τό Ἑλ­λη­νι­κό ἔ­μει­νε ὡς πρό­σω­πον δρῶν ἐ­πί τῆς παγ­κο­σμί­ου σκη­νῆς κα­θ᾿ ὅ­λους τούς αἰ­ώ­νας∙ καί τοῦ­το, δι­ό­τι ἡ ἀν­θρω­πό­της δεῖ­ται αἰ­ω­νί­ων δι­δα­σκά­λων∙ μαρ­τύ­ριον τέ­λος ἡ ἐ­κλο­γή αὐ­τοῦ με­τα­ξύ τῶν ἐ­θνῶν ὑ­πό τῆς θεί­ας προ­νοί­ας, ὅ­πως ἐμ­πι­στευ­θῇ αὐ­τῷ, τήν ἱ­ε­ράν πα­ρα­κα­τα­θή­κην τήν ἁ­γί­αν πί­στιν, τήν θρη­σκεί­αν τῆς ἀ­πο­κα­λύ­ψε­ως καί τό θεῖ­ον ἔρ­γον τῆς ἀ­πο­στο­λῆς αὐ­τῆς, τό αἰ­ώ­νιον ἔρ­γον τῆς σω­τη­ρί­ας διά τῆς δι­α­πλά­σε­ως ἁ­πά­σης τῆς ἀν­θρω­πό­τη­τος κα­τά τάς ἀρ­χάς τῆς ἀ­πο­κα­λυ­φθεί­σης θρη­σκεί­ας. Τό ἔρ­γον τοῦ­το ἀ­λη­θῶς ἀ­νε­τέ­θη τῇ Ἑλ­λη­νι­κῇ φυ­λῇ∙ τοῦ­το μαρ­τυ­ρεῖ­ται ὑ­πό τῆς ἱ­στο­ρί­ας∙ ἕν μό­νον βλέμ­μα ρι­πτό­με­νον εἰς τήν ἱ­στο­ρί­αν τοῦ χρι­στι­α­νι­σμοῦ ἐ­παρ­κεῖ ὅ­πως πι­στώ­σῃ τήν ἀ­λή­θειαν ταύ­την. Ἐν τῇ ἱ­στο­ρί­ᾳ τοῦ χρι­στι­α­νι­σμοῦ ἀ­πό τῆς πρώ­της σε­λί­δος αὐ­τῆς ἀ­να­φαί­νε­ται ἡ τῆς Ἑλ­λη­νι­κῆς φυ­λῆς ἐν τῷ χρι­στι­α­νι­σμῷ δρά­σις, καί ἡ κλῆ­σις αὐ­τῆς, ἵ­να ἀ­να­λά­βη τό μέ­γα τῆς ἀ­πο­στο­λῆς τοῦ χρι­στι­α­νι­σμοῦ ἔρ­γον. Οἱ θεῖ­οι τοῦ Σω­τῆ­ρος λό­γοι «νῦν ἐ­δο­ξά­σθη ὁ υἱ­ός τοῦ ἀν­θρώ­που», ὅτε ἀ­νηγ­γέλ­θη αὐ­τῷ ὅ­τι Ἕλ­λη­νες ἤ­θε­λον ἰ­δεί­ναυ­τον, ἐ­νεῖ­χον βα­θεί­αν ἔν­νοι­αν∙ ἡ ρῆ­σις ἧν προ­φη­τεί­α, πρόρ­ρη­σις τῶν μελ­λόν­των∙ οἱ ἐ­κεῖ ἐμ­φα­νι­σθέν­τες Ἕλ­λη­νες ἦσαν οἱ ἀν­τι­πρό­σω­ποι ὅ­λου τοῦ Ἑλ­λη­νι­κοῦ ἔ­θνους∙ ἐν τῇ πα­ρου­σί­ᾳ αὐ­τῶν δι­εῖ­δεν ὁ θε­άν­θρω­πος Ἰ­η­σοῦς τό ἔ­θνος ἐ­κεῖ­νο, εἰς ὅ ἔ­μελ­λε νά πα­ρα­δώ­ση τήν ἱ­ε­ράν πα­ρα­κα­τα­θή­κην, ἵνα δι­α­φυ­λα­χθῇ τῇ ἀν­θρω­πό­τη­τι. Ἐν τῇ ἐ­πι­ζη­τή­σει αὐ­τῶν δι­έ­γνω τήν προ­θυ­μί­αν τῆς ἀ­πο­δο­χῆς τῆς ἑ­αυ­τοῦ δι­δα­σκα­λί­ας, δι­εῖ­δε τήν ἑ­αυ­τοῦ δό­ξαν, τήν ἐκ τῆς πί­στε­ως τῶν ἐ­θνῶν, καί ἀ­νε­γνώ­ρι­σε τό ἔ­θνος, ὅ­περ πρός τόν σκο­πόν τοῦ­τον προ­ώ­ρι­στο ἀ­πό κα­τα­βολῆς κό­σμου.

Τό Ἑλ­λη­νι­κόν ἔ­θνος ἕ­νε­κα τῆς φυ­σι­κῆς αὐ­τοῦ ταύ­της ἰ­δι­ό­τη­τος ἀ­πέ­βη ἀ­λη­θῶς ὀ­φθαλ­μός ἐ­τά­ζων τά τε ἐμ­φα­νῆ καί τά κε­κα­λυμ­μέ­να ὑ­πό τοῦ πέ­πλου τοῦ μυ­στη­ρί­ου∙ ἠ­τέ­νι­σεν ἔκ­θαμ­βον πρός τό ἔκ­πα­γλον κάλ­λος τοῦ κό­σμου τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας, καί ἀ­νε­ζή­τη­σε τόν θεῖ­ον δη­μι­ουρ­γόν ἐν τοῖς δη­μι­ουρ­γή­μα­σιν αὐ­τοῦ∙ ἡ εἰ­κών τοῦ θεί­ου καλ­λι­τέ­χνου δη­μι­ουρ­γοῦ θεί­ῳ δα­κτύ­λῳ ἐγ­γε­γραμ­μέ­νη ἐν τοῖς δη­μι­ουρ­γή­μα­σιν αὐ­τοῦ προ­σείλ­κυ­σεν αὐ­τόν καί ἀ­φήρ­πα­σεν. Ἡ εἰ­κών τοῦ Θε­οῦ κα­τε­νο­ή­θη ἐν μι­κρο­γρα­φί­ᾳ ἐν τῇ καλ­λι­τε­χνι­κῇ κα­τα­σκευ­ῇ τῶν ὄν­των, το­σού­τῳ ἐν τῇ θαυ­μα­σί­ᾳ κα­τα­σκευ­ῇ τῶν με­γί­στων δη­μι­ουρ­γη­μά­των∙ ἡ ἀ­να­ρίθ­μη­τος ποι­κι­λί­α ἡ ἀ­πό τῶν ἐ­λα­χί­στων δι᾿ ἀ­πεί­ρου σο­φί­ας ἐ­κτυ­λισ­σο­μέ­νη καί πρός τά μέ­γι­στα κα­τα­λή­γου­σα, ἀ­πο­βαί­νει τῷ φι­λο­σό­φῳ ἀ­πει­ρο­βάθ­μιος κλί­μαξ, ἥς ἡ κο­ρυ­φή ἐν τῷ Οὐ­ρα­νῷ, ἥν θα­ραλ­λέ­ῳ βή­μα­τι ἀ­να­βαί­νων ἀ­νέρ­χε­ται αὐ­τήν ἀ­δι­α­λεί­πτως τάς βαθ­μί­δας ἀ­μεί­βων, καί μό­νον πρός οὐ­ρα­νόν ἀ­τε­νί­ζων αἵ­ρε­ται ὁ­λο­νέν ἀ­πό τῆς γῆς, ἀ­πο­δυ­ό­με­νος τόν πε­ριτ­τόν γή­ϊνον φόρ­τον, καί ζη­τεῖ νά ἀ­πο­βῇ πνεῦ­μα, ὅ­πως προ­σεγ­γί­σει τῷ θεί­ῳ πνεύ­μα­τι, οὗ­τι­νος τόν θρό­νον τί­θη­σιν ἐν Οὐ­ρα­νῷ∙ ἐν­νο­εῖ ὅ­τι μί­α ἀρ­χή, μί­α δύ­να­μις, μί­α ἄ­πει­ρος σο­φί­α, ἕν ὅν θεῖ­ον ἀ­γα­θόν ἐ­γέ­νε­το ὁ δη­μι­ουρ­γός τῆς θαυ­μα­στῆς ταύ­της δη­μι­ουρ­γί­ας. Ἡ κα­τα­νό­η­σις τοῦ θεί­ου ἐκ τοῦ θεί­ου αὐ­τῶν ἰ­δι­ο­τή­των γεν­νᾶ ἐν αὐ­τῷ τό συ­ναί­σθη­μα τῆς ἀ­γά­πης καί τῆς λα­τρεί­ας∙ ἡ καρ­δί­α αὐ­τοῦ πλη­ροῦ­ται θεί­ου τι­νός ἔ­ρω­τος καί θερ­μαί­νε­ται ὑ­πό θεί­ου πυ­ρός∙ αἰ­σθά­νε­ται, ὅ­τι ἐν αὐ­τῷ, κα­τοι­κεῖ μυ­στι­κή τίς δύ­να­μις, ἕλ­κου­σα αὐ­τόν πρός τό θεῖ­ον∙ ἡ ἰ­σχύς αὐ­τή εἶ­ναι ἀ­κα­τά­λη­πτος ἀλ­λ᾿ ἰ­σχυ­ρά ὡς δύ­να­μις θεί­α∙ κυ­ρι­εύ­ει αὐ­τοῦ καί δι­ευ­θύ­νει τάς τε πνευ­μα­τι­κάς αὐ­τοῦ καί σω­μα­τι­κάς δυ­νά­μεις κα­τά τήν ἰ­δί­αν βού­λη­σιν∙ ἔ­χει βού­λη­σιν ἑ­τέ­ραν πα­ρά τήν θέ­λη­σιν τοῦ αἰ­σθη­τι­κοῦ ἀν­θρώ­που∙ αὕτη ἐν αὐ­τῷ κρα­τεῖ καί εὐ­θύ­νει τά πάν­τα∙ πε­ρί­ερ­γον τό φαι­νό­με­νον∙ τί τοῦ­το, ἐ­ρω­τᾶ, τό γεν­νη­θέν ἐν ἐ­μοί; Τίς ἡ σχέ­σις ἐ­μοῦ πρός τό θεῖ­ον, πρός ὅ ἡ ἐν ἐ­μοί αὕ­τη δύ­να­μις σπεύ­δει ἀ­κα­τά­σχε­τος, πρός ὅ ζη­τεῖ νά προ­σπε­λά­ση, πρός ὅ τεί­νει νά ἀ­φο­μοι­ω­θεῖ;

Ὁ Ἕλ­λην λοι­πόν διά τῆς φι­λο­σο­φί­ας ἐ­γνώ­ρι­σε πρῶ­τον τήν ὕ­παρ­ξιν τοῦ θεί­ου καί εἶτα ἑ­αυ­τόν, οἷος ἀ­λη­θῶς ἔ­στι∙ διά τῆς γνώ­σε­ως τοῦ Θε­οῦ ἔ­σχε τε­λεί­αν ἑ­αυ­τοῦ γνῶ­σιν∙ γνω­ρί­σας δέ ἑ­αυ­τόν ἔ­γνω τήν σχέ­σιν αὐ­τοῦ πρός τό θεῖ­ον, τήν εὐ­γέ­νειαν αὐ­τοῦ, καί ἔ­γνω ὅ­τι πρός τό θεῖ­ον ἀ­φο­μοί­ω­σις εἶ­ναι τό πρώ­τι­στον τῶν κα­θη­κόν­των. Ἔ­γνω δ᾿ ὅ­τι ἡ ἐν τῷ κό­σμῳ ἀ­πο­στο­λή του εἶ­ναι ἡ τε­λεί­ω­σις, ἡ ἀ­νύ­ψω­σις αὐ­τοῦ ἀ­πό τοῦ ὑ­λι­κοῦ κό­σμου πρός τόν πνευ­μα­τι­κόν∙ ὅ­τι ὁ πνευ­μα­τι­κός κό­σμος δέ­όν ἐ­στι νά ζω­ο­γο­νῆ τόν ὑ­λι­κόν κό­σμον, ὅ­τι τό πνεῦ­μα ἀ­νάγ­κη νά ἐ­πι­κρα­τή­ση τῆς ὕ­λης, ὅ­τι οἱ πνευ­μα­τι­κοί νό­μοι δέ­όν ἐ­στι νά ὧσιν ἰ­σχυ­ρό­τε­ροι τῶν ἐν αὐ­τῷ φυ­σι­κῶν νό­μων∙ ὅ­τι πρέ­πόν ἐ­στιν ἐν αὐ­τῷ νά ἐ­πι­κρα­τῶ­σιν οὗ­τοι ὡς λο­γι­κοί∙ ὅ­τι ὁ ἄν­θρω­πος γί­νε­ται τέ­λει­ος ἀ­φο­μοι­ού­με­νος τῷ Θε­ῷ, καί ὅ­τι ἀ­φο­μοι­οῦ­ται πρός τό θεῖ­ον ὅ­ταν κο­σμῆ­ται ὑ­πό τῆς εὐ­σε­βεί­ας, τῆς δι­και­ο­σύ­νης, τῆς ἀ­λη­θεί­ας καί τῆς ἐ­πι­στή­μης∙ δι­ό­τι ἀ­λη­θῶς αἱ ἀ­ρε­ταί αὗ­ται κέ­κτην­ται τε­λει­ω­τι­κήν ἐν αὐ­­ταῖς δύ­να­μιν∙ δι­ό­τι ἡ μέν εὐ­σέ­βεια γί­νε­ται προ­σπέ­λα­σις πρός τό θεῖ­ον, ἡ δέ δι­και­ο­σύ­νη, ἡ ἀ­λή­θεια καί ἡ ἐ­πι­στή­μη, γί­νον­ται αὐ­τῷ εἰς εἰ­κό­να καί ὁ­μοί­ω­μα θεῖ­ον.

Ὁ Ἕλ­λην γνω­ρί­σας τίς εἶ­ναι καί τίς ὀ­φεί­λει νά ἀ­πο­βῆ, σκο­πόν ἔ­θε­το τήν ἑ­αυ­τοῦ τε­λεί­ω­σιν∙ ἐ­γέ­νε­το ἐ­ρα­στής τοῦ πνεύ­μα­τος καί ἐ­δη­μι­ούρ­γη­σε κό­σμον πνευ­μα­τι­κόν, ἐν ὧ ἤ­θε­λε νά ζῆ∙ ἡ γνῶ­σις τοῦ κα­λοῦ, τοῦ ἀ­γα­θοῦ, τοῦ ἀ­λη­θοῦς καί ἡ ἔμ­φυ­τος πρός τόν πλη­σί­ον ἀ­γά­πη ἀ­νέ­πτυ­ξεν ἐν τῇ καρ­δί­ᾳ τοῦ Ἕλ­λη­νος τόν πό­θον τῆς αὐ­το­με­τα­δό­σε­ως, καί ὁ Ἕλ­λην ἀ­πά­βη δι­δά­σκα­λος τῆς ἀν­θρω­πό­τη­τος∙ ὁ Ἕλ­λην ἐ­ζή­τη­σε νά ἀ­φο­μοι­ώ­ση τούς πάν­τας, δέν ἐ­ζή­τη­σε δού­λους ἀλ­λ᾿ ἐ­λευ­θέ­ρους. Τοῦ­το ἠ­γά­πη­σε καί ἡ θεί­α αὐ­τοῦ ἀ­γά­πη ἐ­γέ­νε­το τό ἐ­λα­τή­ριον ὅ­λων τῶν ὁρ­μῶν του∙ αὕ­τη ἐ­μόρ­φω­σε καί τόν ἐ­θνι­κόν αὐ­τοῦ χα­ρακτή­ρα, ὅ­στις δι­έ­μει­νεν ἀ­ναλ­λοί­ω­τος. 

 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , ΙΒ΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΟΚΤ.-ΔΕΚ. 2012

 πηγή