Μετανεωτερική Ελλάδα και θρησκευτικότητα

Κατά την άποψή μας σύνολη η Ελλάδα του 21^ου αιώνα αποτυπώνεται στη δηλωτική πινακίδα Κ-14 του Κ.Ο.Κ.,  ο οποίος μας διευκρινίζει ότι:  «Οι πινακίδες αναγγελίας κινδύνου (Κ-1 μέχρι Κ-41) τοποθετούνται για να εφιστούν την προσοχή αυτών που χρησιμοποιούν τις οδούς για τους κινδύνους που υπάρχουν στην οδό προς την κατεύθυνση της κίνησής τους, ώστε να λαμβάνουν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα και, σε περίπτωση ανάγκης, να μειώνουν την ταχύτητα πορείας τους για να τους αποφεύγουν».[1]

Η πινακίδα Κ-14 (Kίνδυνoς από πτώση βράχων και από την παρoυσία τoυς στo oδόστρωμα) είναι δηλωτική του κινδύνου ενδεχόμενων κατολισθήσεων. Υπόρρητα η κρατική πινακίδα μεταβιβάζει την ευθύνη στον διερχόμενο οδηγό· είναι δική του ευθύνη η απόφαση να συνεχίσει να οδηγεί. Το κράτος, οι φορείς, οι ποικίλοι εμπλεκόμενοι, ολοκλήρωσαν ό,τι προέβλεπαν οι εθνικοί κανονισμοί. Τα υπόλοιπα είναι ευθύνη άλλου. Η συχνότατη παρουσία της πινακίδας Κ-14  στις ελληνικές εθνικές οδούς απαλλάσσει όλους από κάθε ευθύνη πλην του οδηγού, ο οποίος βρίσκεται ξαφνικά μπροστά στη μεγάλη απόφαση· συνεχίζει ή όχι να οδηγεί; Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρξουν θανατηφόρα ατυχήματα από τις σημασμένες κατολισθήσεις, τότε ενδέχεται να φταίει ο Θεός (sic!) ο οποίος τοποθέτησε το φονικό βουνό στην πορεία του οδηγού.[2]

            Η πορεία του ελληνικού κράτους και της κοινωνίας των πολιτών ακολούθησε τα βήματα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Η υπερκατανάλωση με την ταυτόχρονη απουσία παραγωγής και ανάπτυξης, το άγνωστο εργασιακό ήθος, η διαιώνιση της ημιμάθειας και η έλλειψη κινήτρου για ενέργεια οδήγησαν μαθηματικά στην πολιτιστική, ηθική και οικονομική κρίση που βιώνεται σήμερα στη χώρα.[3]

            Το ανώδυνο εργαλείο της ανθρωπογεωγραφίας, η μετονομασία της ονοματοθεσίας των οδών περιθωριοποιήθηκε, δείγμα ίσως της από – πολιτικοποίησης της Ελλάδας και συνεπώς των πολιτών της.[4] Η άποψή μας είναι ότι η κοσμική εξουσία δεν έχει διαμορφώσει νέο πλαίσιο «κατεύθυνσης» της ιστορικής συλλογικής μνήμης των νεοελλήνων εξαιτίας (ίσως) μιάς αποδυνάμωσης της έννοιας του έθνους και της ανάλογης περιθωριοποίησης του ελληνικού εθνικισμού. Στον θολό αιώνα της μετανεωτερικότητας η ενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης των νεοελλήνων μάλλον ξεχάσθηκε στα τέλη του 20^ου αιώνα.[5]

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ανάμεσα στις ενέργειες και δράσεις του ξεχώρισε για την ευρεία χρήση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ), την οποία επέλεξε ως δημοκρατική και άμεση επικοινωνία με τους πιστούς και το Κράτος.[6] O Habermas όμως, στο βιβλίο του «The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a Categrory of Bourgeois Society» υποστηρίζει ότι η δημοκρατική συζήτηση, ένας από τους σκοπούς της δημόσιας σφαίρας, εξαιτίας της ανάπτυξης των ΜΜΕ έχει απωλέσει ένα μεγάλο μέρος της δημοκρατικότητάς της. Η  κοινή γνώμη δεν διαμορφώνεται πλέον από τις ανοικτές δημοκρατικές συζητήσεις αλλά από την «χειραγώγηση» των ΜΜΕ.[7] Ο μακαριστός Χριστόδουλος συνήθιζε να επεμβαίνει σε εθνικά και γλωσσικά θέματα και προτιμούσε «την οικονομική παγκοσμιοποίηση όχι όμως την πολιτιστική». Το «δικαίωμα του τελευταίου πολίτη» για την έκφραση απόψεων για εθνικά θέματα εκφράζεται δημόσια μέσα από τον Αρχιεπισκοπικό βαθμό ενώ τονίζεται η «εθνική αποστολή της Εκκλησίας» με στόχο την ενδυνάμωση της εθνικοποίησης της Ορθοδοξίας.  Θέματα όμως, όπως αυτά της καθολικότητας και της αποστολικότητας της Εκκλησίας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης δεν επικοινωνούνται στους πιστούς αλλά ούτε και φαινόταν να απασχολούν την Εκκλησία της Ελλάδας.[8]

[1]Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.), Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, στο http://www. yme.gr/imagebank/categories/KOK_pdf.pdf,  ημερομηνία πρόσβασης,  9 Μαίου 2016.

[2]Σημειώνεται ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες συνήθως δεν αναγνωρίζουν την κατολίσθηση ως «φυσική καταστροφή»  και δεν αποπληρώνουν τις υλικές ζημιές.

[3]Κονδύλης, Ἡ παρακμή τοῦ Ἀστικοῦ Πολιτισμοῦ, σσ. 43-47.

[4]Η μόνη σημαντική αλλαγή ονοματοθεσίας κατά τον 21^ο αιώνα (έως σήμερα) είναι η αλλαγή της οδού Μεσολογγίου. Μετονομάσθηκε σε οδό Αλεξάνδρου Γρηγορόπουλου στα Εξάρχεια της Αθήνας. Δαλκαβούκης, «Η μεταπολίτευση στους δρόμους», σ. 53. Πρόσφατα μία ακόμα μετονομασία οδού, η οδός Παύλου Φίσσα προστέθηκε στο φάσμα των μετονομασιών.

[5]Δεν υφίσταται συλλογική μνήμη δίχως το πλαίσιο του χώρου. Μέσα από αυτόν ενεργοποιείται η φαντασία και η σκέψη των ανθρώπων συνεχώς. Halbwachs, Η συλλογική μνήμη, σσ. 167-168.

[6] Τα ΜΜΕ λειτουργούν με συγκεκριμένο πλαίσιο και χρησιμοποιούν εργαλειακή προσέγγιση. Δηλαδή η πρόκριση ενός θέματος σε «είδηση» είναι συνάρτηση από τον τόπο της κινητοποίησης ο οποίος επιλέγεται να καλυφθεί (επαρχία / πρωτεύουσα, αναπτυγμένοι / υπανάπτυκτοι λαοί, κ.ο.κ.) και από την πολιτική και κοινωνική συγκυρία της χρονικής στιγμής της «είδησης». Η μορφή μιάς δημόσιας εκδήλωσης για να προβληθεί από τα ΜΜΕ θα πρέπει να πληροί τρείς σχεδόν αλληλένδετους άξονες: α) της μαζικότητας της κινητοποίησης, β) την «καρναβαλική θεατρικότητα» που περιέχει και γ) τον βαθμό της «βίας», δηλαδή υλικές καταστροφές, συλλήψεις, τραυματισμούς κ.λ.π. Συνήθως, οι τρείς αυτοί άξονες προκύπτουν από σχεδιασμό και όχι αυθόρμητα, γιαυτό και το αντίτιμο της δημοσιότητας είναι η έλλειψη αυθορμητισμού. Τα ΜΜΕ επειδή είναι πρωτογενείς φορείς κοινωνικοποίησης συμβάλουν στη διατήρηση των υπαρχουσών ταξικών, εξουσιαστικών αλλά και ιεραρχικών ισορροπιών. Αυτό γίνεται με την κατασκευή ενός κλίματος αγωνίας για την επικείμενη είδηση, την περιγραφή της όποιας σύγκρουσης, τον απολογισμό της λήξης της σύγκρουσης ως προσωρινή επίλυση του προβλήματος και με την αναγγελία της επόμενης σύγκρουσης. Με τον τρόπο αυτό υφίσταται μια διαρκής εκκρεμότητα και ένας φόβος για νέες συγκρούσεις. Κωνσταντινίδου, «Η πολιτική ταυτότητα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», σσ. 60, 73-84

[7]Giddens, Κοινωνιολογία, σσ. 502-503.

[8]Καλαϊτζίδης, Ορθοδοξία και Ελληνισμός στη σύγχρονη Ελλάδα, σσ. 63-65, 111-112 και Νίκος Δεμερτζής, «Πολιτική και επικοινωνία: Όψεις εκκοσμίκευσης της Ορθοδοξίας» στο στο συλλογικό Θρησκείες και πολιτική στη νεωτερικότητα, Λίποβατς, Θ., Δεμερτζής, Ν., Γεωργιάδου, (επιμ.), μτφρ. Γ. Μερτίκας, Κ. Κουρεμένος (Αθήνα: Κριτική, 2002), σσ. 149-156.

πηγή