Συνετοί καί ἁπλοί (Ἁγίου Παντελεήμονος) - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Ζ´Κυριακή Ἐπιστολῶν (Ἁγίου Παντελεήμονος)

Λόγος εἰς τόν Ἀπόστολον

Συνετοί καί ἁπλοί

« Δώῃ γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι» (Β´Τιμ. β´7)

˜˜˜˜˜˜˜˜

« Δώῃ γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι»

****

        Ὁ Τιμόθεος εἶχε ἐπιφορτισθεῖ ἀπό τόν Ἀπόστολο Παῦλο μέ τό ἐπισκοπικό ἀξίωμα. Ὡς ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ὄφειλε νά εἶναι στολισμένος μέ ὅλες τίς χριστιανικές ἀρετές. Ὄχι μόνο διότι τά μάτια τῶν χριστιανῶν ἦταν στραμμένα στόν ποιμένα τους, ἀλλά καί διότι ὡς έπίσκοπος εἶχε νά ἀντιμετωπίσει πληθώρα προβλημάτων, τά ὁποῖα ἔπρεπε νά λύσει κατά τόν πλέον κατάλληλο τρόπο. Σ᾽αὐτή του τήν ἀποστολή ἔπρεπε νά πρυτανεύει ἡ ἀρετή τῆς συνέσεως, τῆς φρονιμάδας. Ἡ θέση του ἀπαιτοῦσε ἐνέργειες καί συμπεριφορές πολύ προσεγμένες, ὥστε οἱ ἄνθρωποι οἱ εἰλικρινεῖς καί τίμιοι νά οἰκοδομοῦνται εἰς Χριστόν, ἀλλά καί οἱ ἰδιοτελεῖς καί πονηροί νά ἀποκαλύπτονται καί νά μπαίνουν στή θέση τους.

        Ἡ ἴδια ἀρετή πρέπει νά κοσμεῖ καί κάθε χριστιανό. Αὐτήν εἶχαν ἀνάγκη οἱ Μάρτυρες, Ὅπως ὁ Ἅγιος Μεγαλομάρτυς Παντελεήμων τοῦ ὁποίου τήν μνήμη ἑορτάζουμε σήμερα, αὐτήν ἔχουμε ἀνάγκη καί ἐμεῖς πού ζοῦμε σ᾽ἕνα κόσμο ἐν πολλοῖς κίβδηλων ἀνθρώπων. Σ᾽ἕνα κόσμο πλάνης καί ἀπάτης. Νά δοῦμε λοιπόν ποῦ χρειάζεται ἡ σύνεση καί πῶς θά τήν ἀποκτήσουμε.

****

« Δώῃ γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι»

        Εἴπαμε ὅτι ὁ χριστιανός ὀφείλει νά κοσμεῖται ἀπό κάθε ἀρετή. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι ἀρκετό. Ὀφείλει νά εἶναι ἐφοδιασμένος μέ τόν φωτισμό καί τήν Χάρη πού πηγάζει ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καί γίνεται ρυθμιστής καί συντονιστής τῶν ἀρετῶν. Ἔχει ἀνάγκη σύνεσης ὁ πιστός, ὥστε νά μπορεῖ νά διακρίνει τήν ἀλήθεια ἀπό τό ψέμα. Ἀλλοιῶς καθίσταται θαυμάσιο ὑλικό γιά παγίδευση. Ἡ ἔλλειψη σύνεσης, ἡ ἔλλειψη φρονιμάδας, καθιστᾶ τόν ἄν-θρωπο εὐάλωτο στά χέρια ἀνθρώπων ἀσυνεί-δητων καί πλάνων. Ἀδελφοί μου, τά πράγματα μᾶς ἀναγκάζουν νά ὁμολογήσουμε, χωρίς διάθεση κατάκρισης καί ναρκισσισμοῦ, ὅτι σήμερα ἰδιαίτερα εἴμαστε περιστοιχισμένοι ἀπό ἀνθρώπους κίβδηλους καί πλάνους.  Ὅλους  αὐτούς εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νά τούς ἀντιματωπίσουμε. Καί νά τούς ἀντιμετωπίσουμε μέ γενναιότητα καί ἀποτελεσματικότητα.

Πόσοι ἄνθρωποι σήμερα πέφτουν θύματα τέτοιων καταστάσεων ἀπό τά ἁπλούστερα μέχρι τά οὐσιαστικότερα τῆς ζωῆς. Παγιδεύονται μέ τήν ὑπόσχεση εὔκολου πλουτισμοῦ. Παγιδεύον-ται ἀπό τό διαδίκτυο μέ πολλούς καί διαφόρους τρόπους καί βρίσκονται στό χάος τῆς ἀβύσσου χωρίς νά τό καταλάβουν.

Δέν εἶναι ἀρκετό νά ἔχει τό χάρισμα τοῦ χαρωποῦ ἀνθρώπου. Ὁ χαρούμενος ἄνθρωπος μέ τό εἰλικρινές  μειδίαμά του, μέ τόν θερμό καί αἰσιόδοξο λόγο του δημιουργεῖ κλίμα  φιλικό καί ἐνθαρρύνει. Ἄν ὅμως δέν διακρίνεται ἀπό τήν ἀρετή τῆς δυνέσεως, τῆς διακρίσεως, τότε καί ὁ ἴδιος κινδυνεύει καί τούς ἄλλους βάζει σέ πειρασμό. Διότι ἀπό τά μικρά ἔρχονται τά μεγάλα. Ὁ παλαιός ἄνθρωπος εἶναι μέσα μας ὁλοζώντανος καί δέν ξέρουμε πότε μπορεῖ νά «χτυπήσει». Συμμαχώντας μάλιστα μέ τόν θανάσιμο ἐχθρό μας τόν διάβολο, ὁ ὁποῖος εὐκαίρως ἀκέρως ρίχνει τά πεπυρωμένα βέλη του ἐναντίον μας μπορεῖ νά μᾶς καταστρέψει.

Σύνεση μᾶς χρειάζεται ὥστε νά μή παρασυ-ρόμαστε  καί νά μή ἐξαπατώμεθα ἀπό αὐτό πού κάμνει ἐντύπωση, οὔτε νά συγκινούμεθα ἀπό στιγμιαίους ἐνθουσιασμούς. Οὔτε πάλι νά ἐκθέ-τουμε τόν ἑαυτό μας σέ κίνδυνο, χωρίς λόγο καί μέ ἐπιπολαιότητα. Τόν θησαυρό τῆς ψυχῆς μας ὀφείλουμε νά τόν προφυλάσσουμε, ὅπως θά προφυλάσσαμε τό πιό πολύτιμο μαργαριτάρι.

Εἶναι ἀρετή τό νά μή διαστάζει κανείς νά ὑποδεικνύει τά λάθη στόν φίλο του, ἔστω καί ἄν τόν πικραίνει. Ἄν ὅμως ἡ ὑπόδειξη γίνεται σέ ὥρα πού ὁ ἄλλος δοκιμάζεται καί θλίβεται, ἤ ἄν γίνεται μέ τρόπο πού τόν ἐξουθενώνει. Τότε εἶναι φανερό ὅτι δέν πρόκειται γιά ἀρετή ἀλλά γιά ἔλλειψη κρίσης, σύνεσης καί στοργῆς. Πόσες τέτοιες ἀκρισίες δέν τίναξαν καί δέν τινάσσουν στόν ἀέρα φιλίες εἰλικρινεῖς καί μακροχρόνιες, συνεργασίες καρποφόρες. Πόσες τέτοιες παρεμ-βάσεις ἄκριτες καί ἀσύνετες δέν ἀναστάτωσαν καί ἀναστατώνουν ἤ καί διαλύουν οἰκογένειες. Πόσες φορές ἡ ἔλλειψη σύνεσης καί ἡ ἄκαιρη ἐπέμβαση τῶν γονέων δέν ἔκαμαν τά παιδιά πάνω στήν ἀντίδρασή τους νά τά πετάξουν ὅλα· ἀκόμη καί νά ἀποστραφοῦν τήν πίστη καί νά μείνουν μακριά ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πού εἶναι ἡ Κιβωτός τῆς σωτηρίας;

Σύνεση καί διάκριση ἀπαιτεῖται στό νά ἐκμεταλλευόμαστε τίς περιστάσεις, πού μᾶς προσφέρονται καθημερινά στή ζωή. Ὀφείλουμε δέ νά παραδεχθοῦμε ὅτι καθημερινά μᾶς προσφέρεται πλῆθος εὐκαιριῶν. Κάθε μία ἀπ᾽αὐτές εἶναι ἀνάγκη νά τίς ἀξιοποιοῦμε γιά τό καλό Γιά τήν ἄσκηση τῆς ἀγάπης. Γιά τήν οἰκοδομή τή δική μας καί τοῦ πλησίον μας. Νά τίς ἀξιοποιοῦμε ἔτσι ὥστενά προοδεύουμε στήν ἀρετή. Κάθε εὐκαιρία εἶναι ἀνάγκη νά τήν χρησιμοποιοῦμε ἔτσι ὥστε νά δοξάζεται καί νά μεγαλύνεται τό ὄνομα τοῦ Κυρίου μας.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς σχολιάζοντας σέ μιά ὁμιλία του στόν Ἅγιο Δημήτριο τόν λόγο τοῦ Κυρίου «γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καί ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί» λέγει τά ἑξῆς: «Τό φίδι φυλάει μέν ἄγρυπνα τόν ἑαυτό του, ἀλλά καί ἐπιβουλεύεται τά ἄλλα ζῶα· ἔχει ἱκανότητα προφυλάξεως, ἀλλά καί δύναμη κακοποιό. Τό δέ περιστέρι εἶναι ἄδολο, ἀλλά ἀφύλαχτο.

Παραγγέλλει λοιπόν ὁ Κύριος στούς ἰδικούς του νά μή εἶναι οὔτε κακοποιοί ὅπως τά φίδια, οὔτε ἀφύλαχτοι ὅπως τά περιστέρια. Ἀλλά νά συνδυάζουν συνετά τήν ἄγρυπνη προφύλαξή τους μέ τήν φρόνιμη ἀκακία καί ἁπλότητα καί νά εἶναι ἄγρυπνοι μέν καί σταθεροί στήν διατήρηση τῆς εὐσέβειας καί ἀρετῆς τους, νά φέρονται ὅμως μέ πολλή ἀκακία σ᾽αὐτούς πού τούς κάμνουν  κακό. Αὐτός λοιπόν πού σέ καιρό πειρασμῶν συνδυάζει τήν σύνεση καί προφυλακτικότητα τοῦ φιδιοῦ μέ τήν ἀκακία καί ἁπλότητα τοῦ περιστεριοῦ, κάμνει τόν ἑαυτό του ἄτρωτο ἀπό τήν βλάβη τοῦ φιδιοῦ, δηλαδή τήν ἀπάτη τοῦ διαβόλου.

        ******

        Ἄν θέλουμε νά περάσουμε τώρα στήν θετική ὄψη τοῦ πράγματος καί νά ἰδοῦμε τήν «σύνεση τήν πνευματική»  σέ ὅλη τήν πληρότητά της, πού αὐτή εἶναι ἡ τελειιότης, θά στρέψουμε τό βλέμμα στό Θεανδρικό Πρόσωπο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος ἔχει ὅλη τήν ἀρετή στόν τέλειο βαθμό. Γνωρίζει ὄμως νά ἐκδηλώνει τήν κάθε ἀρετή, ὅποτε πρέπει, ὅπου πρέπει, ὅσο πρέπει καί ὅπως πρέπει.

        Ὁ Κύριος εἶναι  πλήρης αὐταπαρνήσεως. Εἶναι Ἐκεῖνος πού δέν ἔχει ποῦ νά κλίνει τήν κεφαλή, πού συνεχῶς ὁδοιπορεῖ καί ἀγρυπνεῖ καί διάγει ζωή τῆς πτωχείας. Ἐν τούτοις ὅμως ἔφαγε τό πλούσιο γεῦμα στόν γάμο τῆς Κανᾶ, ἀλλά καί δέν ἐδίστασε νά προσφέρει τήν ἐπιτρεπόμενη ψυχαγωγία στούς καλεσμένους τοῦ γάμου, νά τούς δωρήσει μέ τό πρῶτο του θαῦμα «τόν καλόν οἶνον» (Ἰω. β´10).

        Ἔδειχνε στούς μαθητές του τήν στοργή καί τήν ἀγάπη του. Τούς προσφωνοῦσε φίλους, ἀδελφούς του καί «τεκνία» του, παιδάκια του (Ματθ. κη´10, Ἰω. ιγ´33). Ὅταν ὄμως τούς ἔβλεπε νά σφάλουν, παρ᾽ὅλο ὅτι ἡ ἀγάπη του ἔμενε ἀμείωτη, αὐτή ἡ ὕψιστη ἀγάπη χρησιμοποιοῦσε  καί γλώσσα αὐστηρή, τούς ἀποκαλοῦσε ἀσύνετους καί ὀλιγόπιστους Αὐτόν τόν Πέτρο, τόν κορυφαῖο του μαθητή, σέ δεδομένη στιγμή τόν ἐμαστίγωσε μέ τόν φοβερό λόγο «ὕπαγε ὀπίσω μου σατανᾶ»· ὅτι οὐ φρονεῖς τά τοῦ Θεοῦ ἀλλά τά τῶν ἀνθρώπων» (Μάρκ η´33).

****

« Δώῃ γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι»

Ἀδελφοί μου, ἡ σύνεση εἶναι γνώρισμα ὡριμότητος καί ὐπ᾽αὐτή τήν ἔννοια ὀφείλει νά εἶναι προσόν τοῦ κάθε χριστιανοῦ. Συνεπῶς καί δικό μας προσόν καί γνώρισμα. Ἐάν ὅμως ἡ συνείδηση μᾶς καταμαρτυρεῖ ὅτι ἀπό τίς ἐνέργειες καί τίς πράξεις μας λείπει ἡ σοφία καί ἡ σύνεση. Τότε μέ ταπείνωση ψυχῆς νά καταφεύγουμε στόν Πατέρα τῶν φώτων καί μέ πίστη βαθιά καί ἀταλάντευτη νά τοῦ ζητοῦμε χάρη καί φωτισμό, ὥστε σοφοί, διακριτικοί καί συνετοί νά φερόμαστε σέ κάθε περίσταση μέ τόν τρόπο σωστό τρόπο, γιά νά συντελοῦμε ἔτσι καί ἐμεῖς στήν δόξα ἐκείνου ὁ ὁποῖος καθιστᾶ συνετούς ἀκόμη καί ἐμᾶς τούς νηπίους (Ψαλμ. 118, 130). Ὁ ἅγιος Παντελεήμων ἀκολουθώντας πιστά τά ἴχνη τοῦ Κυρίου μᾶς δείχνει τόν δρόμο. Μέ τίς πρεσβεῖες του ἄς μᾶς χαρίζει ὁ Κύριος αὐτή τήν φρονιμάδα, τήν σύνεση καί τήν διάκριση. Γιά νά τό κάνει ὅμως πρέπει καί νά τοῦ τό ζητᾶμε, διότι σύμφωνα μέ τήν εὐχή τῆς Θείας Λειτουργίας ὁ Κύριος εἶναι ὁ «διδούς αἰτοῦντι σοφίαν καί σύνεσιν».   

Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης

Καθεδρικός Ἱ.Ν.Ἁγίου Ἰωάννου Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου

πηγή