ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Δ´ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ῾ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ᾽ (Τίτ. 3, 8) π.ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΟΡΜΠΑΡΑΚΗΣ

῾ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ᾽ (Τίτ. 3, 8)

α. ῾Η μνήμη τῶν Πατέρων τῆς Δ´ ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενικῆς Συνόδου (451 μ.Χ.) ἀποτελεῖ τήν αἰτία ἐπιλογῆς τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος ἀπό τήν πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ ἁγίου Παύλου. ῾Ο ἀπόστολος παραινώντας τόν μαθητή καί συνεργάτη του Τίτο τόν καλεῖ ἡ προσωπική του ζωή νά ἀποτελεῖ μία μαρτυρία τῆς πίστεως στόν Σωτήρα Κύριο ᾽Ιησοῦ Χριστό, ὥστε καί οἱ ὑπόλοιποι πιστοί νά παρακινοῦνται νά κάνουν πράξη τήν πίστη τους. Μέ αὐτήν τήν προτεραιότητα στήν ζωή τους εἶναι εὐνόητο ὅτι πρέπει νά ἀποφεύγουν κάθε τι πού τούς ἀποπροσανατολίζει, ὅπως τίς ἀνωφελεῖς καί ἀνούσιες συζητήσεις, τίς διαμάχες, ἀκόμη καί τήν ἐπιμονή, πέρα ἀπό μία δύο φορές, γιά τήν μεταστροφή τῶν αἱρετικῶν, ἐκείνων δηλαδή πού ἀκολουθοῦν πλανεμένες διδασκαλίες ὡς πρός τόν Χριστό. Στό ἴδιο μῆκος κύματος τῶν παραινέσεων τοῦ ἀποστόλου Παύλου κινήθηκαν καί οἱ Πατέρες τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Κατεδίκασαν τόν αἱρεσιάρχη Εὐτυχῆ καί τόν μονοφυσιτισμό του, πού ἀλλοίωνε τήν ἀληθινή εἰκόνα τοῦ Κυρίου, καί ἔδειξαν μέ φωτισμό Θεοῦ ὅτι Αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός πού ἔγινε καί τέλειος ἄνθρωπος ῾δι᾽ ἡμᾶς καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν᾽. Μία ὑπόσταση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ ῾ἐν δυσί φύσεσιν᾽, τῇ θεϊκῇ καί τῇ ἀνθρωπίνῃ.

β. 1. Δέν θά ἀναφερθοῦμε στόν μονοφυσιτισμό τοῦ Εὐτυχῆ. Οἱ Πατέρες τόν κατεδίκασαν γιατί ἀκριβῶς διαστρέβλωνε τήν πίστη καί πρότεινε αἵρεση, δηλαδή πλάνη. Καί χειρότερο πράγμα ἀπό τήν πλάνη τῆς αἵρεσης δέν ὑπάρχει γιά τήν χριστιανική πίστη. Κατά τήν ἐκτίμηση τοῦ ἀποστόλου Παύλου συνιστᾶ ἐκτροπή καί ἁμαρτία καί αὐτοκατάκριση: ῾εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος (ὁ αἱρετικός) καί ἁμαρτάνει ὤν αὐτοκατάκριτος᾽. Δέν εἶναι τυχαῖο γι᾽ αὐτόν τόν λόγο ὅτι οἱ ἅγιοί μας θεωροῦν ὅτι εἶναι προτιμότερο νά ἁμαρτάνει κανείς σαρκικά, παρά νά θεωρεῖται ἠθικός καί ῾ἅγιος᾽,  ἀλλά ριγμένος στήν αἵρεση. Κι αὐτό γιατί στήν πτώση τῶν σαρκικῶν ἁμαρτιῶν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα τῆς ταπεινῆς μετάνοιας - ῾οἱ τελῶναι καί αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν᾽ -, ἐνῶ στήν πτώση τῆς αἵρεσης τοῦτο εἶναι φοβερά δύσκολο, λόγω τῆς ὑποκρυπτομένης δαιμονικῆς ὑπερηφάνειας.

Εἶναι ἐξαιρετικά σημαντική μάλιστα ἡ ἐπισήμανση τοῦ ἀποστόλου ὅτι προκειμένου γιά τόν αἱρετικό ἀρκεῖ ἡ συμβουλή σ᾽ αὐτόν γιά τήν πλάνη του μία δύο φορές: ῾αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ᾽.  ῎Αν κανείς θελήσει νά ἐπιμείνει στίς συμβουλές του μέ τήν πεποίθηση ὅτι πρόκειται νά μεταστρέψει τόν αἱρετικό, τότε ὁ ἴδιος πλανᾶται πλάνην οἰκτράν, ἀποκαλύπτοντας τόν δικό του ἐγωϊσμό καί τήν ἄγνοια τῆς καταστάσεως τοῦ αἱρετικοῦ. Κι ἴσως ἡ προτροπή αὐτή τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρέπει νά ληφθεῖ πιό σοβαρά ὑπ᾽ ὄψιν ἀπό ἐκείνους πού καί σήμερα ἔχουν ἀποδυθεῖ σέ ἀδιάκοπο κυνηγητό τῶν διαφόρων αἱρέσεων. ῾Η διαρκής πολεμική καί καταγγελία τῆς αἵρεσης, ῾πάλιν καί πολλάκις᾽, ἐφόσον ἤδη ἔχει ἐπισημανθεῖ ἡ πλάνη, ἴσως τελικῶς φανερώνει κάποια δική τους ἐμπλοκή καί ὄχι τόσο καθαρότητα ἀγάπης.

2. Τήν καταγγελία καί τήν ἀποφυγή τῆς αἵρεσης, ὅπως καί τῶν ἀνόητων συζητήσεων καί φιλονικιῶν καί διαμαχῶν, ὁ ἀπόστολος Παῦλος τίς θεωρεῖ συνέπεια τῆς κατά Χριστόν ζωῆς τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου. ᾽Επειδή δηλαδή ὁ πιστός ζεῖ τό βάπτισμά του καί τήν ἀναγέννηση καί τήν ἀνανέωση πού χαρίζει τό ῞Αγιον Πνεῦμα, γι᾽ αὐτό καί εἶναι εὔλογο νά μήν ἐκτρέπεται σέ καταστάσεις πού τόν κάνουν νά χάνει τήν χαρισματική αὐτήν κατάστασή του. Μοναδική προοπτική τοῦ πιστοῦ μέ ἄλλα λόγια εἶναι ὅ,τι ὁ ἀπόστολος μέ ὁριστικό τρόπο χαρακτηρίζει ὡς ῾καλά καί ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις᾽. Καί ποιά εἶναι αὐτά τά καλά καί ὠφέλιμα; ῾Η φροντίδα νά πρωτοστατεῖ ὁ πιστός στά καλά ἔργα. ῾῞Ινα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ᾽. Εἶναι τόσο βέβαιος ὁ ἀπόστολος γιά τήν πρότασή του αὐτή, ὥστε μετά ἀπό λίγες γραμμές τήν ἐπαναλαμβάνει σχεδόν αὐτούσια: ῾Μανθανέτωσαν δέ καί οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τάς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μή ὦσιν ἄκαρποι᾽ (῎Ας μαθαίνουν καί οἱ δικοί μας νά πρωτοστατοῦν σέ καλά ἔργα, γιά νά ἀνατιμετωπίζουν τίς ἐπείγουσες ὑλικές ἀνάγκες, ὥστε ἡ ζωή τους νά μήν εἶναι ἄκαρπη).

3. Καί βεβαίως τά καλά ἔργα πού λέει ὁ ἀπόστολος κατανοοῦνται ὡς τά ἔργα τῆς πίστεως, ἐκεῖνα δηλαδή πού ἐπιβεβαιώνουν τήν πίστη στόν Χριστό, συνεπῶς τήν ἴδια τήν ἀγάπη. ῾Πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη᾽ πού θά πεῖ ἀλλοῦ ὁ ἴδιος. Δέν πρόκειται δηλαδή γιά ἔργα πού στηρίζονται στίς ἀνθρώπινες δυνάμεις, πού ἔτσι κι ἀλλιῶς εἶναι ἀλλοιωμένες ἀπό τόν ἐγωϊσμό – αὐτά εἶναι τά νομικά ἔργα τοῦ ἰουδαϊσμοῦ γιά τά ὁποῖα εἶναι καταπέλτης ὁ ἀπόστολος, ἀφοῦ στήν πραγματικότητα διαγράφουν τήν ἐν Χριστῷ σωτηρία  -  ἀλλά γιά ἔργα πού ὑλοποιοῦν τήν πνοή τῆς κατά Χριστόν πίστεως. Τό λέει πολύ καθαρά καί μέ αὐτό πού σημειώνει στόν ἅγιο Τίτο στήν ἴδια φράση: ῾καί περί τούτων (τῶν λόγων γιά τήν ἐν Χριστῷ σωτηρία) βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι᾽, νά βεβαιώνεις τήν σωτηρία πού ἔφερε ὁ Χριστός καί τήν ἀναγέννηση τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος μέ τήν προσωπική σου μαρτυρία. ῾Η ζωή σου δηλαδή, τά καθημερινά ἔργα σου νά εἶναι μία ἀπόδειξη τῆς πίστεώς σου στόν Χριστό. ῞Οτι ἀσφαλῶς τά λόγια αὐτά τοῦ ἀποστόλου παραπέμπουν στά λόγια τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου ῾οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι Κύριε, Κύριε, εἰσελεύσεται εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ ὁ ποιῶν τό θέλημα τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν Οὐρανοῖς᾽ καί ἐκφράζουν τό ἴδιο νόημα μέ ὅ,τι ἐξαγγέλλει καί ὁ ἅγιος ᾽Ιάκωβος ῾ἡ πίστις χωρίς τῶν ἔργων νεκρά ἐστι᾽, εἶναι περιττό καί νά ποῦμε.

4. Καί πέραν τούτων. ῾Ο ἅγιος Παῦλος ὄχι μόνο τονίζει τά καλά ἔργα γιά τούς πιστούς ὡς ἐπιβεβαίωση τῆς πίστεώς τους, ἀλλά γιά νά δείξει ὅτι χωρίς αὐτά εἶναι μᾶλλον ἀδύνατη ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ἐπισημαίνει καί δύο χαρακτηριστικά στοιχεῖα τους:

(1) Πρέπει νά ἀποτελοῦν τήν φροντίδα τῶν πιστῶν καί τό ἀντικείμενο τῆς μάθησής τους. ῾῞Ινα φροντίζωσι᾽, ῾μανθανέτωσαν᾽. Μέ ἄλλα λόγια τά ἔργα τῆς πίστεως, ἡ πράξη τῆς ἀγάπης, δέν ἔρχονται μέ αὐτόματο τρόπο. ῾Ο πιστός πρέπει νά τά ἔχει ὡς ἔγνοια του καί νά ῾πλατύνεται ἐν ταῖς ἐννοίαις᾽ αὐτῶν, γιά νά βρίσκει τρόπους πού σέ ὅλες τίς διαστάσεις τῆς ζωῆς του νά φανερώνει τήν πίστη του. Δέν ἀρκεῖ μόνον ἡ χάρη καί ἡ ἔμπνευση τῆς στιγμῆς, ἀλλά καί ἡ κατάθεση τῆς ἀνθρώπινης σκέψης. Νά μᾶς ἀπασχολεῖ καί νά μᾶς προβληματίζει τό ποῦ καί τό πῶς νά μαρτυροῦμε τήν πίστη μας. Εἶναι στά ἀνθρώπινα νά κατανοοῦμε τήν γύρω μας κτιστή πραγματικότητα, νά κατανοοῦμε τήν ἔκταση τῶν ἀνθρωπίνων δραστηριοτήτων, γιά νά μποροῦμε σέ ὅλα αὐτά νά βρισκόμαστε ὡς χριστιανοί ἐκεῖ.

(2) Πρέπει ἡ φροντίδα αὐτή νά κάνει τούς πιστούς πρωτοστάτες στά καλά ἔργα. Οἱ πιστοί δηλαδή δέν εἶναι οὐραγοί ἀνθρώπων μέ ἀμφίβολη πίστη καί σκοτεινή προοπτική. Πολλοί ἀσχολοῦνται μέ τά καλά ἔργα καί χαρακτηρίζονται κοινωνικοί ἐργάτες. ᾽Αλλά οἱ χριστιανοί εἶναι ἐκεῖνοι πού κανονικά, κατά τόν ἀπόστολο, πρέπει νά πρωτοστατοῦν, νά δίνουν τό παράδειγμα σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις, ὅπως εἴπαμε, τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, γιατί τοῦτο ἐπιτάσσει ἡ πίστη στόν Χριστό. Κι αὐτή ἡ πρωτοστασία τῶν χριστιανῶν κάνει τήν ὅποια κοινωνική προσφορά γνήσια ἀνθρώπινη, γιατί τήν καθαρίζει ἀπό τά ξένα καί δαιμονικά στοιχεῖα τοῦ ἐγωϊσμοῦ. ῾Ο πραγματικός χριστιανός ἔτσι γίνεται ὁ ἀληθινός ἡγέτης πού ἐξανθρωπίζει τόν κόσμο, γιατί τοῦ φέρνει τόν ἀέρα τῆς ἀγάπης, δηλαδή τόν ἀέρα τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ. Κι εἶναι γνωστό: ὅπου ὑπάρχει ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ἐκεῖ ὑπάρχει καί ἡ ὅποια ἀνθρώπινη λύτρωση.

γ. Ὁ ἀπόστολος στόν γιά δεύτερη φορά τονισμό του γιά τήν ἀξία τῶν καλῶν ἔργων, μέ τόν τρόπο πού ἐξηγήσαμε, σημειώνει κάτι ἰδιαίτερα σημαντικό. Λέει ὅτι ὁ πιστός ἄν δέν κάνει πράξη τήν πίστη, παραμένει ἄκαρπος, δηλαδή  δέν παραμένει ἐν Χριστῷ καί δέν αὐξάνει τήν σχέση του μαζί Του. ῾῞Ινα μή ὦσιν ἄκαρποι᾽ (ὥστε ἡ ζωή τους νά μήν εἶναι ἄκαρπη). Εἶναι εὐθεῖα ἀναφορά στόν Κύριο. ῎Αν ᾽Εκεῖνος εἶπε ὅτι ἡ καρποφορία στήν ζωή μας, δηλαδή καί πάλι κατά Παῦλο ἡ ὕπαρξη τῆς ἀγάπης, τῆς χαρᾶς, τῆς μακροθυμίας, τῆς πίστεως, τῆς ἐγκράτειας, εἶναι ἡ ἀπόδειξη τῆς ζωντανῆς σχέσης μας μ᾽ ᾽Εκεῖνον ( ῾Πᾶν κλῆμα ἐν ἐμοί μή φέρον καρπόν, αἴρει (ὁ γεωργός Πατήρ) αὐτό, καί πᾶν τό καρπόν φέρον καθαίρει αὐτό, ἵνα πλείονα καρπόν φέρῃ᾽), τότε ἡ ἔλλειψη ἀκριβῶς τῶν καρπῶν σημαίνει τήν νεκρή πίστη μας καί κατά τόν λόγο Του τήν ἀποκοπή ἀπό ᾽Εκεῖνον. ᾽Από τήν ἄποψη αὐτή λοιπόν τά καλά ἔργα γίνονται ὄχι μόνον ὡς προσφορά στούς ἄλλους, ἀλλά πρωτίστως ὡς προσφορά στόν ἑαυτό μας. Μένουμε στήν πράξη τῆς ἀγάπης, γιατί ἔτσι μένουμε στόν Χριστό. Καί μένοντας στόν Χριστό βιώνουμε ἀπό τώρα τήν χάρη τῆς σωτηρίας μας. Αὐτή εἶναι καί ἡ σπουδαιόερη ἱεραποστολή μέσα στόν κόσμο.

π. Γεώργιος Δορμπαράκης