Βόρειος Ἤπειρος: Τὸ χρονικό τοῦ αὐτονομιακοῦ ἀγώνα 101 έτη απο την αυτονομία

5 Νοεμβρίου 1912:

Ὁ ταγματάρχης χωροφυλακῆς Σπήλιος Σπυρομήλιος, μὲ σῶμα 2.000 ἀντρῶν, κυρίως Κρητῶν ἐθελοντῶν, ἀποβιβάζεται στὴ Χειμάρρα καὶ ἐλευθερώνει ἀπὸ τοὺς Τούρκους τὴν γύρω περιοχή. 

Δεκέμβριος 1912 - Μάρτιος 1913:

Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς ἀπελευθερώνει τὴν μία μετὰ τὴν ἄλλη, τὶς πόλεις τῆς Βορείου Ἠπείρου, ὑποδεχόμενος ὡς ἐλευθερωτὴς ἀπὸ τὸν ντόπιο πληθυσμό.

27 Δεκεμβρίου 1912:

Ἡ Διάσκεψη τοῦ Λονδίνου, ἀναγνωρίζει τὸ ἀνύπαρκτο ἕως τότε Ἀλβανικὸ Κράτος. 

Νοέμβριος 1913:

Διεθνὴς Ἐπιτροπὴ περιοδεύει σὲ πόλεις καὶ χωριὰ τῆς Βορείου Ἠπείρου, προκειμένου νὰ καθορίσει τὴν Ἐθνολογικὴ σύνθεση τῆς περιοχῆς καὶ νὰ ἀποφασίσει ἐὰν παραχωρηθεῖ στὴν Ἀλβανία. Οἱ πιέσεις καὶ οἱ ἐκβιασμοί, κυρίως Ἰταλῶν καὶ Αὐστριακῶν, πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, καθίστανται ἀπροκάλυπτοι. 

17 Δεκεμβρίου 1913:

Ὑπογράφεται τὸ πρωτόκολλο τῆς Φλωρεντίας, μὲ τὸ ὁποῖο ἡ Βόρειος Ἤπειρος παραχωρεῖται στὴν Ἀλβανία. Σύσσωμος ὁ Ἑλληνισμὸς ἀντιδρᾶ καὶ διαμαρτύρεται γιὰ τὴν κατάφωρη ἀδικία.

31 Ἰανουαρίου 1914:

Οἱ Πρέσβεις τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, ἀπαιτοῦν ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, τὴν ἄμεση ἀποχώρηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ἀπὸ τὴν Βόρειο Ἤπειρο, ἐκβιάζοντας ὅτι σὲ ἀντίθετη περίπτωση δὲν θὰ παραχωροῦνταν τὰ νησιὰ τοῦ Ἀνατολικοῦ...

Αἰγαίου στὴν Ἑλλάδα. 

25 Φεβρουαρίου 1914:

Ὁ πρωθυπουργὸς Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἀνακοινώνει στὴν Ἠπειρωτικὴ Ἐπιτροπὴ τὸ ἀμετάβλητο τῆς Εὐρωπαϊκῆς ἀπόφασης. Παράλληλα μὲ τὶς προτροπὲς νὰ μὴν λιποψυχήσουν καὶ νὰ κρατήσουν τὸν Ἐθνισμό τους, τοὺς καλεῖ νὰ συμμορφωθοῦν μὲ τὶς ἀποφάσεις τῶν Μεγάλων Δυνάμεων δίχως κάποια ἀντίσταση. Ἐν συνέχεια θὰ ὁριστεῖ ἡ 1η Μαρτίου ὡς ἡμερομηνία ἔναρξης τῆς ἀποχώρησης τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ἀπὸ τὴν Βόρειο Ἤπειρο. 

9 Φεβρουαρίου 1914:

Ἡ Πανηπειρωτικὴ Συνέλευση ποὺ πραγματοποιήθηκε στὸ Ἀργυροκάστρο στέλνει ἔντονη διαμαρτυρία στὶς Μεγάλες Δυνάμεις καὶ ἐκλέγει ἐπιτροπὴ ποὺ ἀναλάμβανει τὴν ἡγεσία τοῦ Αὐτονομιστικοῦ Ἀγῶνος. Ἔνοπλα τμήματα μὲ τὴν ἐπονομασία «Ἱεροὶ Λόχοι» ἀρχίζουν νὰ ὀργανώνονται στὶς πόλεις καὶ τὰ χωριὰ τῆς Βορείου Ἠπείρου. Τὴν ἴδια ἡμέρα ὁ ἀρχηγὸς τῶν Χειμαρριωτῶν Σπ. Σπυρομήλιος, καταργεῖ τὶς Ἑλλαδικὲς Ἀρχὲς καὶ κηρύσσει τὴν αὐτονομία τῆς Χειμάρρας. 

10 Φεβρουαρίου 1914:

Ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση διατάζει τὸν συνταγματάρχη Δ.Δούλη νὰ συλλάβει τὸν Σπ.Σπυρομήλιο, μὴ γνωρίζοντας ὅτι τόσο αὐτὸς ὅσο καὶ πλῆθος ἄλλων ἀξιωματικῶν, ἔχουν προσχωρήσει στὴν Βορειοηπειρωτικὴ Ἐπανάσταση. Φυσικὰ ὁ Δ. Δούλης ἀρνεῖται νὰ ἐκτελέσει τὴν διαταγή. 

16 Φεβρουαρίου 1914:

Σχηματίζεται προσωρινὴ Κυβέρνηση τῆς Αὐτονόμης Βορείου Ἠπείρου μὲ πρόεδρο τὸν Γεώργιο Χρηστάκη - Ζωγράφο. 

17 Φεβρουαρίου 1914:

Ὑψώνεται καὶ ἐπίσημα ἔξω ἀπὸ τὸ Ἀργυροκάστρο, ἡ σημαία τῆς Αὐτονομίας, παρουσία κλήρου, λαοῦ καὶ 2.000 ἐνόπλων. Τὴν ἴδια ἡμέρα στὴν Κορυτσὰ ὁ συνταγματάρχης Κοντούλης, ἀφοῦ προηγουμένως - ἀκολουθώντας τὶς ὑποδείξεις τῆς Ἑλλαδικῆς Κυβερνήσεως - εἶχε ἀπαγορεύσει τὴν συγκρότηση ἐνόπλων τμημάτων ἀπὸ τοὺς Βορειοηπειρῶτες, παραδίδει ἀμαχητὶ τὴν πόλη στοὺς Ἀλβανούς. Ἐν συνέχεια οἱ Ἀλβανοὶ ἐξαπολύουν ἕνα ἄγριο πογκρὸμ κατὰ τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν. 

18 Φεβρουαρίου 1914:

Ἡ περιοχὴ Κολωνίας παραδίδεται ἀπὸ τὸν συνταγματάρχη Κοντούλη μὲ πρωτόκολλο στοὺς Τουρκαλβανούς, οἱ ὁποῖοι ὑπὸ τὰ ἀπαθῆ βλέμματα Ὀλλανδῶν ἀξιωματικῶν προχωροῦν σὲ σφαγὲς κατὰ τῶν Ἑλλήνων. Ἐν συνέχεια ἀκολουθοῦν σκληρὲς συγκρούσεις μὲ τοὺς Βορειοηπειρῶτες ἐπαναστάτες. 

2 Μαρτίου 1914:

Μὲ τὴν ἀποχώρηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ἀπὸ τὴν περιοχὴ Χειμάρρας, 800 Τουρκαλβανοὶ ὑπὸ τὴν διοίκηση Ἰταλῶν ἀξιωματικῶν ἐπιτίθονται στὸ χωριὸ Βοῦνοι. Οἱ Βουνιῶτες ἀποκρούουν τὴν ἐπίθεση καὶ περνοῦν σὲ ἀντεπίθεση, τρέποντας σὲ ἄτακτη φυγὴ τὶς Ἀλβανικὲς ὀρδές. 

4 Μαρτίου 1914:

Πραγματοποιεῖται συνάντηση τοῦ ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν τῆς Βορείου Ἠπείρου μὲ τὸν ἀντιπρόσωπο τῆς Ἀλβανικῆς Κυβερνήσεως Ὀλλανδὸ ταγματάρχη Θόμφων. Μετὰ ἀπὸ δύο ἡμέρες ἄκαρπων συνομιλιῶν, οἱ συγκρούσεις ξαναρχίζουν. 

7 Μαρτίου 1914:

Μετὰ ἀπὸ λυσσώδης μάχες κοντὰ στὸ χωριὸ Κόδρα, οἱ Βορειοηπειρῶτες κυριολεκτικὰ διαλύουν τὶς Ἀλβανικὲς δυνάμεις, οἱ ὁποῖες ἀπωθοῦνται πρὸς τὸν βορρᾶ. 

15 Μαρτίου 1914:

Οἱ ἀριθμητικὰ ὑπέρτερες δυνάμεις τῶν Ἀλβανῶν, ὑπὸ τὴν διοίκηση Ὀλλανδῶν καὶ Ἰταλῶν Ἀξιωματικῶν, δέχονται θυελλώδη ἐπίθεση τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ Στρατοῦ στὴν περιοχὴ τῆς Κλεισούρας ποὺ εἶχαν καταλάβει. Οἱ Ἀλβανοὶ ἀναγκάζονται νὰ ὑποχωρήσουν. 

20 Μαρτίου 1914:

Οἱ Ἕλληνες τῆς Κορυτσᾶς, ἔχοντας ὑποστεῖ ἕνα μήνα ἄγριων διώξεων, ἐπαναστατοῦν καὶ καταφέρνουν νὰ ἀπελευθερώσουν τὴν πόλη. 

24 Μαρτίου 1914:

Λόγω τῆς καθυστέρησης ἐνισχύσεως τῶν Ἑλλήνων τῆς Κορυτσᾶς, μεγάλες Ἀλβανικὲς δυνάμεις ἀνακαταλαμβάνουν τὴν Κορυτσά. 2.500 ἔνοπλοι Βορειοηπειρῶτες διαφεύγουν καὶ ἑνώνονται μὲ τὸν ὑπόλοιπο Αὐτονομιστικὸ Στρατό. Θὰ ξαναδοῦν τὴν πολύπαθη πόλη τους, τρεῖς μῆνες ἀργότερα, ὅταν ὁ Στρατὸς τῆς Βορείου Ἠπείρου θὰ μπεῖ ἐλευθερωτὴς στὴν Κορυτσά. 

9 Ἀπριλίου 1914:

Ἐπίθεση 1.500 Ἀλβανῶν στὸ χωριὸ τῆς Χειμάρρας Πυλιούρι, ἀποκρούεται μὲ ἐπιτυχία. Οἱ Ἀλβανοὶ ὑποχωροῦν ἀφήνοντας πολλοὺς νεκροὺς καὶ αἰχμαλώτους. 

12 Ἀπριλίου 1914:

Οἱ Ἀλβανοὶ ἐπιτίθεται στὸ χωριὸ Παλιάσα τῆς Χειμάρρας. Ἀποκρούονται καὶ ὑποχωροῦν ἄτακτα πρὸς τὸν αὐχένα τῆς Λογαρᾶς. Ἐκεῖ πέφτουν σὲ ἐνέδρα ἀποσπάσματος Κρητῶν ἐθελοντῶν, τὸ ὁποῖο τοὺς ἀποδεκατίζει. Ὅσοι ἐπέζησαν συνελήφθησαν αἰχμάλωτοι. 

18 Ἀπριλίου 1914:

Μετὰ ἀπὸ ὑπόδειξη Ἰταλῶν καὶ Ὀλλανδῶν Ἀξιωματικῶν, Ἀλβανικὲς δυνάμεις ἐπιτίθονται καὶ καταλαμβάνουν τὸ στρατηγικῆς σημασίας φρούριο τοῦ Μπούσι, ἀποκόπτοντας ἔτσι τὴν ἐπικοινωνία τῆς Χειμάρρας μὲ τοὺς Ἁγίους Σαράντα. Δύο μῆνες ἀργότερα, ὁ Αὐτονομιστικὸς Στρατὸς τῆς Β. Ἠπείρου θὰ ἀνακαταλάβει τὸ φρούριο, ἀποκαθιστώντας τὴν ἐπικοινωνία Χειμάρρας - Ἁγίων Σαράντα. Σκληρὲς μάχες λαμβάνουν χώρα καὶ Β.Δ. τοῦ Ἀργυροκάστρου, κοντὰ στὸ μοναστήρι τοῦ Τσέπου. Ἡ νικηφόρα ἔκβαση τῶν μαχῶν θὰ κρίνει κατὰ μεγάλο βαθμὸ τὴν τύχη τοῦ Ἀγώνα. Οἱ Ἀλβανοὶ θὰ καταδιωχθοῦν σὲ μεγάλο βαθμὸ πρὸς τὸ βορρᾶ. 

25 Ἀπριλίου 1914:

Οἱ Βορειοηπειρωτικὲς δυνάμεις τῆς περιοχῆς Κολώνιας, ἐνισχυμένες ἀπὸ δύο μεγάλα σώματα Κρητῶν ἐθελοντῶν καὶ ἕνα Αἰτωλοακαρνάνων, μετὰ ἀπὸ τριήμερο συνεχῆ ἀγώνα, ἐκδιώκουν τὶς Ἀλβανικὲς δυνάμεις ἀπὸ ὁλόκληρη τὴν ἐπαρχία. Οἱ Ἀλβανοὶ ἀφήσουν πίσω πάνω ἀπὸ 500 νεκρούς, μὲ τὸν ἀρχηγὸ τους Wani Bey Starjia. Τὴν ἴδια ἡμέρα, ἀφοῦ ἡ Ἀλβανικὴ Κυβέρνηση δέχθηκε ὅλους τούς ὅρους τῶν Βορειοηπειρωτῶν, ὁρίζεται πενθήμερη ἀνακωχή, προκειμένου νὰ ξεκινήσουν στὴν Κέρκυρα διαπραγματεύσεις. 

26 Ἀπριλίου 1914:

Ξεκινοῦν στὴν Κέρκυρα οἱ διαπραγματεύσεις οἱ ὁποῖες θὰ καταλήξουν στὸ πρωτόκολλο τῆς Κέρκυρας. 

5 Μαΐου 1914:

Ὑπογράφεται τὸ πρωτόκολλο τῆς Κέρκυρας. Μὲ βάση αὐτὸ ἀναγνωρίζεται ἀπὸ τὶς Μ.Δυνάμεις, τὴν Ἀλβανία καὶ τὴν Ἑλλάδα, ἡ Αὐτονομία τῆς Β. Ἠπείρου, ὁ Ἑλληνικός της χαρακτήρας καὶ κατοχυρώνεται πλήρως ἡ θρησκευτική, γλωσσικὴ καὶ ἐκπαιδευτικὴ ἐλευθερία τοῦ πληθυσμοῦ της. 

Αὔγουστος 1914: Ἐνῶ ὁ Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ἔχει ἤδη ξεκινήσει, οἱ Δυνάμεις τῆς Ἀντὰντ δίνουν ἐντολὴ στὰ Ἑλληνικὰ Στρατεύματα νὰ προελάσουν στὴν Βόρειο Ἤπειρο ἐπιβάλλοντας τὴν τάξη. 

Ὀκτώβριος 1914:

Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς εἰσέρχεται γιὰ δεύτερη φορὰ ἐλευθερωτὴς στὴν Βόρειο ΄Ἤπειρο. 

Δυστυχῶς ἡ περίοδος ἐλευθερίας γιὰ τοὺς Βορειοηπειρῶτες, δὲν διαρκεῖ γιὰ πολύ. Δύο χρόνια ἀργότερα, ἡ Ἑλλάδα ὁλόκληρη σπαράσσεται ἀπὸ τὸν ἐθνικὸ διχασμό. Οἱ δύο πρωτεργάτες τοῦ θριάμβου τῶν Βαλκανικῶν πολέμων, ὁ βασιλιὰς Κωνσταντῖνος καὶ ὁ Ἐλ. Βενιζέλος, ὠθούμενοι ἔντεχνα ἀπὸ τοὺς «συμμάχους» μας, συγκρούονται χωρίζοντας τὴν Ἑλλάδα στὰ δύο. Οἱ Ἰταλοὶ καὶ οἱ Γάλλοι ἐν συνέχεια, ἐκμεταλλευόμενοι αὐτὴ τὴν κατάσταση, καταλαμβάνουν τὶς περιοχὲς τῆς Βορείου Ἠπείρου, ἐπιβάλλοντας τῶν ἑξαλβανισμὸ τοῦ πληθυσμοῦ της. Οἱ Ἑλληνικὲς δυνάμεις, μέσα στὴν δίνη τοῦ διχασμοῦ, συγκρούονται μεταξύ τους, ἀδιαφορώντας καὶ καταδικάζοντας τὴν μαρτυρικὴ Βόρειο Ἤπειρο, γιὰ ἄλλη μία φορὰ στὴν σκλαβιά.

Βορειοηπειρώτης

πηγή