Ο Άγιος Κωνσταντίνος προσευχόμενος

Πολλά έχουν γραφεί και έχουν λεχθεί περί της προσωπικότητος του Αγίου και Μεγάλου Κωνσταντίνου  και της μητέρας του της Αγίας Ελένης. Τόσο θετικά τα οποία στηρίζονται στην ίδια την ιστορία, όσο και αρνητικά που αποκαλύπτουν ιδιοτέλεια, άκρατο υποκειμενισμό και άγνοια της χριστιανικής πραγματικότητας.

Ας περάσουμε όμως να δούμε τον άγιο Κωνσταντίνο σε σχέση με την πνευματική ζωή και συγκεκριμένως την προσευχητική του διάθεση και αυτήν την ίδια την προσευχή του.

Τίθεται λοιπόν εξ' αρχής το ερώτημα: «προσηύχετο ο ιδρυτής της Κωνσταντινουπόλεως και πρώτος αυτοκράτορας της Βυζαντινής μας αυτοκρατορίας; Προσηύχετο ο υιός της αγίας Ελένης; Προσηύχετο ο Άγιος, ο Μέγας και Ισαπόστολος;»

Μόνο ως ρητορικό μπορεί να σταθεί το ερώτημα και τούτο για να μας δώσει την αφορμή ώστε μαζί με την παρουσίαση της δικής του προσωπικότητος να αναθεωρήσουμε την έκβασιν και της δικής μας αναστροφής, κατά τον λόγο του Αποστόλου των εθνών, και να προκόψουμε επί πλέον στο στάδιο της προσευχής.

Μια μητέρα, όταν προσεύχεται, δεν μπορεί παρά και το παιδί της να την ακολουθήσει. Πόσο μάλλον όταν εδώ πρόκειται περί της αγίας Ελένης, της οποίας η προσευχή ήταν ως η αναπνοή της κατά τους ιερούς συναξαριστές.

Εδέχθη το λοιπόν και έμαθε ο μέγας Κωνσταντίνος, εξ' απαλών ονύχων την ευλογία και την τέχνη της προσευχής. Όχι βεβαίως μιας εξωτερικής προσευχής, όπως έπρατταν οι ειδωλολάτρες της τότε εποχής αλλά και οι σύγχρονοι. Ο μέγας Κωσταντίνος διδάχθηκε την χριστιανική προσευχή, που η όλη ύπαρξη στρέφεται προς τον δημιουργό της και από το θυσιαστήριον της καρδίας αναπέμπεται πρώτον η δοξολογία, δεύτερον η συγγνώμη για τα λάθη και τέλος η δέησις και τα αιτήματα προς τον Τριαδικό Θεό.

Αλλά μπορεί να τεθεί το ερώτημα περί της ψυχικής διαθέσεως και προσευχητικής ευφορίας του αγίου Κωνσταντίνου όταν στο καταμεσήμερο εμφανίζεται ο τίμιος του Κυρίου Σταυρός, με την προτροπή «εν τούτω νίκα»;

Μπορεί κανείς να αμφιβάλλει όταν ο ίδιος και οι γενναίοι του αξιωματικοί και στρατιώτες, κατασκευάζουν το λάβαρο και τίθενται υπό την προστασία του τιμίου Σταυρού; Η ίδια η Ιστορία καταγράφει στις χρυσές της σελίδες τα γεγονότα. «Δυναμωμένος πλέον και χαρούμενος, μετά το όραμα, εκάλεσε τους φίλους του, τους διηγήθηκε και τους περιέγραψε το γεγονός τονίζοντας την σημασία και την ερμηνεία». Στην συνέχεια, κάλεσε χωρίς αργοπορία χρυσοχόους τεχνίτες, που σύμφωνα με τις υποδείξεις του, κατεσκεύασαν το σήμα, που ο Μ. Κωνσταντίνος το επονόμασε «Λάβαρον» και έτοιμο πλέον, το προέβαλλε στο στράτευμα»!

Στην αρχή, πέρασαν τις Άλπεις, έφθασαν στο Τουρίνο, στο Μιλάνο και στη Βρέσια και σε άλλες πόλεις που τους άνοιξαν τις πύλες, άλλες με λίγη και άλλες με περισσότερη αντίσταση. Έτσι στις 28 Οκτωβρίου του 312 προπορευομένου του Λαβάρου και υπό την σκέπην του Τιμίου Σταυρού, ο Μ. Κων/νος έφθασε κάτω από τα τείχη της Ρώμης.

                                                   

Όμως «επιλήψει με διηγούμενον ο χρόνος» τα καθαυτό συγκινητικά και ένδοξα ιστορικά γεγονότα, τα οποία οφείλουμε ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί και δη Έλληνες, να τα γνωρίζουμε στην αυθεντική τους μορφή, και όχι όπως τα παραχαράσουν οι στρατευμένοι «ιστορικοί».

Εκείνο που έχει σημασία για το θέμα μας, είναι πως ο μετέπειτα Μονοκράτωρ βίωνε την προσευχή και γνώριζε πολύ καλώς την δύναμή της.

Πριν από 1300 περίπου χρόνια από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, ένας άλλος μεγάλος και γενναίος, ο προφητάναξ Δαυίδ, με τους τόσους πολέμους και τις τόσες περιπέτειες, αλλά και τις τόσες ευθύνες του βασιλείου του, σημείωνε στο βιβλίο των ψαλμών του, απευθυνόμενος προς τον Κύριο: «επτάκις την ημέραν ήνεσάν σε», τόσο πολύ δηλ. επιθυμούσα και διψούσα την επικοινωνία μαζί σου Κύριε, ώστε επτά φορές την ημέρα σε δοξολογούσα και προσευχόμουν σ΄ εσένα. Και αν αυτό συνέβαινε με τον προφήτη και βασιλέα Δαυίδ, εύκολον τώρα να σκεφθούμε ότι αυτό θα συνέβαινε έτι πλέον με το σκεύος της εκλογής, τον Ισαπόστολο Άγιο Κωνσταντίνο.

Και στο σημείο αυτό που φθάσαμε, ας τονιστεί και τούτο προς τους άδικους κριτές του ιδρυτού  της Κωνσταντινουπόλεως. Όπως ο Δαυίδ, ως άνθρωπος ξέπεσε από τα ύψη της πνευματικότητος που ευρίσκετο, λόγω του γνωστού, διπλού του και μεγάλου αμαρτήματος, η συντριπτική του όμως μετάνοια τον ανεβίβασε κατόπιν σε μεγαλύτερα από τα ύψη που ευρισκόταν πριν, και έτσι κατέστη εις τους αιώνας παράδειγμα μετανοίας, ούτω πως και ο Μ. Κωνσταντίνος, με το δικό του «ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου», δια του Ιερού δηλ. Μυστηρίου του Βαπτίσματος, ελευκάνθη από οτιδήποτε είχε προηγηθεί   και έτσι έφθασε στα ύψη της αγιότητος. Και επιτέλους, αυτή είναι η δύναμις η πνευματική που κατέχει η Εκκλησία μας. Να παίρνει τον κόρακα και να τον μεταβάλει σε περιστερά, κατά τον λόγο του πρυτάνεως των ιεροκηρύκων, του Ιερού Χρυσοστόμου. Να λαμβάνει η χάρις του Θεού τον Σαύλον και να τον αναδεικνύει εις Παύλον και των εθνών Απόστολον. Να εμβαπτίζει τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και να τον παραδίδει άγιον και μάλιστα ένα των μεγαλυτέρων αγίων, μαζί με την αγία του μητέρα Ελένη.

Αλλά εκεί που βλέπουμε τον Μ. Κωνσταντίνο να προσεύχεται και μάλιστα για την εσωτερική ειρήνευση της εκκλησίας, αφού είχε επέλθει η εξωτερική δια του διατάγματος των Μεδιολάνων το 313 είναι όταν προεδρεύει της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου.

Ας μεταφερθούμε, μέσω των πνευματικών του δυνάμεων στον χώρο της Συνόδου.

Νίκαια της Βιθυνία 325 μ.Χ. τα αείποτε ελληνικά χώματα τα πορφυρωμένα από το αίμα των μαρτύρων της πίστεως και των ηρώων της φυλής.

Ομολογητές και Όσιοι Ιεράρχες παρευρίσκονται επί το αυτό. Στη θέα τούτων των ιερών ανδρών που στα ασκητικά τους σώματα φέρουν τα στίγματα του Κυρίου Ιησού δηλ. των διωγμών, ρίγη συγκινήσεως καταλαμβάνουν τους πιστούς. Μεταξύ δε αυτών, και οι άγιοι Νικόλαος, Σπυρίδων, Μ. Αθανάσιος αλλά και τόσοι άλλοι των οποίων τα ονόματα κοσμούν τα ιερά μας συναξάρια, 318 τον αριθμόν. Προσωπικότητες δηλ. που εκτός των άλλων εβίωναν την προσευχή, την νοερά-καρδιακή προσευχή. Είχαν ξεπεράσει την κάθαρση και ευρίσκονταν στον φωτισμό και πλείστοι εξ΄αυτών στην θέωση. Εν μέσω δε αυτών των επουρανίων ανθρώπων και επιγείων αγγέλων, τοποθετώντας στον αυτοκρατορικό θρόνο, που ευρισκόταν στο κέντρο, το Ιερό Ευαγγέλιο, και καθήμενος επί ταπεινού βάθρου «επί σκαμνίου», προσευχόμενος και παρακολουθώντας  τις εργασίες της Συνόδου, ο ίδιος ο Μ. Κωνσταντίνος!

Εάν δε μελετήσει κανείς τα της Α' Οικουμενικής συνόδου, οπωσδήποτε θα βιώσει τον αγώνα, την αγωνία και την έμπονη προσευχή του Αυτοκράτορος για την ειρήνευση της Εκκλησίας και κατ' επέκτασιν της Αυτοκρατορίας.

Χρειάζεται άραγε, να σχολιαστεί η στάση αυτή του Μ. Κωνσταντίνου, τόσο από την σκοπιά της  προσευχής, όσο και από την σκοπιά της αγάπης προς την Εκκλησία; Χρειάζεται άραγε σχόλιο σε σχέση με το σήμερα; Τούτο μόνο λέμε: εάν αγαπητοί μου μας έχει απομείνει κάποιος σταλαγμός δακρύων, ας τον προσφέρουμε ως σπονδή για το Ταλαίπωρο Ελληνικό μας Έθνος, για την Εκκλησία μας και  ιδίως για την νεολαία μας.

Αλλά, ο αυτοκράτωρ αισθάνεται ότι οι ημέρες των ετών του παρήλθαν και οσονούπω φθάνει η ώρα που θα αφήσει τούτη την ζωή. Όλα καλά. Ναι, όμως έτι εν σοι λείπει Κωνσταντίνε για να ολοκληρωθείς. Και δίχως αυτό δεν γίνεται. Είναι εκ των ων ουκ άνευ για την σωτηρία. Και έρχεται τώρα η ώρα του αγίου Βαπτίσματος. Τα νερά της κολυμβήθρας δέχονται μαζί με την ύπαρξη και τα καυτά δάκρυα του μεγάλου ανδρός. «Βαπτίζεται ο δούλος του Θεού Κωνσταντίνος εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε»! Έως τότε, όλα ήσαν καλά. Τώρα όλα είναι άριστα και άγια και επιπλέον συνεχώς ανοικτός ο δίαυλος επικοινωνίας με τον ουρανό μέσω της ιεράς προσευχής.

Η νοερά-καρδιακή προσευχή, ενεργεί ασταμάτητα. Η δε βασιλική αλουργίδα; Κάπου παραπεταμένη, αφού τώρα ο χιτών του βαπτίσματος, που αρνείται να απεκδυθεί, συμβολίζει το φως της Χάριτος. «Χιτώνα μοι παράσχου φωτεινόν ο αναβαλλόμενος φως ως ιμάτιον»!

Καμμία διάθεση τώρα για τις κοσμικές υποθέσεις. Αναπνοή η προσευχή γι' αυτό και πληθαίνουν οι επισκέψεις των αγίων. Ο ίδιος ο Μέγας Παΐσιος, που θαυμαστώ τω τρόπω τον επισκέπτεται, του αποκαλύπτει πως οι τέλειοι μοναχοί, φθάνουν ενώπιον του θρόνου του Θεού, δίχως η ψυχή τους να περάσει τα φοβερά τελώνια των δαιμόνων!

Πόσο θα ήθελε τώρα ο «νεοφώτιστος άγιος» να γύριζε πίσω τον χρόνο, να αρνείτο την αυτοκρατορική δόξα και να ενδύετο το μέγα και αγγελικό σχήμα των μοναχών! Πόσο λαχταρούσε να συμπεριλαμβάνεται στους «εν ερημίαις, όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπές της γης», αγωνιζομένους και αθλουμένους, αγνώστους για τον κόσμο, γνωστούς όμως και φίλους του Θεού! Είναι όμως άγιος! Τα πρώτα προσευχητικά ψελίσματα που είχε λάβει από την αγία του μητέρα, τώρα, ξαναβρίσκοντας την παιδική του αθωότητα και εντελώς καθαρός, τα αποδίδει με την προσευχή των τελείων. Εβάδιζε την οδόν της ατελευτήτου τελειότητος. Τώρα ο μεγάλος μας άγιος, απολύτως ήσυχος και παραδίδοντας τα πάντα στα χέρια του Θεού, προσεύχεται υπέρ της αυτοκρατορίας που ίδρυσε, δέεται «υπέρ των αγίων του Θεού Εκκλησιών», προσεύχεται για τους συγγενείς του και απογόνους του και για τον εαυτόν του ψελλίζει το «χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών...». Η δε αγία του μητέρα, η αγία Ελένη, έρχεται και πάλι με την αγία της ψυχή. Τώρα όμως για να τον συνοδεύσει μαζί με τον φύλακα άγγελο και τους φίλους του Μάρτυρες, Ομολογητές, και Οσίους εις τον ακύμαντον λιμένα της Βασιλείας των ουρανών!

Αλλ' όχι αδελφοί μου. Δεν μας εγκατέλειψε ο μεγάλος μας άγιος. Πρεσβεύει υπέρ του Εθνους μας, υπέρ της Εκκλησίας μας και όλων των όπου γης ευσεβών και Ορθοδόξων Χριστιανών. Ταυτοχρόνως δε, μας δίνει ένα ουράνιο μήνυμα, το μήνυμα της προσευχής και της ελπίδας. Ας μην αποκάμουμε λοιπόν. «Ουκ εάσει ημάς πειρασθήναι υπέρ ω δυνάμεθα» η αγάπη του Θεού. Και επειδή είδαμε μερικούς από τους προσευχητικούς σταθμούς του Αγίου και Μ. Κωνσταντίνου, ας κλείσουμε με τον άγιο Ησύχιο: «Δεν είναι δυνατόν να κοιμάται εκείνος που θέλει να μείνει για πάντα άτρωτος, διότι ένα από τα δύο πρέπει να συμβεί. Ή θα περιπέσει σε αφροντισιά κι αφού χάσει τις αρετές του θα χαθεί κι ο ίδιος ή θα στέκεται πάντοτε στο νου, προσευχόμενος, διότι ο εχθρός παραμένει πάντοτε άγρυπνος, καιροφυλακτεί για να εφορμήσει εναντίον μας μόλις μας δει ανέτοιμους και έτσι να λάβει το τρόπαιον της νίκης».

Το λοιπόν αδελφοί, αγώνας, προσευχή και ελπίδα!

Είθε οι άγιες ευχές του υιού και της μητρός, δηλ. του Μ. Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης να μας συνοδεύουν πάντοτε και να μας προστατεύουν από κάθε κακό.

Αμήν.

 Αρχιμ. Ιωήλ  Κωνστάνταρος