Η λατρεία της κτίσεως

Του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού Δανιήλ

Ἡ Πρωτοχρονιά μέ τά ἔθιμά της καί τίς συνήθειες τῶν ἀνθρώπων καθιστᾶ ἀναγκαῖο νά ἐπισημάνουμε μερικές βασικές ἀρχές καί ἀπόψεις τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας μας πού εἶναι «στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας» (Α΄ Πρός Τιμόθεον γ΄ 15) καί ὀρθοτομεῖ τόν λόγο τῆς ζωῆς περί τοῦ κόσμου καί τῶν σχέσεων τοῦ Θεοῦ πρός αὐτόν, ὅπως καί τῶν ἀνθρώπων πρός τόν Θεόν καί τόν κόσμον.

******

1. Συνέπειες τῆς παραβάσεως τῆς ἐντολῆς.

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφοντας στούς Ρωμαίους (α΄ 25) ἐπισημαίνει τά ἀποτελέσματα τῆς διακοπῆς τῆς κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μέ τό Θεό, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐξέπεσε: 

α΄ στήν εἰδωλολατρεία καί τήν θεοποίηση τῶν κτισμάτων παρατηρώντας ὅτι: «ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν (ἐννοεῖται οἱ ἄνθρωποι) τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα, ὅς ἐστιν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας» καί

β΄ στήν δυσέκνιπτη σοδομική ἀνηθικότητα.

2. Κοσμολογικές ἀρχές.

Θεμελιώδεις ὅροι πίστεως κατά τήν δογματική διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας εἶναι ὅτι:

α΄. Ὁ Θεός εἶναι ὁ δημιουργός πάντων, ὁρατῶν καί ἀοράτων. Αὐτός δημιούργησε πάντα τά κτιστά ἐκ μή προϋφεστώσης (δηλ. προϋπαρχούσης) ὕλης. Ὁ Θεός ἐδημιούργησε τήν ὕλη καί τίς μορφές της ἐκ τοῦ μηδενός. 

β΄ Ὁ Θεός εἶναι ἀνώτερος πάσης φθορᾶς, παλαιότητος καί μεταβολῆς. Παραμένει ἀναλλοίωτος καί ἀμετάβλητος. Ὁ χῶρος καί ὁ χρόνος δημιουργήθηκαν ἀπ’ Αὐτόν καί Αὐτός παραμένει ἀνεπηρέαστος ἀπό τίς ἐγκόσμιες αὐτές συνθῆκες.

Τίς δύο αὐτές βασικές παραδοχές διακηρύσσει ἡ ἁγία Γραφή μέ τούς λόγους:

«Σὺ κατ' ἀρχάς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι » (Πρός Ἑβραίους α΄ 10-12).

Δηλαδή : «Ἐσύ, Κύριε, ἀρχικά στερέωσες τή γῆ κι ἔργο δικό σου εἶναι οἱ οὐρανοί. Αὐτοί θά ἐξαφανιστοῦν, ἐνῶ ἐσύ παραμένεις. Τά πάντα θά παλιώσουν σάν ροῦχο. Σάν μανδύα θά τούς τυλίξεις, καί θ’ ἀλλάξουν. Ἐσύ ὅμως παραμένεις ὁ ἴδιος, τά χρόνια σου ποτέ δέ θά τελειώσουν».

Ἐνδεικτικῶς ἀναφέρουμε καί ὅσα ὁ ἅγιος Πατέρας μας Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος πολεμώντας μέ τόν φωτισμένο λόγο του τήν εἰδωλολατρία τῶν σύγχρονων του σέ παρόμοια εὐκαιρία (στήν Πρωτοχρονιά) τούς ἀποτρέπει νά θεωροῦν, ὅτι τά διάφορα στοιχεῖα τῆς φύσεως εἶναι Θεός καί νά τά προσκυνοῦν, λέγοντας τά ἑξῆς: 

«Οὐχ ἑορτάζομεν χρόνον τῶν ἀστάτως κινουμένων· οὐχ σεβόμεθα ἐνιαυτόν, τήν τῆς ἀνθρώπων ζωῆς δαπάνην· οὐ προσκυνοῦμεν ἀγῶνα τόν εἰς φθοράν ἡμᾶς ἕλκοντα· οὐ λατρεύομεν τῇ κτίσει· σύνδουλα γάρ τά γεγονότα· οὐ θεραπεύομεν τήν ὕλην· ἐξ οὐκ ὄντων γάρ ὑπέστη· ὡς γάρ ἀρχήν γενέσεως ἔσχε ταῦτα, καί φθορᾶς ὑπόκεινται τέλει. Οὐ σεβόμεθα οὐρανόν· ὡς καπνός γάρ ἐστερεώθη· οὐ σεβόμεθα τό φῶς· λόγῳ γάρ ἐδημιουργήθη· οὐ σεβόμεθα τήν σελήνην· σχήματι γάρ ἐκοσμήθη· οὐ σεβόμεθα τήν γῆν· ἐξ ὕδατος γάρ ἀνειλκύσθη· οὐ σεβόμεθα τό πῦρ. ὑλικόν γάρ τό στοιχεῖον· οὐ προσκυνοῦμεν τό ὕδωρ· ῥέουσα γάρ ἡ φύσις· οὐ λατρεύομεν τῷ χρόνῳ οὐχ ἔστηκε γάρ, ἀλλ’ ἀφίσταται. οὐ σεβόμεθα τήν ἡμέραν· διατάξει γάρ δουλεύει. Πάντα χρόνῳ γηρᾷ καί χρόνος μετά πάντα γηρᾷ· Θεός δέ μόνος παλαιότητος ἀνώτερος· καί δείκνυσιν ἡ τῆς συντελείας ἡμέρα» (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἀρχήν τῆς Ἰνδίκτου, PG 59, 673). 

Ὅλα τά δημιουργήματα ὀφείλει νά τά σέβεται καί νά τά προστατεύει ὁ ἄνθρωπος κατά τήν ἐκλογή τοῦ Δημιουργοῦ : «ἐργάζεσθαι καί φυλάσσειν» (Γενέσεως β΄ 15) τήν Δημιουργία

γ΄. Ἐπίσης ἄλλη θεμελιώδης κοσμολογική ἀρχή εἶναι ὅτι ὁ Θεός ἐξουσιάζει καί κυβερνᾶ τόν κόσμο. Τό σύμπαν δέν πορεύεται ἀκυβέρνητος μέ αὐτοματισμούς, μηχανιστικά καί δέν ἐξελίσσεται νομοτελειακά, ἀλλά μέ τούς νόμους πού ἔχει θέσει ὁ Θεός φυσικούς, ἠθικούς καί πνευματικούς.

Ὁ Θεός κινεῖ τά πάντα. Μέ τό πρόσταγμά Του πορεύεται ἡ γῆ, ἀνατέλλει ὁ ἥλιος, βλασταίνουν τά φυτά, πολλαπλασιάζονται θαλάσσια, ἐναέρια καί χερσαῖα καί οὕτω καθεξῆς. 

Ὁ ἴδιος ἅγιος Πατέρας διευκρινίζει, ὅτι οἱ πιστοί δέν τιμοῦν τά στοιχεῖα τῆς φύσεως καί τήν ἐξέλιξή τους, ἀλλά ἑορτάζουν, αὐτά πού ἔχουν σχέση μέ τίς θαυμαστές ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, τίς παρεμβάσεις Του πού ἀποσκοποῦν στήν σωτηρία τους.

Ἀπευθυνόμενος σέ ἐκείνους πού στρέφονται πρός τά δημιουργήματα καί τά στοιχεῖα τῆς φύσεως ἐπισημαίνει, ὅτι ὅλα αὐτά ὄχι μόνο εἶναι δημιουργήματα τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί ἐξουσιαζόμενα ἀπ’ Αὐτόν καί ὀφείλουν νά ἐκπληρώσουν τόν σκοπό τῆς δημιουργίας τους: 

«Ἡμεῖς δέ ἑορτάζομεν θεῖα καί παράδοξα πράγματα, τῶν μαρτύρων τούς ἄθλους, τῶν ταφέντων τάς νίκας, τῶν μή ὁρωμένων τά δίκτυα, τῶν διαλυθέντων τήν ἰατρείαν· ἐν πρώτοις τοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ μου τά θαύματα, ἅ διά τήν ἐμήν σωτηρίαν ἄνθρωπος γεγονώς ἐξετέλεσεν· εἶθ’ οὕτω τῶν δούλων αὐτοῦ τά πάθη· τοῦ Στεφάνου τόν λιθοκόλλητον στέφανον, τοῦ ἐνδόξου Λαυρεντίου τά κατά θανάτου τρόπαια, τῆς Ἄννης τήν ἀναγαύητον παρθενίαν.

Ὦ τριάς Τριάδος κήρυξ! ὤ λείψανα τῶν ὀδυνωμένων τά φάρμακα! ὤ κόνις πηγή ἰαμάτων! ὤ οἶκος οὐρανοῦ τό κάλλος μιμούμενος !

Ἀλλά καί τό ἄψυχον στοιχεῖον ἡ θάλλασα ἀλαλήτως βοᾷ πρός ὑμᾶς. Ἔλεγξας τούς συνδούλους, κηρύξω κἀγώ τόν Δεσπότην. Οὐ βαρεῖ με τό ἴχνος τοῦ πλάστου, ἁγιάζουσί με οἱ πόδες Χριστοῦ.

Μωϋσῆς ἔσχισεν, ἀλλ’ οὗτος ἡγίασε· τόν Ἰωνᾶν ἐῤῥόφησα, τοῦτον δέ φρίττω· τόν Νῶε ἐκλυδώνυσα, ἀλλ’ οὐ τολμῶ προσβλέψαι τῷ χερσί τόν ἄνθρωπον πλάσαντι. Ποσί τήν θάλασσαν ἡγίασε, τόν οὐρανόν τῷ θρόνῳ ἐδόξασε, τήν γῆν τῇ φάτνῃ ἐλάμπρυνε, τόν ᾃδην διά τοῦ τάφου ἐφώτισεν.

Οὐκ εἰμί ἀγνώμων καί ἄψυχος· ἐπιγιγνώσκω ὡς στοιχεῖον τόν ποιήσαντα· οὐ λέγω μετά τῶν Ἰουδαίων, Οὗτος ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἔστι παρά Θεοῦ· ἀλλά κράζω εὐσεβοῦσα, Οὗτος μου Θεός, καί δοξάσω αὐτόν.

Δείξω τά τῆς ἐμῆς φύσεως, ἐλέγξω τῶν μιαιφόνων τάς γνώμας, δημοσιεύσω τοῦ περιπατήσαντός με τό κράτος. Οὗτοι σύνδουλοι, ἐκεῖνος Δεσπότης, οὗ φόβῳ τούτους ταράττω.

Ὁ Δεσπότης ἐν τῇ θαλάττῃ ἀβρόχως ἐβάδιζεν, οἱ δέ πλέοντες ἐθορυβοῦντο· ὁ δέ φόβος τούς κινδυνεύοντας βοᾷν παρεσκεύασεν, ὁ δέ φιλάνθρωπος τό θαῤῥεῖν παρεκελεύετο. Θαρσεῖτε, ἐγώ εἰμί, μή φοβεῖσθε. Θαρσεῖτε τήν τῆς πίστεως ἔχοντες ἄγκυραν· εἰδωλολατρείας γάρ σπιλάς οὐκ ἐβύθισεν ὑμᾶς» (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἀρχήν τῆς Ἰνδίκτου, PG 59, 674).

*****

3. Ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέ ἐλευθερία καί αὐτεξούσιος.

Ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε ἔλλογος (δηλαδή μέ λογικό) ἐλεύθερος καί αὐτεξούσιος. Γι’ αὐτό καί δέν εἶναι δοῦλος στά στοιχεῖα τῆς φύσεως (Πρός Γαλάτες δ΄3, 9-10), ἀλλά προσκυνητής τοῦ Κτίστου καί Δημιουργοῦ Θεοῦ.

Ἐπειδή στήν ἀρχή τοῦ χρόνου ἐμφανίζονται διάφοροι ἀστρολόγοι πού ἐπιχειροῦν νά μαντέψουν τά γεγονότα πού θά συμβοῦν κατά τήν διάρκεια τοῦ χρόνου ἀκόμη καί νά προκαθορίσουν τήν ἀνθρώπινη συμπεριφορά ἀπό τήν θέση καί τήν κίνηση τῶν ἄστρων στό στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ, ὁ πρύτανης τῶν θεολόγων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός μᾶς διδάσκει ὅτι ἀπό τήν κίνηση τῶν οὐρανίων σωμάτων καθορίζονται τά καιρικά φαινόμενα καί δέν ἐπηρεάζεται ἡ ἀνθρώπινη συμπεριφορά, οὔτε τήν χαρά οὔτε τήν εὐτυχία οὔτε τήν ἐπιτυχία οὔτε τήν δυστυχία προκαλοῦν.

Ἡ ἄποψη ὅτι ἡ κίνηση τῶν οὐρανίων ἐπιδρᾶ στήν ἀνθρώπινη συμπεριφορά ἀντιβαίνει στήν περί ἐλευθερίας καί αὐτεξουσίου τοῦ ἀνθρώπου πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Ἀντιβαίνει στήν λογική, στήν ἠθική καί στήν ὀντολογία τοῦ ἀνθρώπου: 

«Στόν οὐρανό βρίσκονται δώδεκα ζώδια ἀπό τά ἀστέρια, πού ἔχουν ἀντίθετη κίνηση ἀπό τόν ἥλιο καί τή σελήνη καί τούς ἄλλους πέντε πλανῆτες, καί ὅτι οἱ ἑπτά πλανῆτες περνοῦν ἀπό τά δώδεκα ζώδια. Καί ὁ ἥλιος στό κάθε ζώδιο κάνει ἕνα μῆνα καί στούς δώδεκα μῆνες περνᾶ τά δώδεκα ζώδια.

Τά ὀνόματα τῶν δώδεκα ζωδίων εἶναι τά ἀκόλουθα, μαζί μέ τούς μῆνες τους 

Κριός κατά τόν μῆνα Μάρτιο 21 δέχεται τόν ἥλιο,

Ταῦρος κατά τόν μῆνα Ἀπρίλιο 23 δέχεται τόν ἥλιο

Δίδυμοι κατά τόν μῆνα Μάϊο 23 δέχεται τόν ἥλιο

Καρκῖνος κατά τόν μῆνα Ἰούνιο 24 δέχεται τόν ἥλιο

Λέων κατά τόν μῆνα Ἰούλιο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Παρθένος κατά τόν μῆνα Αὔγουστο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Ζυγός κατά τόν μῆνα Σεπτέμβριο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Σκορπιός κατά τόν μῆνα Ὀκτώβριο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Τοξότης κατά τόν μῆνα Νοέμβριο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Αἰγόκερως κατά τόν μῆνα Δεκέμβριο 25 δέχεται τόν ἥλιο

Ὑδροχόος κατά τόν μῆνα Ἰανουάριο 20 δέχεται τόν ἥλιο

Ἰχθύες κατά τόν μῆνα Φεβρουάριο 20 δέχεται τόν ἥλιο»

Ἡ σελήνη ὅμως κάθε μῆνα περνᾶ τά δώδεκα ζώδια, γιατί εἶναι πιό κάτω καί τρέχει διά μέσου αὐτῶν μέ περισσότετη ταχύτητα· ὅπως ἀκριβῶς, ἄν κάμεις μιά σφαίρα μέσα σέ μιά ἄλλη, ἡ μέσα σφαίρα θά γίνει μικρότερη, ἔτσι καί ὁ δρόμος τῆς σελήνης, ἐπειδή αὐτή εἶναι πιό κάτω, εἶναι λιγότερος καί διανύεται ταχύτερα. 

Οἱ Ἕλληνες παραδέχονται ὅτι μέ τήν ἀνατολή καί τή δύση καί τή σύγκρουση τῶν ἀστεριῶν αὐτῶν, τοῦ ἡλίου καί τῆς σελήνης καθορίζονται ἡ ζωή καί οἱ πράξεις μας· μέ αὐτά καταγίνεται ἡ ἀστρολογία.

Ἐμεῖς ὅμως παραδεχόμαστε ὅτι ἀπ’ αὐτά διαμορφώνονται καιρικές καταστάσεις, ἡ βροχή καί ἡ ἀνομβρία, τό κρύο καί ἡ ζέστη, ἡ ὑγρασία καί ἡ ξηρασία καί οἱ ἄνεμοι καί τά παρόμοια, ἀλλά μέ κανένα λόγο οἱ πράξεις μας· γιατί ἐμεῖς, ἐπειδή γίναμε αὐτεξούσιοι ἀπό τόν δημιουργό, εἴμαστε κύριοι σ’ αὐτές.

Ἄν λοιπόν ἀπό τήν κίνηση τῶν ἀστεριῶν κάνουμε τά πάντα, κατ’ ἀνάγκη κάνουμε, αὐτό πού κάνουμε· καί αὐτό πού γίνεται κατ’ ἀνάγκη οὔτε ἀρετή οὔτε κακία εἶναι. Καί ἄν οὔτε ἀρετή οὔτε κακία ἔχουμε, δέν εἴμαστε ἄξιοι οὔτε γιά τούς ἐπαίνους καί τά στεφάνια, οὔτε γιά τίς κατηγορίες ἤ τίς τιμωρίες· ἐπιπλέον θά βρεθεῖ καί ὁ Θεός ἄδικος, δίνοντας σέ ἄλλους ἀγαθά καί σέ ἄλλους θλίψεις.

Ἀλλά ἀκόμη οὔτε ὁ Θεός θά κυβερνᾶ οὔτε θά προνοεῖ γιά τά κτίσματά του, ἄν τά πάντα κατ’ ἀνάγκη ἄγονται καί φέρονται.

Ἐπίσης καί ἡ λογική θά μᾶς ἦταν περιττή· ἀφοῦ δέν εἴμαστε κύριοι καμιᾶς πράξεως, σκεφτόμαστε περιττά. Τό λογικό πάντως μᾶς ἔχει δοθεῖ γιά τήν σκέψη· κατά συνέπεια κάθε λογικό ὄν εἶναι καί αὐτεξούσιο.

Ἐμεῖς ὅμως παραδεχόμαστε ὅτι αὐτά δέν εἶναι κανενός ἀπό τά γινόμενα οὔτε τῆς γενέσεως αὐτῶν πού γίνονται οὔτε τῆς φθορᾶς αὐτῶν πού φθείρονται ἀλλά μᾶλλον σημεῖα τῶν βροχῶν καί τῆς μεταβολῆς τοῦ ἀέρα.

Ἴσως θά ἔλεγε κανείς ὅτι οὔτε αἴτια τῶν πολέμων εἶναι, ἀλλά σημεῖα, καί ἡ ποιότητα τοῦ ἀέρα, πού γίνεται ἀπό τόν ἥλιο καί τή σελήνη καί τά ἀστέρια, παγιώνει διάφορες κράσεις καί ἕξεις καί διαθέσεις μέ διαφορετικό τρόπο στόν καθένα.

Οἱ ἕξεις ὅμως βρίσκονται στή δικαιοδοσία μας· γιατί κυριαρχοῦνται ἀπό τόν λόγο καί ὁδηγοῦνται μέ τροπές» (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, κείμενο –μετάφραση – εἰσαγωγή –σχόλια Ν. Ματσούκα, Ἐκδόσεις Π. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1983, σσ. 123-127).

Παρατηρώντας τά διάφορα δρώμενα αὐτές τίς ἡμέρες σέ διάφορες περιοχές τῆς πατρίδος μας πού χαρακτηρίζονται ὡς παραδοσιακά ἔθιμα τοῦ λαοῦ ἐπισημαίνουμε, ὅτι: 

α΄. Πολλά ἀπ’ αὐτά ἔχουν ἀντιχριστιανικό χαρακτῆρα καί ὡς ἐκ τούτου οἱ πιστοί ὀφείλουν νά ἀποφεύγουν καί νά τά πράττουν καί νά τά παρακολουθοῦν. 

β΄. Ἄλλα εἶναι ἀσύμβατα πρός τήν χριστιανική εὐπρέπεια καί φωτοφόρα ζωή ἀφοῦ «Ἐπεφάνη γὰρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις, παιδεύουσα ἡμᾶς ἵνα ἀρνησάμενοι τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι » (Πρός Τίτον β΄ 11-12).

Δηλαδή : «Γιατί ὁ Θεός φανέρωσε τή χάρη του, γιά νά σώσει ὅλους τούς ἀνθρώπους. Αὐτή μᾶς καθοδηγεῖ νά ἀρνηθοῦμε τήν ἀσέβεια καί τίς ἁμαρτωλές ἐπιθυμίες καί νά ζήσουμε μέ σωφροσύνη, μέ δικαιοσύνη καί μέ εὐσέβεια στόν παρόντα αἰώνα».

γ΄. Ἀλλά ἐξευτελίζουν τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια, τιμή καί θεοείδεια κατά τό «Καὶ ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς » (Ψαλμοῦ μη΄ (μθ΄)13 )

δ΄. Ἄλλοι πάλι δέν μιμοῦνται εἰκονικῶς καί οὐσιαστικῶς τά ἄγρια θηρία φέροντες τήν μορφή τους, ἀλλά καί αὐτούς τούς δυσειδεῖς δαίμονες πρός καύχηση τῶν πονηρῶν σκοτεινῶν πνευμάτων καί ἀπώλεια τῶν ψυχῶν τῶν ἀνθρώπων. 

*****
4. Ὁ αἶνος τῆς κτίσεως

Ὁ Ψαλμωδός καλεῖ ὅλα τά δημιουργήματα νά αἰνέσουν, νά προσκυνήσουν καί νά δοξολογήσουν τόν Κτίστη καί Δημιουργό τους: 

«Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν· αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τοῖς ὑψίστοις. αἰνεῖτε αὐτόν, πάντες οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ· αἰνεῖτε αὐτόν, πᾶσαι αἱ δυνάμεις αὐτοῦ. αἰνεῖτε αὐτὸν ἥλιος καὶ σελήνη, αἰνεῖτε αὐτὸν πάντα τὰ ἄστρα καὶ τὸ φῶς. αἰνεῖτε αὐτὸν οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν. αἰνεσάτωσαν τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι αὐτὸς εἶπε, καὶ ἐγενήθησαν, αὐτὸς ἐνετείλατο, καὶ ἐκτίσθησαν. ἔστησεν αὐτὰ εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· πρόσταγμα ἔθετο, καὶ οὐ παρελεύσεται. αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῆς γῆς, δράκοντες καὶ πᾶσαι ἄβυσσοι· πῦρ, χάλαζα, χιών, κρύσταλλος, πνεῦμα καταιγίδος, τὰ ποιοῦντα τὸν λόγον αὐτοῦ· τὰ ὄρη καὶ πάντες οἱ βουνοί, ξύλα καρποφόρα καὶ πᾶσαι κέδροι· τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ κτήνη, ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά· βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ πάντες λαοί, ἄρχοντες καὶ πάντες κριταὶ γῆς· νεανίσκοι καὶ παρθένοι, πρεσβύτεροι μετὰ νεωτέρων· αἰνεσάτωσαν τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι ὑψώθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ μόνου· ἡ ἐξομολόγησις αὐτοῦ ἐπὶ γῆς καὶ οὐρανοῦ. καὶ ὑψώσει κέρας λαοῦ αὐτοῦ· ὕμνος πᾶσι τοῖς ὁσίοις αὐτοῦ, τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραήλ, λαῷ ἐγγίζοντι αὐτῷ » (Ψαλμοῦ ρμη΄ (148)

Δηλαδή : «Αἰνεῖτε τόν Κύριο ἀπ’ τούς οὐρανούς, αἰνεῖτε τον στό ὕψη ! Αὐτόν αἰνεῖτε ὅλοι του οἱ ἄγγελοι, αἰνεῖτε τον ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις!

Αὐτόν αἰνεῖτε ὁ ἥλιος καί ἡ σελήνη, αἰνεῖτε τον ὅλα τ’ ἄστρα τά φωτεινά ! Αἰνεῖτε τον οἱ οὐρανοί τῶν οὐρανῶν, καί τά νερά που ‘ναι πιό πάνω ἀπ’ τ’ οὐράνια.

Τήν ὕπαρξη ἄς αἰνοῦνε τοῦ Κυρίου, γιατί αὐτός τό πρόσταξε καί γίνανε. Τά στέριωσε γιά πάντα, γιά αἰώνια, ἔδωσε νόμο καί δέ θά τόν παραβοῦν. Αἰνεῖτε, τόν Κύριο ἀπ’ τήν γῆ, θάλασσα, κήτη κι ὅλοι οἱ βυθοί!

Φωτιά καί χαλάζι, χιόνι κι ὁμίχλη, ἀνεμοθύελλα, ἐσεῖς πού ἐκτελεῖτε τίς προσταγές του! Βουνά κι ὅλα τά ὑψώματα, δέντρα ὀπωροφόρα κι ὅλοι οἱ κέδροι.

Ἄγρια ζῶα κι ὅλα τά ἥμερα, ὅλα ὅσα ἕρπετε κι ὅσα πετᾶτε! Βασιλιάδες τῆς γῆς κι ὅλοι οἱ λαοί, ἄρχοντες, καί τῆς γῆς οἱ κυβερνῆτες ὅλοι!

Κοπέλες, παλικάρια, γέροντες καί παιδιά μαζί! Τ’ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἄς αἰνοῦν, γιατί μονάχα ἡ ὕπαρξή του ὑπερέχει ἡ δόξα του κυριαρχεῖ σέ γῆ καί οὐρανό!

Τό κύρος τοῦ λαοῦ του ἐξύψωσε· ὥστε νά τόν ὑμνοῦν ὅλοι οἱ πιστοί του, ὅλος ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ, πού ΄ναί δικός του καί ἀγαπημένος του».

*****

5. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι κύριος καί ὑπεύθυνος τῶν πράξεών του, τῶν λόγων του, τῆς συμπεριφορᾶς του.

Ὁ χρόνος εἶναι σχετικός ρυθμιζόμενος ἀπό ἀνθρώπινες συμφωνίες, οἱ ὁποῖες δέν ἰσχύουν παντοῦ, δηλαδή σέ ὅλους τούς τόπους, σέ ὅλες τίς περιόδους τῆς ἱστορίας καί ἀπ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό ὑπάρχουν τά διάφορα ἡμερολόγια μέ παροδικό χαρακτήρα πού ἔχουν τοπικό καί χρονικό ὁρίζοντα. 

Ἡ σχετικότητα τοῦ χρόνου προκύπτει καί ἀπό τήν διαπίστωση, ὅτι ὁ χρόνος μετρᾶται ὡς πρός τήν γῆ. Γιά τά λοιπά οὐράνια σώματα δέν ἰσχύουν, ὅσα ἰσχύουν στή γῆ. 

Τούτων δοθέντων εἶναι ἀνάγκη νά τονίσουμε καί νά συνειδητοποιήσουμε, ὅτι τά δικά μας ἔργα μᾶς κάνουν χαρούμενους, εὐτυχισμένους, ἐπιτυχημένους ἤ δυστυχισμένους καί ἀπελπισμένους μέσα στόν χρόνο καί ὄχι τά οὐράνια σώματα.

Εἶναι ἀνάγκη οἱ πιστοί νά προσέξουμε καί τοῦτο ὅτι ὁ ἐνανθρωπήσας Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἐγκαινίασε τήν νέα περίοδο τῆς ἱστορίας κηρύττοντας τόν Ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν «καλέσαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτὸν» (Ἡσαΐου ξα΄ 2), δηλαδή περίοδο πού ὁ Θεός δέχεται τήν μετάνοια τῶν ἀνθρώπων καί παρέχει ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τους καί τά ἄλλα δῶρα τῆς χρηστότητος καί ἀγαθότητός Του κατά τό:

«Ἰδοὺ νῦν καιρὸς εὐπρόσδεκτος, ἰδοὺ νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Πρός Κορινθίους Β΄ στ΄ 2) 

Γιά νά γίνει αὐτό ζητᾶμε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ ὥστε ἡ ζωή μας καί ἡ δραστηριότητά μας μέσα στόν χρόνο νά ἀντανακλᾶ τήν θεία δόξα καί εὐπρέπεια. 

«Εὐλόγησον Κύριε τόν στέφανον τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητός σου»