193 Χρόνια απο την κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη 17 Μαρτίου 1821

Η Ελληνική Επανάσταση οργανωμένη με πίστη και τόλμη από τη Φιλική Εταιρεία, αποτελεί κορύφωση της εθνικής επαναστατικής συνείδη­σης και παράδοσης, το ενδοξότερο γεγονός της νεότερης ιστορίας του Ελληνισμού και από τα σπουδαιότερα πολιτικά γεγονότα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.Στη διάρκειά της η Μάνη, βασικός συντελε­στής της απελευθέρωσης, παρέμεινε απόρ­θητη στους Τούρκους. Εννέα χρόνια μετά τον ηρωικό αγώνα, δημιουργείται το ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος.

Μάνη: Καταφύγιο και Ορμητήριο

Η περιοχή της Μάνης σ’ όλη την περί­οδο της Τουρκοκρατίας παρέμεινε στην πραγματικότητα απόρθητη, παρά τις επανειλημμένες απόπειρες των Τούρκων για την υποδούλωσή της. Μάλιστα, από το 1776, μετά τα Ορλωφικά, ανακηρύ­χθηκε σε ημιανεξάρτητη φόρου υποτελή ηγεμονία υπό την άμεση δικαιοδοσία του Καπουδάν Πασά. Τη διοίκησή της αναλάμ­βανε ένας από τους καπεταναίους της περιοχής, που διοριζόταν μπέης και ήταν υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης.

Η Μάνη είχε γίνει «το μεγαλύτερον φόβητρον των Τούρκων και το καταφύγιον των Ελλήνων», καθώς λόγω του ιδιότυπου αυτού καθεστώτος στην επικράτειά της υπήρχαν μόνιμες ανεξέλεγκτες δυνάμεις ενόπλων ανδρών, που αποτελούσαν και τους μοναδι­κούς έμπειρους πολεμιστές στην Πελοπόν­νησο. Η φήμη των κατοίκων, σε συνδυασμό με τη σχετική αυτοτέλεια της περιοχής και το κατάλληλο έδαφος της χερσονήσου, που μπορούσε να λειτουργήσει ως ορμητήριο και παράλληλα ως καταφύγιο, είχαν καταστήσει τη Μάνη στη συνείδηση τόσο των Ελλήνων όσο και των ξένων, ως την πιο κατάλληλη πε­ριοχή για την έναρξη του μεγάλου αγώνα.

Πράγματι, παρά τις αντιπαλότητες και τις διαμάχες μεταξύ των μεγάλων οικογε­νειών της περιοχής κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας, σημειώ­θηκαν αρκετά επαναστατικά κινήματα και οργανώθηκε η καθολική συμμετοχή των Μανιατών στη μεγάλη επανάσταση. Τον Οκτώβριο του 1819, οι αρχηγοί συ­γκεντρώθηκαν στις Κιτριές στο σπίτι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του τελευταίου μπέη της Μάνης και υπέγραψαν συμφωνία για συνεννόηση και κοινή προετοιμασία.

Επί πλέον, πολλοί Μανιάτες καπεταναίοι, και ο ίδιος ο Πετρόμπεης έσπευσαν να μυηθούν στη Φιλική Εταιρεία, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι, οποιαδήποτε καθολική εξέγερση των Ελλήνων έπρεπε να στηρι­χθεί στη Μάνη. Μάλιστα, το αρχικό σχέδιο του Υψηλάντη ήταν να μεταβεί ο ίδιος εκεί για την κήρυξη της επανάστασης, κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, λόγω των κινδύνων που υπέκρυπτε η μετακίνησή του στο ευρωπαϊκό έδαφος.

Η ματαίωση του σχεδίου αυτού αντί να απογοητεύσει τους Μανιάτες μάλλον ενέτει­νε το επαναστατικό τους φρόνημα. Ήδη, από τις αρχές του 1821 επικρατούσε πολεμικός αναβρασμός στην περιοχή, όπως και στην υπόλοιπη Πελοπόννησο. Ακολουθώντας τις εντολές της Φιλικής Εταιρείας είχαν έλθει στη Μάνη ο Παπαφλέσσας και σπουδαίοι οπλαρχηγοί όπως ο Αναγνωσταράς και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, οι οποίοι περι­φέρονταν στα χωριά και στρατολογούσαν τους κατοίκους. Οι προετοιμασίες διεξάγο­νταν εντελώς απροκάλυπτα στην Ανατολική Μάνη, όπου η παρουσία της εξουσίας ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη και πιο ήπια στη Δυ­τική, όπου βρισκόταν η έδρα του μπέη. Ο Πετρόμπεης είχε με επιτυχία κατορθώσει να καλύψει την παρουσία και τη δράση των οπλαρχηγών, αλλά και να αποφύγει τη μετάβασή του στην Τρίπολη στα τέλη Φεβρουαρί­ου, όταν ο Τούρκος διοικητής της Πελοπον­νήσου προκειμένου να αποδυναμώσει το ενδεχόμενο της εξέγερσης στην επικράτειά του κάλεσε όλους τους αρχιερείς και τους προκρίτους της Πελοποννήσου με το πρό­σχημα της σύσκεψης, στην πραγματικότητα όμως για να τους κρατήσει εκεί. Προφασιζόμενος ασθένεια ο Πετρόμπεης έστειλε το γιο του Αναστάσιο, καθησυχάζοντας έτσι την τουρκική ηγεσία και εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη δράση των καπεταναίων.

Η προετοιμασία

Από τις αρχές Μαρτίου σ’ όλη τη Μάνη επικρατούσε εμφανής πολεμικός συναγερ­μός. Οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τις εργα­σίες τους, συναθροίζονταν στις πλατείες των χωριών ετοιμάζοντας «μπαρουτόβολα» και συγκεντρώνοντας τρόφιμα για τους πολεμι­στές, ενώ οι οπλαρχηγοί κατέβαλαν αγωνιώ­δεις προσπάθειες να εξασφαλίσουν μολύβι και μπαρούτι, να συγκεντρώσουν πολεμι­στές και να συγκροτήσουν σώματα. Αυτή η ζωηρή και απροκάλυπτη προετοιμασία σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες διαμάχες μεταξύ των ισχυρών οικογενειών της Μάνης, είχαν σοβαρά ανησυχήσει τον Πετρόμπεη, ο οποίος φοβόταν ότι μια πρόωρη εξέγερση θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και στην αντίδραση των Τούρκων με τη λήψη σκληρών μέτρων κατά της Μάνης. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του στους Γρηγοράκηδες, αρχηγούς της Ανατολικής Μάνης, την 11η Μαρτίου 1821, με την οποία τους συνιστά να αποφεύγουν τις βεβιασμένες κινήσεις που μπορεί να βλά­ψουν την υπόθεση του αγώνα και τις συνεν­νοήσεις «δια το κοινόν όφελος». Όπως φαί­νεται από έγγραφα που σώζονται σε αρχεία επιφανών οικογενειών της Μάνης, στις αρχές Μαρτίου όλοι οι καπεταναίοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους και με τον Πετρόμπεη είτε με κρυπτογραφημένες επιστολές ή με προσωπι­κές επαφές, με σκοπό τη συνεννόηση για την προετοιμασία και τον κοινό τρόπο δράσης. Γύρω στα μέσα Μαρτίου, οι τελικές αποφά­σεις φαίνεται ότι είχαν ήδη ληφθεί, καθώς οι συναντήσεις και οι ανταλλαγές επιστολών διακόπηκαν εντελώς. Οι αρχηγοί είχαν πια αφοσιωθεί αποκλειστικά στην προετοιμασία των δυνάμεών τους.

Η ανύψωση της πρώτης επανα­στατικής σημαίας

Από τις γραπτές πηγές παραδίδεται ότι, τις παραμονές της επανάστασης οι αρχιε­ρείς και πρόκριτοι της Αχαΐας, που επίσης είχαν αποφύγει την κράτησή τους στην Τριπολιτσά, ζήτησαν από τον Πετρόμπεη να αρχίσει πρώτη η Μάνη τον αγώνα. Έτσι, ακολούθησε η συγκέντρωση όλων των Μα­νιατών οπλαρχηγών ύστερα από πρόσκληση του Πετρόμπεη την 17η Μαρτίου 1821, στην Τσίμοβα, τη σημερινή Αρεόπολη, που ήταν η πρωτεύουσα των Μαυρομιχαλαίων. Εκεί «συνεννοήθησαν να λάβωσι τα όπλα κατά των Τούρκων», όπως μαρτυρεί ο Ιωάννης Κο­λοκοτρώνης και ο παριστάμενος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανέλαβε να διαβιβάσει την απόφαση αυτή στους οπλαρχηγούς της Μεσ­σηνίας, της Αρκαδίας και της Αχαΐας. Στην τοπική παράδοση, το γεγονός διασώθηκε σαν θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι οπλαρχηγοί συγκεντρώθηκαν στην πλατεία της πόλης μπροστά στο ναό των Ταξιαρχών και στη θέση «Κοτρώνι» ύψωσαν την πρώτη επαναστατική σημαία, πρόχειρα κατασκευα­σμένη από λευκό ύφασμα, με γαλάζιο σταυ­ρό στο κέντρο. Στην επάνω πλευρά έγραφε «Νίκη ή Θάνατος» (και όχι «ελευθερία», γιατί η Μάνη θεωρείτο ελεύθερη), και στην κάτω «ταν ή επί τας». Η σημαία ευλογήθηκε από τους ιερείς και όλοι οι αρχηγοί, μαζί με τον Πετρόμπεη, ορκίσθηκαν ότι ενωμένοι θα αγω­νιστούν για την ελευθερία του έθνους.

Η διάδοση της επανάστασης

Το νέο της κήρυξης της επανάστασης διαδόθηκε από τη Μάνη στην υπόλοιπη Πελοπόννησο. Ακολούθησαν λίγες ημέρες για τη συγκέντρωση των πολεμιστών και την οργάνωση των σωμάτων και αμέσως ση­μειώθηκαν δύο εξορμήσεις των Μανιατών. Η πρώτη, από τους αρχηγούς της Ανατολι­κής Μάνης υπό τους Γρηγοράκηδες προς τη Μονεμβασιά και το Μυστρά το απόγευμα του Σαββάτου 19 Μαρτίου, όπως πιστοποιεί­ται από επιστολή του Πρωτοσύγκελλου Γεράσιμου προς τον Παναγιώτη Κοσονάκο, όπου γνωστοποιείται η έναρξη του πολέμου και μεταφέρεται η προτροπή για τη διάδοση της είδησης. Οι αρχηγοί της Δυτικής Μάνης υπό τον Πετρόμπεη κινήθηκαν προς την Κα­λαμάτα. Πρώτος μπήκε στην πόλη την 20ή Μαρτίου ο γιος του Πετρόμπεη Ηλίας, ηγού­μενος σώματος Μανιατών, με την πρόφαση ότι θα ενίσχυε την τοπική τουρκική φρουρά. Την επόμενη ημέρα ακολούθησαν όλοι οι οπλαρχηγοί και την 23η Μαρτίου κατέλαβαν αναίμακτα την πόλη και παρακολούθησαν την πρώτη επίσημη δοξολογία. Στη συνέ­χεια, συνέταξαν την προκήρυξη, που υπέ­γραφε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης φέρο­ντας τον τιμητικό τίτλο του «Αρχιστρατήγου των σπαρτιατικών δυνάμεων», με την οποία γνωστοποιούσαν στις ευρωπαϊκές δυνάμεις την απόφαση του ελληνικού έθνους να απο­τινάξει τον τουρκικό ζυγό και ζητούσαν τη συνδρομή τους.

πηγή

Μια ηρωική μάχη των Μανιατών, η πρώτη μάχη της Ελληνικής Επανάστασης

Της Νότας Γ. Νικολοπούλου

Το Δεκαχίλιαρο το νέο χαρτονόμισμα που κυκλοφόρησε απεικονίζει στην μία του όψη τον διάσημο γιατρό Γεώργιο Παπανικολάου, που έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο από το τεστ Π.Α.Π., και στην άλλη του όψη τον θεό Ασκληπιό. Για πρώτη φορά εχρησιμοποιήθη ένα σύγχρονο πρόσωπο και όχι ένα ιστορικό πρόσωπο όπως στα άλλα προηγούμενα χαρτονομίσματα.

Συγκεκριμένα στο πεντοχίλιαρο που κυκλοφορεί τώρα έχει στην μια του όψη τον Κολοκοτρώνη και στην άλλη του όψη το χωριό Καρύταινα, για να μας θυμίζει την ιστορική Μάχη που .έγινε εκεί στις 27 Μαρτίου 1821. Είναι η πρώτη νικηφόρος μάχη της Ελληνικής Επανάστασης, η πρώτη σύγκρουση Ελλήνων και Τούρκων όπου τριακόσιοι (300) Μανιάτες επολέμησαν με χίλιους οκτακόσιους (1.800) Τούρκους και για την οποία μάχη ο Κολοκοτρώνης συγκινημένος αφηγείται στην Βιογραφία του ότι οι Μανιάτες έκαναν ένα πόλεμο που εμιμήθηκαν τους τριακόσους (300) του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες (Τερτσέτη ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ σελ. 102).

Της μάχης αυτής προηγήθηκε η απελευθέρωση και κατάληψη της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821 που είναι και η ιστορικώς αληθινή ημέρα της έναρξης της Επανάστασης.

Με το ξεκίνημα του αγώνα ο Κολοκοτρώνης επήρε βοήθεια οκτακόσιους (800) Μανιάτες από τον Παναγιώτη Τρουπάκη Μούρτζινο, πατρικό του φίλο στην Καρδαμύλη όπου έμενε στον πύργο του αρκετό καιρό από τις αρχές του 1821 προετοιμάζοντας την Επανάσταση. Ο Μούρτζινος τούδωσε και τριακόσιους (Ανδρουβιστινούς Μανιάτες) με αρχηγό τον ανεψιό του Παναγιώτη Τρουπάκη - Μπουκουβαλέα, δυνατό πολεμιστή, όλους τους παλικάρια, που είχε γυμνάσει ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης όταν έμενε στην Καρδαμύλη.

Συγκρίνοντας τις δύο μεγάλες οικογένειες έλεγε: «Ο Μαυρομιχάλης είχε τ' όνομα Μπέης, αλλά ο Μούρτζινος είχε την δύναμιν» (Τερτσέτη Απομνημονεύματα σελ.98). Αν δεν υπήρχε Κολοκοτρώνης και Μούρτζινος η Επανάσταση δεν θα ξεκίναγε τότε από την Καλαμάτα (Δίπτυχο της Εθνεγερσίας Β. Πατριαρχέα σελ. 31).

Μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, αυτούς τους τριακόσιους (300) επήρε ο Αρχηγός του Μεγάλου Αγώνα με επικεφαλής τον Παναγιώτη Τρουπάκη Μπουκουβαλέα και διεξήγαγε την πρώτη νικηφόρο μάχη της Επανάστασης του ‘21, την μάχη της Καρύταινας.

Ήσαν τριακόσιοι όσοι και του Λεωνίδα και συγκρούσθηκαν με χίλιους οκτακόσιους (1.800) Τούρκους στο στενό του Αγ. Αθανασίου της Καρύταινας. Οι Τούρκοι βλέπουν τα στενά πιασμένα. Είναι όλοι τους καλά αρματωμένοι. Υπερασπίζουν τη ζωή τους, πολεμούν λυσσασμένα. Είναι το πρώτο ντουφέκι του εικοσιένα. Οι Μανιάτες μάχονται ηρωικά. Ανασταίνουν εκεί μετά από τόσους αιώνες την παλιά τους δόξα της στρατιωτικής τους αρετής. Πολεμούν ξεταμπούρωτοι. Όρθιοι, θεριά. Ο Κολοκοτρώνης δεν θα ξεχάσει την παλικαριά τους, κι' έλεγε στην αφήγηση του «ότι οι Μανιάτες έκαναν ένα πόλεμο που εμιμήθηκαν τους τριακόσιους του Λεωνίδα». Κτυπούν τους Τούρκους από μπροστά. Από πίσω έχουν φθάσει οι Ανδριτσάνοι με αρχηγό τον Χριστόπουλο. Φθάνουν και οι Πλαπουταίοι. Οι Τούρκοι απεγνωσμένα διπλασιάζουν την ορμή τους. Από το Σώμα του Κολοκοτρώνη πέφτει ηρωικά, νεκρός ο Πέτρος Φασέας γαμπρός του Παναγή Τρουπάκη - Μπουκουβαλέα και πρωτοπαλίκαρό του. (Ο Γέρος του Μωρηά Σ. Μελά σελ. 154).

«Ο Πέτρος Φασέας εφονεύθη κατά την πρώτη σύγκρουση του εκστρατευτικού Σώματος των Μανιατών με τους Τούρκους στην Καρύταινα. Ανεγνωρίσθη Υπαξιωματικός Β’ τάξεως (Αριθ. Μητρώου 4597 "Δίπτυχον της Εθνεγερσίας" Β. Πατριαρχέα σελ. 729). Σκοτώθηκε στην πρώτη μάχη της Επανάστασης. Λαβώθηκαν και δύο άλλοι αρχηγοί Βοϊδής και Δουράκης.

Ο Κολοκοτρώνης βλέποντας την ανέλπιστη βοήθεια, εν τω μεταξύ έχουν φθάσει κι' άλλοι, το ντουφέκι ανάβει δυνατότερο, έχει βραχνιάσει από τις φωνές, χτυπάει τους Τούρκους από μπροστά. Οι Τούρκοι τα χάνουν, βγαίνουν κι' άλλοι από το κάστρο της Καρύταινας για να τους βοηθήσουν. Οι Έλληνες κτυπούν, οι Τούρκοι απελπισμένοι, σκοτώνονται, χτυπημένοι από παντού, πεντακόσιες ψυχές χάθηκαν. Άλογα και άλλα λάφυρα παίρνουν οι Έλληνες. Η νίκη τους χαμογελάει στη χαραυγή του Αγώνα (ο Γέρος του Μωρηά Σ. Μελά σελ. 155).

Ο Παναγής Τρυπάκης - Μπουκουβαλέας αρχηγός του εκστρατευτικού Σώματος των Μανιατών επροβιβάσθη εις Ταγματάρχην. Ο Κολοκοτρώνης εζήτησε την προαγωγή του αναγνωρίσας τις πολλές εκδουλεύσεις του και την μεγάλη συμβολήν του στον Αγώνα. Στο φάκελλό του που βρίσκεται στο Αρχείο Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης φέρεται ότι απεστρατεύθη το 1831 ως χιλίαρχος. ("Οι Παλαιολόγοι της Καρδαμύλης" Γ. Μαραβελέα σελ. 133).

Με την έκδοση του πεντοχίλιαρου, που κυκλοφορεί, πολλοί διερωτήθηκαν και ίσως κι' άλλοι διερωτώνται ποια η σχέση του Κολοκοτρώνη και της Καρύταινας που απεικονίζεται. Η απάντηση σ' αυτό είναι ότι η απεικόνιση αυτή γίνεται ως μνεία της πρώτης νικηφόρου μάχης της Ελληνικής Επανάστασης.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ» (1988-1996), έτος 8ο, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1995, αρ.φ. 56. Εκδότης Βασ. Πιερρακέας και συγγραφέας του βιβλίου "Οι Παλαιοί Μανιάτες", εκδόσεις "ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ", 2001.

πηγή