ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ

Γράφει ο αρχιμ. π. Κύριλλος Κεφαλόπουλος

            Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός διατηρούσε πνευματικές επαφές και επικοινωνία με το Άγιον Όρος, και ειδικώτερον με την Μονή Βατοπεδίου. Πληροφορίες σχετικές αντλούμε από την διασωθείσα επιστολή που έγραψε ο Άγιος Μάρκος ευρισκόμενος στην Κων/πόλη, μετά την επιστροφή του από την Σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας, και απευθύνεται στον Καθηγούμενον της Μονής Βατοπεδίου. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία της επιστολής, αλλά προφανώς αυτή εγράφη προς τας δυσμάς του βίου του Αγίου Μάρκου, λίγο πριν την κοίμησή του το 1444.

            Η επιστολή αυτή έχει εκδοθεί στην σειρά Patrologia Orientalis, τόμ. 17, σσ. 339-341, αλλά επειδή παρουσιάζει ενδιαφέρον, κρίναμε σκόπιμον να την αναδημοσιεύσουμε ως μία συμβολή γνωριμίας με άγνωστα στοιχεία του βίου του Αγίου Μάρκου.

            Όπως φαίνεται από το κείμενο της επιστολής, ο Άγιος Μάρκος είχε αποφασίσει να μεταβεί στο Άγιον Όρος και να μονάσει στην Μονή Βατοπεδίου “την αγγελικήν εν σώματι διαγωγήν (=ενν. την μοναχικήν ζωήν) ζηλούσιν εντεύξεσθαι προσδοκών”, αλλά όπως γράφει, “ο πεσών εξ ουρανού Εωσφόρος και ημίν αεί φθονών της εκείσε πορείας ενέκοψεν ημάς” και τελικώς δεν μετέβη στο Βατοπέδι.

           Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από την επιστολή είναι ότι ο Άγιος Μάρκος είχε στενή επαφή και γνωριμία με τους Βατοπεδινούς μοναχούς, αφού στην κατακλείδα της επιστολής αναφέρεται ονομαστικώς στον άγιον Προηγούμενο της Μονής και πνευματικόν Γεννάδιο, του οποίου επικαλείται τις προσευχές, αλλά και από την αναφορά του Αγίου Μάρκου στο γεγονός ότι “πολλήν παράκλησιν εύρομεν παρά των ενταύθα ευρεθέντων αδελφών υμών, του τε τιμιωτάτου εκκλησιάρχου και του μεγάλου οικονόμου και των λοιπών, ους ως εμψύχους εικόνας είδομεν της υμετέρας αγάπης και ευλαβείας. Εξένισαν γαρ πολλάκις ημάς και ανέπαυσαν και παρεμυθήσαντο”. Διαφαίνεται ότι ο Αγιος Μάρκος είχε φιλοξενηθεί σε κάποιο μετόχιο της Μονής Βατοπεδίου στην Κων/πολη, όπου ηύρε ως γράφει ανάπαυση και παρηγορία στις δυσκολίες που αντιμετώπιζε.

            Αξίζει επίσης να σημειωθεί η παραίνεση του Αγίου Μάρκου προς τους Βατοπεδινούς πατέρες να φυλάττουν την πατροπαράδοτον πίστη ως καλήν παρακαταθήκην, διότι “τούτο έστι το καύχημα ημών, η πίστις ημών, η καλή κληρονομία των πατέρων ημών”.

            Μετά από αυτές τις εισαγωγικές και απαραίτητες επισημάνσεις, καταχωρούμε ακολουθώς το πλήρες κείμενο της επιστολής του Αγίου Μάρκου προς τον Καθηγούμενον της Μονής Βατοπεδίου. Το κείμενο έχει ως εξής:

            “Οσιώτατε εν ιερομονάχοις και καθηγούμενε της εν τω Αγίω Όρει σεβασμίας και ιεράς μονής του Βατοπεδίου, δέομαι του Θεού υγιαίνειν την μεγάλην αγιωσύνην σου και σωματικώς εις καταρτισμόν μεν και στήριγμα και ωφέλειαν των υπό σοι ποιμαινομένων ψυχών, ευφροσύνην δε και χαράν ημετέραν. Ζώμεν και ημείς άχρι του νυν ελέει Θεού διά των σων αγίων ευχών.

            Εγώ την προς υμάς οδόν ερχόμενος, ως εις αυτόν τον ουρανόν ανερχόμενος διεκείμην, ανθρώποις την αγγελικήν εν σώματι διαγωγήν ζηλούσα εντεύξεσθαι προσδοκών, ανθρώποις την υπερκόσμιον εν τω κόσμω φιλοσοφίαν επιδεικνυμένοις, ανθρώποις τας υψώσεις του Θεού σιηνεκώς εν τοις στόμασι φέρουσι και τας διστόμους ρομφαίας της θεωρίας και πράξεως εν ταις πρακτικαίς χερσί κατά των παθών επιφερομένοις. Αλλ’ ο πεσών εξ ουρανού Εωσφόρος και ημίν αεί φθονών της εκείσε πορείας ενέκοψεν ημάς. και θαυμαστόν ουδέν, ει ημάς ενέκοψε τους αχρείους και μηδέν αγαθόν έχοντας, όπου γε τον μακάριον Παύλον, τον της οικουμένης ήλιον, τούτο πεποίηκε. Πολλάκις γαρ φησί προεθέμην ελθείν προς υμάς και άπαξ και δις, και ενέκοψεν ημάς ο Σατανάς¹. Ει ουν εκείνον ενεκοψε, στερκτέον αν είη και ημίν το τω Θεώ συγχωρούμενον, πλην αλλ’ έτι ταις ελπίσιν υμάς φανταζόμεθα, και θαρρούμεν ταις υμετέραις ευχαίς ίσως όψεσθαι τα ποθινά υμών και τίμια πρόσωπα, τάχα δε και μεθ’ υμών οικήσειν τον άπαντα χρόνον, αν η τω Θεώ τούτο δοκούν. Ει δ’ άλλο τι συμβαίη παρά την ημετέραν γνώμην, ευχαριστείν άξιον και υπέρ τούτου Θεώ. και γαρ ούπω μέχρις αίματος αντικατέστημεν προς την αμαρτίαν ανταγωνιζόμενοι. Πολλήν δε παράκλησιν εύρομεν παρά των ενταύθα ευρεθέντων αδελφών υμών, του τε τιμιωτάτου εκκλησιάρχου και του μεγάλου οικονόμου και των λοιπών, ους ως εμψύχους εικόνας είδομεν της ημετέρας αγάπης και ευλαβείας. εξένισαν γαρ πολλάκις ημάς και ανέπαυσαν και παρεμυθήσαντο. Δοίη αυτοίς ο Κύριος τους αξίους μισθούς του κόπου και της αγάπης αυτών.

            Παρακαλώ δε υμάς διά του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ίνα το αυτό λέγητε πάντοτε και μη η εν υμίν σχίσματα², ίνα την αληθινήν και πατροπαράδοτον πίστιν ημών ως καλήν παρακαταθήκην ασφαλώς φυλάττητε, μηδέν προστιθέντες, μηδέν αφαιρούντες, ουδέ γαρ ελλιπή την πίστιν είχομεν άχρι του νυν, ουδέ συνόδου και όρου προς το μαθείν τι καινότερον εδεόμεθα οι των οικουμενικών συνόδων και εν ταύταις και μεταξύ τούτων διαλαμψάντων πατέρων υιοί τε και μαθηταί. Τούτό εστι το καύχημα ημών, η πίστις ημών, η καλή κληρονομία των πατέρων ημών. Μετά ταύτης Θεώ παραστήναι ελπίζομεν και των ημαρτημένων λαβείν την άφεσιν’ ταύτης δε άνευ ουκ οίδα ποία δικαιοσύνη της αιωνίου κολάσεως ημάς λυτρώσεται. Ταύτης ο πειρώμενος εκβαλλείν ημάς και καινοτέραν επεισάγειν ετέραν, καν άγγελος εξ ουρανού υπάρχη³, ανάθεμα έστω’ πάσης εκβαλλέσθω μνήμης και θείας και ανθρωπίνης. Ουδείς κυριεύει της ημών πίστεως, ου βασιλεύς, ουκ αρχιερεύς, ου ψευδής σύνοδος, ουκ άλλος ουδείς, ότι μη Θεός μόνον, ο ταύτην ημίν παραδούς δι’ εαυτού και των αυτού μαθητών. Παρακαλώ υμάς, φησίν ο θείος Απόστολος⁴, σκοπείν τους τας διχοστασίας και τα σκάνδαλα παρά την διδαχήν, ήν υμείς εμάθετε, ποιούντας, και εκκλίνατε απ’ αυτών’ οι γαρ τοιούτοι τω Κυρίω ημών Ιησού Χριστώ ου δουλεύουσιν, αλλά τη εαυτών κοιλία, και διά της χρηστολογίας και ευλογίας εξαπατώσι τας καρδίας των ακάκων. Ο μέντοι στερρός θεμέλιος της πίστεως έστηκεν έχων την κρηπίδα ταύτην.

            Φεύγετε ουν, αδελφοί, τους της λατινικής καινοτομίας εισηγητάς και βεβαιωτάς, και τη αγάπη προς αλλήλους συνδεδεμένοι έν σώμα και έν πνεύμα, σύμψυχοι, το έν φρονούντες⁵, συνάγεσθε προς την μίαν ημών κεφαλήν, τον Χριστόν’ ουδέ γαρ δίκαιον αύθις δι’ υπονοίας ψυχράς ερίζειν προς τους αδελφούς αμέτρως και ζήλον επιδείκνυσθαι τον μη κατ’ επίγνωσιν⁶, ίνα μη φανώμεν προφάσει της πίστεως το ταραχώδες ημών και μάχιμον εκπληρούντες’ ουδένα γαρ η ορθή πίστις ωφελήσει χωρίς της προς τους αδελφούς αγάπης. Αλλά και ταύτην κακείνην έχετε και διηνεκώς έξετε, πατέρες και αδελφοί σεβάσμιοι, καν εγώ διά το της αγάπης χρέος ολίγα υμάς υπέμνησα, και μετά τούτων παραστήσεσθε τω Δεσπότη, λάμποντες ως ο ήλιος εν τη βασιλεία του πατρός υμών. Εύχεσθε και υπέρ εμού κατά το θέλημα του Θεού το λοιπόν της ζωής μου διενεγκείν, ίνα δυνηθώ, την καλήν ομολογίαν φυλάξας ακίνητον μέχρι τέλους, εν τη των ευαρεστησάντων Θεώ μερίδι χώραν τινά την εσχάτην ευρείν.

            Τοις αγίοις μου πατράσι και αδελφοίς πάσι καθ’ ένα ποιώ μετάνοιαν’ πρό πάντων δε εξαιρέτως τω οσιωτάτω προηγουμένω και πνευματικώ πατρί κυρώ Γενναδίω, όν και ιδίως αξιώ της εμής ασθενείας εν ταις αγίαις αυτού προς Θεόν δεήσεσιν υπερεύχεσθαι. Αι άγιαι υμών ευχαί είησαν μετ’ εμού.

+ Ο Εφέσου Μάρκος.

1. Α’ Θεσ/νικείς β’ 18.
2. Α’ Κορ. α’ 10.
3. Γαλ. α’ 8.
4. Ρωμ. ιστ’ 17-18.
5. Φιλιπ. β’ 2.
6. Ρωμ. ι’ 2.
7. ηγληπ