Η περί Αγγέλων διδασκαλία του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού

 

Κατά τον ιερό Δαμασκηνό ο Θεός είναι ο δημιουργός εξ ουκ όντων των αγγέλων. Οι άγγελοι είναι κτίσματα του Θεού, φέρουν όμως την εικόνα του Δημιουργού τους, ως λογικά και αυτεξούσια όντα. Είναι φύσεις ασώματες κάτι σαν πνεύμα η άϋλη φωτιά, σύμφωνα με τον Δαυΐδ. Λέγοντας ο Δαυΐδ για τους αγγέλους «Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα» θέλει να δείξει «το κούφον (=ανάλαφρο) και διάπυρον (=φλογερό) και θερμόν και τομώτατον (=κοφτερό) και οξύ περί την θείαν έφεσίν τε και λειτουργίαν, το ανωφερές αυτών και το πάσης υλικής επινοίας απηλλαγμένον»[1].

Ο άγγελος είναι φύση νοερά και λογική, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη, λειτουργός του Θεού, φύσει θνητή (μόνο το άκτιστον θείον είναι φύσει αθάνατον), χάριτι όμως αθάνατη. Σημειωτέον ότι ο άγγελος λέγεται ασώματος και άυλος συγκρινόμενος με τον άνθρωπο. Συγκρινόμενος με τον Θεό είναι παχύς και υλικός. Μόνο ο άκτιστος Τριαδικός Θεός είναι κατά κυριολεξίαν ασώματος και άυλος: «Άγγελος τοίνυν εστίν ουσία νοερά, αεικίνητος, αυτεξούσιος, ασώματος, Θεώ λειτουργούσα, κατά χάριν εν τη φύσει το αθάνατον ειληφυΐα, ης ουσίας το είδος και τον όρον ο κτίστης επίσταται Ασώματος δε λέγεται και αυλός, όσον προς ημάς· παν γαρ συγκρινόμενον προς τον Θεόν τον μόνον ασύγκριτον παχύ τε και υλικόν ευρίσκεται, μόνως γαρ όντως άϋλον το θείον εστί και ασώματον»[2].

Αξιοσημείωτα είναι επίσης όσα γράφει ο Δαμασκηνός επ’ αυτού: «Ασώματα δε και αόρατα και ασχημάτιστα κατά δύο τρόπους νοούμεν τα μεν κατ ουσίαν, τα δε κατά χάριν, και τα μεν φύσει όντα, τα δε προς την της ύλης παχύτητα. Επί Θεού μεν φύσει, επί δε αγγέλων και δαιμόνων και ψυχών χάριτι, και ως προς την της ύλης παχύτητα λέγεται»[3]. Επομένως λέγοντες ότι οι άγγελοι είναι νοερές ουσίες/φύσεις και αυλοί, οι ψυχές των ανθρώπων είναι νοερές ουσίες και άϋλες, ακόμη και οι δαίμονες είναι νοερές φύσεις και άϋλες, ουδόλως πρέπει να εκλάβομε αυτή τη νοητή φύση και άυλότητα με Νεοπλατωνική έννοια, ήτοι κατά κυριολεξίαν, αλλά με Χριστιανική, ήτοι κατά συνθήκην και λεγόμενες ως προς την παχύτητα του σώματος. Άλλωστε οι άγγελοι, οι δαίμονες και οι ανθρώπινες ψυχές είναι κτιστές εξ ουκ όντων φύσεις/ουσίες και ως εκ τούτου αδιάβατο οντολογικό χάσμα τους χωρίζει από το άκτιστον τριαδικόν θείον.

Ο άγγελος είναι, όπως μόλις ανωτέρω εσημειώσαμε, ουσία/φύση νοερά και λογική. Επειδή είναι φύση νοερά και λογική, είναι αυτεξούσιος/ελεύθερος. Ως κτιστή φύση είναι τρεπτή, δηλαδή υποκείμενη σε μεταβολή και αλλοίωση. Μόνος ο άκτιστος Θεός είναι άτρεπτος, ήγουν αναλλοίωτος και αμετάβλητος. Βέβαια ο άγγελος ως λογικός και ελεύθερος είναι εθελότρεπτος, όπως άλλωστε και ο άνθρωπος. Δύναται ο άγγελος να παραμείνει αγαθός, όπως εκ φύσεως επλάσθη από τον Θεό και να προοδεύσει στο αγαθό· δύναται όμως, ων αυτεξούσιος, να τραπεί και προς το κακόν, όπως οι εκπεσόντες άγγελοι. «Έστιν τοίνυν φύσις λογική νοερά τε και αυτεξούσιος, τρεπτή κατά γνώμην ήτοι εθελότρεπτος· πάν γαρ κτιστόν και τρεπτόν, μόνον δε το άκτιστον άτρεπτον, και παν λογικόν αυτεξούσιον. Ως μεν ουν λογική και νοερά αυτεξούσιος εστίν, ως δε κτιστή τρεπτή, έχουσα εξουσίαν και μένειν και προκόπτειν εν τω αγαθώ και επί το χείρον τρέπεσθαι»[4].

Ο άγγελος είναι ανεπίδεκτος μετανοίας, επειδή είναι ασώματος, εν αντιθέσει προς τον άνθρωπο πού είναι δεκτικός μετανοίας εξ αιτίας της σωματικής του ασθενείας. «Ανεπίδεκτος μετανοίας, ότι και ασώματος· ο γαρ άνθρωπος διά την του σώματος ασθένειαν της μετανοίας έτυχεν»[5]. Το σώμα είναι αυτό πού καθιστά δυνατή την μετάνοια στον άνθρωπο. Η έλλειψη σώματος καθιστά αδύνατη την μετάνοια στους αγγέλους. Οι άγγελοι βέβαια είναι δυσκίνητοι, αλλ’ όχι ακίνητοι προς το κακόν. Μετά την ενανθρώπιση του Θεού Λόγου, το Πάθος, τον Θάνατο και την Ανάστασή του είναι πλέον ακίνητοι προς το κακό. Εστερεώθησαν στο αγαθό και στην σταθερά προσεδρεία προς τον Θεόν[6].

Οι άγγελοι δέχονται τον φωτισμό και την αγιότητα από τον Θεό. Δεν συνιστούν οι ίδιοι αφ’ εαυτών πηγή φωτός και αγιασμού, αλλ’ έξωθεν δέχονται το φως και τον αγιασμό, εκ του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό είναι φώτα δεύτερα, όχι αρχίφωτα, και μεταδίδουν τον έξωθεν αυτοίς προσγενόμενον φωτισμό στους κατωτέρους ως προς την τάξιν αγγέλους και στους ανθρώπους βεβαίως. Διαφέρουν μεταξύ τους κατά την στάσιν και τον φωτισμόν. Παρατηρείται λοιπόν, όπως διδάσκει ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ακολουθεί επακριβώς ο ιερός Δαμασκηνός, μία πνευματική ιεραρχία στις ασώματες επουράνιες δυνάμεις κατά τρεις τριάδες/διακοσμήσεις/τάξεις: πρώτη τάξη είναι τα εξαπτέρυγα Σεραφίμ, τα πολυόμματα Χερουβίμ και οι Αγιώτατοι Θρόνοι, δεύτερη τάξη οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις και οι Εξουσίες και τρίτη οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι και οι Άγγελοι[7].

Ο ιερός Δαμασκηνός, ακολουθώντας τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, θεωρεί ότι οι άγγελοι εκτίσθησαν προ της κτίσεως του υλικού/αισθητού σύμπαντος: «Εγώ δε τω Θεολόγω Γρηγορίω συντίθεμαι έπρεπε γαρ πρώτον την νοεράν ουσίαν κτισθήναι και ούτω την αισθητήν και τότε εξ αμφοτέρων τον άνθρωπον»[8].

Οι άγγελοι έχουν ως τόπο διαμονής τους τον ουρανό και έργο τους είναι η δοξολογία και η υμνωδία του Θεού και η υπηρέτηση του θείου θελήματος. «Εν ουρανώ διατρίβουσι και εν έργον έχουσιν υμνείν τον Θεόν και λειτουργείν τω θείω αυτού θελήματι»[9]. Είναι ισχυροί και έτοιμοι προς την εκπλήρωση του θείου θελήματος, βρίσκονται αμέσως παντού (χωρίς να είναι πανταχού παρόντες, όπως ο Θεός), όπου τους καλεί ο Θεός χάρη στην ταχύτητα της φύσεώς τους, φυλάττουν μέρη της γης και προΐστανται εθνών και τόπων, όπως διετάχθησαν από τον Δημιουργό, οικονομούν αυτά πού αφορούν τους ανθρώπους και παντοιοτρόπως τους βοηθούν[10].

Οι άγγελοι ως κτίσματα είναι περιγραπτοί, καταλαμβάνουν ένα ορισμένο τόπο και μολονότι μπορούν να κινηθούν από τόπο σε τόπο με μεγάλη ταχύτητα δεν είναι πανταχού παρόντες. Η πανταχού παρουσία είναι ιδιότητα μόνου του Θεού. «Περιγραπτοί ότε γαρ εισίν εν τω ούρανω, ουκ εισίν εν τη γη, και εις την γην υπό του Θεού αποστελλόμενοι ουκ εναπομένουσιν εν τω ουρανώ… Νόες δε όντες εν νοητοίς τόποις εισίν, ου σωματικώς περιγραφόμενοι (ου γαρ σωματικώς κατά φύσιν σχηματίζονται ουδέ τριχή εισί διαστατοί), αλλά τω νοητώς παρείναι και ενεργείν, ένθα αν προσταχθώσι και μη δύνασθαι κατά ταυτόν ώδε κακείσε είναι και ενεργείν»[11].

Όμως καίτοι είναι περιγραπτοί, δεν είναι σωματικώς περιγραπτοί, όπως διαβάζουμε στο μόλις ανωτέρω χωρίο. Τουτέστι δεν έχουν σωματικό σχήμα, μορφή και είδος, αλλά προκειμένου να φανερωθούν στους ανθρώπους μετασχηματίζονται, λαμβάνουν συγκεκριμένο σχήμα και μορφή, ώστε να είναι καταληπτοί και ορατοί στους ανθρώπους, στους οποίους κατά θείαν προσταγήν έπιφαίνονται. Αορίστους δε λέγω· ου γαρ, καθό εισίν, επιφαίνονται τοις αξίοις, οις ο Θεός φαίνεσθαι αυτούς θελήσει, αλλ’ εν μετασχηματισμό), καθώς δύνανται οι ορώντες οράν»[12]. Επίσης «Μετασχηματίζονται δέ, προς όπερ αν ο δεσπότης κέλευση Θεός, και ούτω τοις ανθρωποις έπιφαίνονται και τα θεία αυτοίς αποκαλύπτουσι μυστήρια»[13].

Σημειώσεις:

1. Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως περί αγγέλων 1-10, τόμος Π, έκδοση Bonifatius Kotter, Βερολίνο 1973, σελ. 45.

2. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 45.

3. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 77.

4. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 46.

5. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 46.

6. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 47.

7. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 48.

8. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 48.

9. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ. 47

10. Ιωάννου Δαμάσκηνου, ένθ. αν., σελ 47

11. Ιωάννου Δαμάσκηνου, ένθ. αν.,

12. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ 46

13. Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν., σελ 47

Φώτιος Σχοινάς, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Πεμπτουσία/

H συγχωρητικὴ δύναμις του Μυστηρίου της Εξομολογήσεως και μέγα θαύμα των Αγίων Αρχαγγέλων.

Εἶναι καὶ ἄλλοι, οἱ ὁποῖοι διστάζουν καὶ διὰ τὸ Μυστήριον τῆς ᾿Εξομολογήσεως, ἄν πράγματι συγχωρῇ ἁμαρτίας καὶ ἕτεροι ἀμφιβάλλοντες διὰ τὴν ψυχοθεραπευτικήν του ἰδιότητα. ᾿Επ᾿ αὐτῶν τῶν περιπτώσεων θὰ διηγηθῶ ἐν τῷ παρόντι πονήματι περίπτωσιν,
ἧς ἐγενόμην αὐτόπτης καὶ πιστοποιῶ μετὰ φόβου Θεοῦ πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν.
Κατὰ τὸν ᾿Οκτώβριον τοῦ 1913 ὁ ᾿Επιτελάρχης τοῦ ᾿Εθνικοῦ μας Στρατοῦ, Στρατηγὸς Βίκτωρ Δούσμανης, μᾶς ἔστειλε συνοδείᾳ δύο στρατιωτῶν ἕνα ἀνεψιόν του ψυχοπαθῆ καὶ δαιμονιῶντα ἀπὸ πνεῦμα πύθωνος, ὡς ποτὲ ἡ ἐν Φιλίπποις μαντευομένη, καὶ ἐπιστολὴν πρὸς τὴν Μονήν μας [τὴν ῾Ιερὰν Μονὴν Διονυσίου ῾Αγίου ῎Ορους], ἐν ᾗ ἔλεγεν ὅτι ἐδῶ Πατέρες εἰς τὴν πατρίδα μου (Κέρκυραν) εἶναι τὸ καλλίτερον ψυχιατρεῖον της ῾Ελλάδος, καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ ὁ ἀνεψιός μου αὐτὸς ᾿Ιωάννης, ἀλλὰ δὲν εἴδομεν καμμίαν βελτίωσιν, μᾶς εἶπον
δὲ καὶ οἱ ἰατροὶ ὅτι ἐξήντλησαν ὅλα τὰ μέσα τῆς ᾿Επιστήμης, ὡς ἐκ τούτου ἀπεφασίσαμεν καὶ τὸν στέλλομεν εἰς τὰ ἅγια μέρη σας καὶ παρακαλοῦμεν νὰ τὸν δεχθῆτε καὶ νὰ τοῦ κάμετε ὅ,τι εἶναι δυνατὸν πνευματικῶς, ἴσως δι᾿ εὐχῶν σας λυπηθῇ ὁ Θεὸς καὶ ἡμᾶς καὶ αὐτὸν καὶ τὸν κάμῃ καλά. Τὸν ἐδέχθη ἡ Μονή μας, τόσον ἐκ καθήκοντος ὅσον καὶ ὡς συγγενῆ τοῦ Στρατηγοῦ, ὁ ὁποῖος ἦτο ὁ κυριώτερος συντελεστὴς τῶν νικηφόρων πολέμων τοῦ 1912 καὶ 1913 μετὰ τὸν– Βασιλέα Κωνσταντῖνον.
Τὸν ἔφερον οἱ στρατιῶται ἐλαφρῶς δεδεμένον, ἀλλὰ μᾶς εἶπον νὰ τὸν προσέχωμεν, διότι ἔχει τάσεις πρὸς φυγὴν καὶ δὲν ἔχει ἐπίγνωσιν τοῦ κινδύνου. ᾿Εφ᾿ ᾧ καὶ ἐνεκλείσθη εἰς δωμάτιον τοῦ Ξενῶνος μὲ παράθυρα σιδηρόφρακτα. ᾿Εκεῖ λοιπὸν μετέβαινον οἱ ῾Ιερεῖς καὶ
τοῦ ἐδιάβαζον εὐχὰς καὶ ἐξορκισμούς, πρὸς τοὺς ὁποίους ἐφέρετο ἡσύχως, ὅταν ὅμως εἶχε κρίσεις ἐφώναζεν, ἐβλασφήμει καὶ ἐλύετο ἐκ τῶν δεσμῶν παραδόξως. Πρὸς τοῦτο ἔφερον μίαν ἡμέραν τὸν λεμβοῦχον τῆς Μονῆς, ὁ ὁποῖος τὸν ἔδεσε μὲ ναυτικοὺς κόμβους δυσλύτους, ἀλλὰ καὶ πάλιν ἐντὸς λεπτῶν ἐλύετο αὐτομάτως.
῾Οδηγούμενος δὲ καὶ ὑπὸ τοῦ δαιμονικοῦ πνεύματος, μόλις ἔβλεπε ἀδελφὸν μεταβαίνοντα πρὸς ἐπίσκεψίν του, τοῦ ἔλεγε τὸ παρελθόν του, ἰδίᾳ τὰς ἀνεξομολογήτους ἁμαρτίας. ᾿Αρχοντάρης ξενοδόχος συνέπεσε νὰ εἶναι τότε νεαρὸς Μοναχός, ἐπὶ ἔτη ἐργασθεὶς εἰς
ξενοδοχεῖα καὶ ἑστιατόρια τῶν ᾿Αθηνῶν, ὁ ὁποῖος καὶ τοῦ ἐπήγαινε τὰ χρειώδη ἐκεῖ εἰς τὴν φυλακήν, ἀλλὰ ἤκουε παρ᾿ αὐτοῦ κάθε φορὰν Φιλιππικοὺς διὰ τὸν πρότερόν του κοσμικὸν βίον. Μετέβην καὶ ἐγὼ μίαν ἡμέραν μαζί του καὶ μόλις μᾶς εἶδεν ἤρχισεν ἀμέσως νὰ τοῦ
λέγῃ ἐπὶ λέξει: «῾Ορῖστε μοῦτρα διὰ μεγαλόσχημος καλόγηρος. Δὲν θυμᾶσαι βρέ, τὶ ἔκαμες ἐκεῖ στὰ παγκάκια τοῦ Ζαππείου; Στὰ ξενοδοχεῖα, καὶ ἄλλα χειρότερα».
῞Οταν ἐφύγαμε, μοὶ λέγει ὁ ἀδελφός: «Δὲν ξαναπάγω, θὰ εἰπῶ στὸν Γέροντα νὰ στείλῃ ἄλλον νὰ τὸν ὑπηρετῇ. Κάθε φορὰ ποὺ μὲ βλέπει, μὲ ρεζιλεύει». Τὸν ἐρώτησα: «῎Εχονται ἀληθείας αὐτὰ ποὺ λέγει ἤ γαυγίζει συνεργίᾳ τοῦ δαίμονος;». Μοὶ λέγει μετὰ λύπης:
«Δυστυχῶς εἶναι ὅπως τὰ λέγει». Τὸν ἐρωτῶ καὶ πάλιν: «Δὲν ἐξωμολογήθης αὐτὰ τὰ ἁμαρτήματα;» «Δὲν τὰ ἐξωμολογήθηκα», ἀπήντησε στενάζοντας, «ἐντρέπομαι». Τότε τοῦ λέγω: «Νὰ σηκωθῇς ἀμέσως νὰ πᾷς εἰς τὸν παπα-Νεόφυτο στὴν Σκήτην καὶ νὰ ἐξομολογηθῇς καταλεπτῶς, νὰ φύγῃ τὸ βάρος ἀπὸ ἐπάνω σου καὶ νὰ μὴ δύναται ὁ
δαίμων νὰ σὲ στηλιτεύῃ».
Μὲ ἤκουσε καὶ ἐπῆγεν, ἐπιστρέφοντας ἦλθε καὶ μὲ ἐπῆρε καὶ ἐπήγαμε μαζὶ εἰς τὸν δαιμονιζόμενον. Μόλις μᾶς εἶδε, τοῦ λέγει:
«Τώρα θὰ σὲ ἀρχίσω πάλιν ἀπὸ τὸ ἐξώφυλλο τοῦ καταστίχου καὶ θὰ σοῦ τὰ ψάλω ὅπως πρέπει». Μετὰ μικρὸν ὅμως καὶ ἀγριεμένος, ἄρ- χισε νὰ φωνάζῃ: «Δὲν βλέπω τίποτα· ποιός τὰ ἔσβησε; ποιός σὲ συμβούλεψε; τί νὰ σὲ κάνω τώρα, δὲν βλέπω τίποτε μέσα στὸ κατά-
στιχο»… ᾿Εμείναμεν ἀμφότεροι ἐνεοὶ καὶ μετὰ δακρύων ἐδοξάσαμεν τὸν Πανάγαθον Θεόν, τὸν οἰκονομοῦντα τὴν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων διὰ τῆς ᾿Εξομολογήσεως.
* * *
Δὲν δύναμαι δὲ νὰ σιωπήσω καὶ τὸ γενόμενον τότε θαῦμα τῶν ῾Αγίων ᾿Αρχαγγέλων εἰς τὸν δυστυχῆ αὐτὸν δαιμονιζόμενον.
῏Ητο ἡ ἀγρυπνία τῆς ἑορτῆς τῶν ῾Αγίων ᾿Αρχαγγέλων καὶ ἐν ἀρχῇ ταύτης ὡμίλησεν ὁ μακαριστὸς Γέροντάς μας, ὁ Καθηγούμενος, πρὸς τοὺς Πατέρας, ὅτι θὰ κατεβάσωμεν ἐντὸς ὀλίγου εἰς τὴν ᾿Εκκλησίαν τὸν ἀδελφὸν ᾿Ιωάννην καὶ νὰ παρακαλέσητε ὅλοι νὰ τὸν λυπηθῇ ὁ Θεὸς καὶ οἱ ῞Αγιοι ᾿Αρχάγγελοι νὰ ἀπαλλαγῇ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ Σατανᾶ, εἰς ἐμὲ δὲ καὶ ἕτερον συνομήλικον ἀδελφὸν ἀνέθεσε νὰ τὸν φέρωμεν εἰς τὴν ᾿Εκκλησίαν καὶ νὰ τὸν προσέχωμεν, ἵνα μὴ ἀτακτήσῃ ἤ μᾶς φύγῃ. Τὸν ἐφέραμεν καὶ ἐκάθησεν εἰς ἕνα στασίδι εἰς τὰ λεγόμενα τῶν ἀρχαρίων καὶ ἡμεῖς στεκόμεθα ἑκατέρωθεν διὰ πᾶν ἐνδεχόμενον. ῎Εμεινε σχετικῶς ἢσυχα, μόνον κατὰ περιόδους μουρμούριζε καὶ ὅταν εἰς τὴν Λιτὴν τὸν ἐμνημόνευσεν εἰδικῶς ὁ ῾Ιερεύς, ἔβγαλε φωνὴν ὡς μουγκρητὸν ἀσυνάρτητον.
Εἰς τοὺς αἴνους τὸν ἐπήγαμεν καὶ χαιρέτησε τὴν εἰκόνα τῶν ῾Αγίων ᾿Αρχαγγέλων, καὶ ὅταν τὸν φέραμε στὸ στασίδι του ἄρχισε ν᾿ ἀνησυχῇ καὶ νὰ σηκώνεται διὰ νὰ φύγῃ. Τὸν προσέχαμεν καὶ μὲ τὸ καλὸ τὸν ἡσυχάζαμεν, ἀλλ᾿ ὅταν ἐψάλλετο τὸ δοξαστικὸν τοῦ ᾿Αρχαγγέλου Μιχαὴλ
«῞Οπου ἐπισκιάσει ἡ χάρις σου ᾿Αρχάγγελε, ἐκεῖθεν τοῦ διαβόλου διώκεται ἡ δύναμις»,
τότε ὡς ἀστραπὴ φεύγει ἀπὸ ἀνάμεσά μας καὶ διὰ τῆς μικρᾶς πύλης τῆς Λιτῆς, ὁπό-
θεν οὐδέποτε εἶχε διέλθει, κατηυθύνετο πρὸς τὸν ἐξώστην τὸν πρὸς τὴν θάλασ-
σαν, ὕψους ἑκατὸ περίπου μέτρων. ᾿Ετρέξαμεν, ὡς καὶ ἄλλοι Πατέρες, μὲ τὴν ἀπόγνωσιν ὅτι πηγαίνει νὰ γκρεμισθῇ. ᾿Αλλ᾿, ὤ τῆς χάριτός σας, ἀξιύμνητοι ᾿Αρχάγγελοι! ᾿Εκεῖ εἰς ἀπόστασιν μικρὰν ἀπὸ τῆς Λιτῆς, εἰς τὴν κάμαραν, ὅπως τὴν λέγομεν, εἶναι θολωτὴ ἁψίς, ἔνθεν δὲ καὶ ἔνθεν αὐτῆς εἶναι ἐζωγραφισμένοι οἱ ῞Αγιοι ᾿Αρχάγγελοι. ᾿Εκεῖ εἰς τὸ μέσον τὸν προφθάσαμεν ὄρθιον καὶ ἀκίνητον. Τὸν ἐρωτήσαμεν ἀσθμαί νοντες: «Τί ἔπαθες Γιάννη;» «Δὲν ἔπαθα τίποτε», μᾶς λέγει, «ἔγινακαλά, οἱ ῞Αγιοι ᾿Αρχάγγελοι μὲ κάμαν καλά», καὶ σταυροκοπηθεὶς ἠσπάσθη τὰς Εἰκόνας των. Τὸν ἐπήγαμε μετὰ χαρᾶς εἰς τὴν ᾿Εκκλησίαν, μετὰ εἰς τὴν Λειτουργίαν καὶ τὴν Τράπεζαν. ῏Ητο ἢσυχος, σωφρονῶν καὶ ἱματισμένος, ὡσὰν νὰ μὴ ἦτο αὐτὸς ὁ ἄγριος πρώην καὶ ἀπρόσιτος.
῎Εμεινε 3-4 ἡμέρας καὶ κατόπιν τὸν ἐπῆγα εἰς τὴν Δάφνην τὴν ἡμέραν ποὺ διήρχετο ἀτμόπλοιον, ἐπιβιβάσας αὐτόν, μὲ παράκλησιν πρὸς τὸν πλοίαρχον, ὅπως τηλεφωνήσῃ ἐκ Πειραιῶς πρὸς τὸν Στρατηγὸν καὶ τὸν παραλάβῃ, ὅπερ καὶ ἐγένετο, μετ᾿ ὀλίγας δὲ ἡμέρας
ἐλάβομεν ἐπιστολὴν εὐχαριστήριον τοῦ Στρατηγοῦ καὶ ὅτι ὀ ἐν λόγῳ ἦτο καλά.
* * *
Κατόπιν τούτου ἐπαφίεται εἰς τὴν ὀρθοφροσύνην τοῦ ἀναγνώστου, νὰ κρίνῃ τὴν συγχωρητικὴν δύναμιν τοῦ Μυστηρίου τῆς ᾿Εξομολογήσεως…
(*) Βλ. ᾿Αρχιμανδρίτου Γαβριὴλ (†), ῾Οδηγὸς Πνευματικοῦ καὶ ἐξομολογουμένου,
σελ. 88-91, ῎Εκδοσις δʹ, «᾿Ορθοδόξου Τύπου», ᾿Αθῆναι 1990.-Περιοδικό Άγιος Κυπριανός

Ο φύλακας-άγγελος της Αγίας Τραπέζης

Κάποιο βράδυ ένας ιερέας, πήγε κάπως αργά στην εκκλησία, γιατί είχε ξεχάσει κάτι που έπρεπε οπωσδήποτε να το πάρει, ξεκλείδωσε την πόρτα και μπήκε μέσα. Ήταν σκοτεινά. Από την Ωραία Πύλη, την οποία είχε ξεχάσει ανοιχτή {δεν είχε τραβήξει την κουρτίνα), βλέπει έναν αστραφτερό Αγγελο με ξίφος πύρινο στο χέρι, να στέκεται δίπλα στην Αγία Τράπεζα!Τρόμαξε τόσο πολύ, που τράπηκε σε φυγή! Φοβήθηκε! Φτάνοντας στον Νάρθηκα (ο Ναός ήταν μεγάλος), ακούστηκε μία φωνή: "Στάσου!" Στάθηκε, λοιπόν, κοκκάλωσε, μαρμάρωσε! Μη φοβάσαι, του είπε πολύ γλυκά η φωνή. Είμαι ο Αγγελος - φύλακας του Ναού. Όταν μία Τράπεζα σε έναν Ναό καθαγιάζεται και γίνεται Αγία, ο Κύριος, ο Παντοκράτωρ, ο Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων, τοποθετεί έναν ακοίμητο Αγγελο - φύλακα δίπλα στην Αγία Τράπεζα.
Σε όλη αυτή τη διάρκεια που έλεγε ο Αγγελος αυτά στον ιερέα, αυτός ήταν ακίνητος στον Νάρθηκα και άκουγε έντρομος, με την πλάτη προς το Ιερό.Και συνέχισε με ακόμη πιο γλυκιά φωνή ο Άγγελος:Έλα, γύρισε, κλείσε σε παρακαλώ την Ωραία Πύλη, που ξέχασες ανοιχτή. (Ο Αγγελος είπε στον ιερέα "σε παρακαλώ". Πόσοι από εμάς λέμε στον συνάνθρωπο μας "σε παρακαλώ;" Πόσοι;).
Γύρισε ο ιερέας, (του είχε φύγει ο φόβος, μέσα του βασίλευε γαλήνη) και δεν είδε πλέον τον Αγγελο. Προχώρησε διστακτικά, αλλά τώρα χωρίς φόβο,με σεβασμό. Με δέος έπιασε την κουρτίνα της Ωραίας Πύλης και σιγά - σιγά την έκλεισε.Μέσα του όμως άρχισε να αναρωτιέται: "Μην ήταν φαντασία μου; Μήπως ονειρευόμουν; Μήπως έχω παραισθήσεις;".Ως απάντηση, όμως, άκουσε μυριάδες Αγγελικές φωνές να ψάλλουν το"Άξιον εστί". Δεν άντεξε στο άκουσμα της γλυκιάς αυτής αγγελικής ψαλμωδίας και λιποθύμησε! Έπεσε κάτω! Όταν ύστερα από λίγο συνήλθε, πήγε σπίτι του και δεν μίλησε σε κανέναν.Μετά από 15 χρόνια διηγήθηκε το συμβάν, λίγο πριν πεθάνει.
Έτσι, σε κάθε Ναό, δίπλα στην Αγία Τράπεζα, υπάρχει ένας Άγγελος, που εμείς δεν τον βλέπουμε, αλλά εκείνος μας παρακολουθεί σιωπηλά !!!

πηγή : http://proskynitis.blogspot.com

Η Σύναξις των αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών αγίων ασωμάτων και ουρανίων ταγμάτων (8 Νοεμβρίου)

 

Η Σύναξις των αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών αγίων ασωμάτων και ουρανίων ταγμάτων (8 Νοεμβρίου)

Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη

«Ο Μιχαήλ ο διαπρεπέστατος Ταξίαρχος των ασωμάτων Δυνάμεων, και κατά την Παλαιά Διαθήκη και κατά την Καινή της χάριτος, έδειξε και δείχνει τις πολλές χάριτες και ευεργεσίες του στο ανθρώπινο γένος. Όταν λοιπόν ο αντίπαλος και εχθρός της σωτηρίας μας επαναστάτησε κατά του Δημιουργού και φέρεται να είπε το πρωτοφανές «Θα βάλω τον θρόνο μου πάνω από τις νεφέλες» και καυχήθηκε με το «θα γίνω όμοιος με τον Ύψιστο», τότε ξέπεσε από το αρχαγγελικό αξίωμα, όπως λέει ο Κύριος «Έβλεπα, λέει, τον σατανά να έχει πέσει από τον ουρανό σαν αστραπή», όπως τα ίδια με αυτόν έπαθε, λόγω της αλαζονείας του, και το υπό αυτόν τάγμα αγγέλων.

Αυτός λοιπόν ο πανσέβαστος, φυλάσσοντας σαν πιστός δούλος την ευγνωμοσύνη του προς τον Κύριο, και δείχνοντας την πολλή φροντίδα του για το δικό μας ανθρώπινο γένος, τάχθηκε από τον Παντοκράτορα να είναι ο πρώτος των νοερών και Αρχαγγελικών τάξεων. Διότι όταν είδε τον αποστάτη να έχει πέσει, μάζεψε τους χορούς των Αγγέλων και αφού είπε «Πρόσχωμεν», ας προσέξουμε, ύμνησε με δυνατή φωνή τον Κύριο των όλων, σαν να έλεγε: Ας προσέξουμε εμείς που είμαστε κτιστοί τι πάθανε αυτοί που μέχρι τώρα ήταν φως μαζί με εμάς και τώρα γίνανε σκοτάδι. Αυτή η συγκρότηση λοιπόν ονομάστηκε Σύναξις των Αγγέλων, δηλαδή προσοχή και ομόνοια και ένωση. Αυτός λοιπόν ο μέγας προστάτης και ευεργέτης της σωτηρίας μας, κάνοντας διαρκώς και περισσότερες και πιο εκτεταμένες σωτηριώδεις ευεργεσίες προς όλους, φαίνεται να εμφανίζεται σε πολλούς. Φάνηκε δηλαδή στον Αβραάμ και τον Λώτ κατά την καταστροφή των Σοδόμων. Φάνηκε στον Ιακώβ, όταν προσπαθούσε να ξεφύγει από τον αδελφό του. Προπορευόταν του λαού των Ισραηλιτών, όταν λυτρώνονταν και ελευθερώνονταν από τη σκληρή δουλεία των Αιγυπτίων. Φάνηκε στον Βαλαάμ που πήγαινε να καταρασθεί τον Ισραήλ. Προς τον Ιησού του Ναυή που ζητούσε να μάθει είπε: «Εγώ είμαι ο αρχιστράτηγος του Κυρίου, μόλις έφτασα». Αυτός και τους ποταμούς που αφέθηκαν ελεύθεροι από τους δυσσεβείς κατά του αγιάσματος και του προσκυνήματος, τους οδήγησε αλλού, κάνοντας άνοιγμα στη γη. Κι είναι πολλά άλλα ακόμη στη θεόπνευστη Γραφή που ιστορούνται γι’ αυτόν. Για τον λόγο αυτό ακριβώς και εμείς, προβάλλοντάς τον προστάτη και φύλακα της ζωής μας, εορτάζουμε την πάνσεπτη τώρα πανήγυρή του, εκζητώντας με τις προστασίες και τις πρεσβείες του και κατά τον παρόντα αιώνα να βρούμε απολύτρωση από τις δυσχέρειες, και κατά τον μέλλοντα να καταξιωθούμε της επουράνιας χάρης και τάξης. Αμήν.»

Ο άγιος υμνογράφος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, με δυνατή πίστη και γνώση της όλης της Αγίας Γραφής, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, μας ανοίγει τα μάτια να δούμε νοερώς τον πνευματικό κόσμο των αγγέλων και αρχαγγέλων, όπως και των λοιπών επουρανίων δυνάμεων ασωμάτων. Να δούμε δηλαδή εκείνη τη δημιουργία του Θεού, η οποία προηγήθηκε της υπόλοιπης κτιστής δημιουργίας και του ανθρώπου, δημιουργία τέτοια που βρίσκεται σε απόλυτη υπακοή προς το θέλημα του Θεού και σε διαρκή δοξολογία του αγίου ονόματός Του. Κατεξοχήν όμως τονίζει τη θέση και το έργο των αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Και για μεν τον Μιχαήλ προβάλλει τον τριπλό χαρακτηρισμό, όπως κάνει άλλωστε σε κάθε αναφορά σ’ αυτόν, όπως στο γνωστό εν Χώναις θαύμα του, του παραστάτη, του πρωτοστάτη και του προστάτη, δηλαδή ότι ο άγιος Μιχαήλ είναι «παραστάτης της Τρισηλίου θεότητος φαιδρότατος», «πρωτοστάτης των ταξιαρχιών των αγγέλων», και βεβαίως «ημέτερος προστάτης», «καθ’ εκάστην μεθ’ ημών πορευόμενος και φυλάττων τους πάντας εκ πάσης του διαβόλου περιστάσεως». Για δε τον άγιο Γαβριήλ υπενθυμίζει ότι ήταν εκείνος ο οποίος «ανεκάλυψεν ημίν θείον και μέγα όντως μυστήριον»: «να σωματούται ο ασώματος Θεός εν μήτρα Παρθενική και να γίνεται άνθρωπος εις το σώσαι τον άνθρωπον», και πριν ακόμη από αυτό «να φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της γεννήσεως τέκνου στον Ζαχαρία τον ιερέα», ώστε «να γεννηθεί η φωνή του Λόγου, ο Ιωάννης».

Ο σκοπός όμως της εορτής της συνάξεως των αγγελικών δυνάμεων, κατά τον άγιο υμνογράφο, δεν είναι μόνον η γνώση του πνευματικού αυτού κόσμου και η έκφραση ευγνωμοσύνης μας για τις πολλές και ποικίλες ευεργεσίες τους απέναντι στο ανθρώπινο γένος. Το προέχον γι’ αυτόν είναι εκείνη η δική μας πρακτική, η οποία όντως τους ευχαριστεί και η οποία δεν είναι άλλη από τη μετάνοιά μας: να φύγουμε από την αμαρτία και να ζήσουμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Διότι «την ημών σωτηρίαν αδιαλείπτως πρεσβεύουσιν και τη μετανοία συγχαίρουσι». Για τη σωτηρία μας πρεσβεύσουν πάντοτε στον Θεό και χαίρονται για τη μετάνοιά μας. Από την άποψη αυτή, ο κύριος σκοπός της εορτής τους είναι η πρόκληση της βουλήσεώς μας να τους μιμηθούμε: να ζούμε και εμείς, όσο είναι δυνατόν, ως άγιοι στον κόσμο, νεκρώνοντας μέσα μας κάθε αμαρτωλή κίνηση. «Οι επί γης μιμησώμεθα ως εφικτόν τούτων την αγιότητα, νεκρούντες πάντα τα μέλη τα της σαρκός». Κι όπως το λέει κι αλλιώς ο ποιητής: «Των αγγέλων ζηλώσωμεν τον βίον, και τας φρένας πτερώσωμεν εις ύψος, και συν αυτοίς αϋλως αναμέλψωμεν, Κύριον υμνούντες και υπερυψούντες εις πάντας τους αιώνας». Δηλαδή: Ας ζηλέψουμε τον βίο των αγγέλων, και ας δώσουμε φτερά στο νου μας να φτάσουμε ψηλά, ώστε μαζί με αυτούς να υμνήσουμε με άυλο τρόπο τον Κύριο, υμνολογώντας Τον και υπερυψώνοντάς Τον εις πάντας τους αιώνας.

Αφήνοντας κατά μέρος σπουδαιότατα σημεία της έμπνευσης του αγίου ποιητή, θα επισημάνουμε κάτι που έχει άμεση σχέση και με την κρίση που διερχόμαστε ως κοινωνία και έθνος. Στο δεύτερο ανάγνωσμα του εσπερινού της εορτής, παρμένο από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «Κριταί» (κεφ. 6, 6, 11- 24), διαβάζουμε για το πώς κλήθηκε ο κριτής Γεδεών από άγγελο Κυρίου, προκειμένου να σώσει το έθνος του που χειμαζόταν από τις διαρκείς επιθέσεις των Μαδιανιτών. Ο άγγελος ήλθε και κάθισε κάτω από μία βαλανιδιά, βλέποντας τον νεαρό Γεδεών, που ετοιμαζόταν να φύγει και εκείνος, λόγω της κυριαρχίας των εχθρών του Ισραήλ. Του φανερώθηκε τότε λέγοντάς του ότι ο Κύριος που είναι ο παντοδύναμος Θεός είναι μαζί του. Ο Γεδεών εκφράζει τη λογική απορία: Αν είναι ο Κύριος μαζί μας, γιατί τότε μας βρήκαν τα κακά αυτά; Και πού είναι όλα τα θαυμάσιά Του, όσα μας διηγήθηκαν οι πατέρες μας, που έκανε για να μας βγάλει από την Αίγυπτο; Άρα τώρα μας έκανε ο Θεός πέρα και μας παρέδωσε στα χέρια της χώρας της Μαδιάμ. Ο άγγελος δεν δίνει άμεση απάντηση στον προβληματισμό του Γεδεών. Του δίνει όμως τη λύση: Εσύ θα πας με τη δύναμη του Θεού και θα σώσεις τον Ισραήλ από τα χέρια της Μαδιάμ. Ιδού λοιπόν, σου ανέθεσα αυτήν την αποστολή. Ο Γεδεών δεν «παραδίδεται» εύκολα. Και πάλι απορεί: μα η δική μου οικογένεια είναι πολύ μικρή μέσα στη φυλή του Μανασσή και εγώ είμαι ο μικρότερος στο σπίτι του πατέρα μου. Ο άγγελος δεν του αφήνει άλλο περιθώριο: Ο Κύριος θα είναι μαζί σου και θα κτυπήσεις τον Μαδιάμ σαν να είναι ένας άνθρωπος. Κι αφού βεβαιώνεται ο Γεδεών ότι όντως η κλήση είναι από τον Θεό, «δοκιμάζοντας» τον άγγελο και με σημάδι, πείθεται και πράγματι με τη βοήθεια του Θεού και με σχέδιο πέραν της απλής λογικής, νικά τους Μαδιανίτες.

Γιατί λέμε ότι το περιστατικό σχετίζεται και με τη δική μας την κρίση; Μα για τον ευνόητο λόγο ότι και εμείς ταλαιπωρούμαστε από δυνάμεις που μας ταλαιπωρούν και μας οδηγούν, όπως τότε τους Ισραηλίτες, σε εξαθλίωση. Κι ενώ φαίνεται ότι ο Θεός δεν είναι μαζί μας, δηλαδή κατά κάποιον τρόπο ότι μας έχει εγκαταλείψει, όμως μάλλον έχει ξεκινήσει να απεργάζεται τη σωτηρία μας μέσω αγγέλων του, με τρόπο όμως που το ανθρώπινο μυαλό δεν φτάνει. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι η λύση θα ερχόταν στους Ισραηλίτες τότε, 1100 περίπου χρόνια π.Χ., από ένα νεαρό παλληκάρι, αλλά έχοντας τη δύναμη του Θεού; Το ίδιο ίσως και τώρα: η λύση μάλλον θα έρθει από εκεί που δεν το περιμένουμε. Δεν ξέρουμε τι είναι αυτό, αλλά δύο πράγματα φαίνονται να είναι σίγουρα: πρώτον, ότι αυτό που θα μας σώσει, προς το παρόν είναι κάτι που ούτε καν κανείς το υποψιάζεται – σαν τη σωτηρία του κόσμου που ήλθε μέσα από ένα βρέφος στο πιο άσημο χωριό της Ιουδαίας – δεύτερον, ότι η σωτηρία μας δεν πρόκειται να έλθει από τους υψηλά ισταμένους, από τις δυνάμεις που φαίνονται να έχουν τη δύναμη. Άλλωστε ο λόγος του Θεού διαρκώς εξαγγέλλει: «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία».

Ακολουθείν

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ο Πανορμίτης και οι Συμιακοί

Κείμενο. ΕΛΕΝΗ ΖΑΧΑΡΙΟΥ – ΜΑΜΑΛΙΓΚΑ Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος θεωρήθηκε από τους Ιουδαίους Προστάτης του Ισραήλ, από τους Χριστιανούς Προστάτης του Νέου Ισραήλ ,δηλαδή της Εκκλησίας του Χριστού και στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Προστάτης του Αυτοκράτορα και ταυτόχρονα Προστάτης του βυζαντινού στρατού ως Αρχιστράτηγος των ουρανίων στρατιών , των αγγέλων. Από τον 5ο , ίσως και από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, άρχισαν οι φιλόθρησκοι Χριστιανοί να αφιερώνουν ναούς στους αγγέλους. Σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη το <<Μιχαήλιον>> ιερό αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Στη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στις Χώνες της Φρυγίας , κοντά στις αρχαίες Κολοσσές, όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ πραγματοποίησε μέγα θαύμα, <<Το εν Χώναις θαύμα>> , ιδρύθηκε λαμπρότατος ναός αφιερωμένος στη χάρη Του , στον οποίο επραγματοποιούντο πολλά θαύματα. Σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία , με εστία τη Φρυγία , οι πιστοί ευλαβούντο πολύ τους αγγέλους και ιδιαίτερα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ , έφθασε δε μια μερίδα , τον 4ο μ.Χ. αιώνα, να απονέμει στους αγγέλους λατρευτική προσκύνηση. Έτσι αναφάνηκε εκεί η αγγελολατρία που οι οπαδοί της , οι αγγελικοί , λάτρευαν τους αγγέλους , αντί να τους απονέμουν τιμητική μόνο προσκύνηση. Η Εκκλησία με τη Σύνοδο της Λαοδικείας το 363 μ.Χ. καταδίκασε ως αίρεση την αγγελολατρία με το 35ο Κανόνα της και τους αγγελικούς ως αιρετικούς. Διακήρυξε δε, ότι μόνο στο Θεό αρμόζει λατρεία , ενώ στους αγγέλους και τους αγίους απονέμεται τιμητική μόνο προσκύνηση. Απόηχος του μεγάλου σεβασμού των Χριστιανών της Μικράς Ασίας προς τους αγγέλους και ιδιαίτερα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ έφθασε στη Σύμη. Η Σύμη μικρό, ορεινό και άγονο νησί στο στόμιο του Κόλπου της Σύμης , που περιέχεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο της Δωρίδας, στα ΝΔ παράλια της Μ. Ασίας σαν προέκτασή της , αποτελούσε ανέκαθεν ένα ενιαίο χώρο, οικονομικό και πολιτισμικό , με την απέναντί της μικρασιατική παραλιακή ζώνη, τα Πέρα, έχοντας μαζί της εμπορικές ανταλλαγές υλικών αγαθών και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις . Ως εκ τούτου, η Σύμη, καθώς είχε πυκνή επικοινωνία με τη Μ.Ασία , ενστερνίστηκε τον μεγάλο σεβασμό των εκεί χριστιανών προς τους αγγέλους και μάλιστα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Οι Συμιακοί , θαλασσινοί στην πλειονότητά τους , στο πρόσωπο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είδαν τον ταχύτατο και αποτελεσματικό Προστάτη τους στους κινδύνους της θάλασσας και της στεριάς, τον φερέγγυο Μεσολαβητή προς τον Θεό για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, τον πρόθυμο Παραστάτη και Φύλακά τους στον δρόμο της ζωής τους. Δεν είναι λοιπόν να απορούμε , γιατί οι Συμιακοί ίδρυσαν στη Σύμη 9 ναούς (2 Μόνες και 7 εξωκλήσσια), όσα και τα τάγματα των αγγέλων και τους αφιέρωσαν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Α΄ Οι Μονές αυτές στη Σύμη είναι: 1. Η Σταυροπηγιακή Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Ρουκουνιώτη [:πατριδωνυμικό επίθετο από το μικροτοπωνύμιο τα Ρουκουνά ή Ρούκουνα (ενν. κτήματα, όπου κτίστηκε η Μονή) + πατριδων. επίθημα - ιώτης ] ή απλά Μιχαήλης. Βρίσκεται στην περιοχή Μέσα Νημοράκι στην Έρεικα. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου (:Σύναξη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών αγίων ασωμάτων και ουρανίων ταγμάτων). 2. Η Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη ή απλά Ο Πανορμίτης (: πατριδων. επίθετο από το τοπωνύμιο Πάνορμος + πατριδων. επίθημα – ίτης) ή Παερμιώτης (: πατριδων. επίθ. από το τοπωνυμ. Πάνερμος + πατριδων. επίθημα – ιώτης και αφαίρεση του ν). Είναι κτισμένη στον μυχό του λιμανιού Πάνορμος ή Πάνερμος στα ΝΔ του νησιού . Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
Όσες Μονές και Εξωκκλήσια πανηγυρίζουν στις 8 Νοεμβρίου ( : Σύναξη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ), εορτάζουν <<δευτερευόντως >> και στις 6 Σεπτεμβρίου (ανάμνηση του εν Χώναις θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ) και όσες πανηγυρίζουν στις 6 Σεπτεμβρίου εορτάζουν και στις 8 Νοεμβρίου. Οι περισσότερες από τις προσωνυμίες που δόθηκαν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ στις Μονές και στα Εξωκκλήσια του στη Σύμη είναι δηλωτικές της τοποθεσίας ή του ονόματος του ιδιοκτήτη της τοποθεσίας , όπου κτίστηκαν. Μόνο οι προσωνυμίες Κουρκουνιώτης και Θαρρινός αναφέρονται σε ιδιότητες του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Από όλες τις Μονές και τα Εξωκκλήσια της Σύμης ξεχωρίζει η Ιερά Μόνη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη , ο Πανορμίτης ή Παερμιώτης. Ο Πανορμίτης, κτισμένος στα ΝΔ της Σύμης , στον μυχό του Πανόρμου ή Πανέρμου που είναι ένα ασφαλέστατο λιμάνι στο γραφικότερο τοπίο του νησιού , αποτελεί φυσικό καταφύγιο των ναυτιλλλομένων σε καιρό τρικυμίας. Η τοποθεσία της Μονής Πανορμίτη είναι εξαίρετη. Βρίσκεται στον εμπορικό δρόμο που συνδέει την Κωνσταντινούπολη με την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου , που ήταν από το 18ο μ.Χ. αιώνα καινούργιος εμπορικός άξονας της Μεσογείου. Ξεκινώντας ο ναυτικός από την Κώνσταντινούπολη με προορισμό την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και περιπλέοντας τα παράλια της Νοτιοδυτικής Μ. Ασίας, περνούσε έξω από το λιμάνι του Πανορμίτη. Όλα σχεδόν τα εμπορικά σκάφη , καθώς και εκείνα που μετέφεραν προσκυνητές στους Αγίους Τόπους , όταν περνούσαν έξω από το νησί της Σύμης ,-όχι μόνο σε περίπτωση τρικυμίας αλλά σχεδόν πάντοτε-, έμπαιναν στο λιμάνι του Πανορμίτη για να προσκυνήσουν οι ναυτικοί τον Μεγαλόχαρο. Αυτό καταδεικνύεται και από τις χρηματικές δωρεές και από τις προσφορές ειδών και αφιερωμάτων, που προσέφεραν στη Μονή του Πανορμίτη οι πλοίαρχοι εμπορικών σκαφών , που εισέπλεαν στο λιμάνι του Πανορμίτη.Το πλήθος των θαυμάτων του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη σε διάφορες περιστάσεις (:κινδύνου ναυαγίου ή πνιγμού στη θάλασσα, ασθένειας, οικογενειακών προβλημάτων, οικονομικής δυσπραγίας) τον καθιέρωσε σε Πολιούχο της Σύμης και προσέδωκε μεγάλη αίγλη στη Μονή του στο λιμάνι του Πανόρμου της Σύμης. Του απέδωσαν επίσης της προσωνυμία του Προστάτη και Βοηθού των θαλασσινών (: ναυτικών, ψαράδων, σφουγγαράδων) όχι μόνο των Δωδεκανήσων, αλλά και των νησιών και λιμανιών όλου του Αιγαίου και εξακόντισαν την ακτινοβολία της φήμης του και της Ιεράς Μονής του έξω από τη Σύμη και την Ελλάδα , ακόμη και σε μακρινές χώρες. Η αυτοκράτειρα της Ρωσίας Μεγάλη Αικατερίνη απέστειλε στη Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη πολύτιμα δώρα : Ένα ΄Αγιο Ποτήριο , ένα βαρύτιμο και περίτεχνο κάλυμμα του Ευαγγελίου , ένα χρυσοκέντητο Επιτάφιο πάνω σε βαθυκόκκινο βελούδο και μια μεγάλη καμπάνα με ποσότητα χρυσού στο μέταλλό της , που την κάνει ιδιαίτερα γλυκόηχη. Οι Συμιακοί ένιωθαν και νιώθουν ασφαλείς , που έχουν Προστάτη και Φύλακα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη , ένα Αρχιστράτηγο των Ουρανίων στρατιών. Σ΄ αυτόν ανέθεσαν την προστασία και της διαφύλαξη από τους κινδύνους των παιδιών και των συζύγων τους οι Συμιακές: –<<Ω Παερνιώτη Συμιακέ και με τους μαμουdζάδες (= μπότες), βοήθα τους θαλασσινούς κι όλους τους βουττηστάδες (= γυμνοί δύτες)>> (Ελ.Ζ.Μ.) –<<Χρουσό bαερμιωτάκι μου, με τα ΄κατώ καdήλια, γλέπε μου το παιδάκι μου,΄α σου τα κάμω χίλια>> (Ελ.Ζ.Μ.) –<<΄Α πάω θέλω να γραφτώ σκλάβα στον bαερνιώτη, για να φυλάει του γιούκα μου την ακριβή dου νιότη>> (Ν.ΧΑΒ.) Κι όταν, σαν ηρωίδες του Παπαδιαμάντη , οι Συμιακές σπεύδουν στα ξωκκλήσια για να παρακολουθήσουν την Θεία Λειτουργία που τελείται με δική τους πρωτοβουλία , είναι σχεδόν αδύνατο να μη ζητήσουν και τη συμπαράσταση του Αρχαγγέλου: Το μπαερνιώτη βάλλω μπρός (=εμπρός) και τος Σωτήρη (=τον Σωτήρα Χριστό) πίσω, Τη Παναγιά τη Στρατερή πάω να λειτουργήσω, ΄Α ΄ψω (=να ανάψω) τα καντηλάκια Της και να τη φροκαλήσω (=σκουπήσω). (Ν.ΧΑΒ.) Στα συμιακά νανουρίσματα η μητέρα του βρέφους μαζί με την Παναγία και τον Χριστό, επικαλείται και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ με τις προσωνυμίες που έχει στις Μονές και τα Εξωκκλήσια της Σύμης: Νάννι νάννι ναννουριάdζω (=νανουρίζω) Και της Παναγιάς φωνάdζω, Για να θρέψει το παιδίμ μου Και να γιάνει (=γιατρέψει) την ψυχήμ μου. Έλα Παναγιά Μεγάλη (: Παναγία του Κάστρου) Στου παιδιού μου το κεφάλι. Φώναξε του Παερμιώτη, Να του δώννει ωραιότη. Φώναξε του Κουρκουνιώτη, Με την όμορφή dου νιότη (= κορμοστασιά) Φώναξε και του Σωτήρη (= του Σωτήρα Χριστού), Να το κάμει νοικοκύρη. Φώναξε του Μιχαήλη , Να ΄ρτει να το με(γ)αλύνει. Φώναξε του Κοκκιμίδη, Που ΄χει χάδια να του γίδει (= δίνει). Παναγιά μου, Παναγιά μου, Θάρρος και παρηγοριά μου! (Ν.ΧΑΒ.) Η ίδια θερμή πίστη της μάνας προς τη Μητέρα όλου του κόσμου, την Παναγία , προς τον Χριστό και προς τον Πανορμίτη εκφράζεται και στο παρακάτω ταχτάρισμα: Το παιδάκι μου ΄γαπώ Τίνα θα ΄βρω να το πω ΄Α το πω της Παναγιάς ΄Α του δώννει την υγειά. ΄Α το πω και του Σωτήρη, ΄Α το κάμει νοικοκύρη. ΄Α το πω του Παερμιώτη, ΄Α ΄ρτει κάτω να το γλέπει. (Ν.ΧΑΒ.) Στις βαφτίσεις που γίνονται στο Καθολικό της Μονής του Πανορμίτη πολλές φορές οι γονείς του παιδιού -ύστερα από τάξιμο- βάζουν νονό και τον ίδιο τον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη. Στις περιπτώσεις αυτές ο Ηγούμενος της Μονής ή ο ιερέας που θα τελέσει το Μυστήριο της Βάφτισης παίρνει από το Ιερό μια εικόνα του Αρχαγγέλου , δένει επάνω της την άκρη μιας μακριάς άσπρης κορδέλας , στερεώνει της άλλη της άκρη στην κολυμβήθρα και δίνει την εικόνα σε ένα αγόρι να την κρατάει και να στέκει πλάι στους αναδόχους. Με τον τρόπο αυτό ο Πανορμίτης γίνεται συνανάδοχος και παίρνει υπο την προστασία του το νεοφώτιστο. Το όνομα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ή μια από τις προσωνυμίες του στις Μονές και τα Εξωκκλήσια του , είναι το επικρατέστερο βαφτιστικό όνομα στη Σύμη : Μιχάλης, Πανορμίτης, Θαρρινός, Θαρρινή, Καϊλλιώτης, Κοκκιμίδης, Περιbλιώτης. Στους γάμους, όταν οι φίλες της νύφης λένε τα παινέματα ( =δίστιχα που εξυμνούν τα χαρίσματα της νύφης), για να εξάρουν την ομορφιά της , ως σημείο αναφοράς χρησιμοποιούν τη μορφή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, όπως εικονίζεται στις εικόνες του στις Μονές και τα Εξωκκλήσια της Σύμης : Μάτια του Κουρκουνιώτη έχεις και bράτσα τ΄ Αυλακιώτη, Το καμαροφρυδάκις σου μοιάdζει του Παερνιώτη. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Παλιού κρασιού χνουδιάν (=άρωμα) έχεις , παλιού μελιού γλυκάδα, Του Παερμιώτη μοιάdζεις του εις τη μελαχρινάδα. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Λίγο πριν την έναρξη του Μυστηρίου του Γάμου, οι κοπέλες που είπαν τα <<παινέματα>> στη νύφη και τον γαμπρό , συνηθίζουν να τραγουδούν το επόμενο δίστιχο μπροστά στην επιβλητική ασημοποίκιλτη εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη , δίπλα από στο Ιερό του Καθολικού της Μονής Του: Ω Παερμιώτη Συμιακέ, κατίβα (=κατέβα) απ΄το θρονίσ Σου. Στ΄αντρόϋνο bου γίνεται, να δώκεις την ευκή Σου. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Από κανένα εικονοστάσι συμιακού σπιτιού δεν λείπει η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ , τοποθετημένη πλάϊ στις εικόνες της Παναγία και του Χριστού. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς η σκέψη των Συμιακών τρέχει , όπως πάντα στον αγαπημένο τους Αρχάγγελο Μιχαήλ, όπως φαίνεται από τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα που τραγουδιόντουσαν στη Σύμη γύρω στο τέλος του 19ου αιώνα : Αρκιμηνιά κι αρκιχρονιά, ΄ψηλή μου δεdρολιβανιά ΄Ψηλό δεdρόν εβγήκε Ψηλά ΄ναι dα κλωνάρια του κι ολόχρυση η κορφή του Και στα περικλωνάρια του στέκετ(αι) η Παναγία. Κι ο Μιχαήλ Αρχάgελος επέρασε και λέεει: ΄Δωσήτε (δώσετε) μού τα κλειδιά τα μαργαριταρένα Να ΄ννοίξω το bαράδεισο να πιώ νερό δροσάτο Να ππέσω ν΄ αποκοιμηθώ σε μια μηλιά (α)πο κάτω Να ππέσου d΄ άνθη πάνω μου, τα μήλα στη bοδιάμ μου Και τα χρυσά τριαdάφυλλα τριγύρω στα μαλλιά μου” ……………………………………………………………… Πού ΄χεις το γιο, τομ μονογιό, τογ γιό ντο γκανακάρη, Στολίdζεις το gαι λούννεις το και το σκολειό το bέbεις (=στέλλεις). Κι ο δάσκαλος τον έβγαλε για να καλαναρχήσει Κι εξίφυέ dου το κερί κι έκαψε dο χαρτί (=βιβλίο) dου Κι ελέρωσε dα ρούχα του τα χρυσοκεdημένα Οπού του τα κεdούσανε οι τρεις βασιλοπούλες : Η μια ήτο dου πρίgηπα κι άλλη του βεdζύρη, Και η τρίτη η μικρότερη ήτο dου βασιλέα, ………………………………………………………………… Σας εύχομαι ΄Καλή νύχτα, χρόνους πολλούς να dζήτε. Δωσήτε μας το gόπομ μας, να πάμε σ΄άλλη bόρτα. Εις έτη πολλά και του χρόνου!>>. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Τα δημιουργήματα της συμαϊκής λαϊκής μούσας καθρεφτίζουν γνήσια και καθαρά τα μύχια συναισθήματα των Συμιακών για τον Πολιούχο τους. Νιώθουν γι΄ αυτόν αγάπη , τρυφερή στοργή, απόλυτη εμπιστοσύνη για τη δική του ανταπόκριση. Τον αισθάνονται δικό τους, συγγενή τους, πατριώτη τους, οικείο τους. Γι΄ αυτό και οι επικλήσεις τους: << Ω Παερμιώτη Συμιακέ>>, <<Παερμιωτάκιμ μου χρουσό>>. Οι Συμιακοί παρέλαβαν βέβαια από τους Χριστιανούς της Μικράς Ασίας την τιμητική προσκύνηση και τον ευλαβικό σεβασμό προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ , όμως περνώντας τον μέσα από το φίλτρο της δικής τους ευαισθησίας και ψυχικής ιδιοσυστασίας , τον εταύτισαν με Φορέα της χαράς και Φρουρό της ευτυχίας. Αξίζει να τονίσουμε ότι για το λόγο αυτό ο Συμιακός υποσυνείδητα τον αποσυνέδεσε από την ιδέα του ψυχαγωγού, παρόλον ότι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ συνήθως, όπως συμβαίνει και στις Μονές και τα Εξωκκλήσια του στη Σύμη , εικονίζεται να πατάει σε ένα άπνοο σώμα του οποίου κρατά την ψυχή με το αριστερό του χέρι για να την μεταφέρει στον Θεό. Γνωρίζει ασφαλώς πολύ καλά ο Συμιακός την παράδοση που θέλει τον Αρχάγγελο Μιχαήλ ψυχοπομπό, όπως αποδεικνύει το παρακάτω τετράστιχο: Στου Παερνιώτη το πλατύ στεκούdαι (=στέκονται) τρεις παdιέρες. Η μια ΄ στράφτει κι η μια βροdά κι η μια καρδιές μαραίνει. Που ΄στράφτει ΄ναιν η Παναγιά και που βροdά ο Γιός Της Και που μαραίνει τις καρδιές είναιν ο Παερνιώτης. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Όμως αρνείται πεισματικά να δεχθεί τη σχέση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με το θάνατο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά, αντίθετα προς τα κοινώς παραδεδειγμένα, αποδίδει τον θάνατο στην απουσία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη: Ο Παερνιώτης έλειπε κι η Παναγιά εκοιμάτο, Κι εβάλα dο κορμάκισ σου στην πλάκαν αποκάτω. (Μ.ΣΚΕ.) Οι Συμιακοί δηλαδή είναι ανυποχώρητοι στη θέση τους : ο Αρχάγγελος Μιχαήλ συνδέεται πάντοτε με τη ζωή και μόνο μ΄αυτήν. Η ψυχή των Συμιακών γεμίζει περηφάνεια για τον Πολιούχο τους: Από τα Δωδεκάνησα η Σύμη ΄ναιν η πρώτη , Γιατ΄έχει στις αgάλες της τομ μέγα bαερνιώτη. (ΕΛ.Ζ.Μ.) Αλλά και όλοι εκείνοι που μέσω των Συμιακών ναυτικών γνώρισαν τον Πανορμίτη , νιώθουν μεγάλη αγάπη και εμπιστοσύνη προς αυτόν. Στα περισσότερα λιμάνια των Κυκλάδων συναντά κανείς σκάφη εμπορικά (όπως στην Αιγιάλη της Αμοργού) και ημερόπλοια τουριστικά (όπως στην γραμμή Πάρου-Αντίπαρου)με την ονομασία << Αρχάγγελος Μιχαήλ ο Πανορμίτης>>. Η πολύ μεγάλη αγάπη των Συμιακών προς τον Πανορμίτη διατηρείται αμείωτη και στις μέρες μας και εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Δεν είναι λίγες οι Κυριακές που οι Συμιακοί της πόλεως της Σύμης έρχονται να εκκλησιαστούν στον Πανορμίτη. Χάρη δε στη διάνοιξη αυτοκινητόδρομου , ασφαλτοστρωμένου, από την πόλη ως τη Μονή, η δια ξηράς επικοινωνία της πόλεως της Σύμης με τη Μονή Πανορμίτη είναι πλέον πολύ πιο εύκολη και απαιτεί 25’ μόνο διαδρομή. Ο αριθμός των βαφτίσεων που τελούνται στο Καθολικό της Μονής αυξάνει ραγδαία . Στη λαμπρή του πανήγυρη, στις 8 του Νοέμβρη, <<συbούππουλοι>> (=συν γυναιξί και τέκνοις) προσέρχονται να του προσφέρουν το τάμα τους , να του εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους για όσα τους έχει προσφέρει με τη μεσολάβησή του στον Δωρεοδότη Θεό και να παρακαλέσουν να συνεχίσει και στο μέλλον να << τους -ι-νιάdζεται>> (=να ενδιαφέρεται γι΄ αυτούς) και να τους προστατεύει. Με ανάλογο τρόπο συμπεριφέρονται προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη και οι εκτός Σύμης Συμιακοί στα μέρη που εξωθήθηκαν να μετοικήσουν , όπως : στη Ρόδο, Πειραιά, Αθήνα, Αττική, Θεσσαλονίκη, στην Αίγυπτο και άλλες χώρες της Αφρικής (στο παρελθόν) , στις Η.Π.Α., στον Καναδά, στη Νότιο Αμερική, στην Αυστραλία. Οι συμαϊκές παροικίες εκεί διατηρούν και αναπαράγουν τα ήθη και τα έθιμα της Σύμης , χρησιμοποιούν το συμαϊκό ιδίωμα στις μεταξύ τους συναναστροφές , ανεγείρουν Ναούς και τους αφιερώνουν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη, δίνουν το όνομά του στα Παροικιακά τους Σωματεία και προσφεύγουν πάντοτε σ΄ αυτόν για βοήθεια και προστασία. Ο ασίγαστος όμως πόθος των ξενιτεμένων Συμιακών είναι ν΄αξιώνονται να επισκέπτονται -και μάλιστα τις ημέρες της πανήγυρής του- την Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πανορμίτη, να του εκφράσουν και από κοντά , μαζί με τον ευλαβικό τους σεβασμό , την αγάπη και την ευγνωμοσύνη τους για όσα τους έχει βοηθήσει να επιτύχουν και να εναποθέτουν σ΄ αυτόν τους πόθους, τα όνειρα και τις ελπίδες για το μέλλον. Έτσι αισθάνονται ανανεωμένοι και γεμάτοι από αισιοδοξία για τη συνέχιση του αγώνα της ζωής. Και το θαυμαστό είναι ότι τα συναισθήματά τους αυτά τα μεταγγίζουν στους ή στις συζύγους τους, στα παιδιά τους και στα παιδιά των παιδιών τους. —————————————————————————————- 1. Μιχαήλ: Κύριο όνομα εβραϊκό που σημαίνει «Τίς ως ο Θεός;>>. 2. Αρχάγγελος: ΄Αρχων άγγελος, πρώτος από τους αγγέλους, Αρχιστράτηγος των αγγέλων. 3. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ως στρατηγός των Ασωμάτων Δυνάμεων, προστάτης του Βυζαντινού αυτοκράτορα και του στρατού του, εικονίζεται κρατώντας στο αριστερό χέρι την υδρόγειο σφαίρα με ένα σταυρό επάνω και στο δεξί χέρι σκήπτρο. 4. ΄Αγγελοι: Πνεύματα ουράνια, άυλα, ανώτερα πνευματικά και λογικά όντα. Δεν έχουν διακεκριμένο γένος, δεν πολλαπλασιάζονται και δεν πεθαίνουν. Δεν είναι πανταχού παρόντες, όπως ο Θεός, αλλά μετακινούνται ταχύτατα από τόπο σε τόπο. Εδημιουργήθηκαν από τον Θεό κατά τη δημιουργία του κόσμου πριν από τον υλικό κόσμο. Επειδή παρέμειναν πιστοί στον Θεό, είναι ελεύθεροι από την αμαρτία και διευθύνονται πάντοτε προς το αγαθό. Είναι ανώτεροι από τον άνθρωπο. Οι άγγελοι στον ουρανό: Α΄ Υμνούν και δοξολογούν τον Θεό, όπως κατά τη νύκτα των Χριστουγέννων. Β΄ Διακονούν τον Θεό: 1) Είναι ταχύτατοι αγγελιοφόροι, -γι΄ αυτό και ονομάζονται άγγελοι-, των μηνυμάτων του Θεού προς τους ανθρώπους, όπως στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Γι΄ αυτό εικονίζονται με φτερά φυτρωμένα στις πλάτες τους. 2) Είναι μεσολαβητές για τα αιτήματα των ανθρώπων προς τον Θεό. 3) Είναι προστάτες, φύλακες των ανθρώπων στους κινδύνους που διατρέχουν. 4) Από το 203 μ.Χ. θεωρούνται και ψυχαγωγοί που παραλαμβάνουν την ψυχή των ανθρώπων κατά τον θάνατό τους και την μεταφέρουν στον ουρανό. 5. Κατά τον ΙΑ΄ αιώνα οι Βυζαντινοί ονόμασαν Χώνες τις Κολοσσές, την αρχαία μεγάλη πόλη της Φρυγίας της Μ. Ασίας κοντά στη Λαοδίκεια και την Ιεράπολη. Οι Χώνες ήταν φημισμένες για τον περιώνυμο ναό τους, τον αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, στον οποίο κατά την παράδοση γίνονταν πολλά Θαύματα. Εχθροί της χριστιανικής πίστεως; θέλοντας να καταστρέψουν τον Ναό αυτό, προκάλεσαν εκεί εκτροπή του ρεύματος των ποταμών Λυκόκαστρου και Κούφου με σκοπό να παρασυρθεί ο Ναός και να καταρρεύσει. Ο κίνδυνος αποσοβήθηκε με την εμφάνιση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που κάνοντας το σημείο του σταυρού σταμάτησε το ρεύμα του νερού, εκτύπησε με το δόρυ του τη γη ζητώντας να χωνεύσει τα νερά. Από τότε τα καλοκαίρια το έδαφος της περιοχής σχίζεται και σχηματίζει μεγάλα χάσματα, στα οποία εξαφανίζονται οι παραρρέοντες ποταμοί Λυκόκαστρος και Κούφος. 6. Η Σύμη και π.Χ. και μ.Χ. είχε πυκνή επικοινωνία με τα απέναντί της μικρασιατικά παράλια, τα Πέρα. Ιδιαίτερα στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 2Οού αιώνα τα Πέρα, με επίκεντρο τη Σταδιά (Datça), αποτελούσαν τη φυσική ενδοχώρα της Σύμης. Εκεί είχαν oι Συμιακοί τα κτήματά τους, εκεί μετέφεραν πολλοί βοσκοί τα ποίμνιά τους για βοσκή. Η άσκηση της ιχθυαλιείας και σπογγαλιείας γινόταν ελεύθερα από τους Συμιακούς όχι μόνο στα παράλια της Σύμης αλλά και στα μικρασιατικά παράλια από την Κνίδο και τη Σταδιά (Datça) ως τα Λώρυμα (Απλοθήκα < αρχ. οπλοθήκη) κι ακόμη πιο πέρα. 7. Τα είδη της υφαντουργίας, τα ναυτιλιακά εφόδια, τα γεωργικά εργαλεία, τα αποικιακά και άλλα εισαγόμενα τρόφιμα οι πόλεις της περιοχής των παραλίων της ΝΔ και Ν. Μικράς Ασίας τα προμηθεύονταν από τη Σύμη που, ασκώντας διαμετακομιστικό εμπόριο, είχε το προβάδισμα στην οικονομία του ΝΑ Αιγαίου από τα μέσα του 19ουμέχρι την Πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Γινόταν βέβαια και η αντίστροφη κίνηση σε άλλους Τομείς της οικονομίας. Η ναυπηγήσιμη ξυλεία εισαγόταν στη Σύμη από τις μικρασιατικές ακτές χωρίς φόρο εισαγωγής. Βλ. Ελένη Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα, Οι ψαράδες της Σύμης. Οικονομική – Κοινωνική – Πολιτιστική όψη (Διδακτορική διατριβή), Ρόδος 1986, σσ. 19, 21, 22. 8. Τα 9 τάγματα των αγγέλων είναι: Τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ, οι Θρόνοι, οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις, οι Εξουσίες, οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι, οι ΄Αγγελοι. 9. Στη ΝΑ Κρήτη ρούκουνας, ο σημαίνει: η γωνιά του σπιτιού, ο ακρογωνιαίος λίθος και ρουκουνιώτης λέγεται ο πλούσιος. Πρβλ. τη φράση: Καστρινοί ρουκουνιώτες. 10. Γαβριήλ: κύριο όνομα εβραϊκό που σημαίνει: «Ήρωας του Θεού». 11. Αρχικά η Μονή Πανορμίτη πανηγύριζε στις 6 Σεπτεμβρίου, αλλά, προς χάρη των σφουγγαράδων και των πληρωμάτων των σπογγαλιευτικών συγκροτημάτων, μετέθεσε την πανήγυρη στις 8 Νοεμβρίου, για να μπορούν να είναι παρόντες όλοι σι εργάτες της θάλασσας στη γιορτή του Προστάτη τους. (Γύρω στις 14 Σεπτεμβρίου επέστρεφαν στη Σύμη σι γυμνοί δύτες, οι βουττηστάδες, ενώ γύρω στις 31 Οκτωβρίου οι μηχανοδύτες, οι μηχανικοί). 12. Η προσωνυμία Θαρρινός ήταν προσφιλής στα Πέρα. Στο Κύριο αγκυροβόλιο των Λωρύμων (της Απλοθήκας) σώζονται τα ερείπια Ναού αφιερωμένου στον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Θαρρινό. Βλ. Ι. Χ. Παπαχρίστοδούλου (Εφόρου Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου), Η Ροδισκή Περαία και η συμβολή των Δ., Ν. και Μ. Χαβιαρά στην ιστορική και αρχαιολογική έρευνά της; Ροδιακά Γράμματα, τεύχ. 1 (1992), σ. 166. Σε εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, φερμένη το 1922 από τα Πέρα στον ενοριακό ναό της Σύμης Παναγιά η Χαρτωμένη (< Κεχαριτωμένη), υπάρχει η επιγραφή: Αρχάγγελος Μιχαήλ ο Θαρρινός. «Θαρρινό dov ελέα κι εις τα Πέρα τον Αρκάgελο», βεβαιώνει ο γιος του κομιστή της εικόνας από τα Πέρα Γιάννης Ελευθερίου Χατζηπέτρος, ο Καραμακκιώτης (= αυτός που ήλθε από τα Καράμακκα, συμαϊκή παροικία στα Πέρα). Η προσωνυμία Θαρρινός, σύμφωνα με αφηγήσεις ανθρώπων που σώθηκαν με επέμβαση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προήλθε από την προτροπή «Θάρρει!» (= έχε θάρρος), που τους απηύθυνε το Ταξιάρχης την ώρα που κινδύνευαν. 13. Καϊλλής = Καϊλλιώτης = Λιβισιανός (κάτοικος Λιβισιού ή καταγόμενος από το Λιβίσι). Το Λιβίσι στην Τουρκική λέγεται Kayá Kayá + τουρκ. πατριδωνυμική κατάλ. -li> kayli (= Καϊλλής) Καϊλλής + ελλην. πατρίδων. κατάλ. -ιώτης> Καϊλλιώτης .”Ο τύπος δηλαδή Καϊλλιώτης είναι ethnicum ex ethnicis. Το 1922 κατέφυγαν στη Σύμη πρόσφυγες και από το Λιβίσι, όπως μαρτυρούν τα πατριδωνυμικά τους επίθετα: Καϊλλής Καϊλλιώτης, Λεβεσανός, που κατέληξαν, όπως συνήθως, να γίνουν οικογενειακά τους επώνυμα. Στο Λιβίσι ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός Ναός είναι αφιερωμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. 14. Βλ. Νίκο Γ. Σβορώνο, Ανάλεκτα Νεοελληνικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας, Αθήνα 1983, Β΄ ΄Εκδοση, σσ. 222-223. 15. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση τριών αδελφών καπετάνιων από το Βόλο που σκάρωσαν 3 μεγάλα τρεχαντήρια 150 τόνων το κάθε ένα, και ανέλαβαν να εκτελούν το δρομολόγιο Βόλος – Αλεξάνδρεια Αιγύπτου για τη μεταφορά σταφυλιών (Το 1915). Για να ευοδωθούν τα ταξίδια τους έβαλαν «συνεταίρο» τους τον Πανορμίτη. Σε κάθε ταξίδι επιστροφής στο Βόλο έμπαιναν στο λιμάνι του Πανορμίτη και παρέδιδαν στον τότε Ηγούμενο της Μονής Ιγνάτιο Αγγελινίδη (1896-1918) το ¼ από τα καθαρά κέρδη τους για τη Μονή. Βλ. Ελένη Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα, Ένας Συμιακός ψαράς αυτοβιογραφείται. Προλογίζει ο Καθηγητής Μιχάλης Γ. Μερακλής. Δωδεκανησιακόν Αρχείον, ΔΙΛΕ, Τόμ. 7, Αθήνα (1996), σσ. 114-115. 16. Οι δωρεές των Υδραίων προς τον Πανορμίτη ήταν οι πλουσιότερες. Με δική τους χρηματική προσφορά κτίστηκε η ωραία αίθουσα υποδοχής της Μονής, η γνωστή με το όνομα «Υδραϊκόν». Βλ. Δημοσθένη Χαβιαρά, Περιγραφή της εν Σύμη Ιεράς Μονής Πανορμίτου, εν Σάμω, 1911, σσ. 43-48. 17. Για βιβλιογραφία σχετική με τη Μονή Πανορμίτη βλ. Ι. Μ. Χατζηφώτη, Ιερά Μονή Πανορμίτη Σύμης, Δ΄ έκδ. 1990, σσ. 88, 89. 18. Τα Πρωτοχρονιάτικα αυτά Κάλαντα τα κατέγραψα το 1995 από τον Οσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη της Ι. Μ. Πανορμίτη Ιερόθεο Κοενάκη που τα έμαθε από τη νονά του Κατίνα Κρητικού 87 χρόνων. Στη νονά του τα είχε διδάξει ΄τ Αννάκι τον Σαρελλιού, 96 χρόνων, απ΄ τον ΄Αι Γιώργη του Χωριού της Σύμης. 19. Ναοί αφιερωμένοι στον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη έχουν ανεγερθεί από απόδημους Συμιακούς εκτός Σύμης: Α΄ Στη λοιπή Ελλάδα: 1) Στην Ελευσίνα, 2) Έξω απ΄ το Ξυλόκαστρο, 3) Στο Λαγονήσι, Β΄ Στο Εξωτερικό: 1) Στην Αφρική: α΄) Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, β΄) στην Κινσάσα. 2) Στη Βόρειο Αμερική: στο Κάμπελ Οχάιο των Η.Π.Α. 3) Στην Αυστραλία: Στο Νόρθ Σύδνεϋ. Υπάρχουν και περιπτώσεις που συμαϊκοί Παροικιακοί Σύλλογοι ή Συμιακοί ως άτομα προσφέρουν μεγάλου μεγέθους Εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη σε Ναό της επιλογής τους. ΄Οπως: 1) Στο δεξιό κλίτος του Ι. Ναού του Αγίου Νικολάου Πειραιά είναι αναρτημένη μεγάλη εικόνα του Πανορμίτη, δωρεά του Συλλόγου Συμαίων Πειραιά «Ο Πανορμίτης». 2) Στο εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, στην Κοιλάδα των Τεμπών, έχει προσφέρει μεγάλη εικόνα του Πανορμίτη ο αείμνηστος Συμαίος Αγαπητός Ι. Διακογιάννης, Καθηγητής της Ψυχιατρικής στο Α.Π.Θ. Σημείωση της συγγραφέως Στα δημοτικά στιχουργήματα που προέρχονται: 1) Από την προσωπική μου συλλογή σημειώνω βραχυγραφικά ΕΛ.Ζ.Μ. 2) Από Μιχ. Θ. Σκευσφύλακα, Ο Πανορμίτης και η περιώνυμη Μονή του, Αθήναι 1961, σημειώνω ΜΙ..ΣΚΕ.. και 3) Από Νικήτα Δ. Χαβιαρά, Λαογραφία της νήσου Σύμης, τομ. 1ος Τεύχ. Α΄, Παιδική Ζωή, Αθήναι 1964, Φωτοανατύπωση 2001, σημειώνω Ν.ΧΑΒ. Σημ: Η ανωτέρω εργασία έχει δημοσιευτεί στον 39ο τόμο της ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ 1998-2003 στις σσ. 354-368

Συναξαριστής 8 Νοεμβρίου

Ἡ Σύναξη (Πανήγυρις) τῶν Ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ καὶ τῶν λοιπῶν Ἀσωμάτων καὶ Οὐρανίων ἀγγελικῶν Ταγμάτων

Κατὰ τὴν Ἅγια Γραφὴ οἱ ἄγγελοι στέλνονται ἀπὸ τὸ Θεὸ μὲ μορφὴ ὁρατὴ (οἱ ἄγγελοι εἶναι ἀόρατα ἀγαθὰ πνεύματα κοντὰ στὸ, Θεό) σὲ σπουδαῖες ἱστορικὲς περιστάσεις, ποὺ πρόκειται νὰ ἐκδηλωθεῖ ἢ νὰ ἐκτελεσθεῖ κάποια μεγάλη θεία θέληση.

Τὴ σχέση, τώρα, ποὺ ἔχουν οἱ ἄγγελοι μὲ τὸ Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, καθὼς καὶ τὴν ἀποστολή τους, βλέπουμε ἐπίσης μέσα στὴν Ἁγία Γραφή. Καὶ ἰδιαίτερα, ἀγαπητὲ ἀναγνώστη, ἂν διαβάσεις τοὺς Ψαλμοὺς 33, στίχ. 8 καὶ 90, στίχ. 10-12, στὴν δὲ Καινὴ Διαθήκη (Ματθ. ιη´ 10), καθὼς ἐπίσης καὶ στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή, κεφ. α´ στίχ. 14, ὅπου ὁ συγγραφέας ἀναφωνεῖ: «οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν;». Δηλαδή, δὲν εἶναι ὅλοι οἱ ἄγγελοι πνεύματα ὑπηρετικά, τὰ ὁποῖα ἐνεργοῦν ὄχι ἀπὸ δική τους πρωτοβουλία, ἀλλ᾿ ἀποστέλλονται ἀπὸ τὸ Θεὸ γιὰ νὰ ὑπηρετήσουν ἐκείνους ποῦ μέλλουν νὰ κληρονομήσουν τὴν αἰώνια ζωή;

Ἐπικεφαλῆς δὲ τῶν ἀγγελικῶν δυνάμεων εἶναι οἱ ἀρχάγγελοι Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ. Τὸν Μιχαὴλ συναντᾶμε στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Π.χ. ὅταν ὁ Ἀβραὰμ μέλλει νὰ θυσιάσει τὸν Ἰσαάκ, στὸν Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, στὸν Ἠλία καὶ ἄλλου. Τὸν Γαβριὴλ συναντᾶμε στὴν Καινὴ Διαθήκη, ὅπως στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου καὶ ἄλλου.

Στὴν μνήμη, λοιπόν, τῶν ἀποστολῶν καὶ τοῦ ἔργου ποὺ ἐπιτελοῦν οἱ ἄγγελοι, ἡ Ἐκκλησία μας ὅρισε τὴν γιορτὴ τῆς 8ης Νοεμβρίου.

Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ’.
Τῶν οὐρανίωv στρατιῶν Ἀρχιστράτηγοι, δυσωποῦμεv ὑμᾶς ἡμεῖς οἱ ἀνάξιοι, ἵvα ταῖς ὑμῶv δεήσεσι, τειχίσητε ἡμᾶς, σκέπῃ τῶν πτερύγωv, τῆς ἀΰλου ὑμῶν δόξης, φρουροῦvτες ἡμᾶς προσπίπτοντας, ἐκτεvῶς καὶ βοῶντας· Ἐκ τῶν κινδύνων λυτρώσασθε ἡμᾶς, ὡς Ταξιάρχαι τῶν ἄνω Δυνάμεων.

Κοντάκιον Ἦχος β’.
Ἀρχιστράτηγοι Θεοῦ, λειτουργοῖ θείας δόξῃς, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγοί, καὶ ἀρχηγοὶ Ἀσωμάτωv, τὸ συμφέροv ἡμῖv αἰτήσασθε, καὶ τὸ μέγα ἔλεος, ὡς τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.

Ὁ Οἶκος
Ἔφης φιλάνθρωπε ἐν Γραφαῖς σου, πλήθη χαίρειν Ἀγγέλων ἐν οὐρανῷ, ἐπ' ἀνθρώπῳ ἑνὶ μετανοοῦντι, Ἀθάνατε· ὅθεν ἡμεῖς οἱ ἐν ἀνομίαις, ἀναμάρτητε, μόνε καρδιογνῶστα, σὲ δυσωπεῖν καθ' ἑκάστην τολμῶμεν ὡς εὔσπλαγχνον, οἰκτεῖραι καὶ καταπέμψαι ἀναξίοις κατάνυξιν, Δέσποτα, παρέχων ἡμῖν συγχώρησιν· ὑπὲρ πάντων γὰρ ἡμῶν πρεσβεύουσιν, οἱ τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.

Περί τής Δημιουργίας τών Αγγέλων-Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως

Περί τής Δημιουργίας τών Αγγέλων Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως Πηγή: "ΙΕΡΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΟΙ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ", κεφ. 4. Μεταγλώττιση στην Νεοελληνική υπό Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δ. Δράγα, δφ, δθ, δθ. Πηγή: http://www.saintjohnthebaptist.org/articles/CREATION_OF_THE_COSMOS_CH_3_4_5.html#_ftn13

1. Εκτός από τη δημιουργία του αισθητού κόσμου και τη δημιουργία του ανθρώπου, δημιούργησε ο Θεός και άλλα λογικά όντα; Μάλιστα. Ο Θεός δημιούργησε και έναν άλλο κόσμο, πνευματικό, που υπερβαίνει τον αισθητό, και άλλα όντα, νοερά, λογικά και αυτεξούσια. 2. Από που γνωρίζουμε για τον υπεραισθητό κόσμο; Μαθαίνουμε για αυτόν και την ύπαρξη των αγγέλων από τις Άγιες Γραφές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. 3. Που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη η ύπαρξη των αγγέλων; α) Στη Γένεση, και συγκεκριμένα στο εδάφιο 16:78 κτλ., αναφέρεται ότι φανερώθηκε άγγελος στην Άγαρ. Αυτή είναι η πρώτη αναφορά σε αγγέλους, ακολουθούν, όμως, και διάφορες άλλες αναφορές σε αγγέλους στο βιβλίο της Γένεσης. β) Στο Δευτερονόμιο, εκεί που μιλάει ο Μωϋσής για αγγέλους, διαβάζουμε, ότι «όταν ξεχώριζε ο Κύριος τα έθνη, διασπείροντας τα παιδιά του Αδάμ, καθόρισε όρια για τα έθνη που αντιστοιχούσαν σε αριθμό με τους αγγέλους του Θεού» (Δευτ. 32:8-9). γ) Επίσης σε όλα τα βιβλία της Αγίας Γραφής υπάρχουν αναφορές σε αγγέλους. Στο βιβλίο του Ιώβ λέγονται τα εξής αξιοσημείωτα: «Ιδού ήλθαν οι άγγελοι του Θεού και παρουσιάστηκαν ενώπιον του Κυρίου, και ήλθε μαζί τους και ο Διάβολος» (Ιώβ 1:6), και πιο κάτω, «όταν έγιναν τα άστρα, τότε οι άγγελοί μου με δοξολόγησαν με μεγάλη φωνή» (38:7, παράβαλε και 40:14). Επίσης υπάρχουν αναφορές στο βιβλίο των Βασιλειών, των Αριθμών, κτλ.[14] 4. Που αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη η δημιουργία του υπεραισθητού κόσμου; Υπάρχουν πολλά σημεία στην Καινή Διαθήκη που αναφέρουν αγγέλους ή αγαθά πνεύματα, όπως επίσης και διαβόλους και πονηρά πνεύματα. Ιδιαίτερα για τη δημιουργία των αγγέλων μας αναφέρει ο απόστολος Παύλος τα εξής: ότι «Στον Υιό βασίστηκε η κτίση όλων των κτισμάτων που βρίσκονται στον ουρανό και στη γη, των ορατών και των αοράτων, δηλ. οι θρόνοι, οι κυριότητες, οι αρχές, οι εξουσίες, όλα έγινα για Εκείνον και με αναφορά σε Εκείνον» (Κολ. 1:16). 5. Γιατί οι άγγελοι ονομάζονται πνεύματα; Ονομάζονται πνεύματα επειδή η φύση τους είναι πνευματική και επειδή είναι άϋλοι και ασώματοι. 6. Που αναφέρεται στην Αγία Γραφή ότι οι άγγελοι είναι ασώματοι; Στον Ευαγγελιστή Λουκά αναφέρονται τα εξής: «Ψηλαφίστε με και δείτε ότι το πνεύμα δεν έχει σάρκα και οστά όπως με βλέπετε να έχω εγώ» (Λουκ. 24:39). Επίσης, ο απόστολος Παύλος, όταν παραινεί τους Εφεσίους να ενδυθούν ολόκληρη την πανοπλία του Θεού για να μπορέσουν να αντισταθούν στις μεθοδίες του διαβόλου, λέει τα εξής: «ότι η πάλη αυτή δεν είναι ενάντια σε αίμα και σάρκα, αλλά στις αρχές και εξουσίες, στους κοσμοκράτορες του σκότους του αιώνος τούτου, δηλ. στα πνευματικά (όντα) της πονηρίας που βρίσκονται στα επουράνια» (Εφ. 6:12-13). 7. Τι λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας για την πνευματική φύση των αγγέλων; Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε, ότι οι άγγελοι δεν μετέχουν στην παχυλή γήινη ύλη. Η γνώμη αυτή των Πατέρων διατυπώθηκε στην 7ηΟικουμενική Σύνοδο (787) που συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας και έχει ως εξής: «Αυτές λοιπόν τις πολύτιμες και σεπτές εικόνες, όπως προελέχθη, τις τιμούμε, τις ασπαζόμαστε και τις προσκυνούμε τιμητικά, δηλ. τις εικόνες των ... και των αγίων και ασωμάτων αγγέλων» (Βλ. Ιερούς Κανόνες). Ο Μέγας Βασίλειος αποδίδει στους αγγέλους ένα σώμα που είναι αέρινο και πύρινο. Στο 16ο κεφάλαιο του συγγράμματός του Περί του Αγίου Πνεύματος αναφέρει τα εξής: «Οι Άγγελοι έχουν ένα πάρα πολύ λεπτό σώμα, διότι δεν είναι εντελώς ασώματοι όπως είναι ο Θεός. Για αυτό το λόγο βρίσκονται σε κάποιο τόπο, και γίνονται ορατοί με το είδος του δικού τους σώματος όταν φανερώνονται στους αγίους». Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός θεωρούν τους αγγέλους ασώματους σε σύγκριση με τον άνθρωπο. «Λέγονται ασώματοι και άυλοι σε σύγκριση με εμάς, γιατί κάθε τι το κτιστό που συγκρίνεται με τον Θεό, ο οποίος είναι ο μόνος ασύγκριτος, βρίσκεται να είναι κάπως παχύ και υλικό, αφού μόνο το Θείο είναι πραγματικά άυλο και ασώματο».[15] Ο άγιος Ιλάριος λέει, ότι «κάθε τι το κτιστό είναι κατ ανάγκη και σωματικό».[16] Ο Ωριγένης θεωρεί τους αγγέλους λεπτοσώματους[17] και το ίδιο ισχύει και με πολλούς άλλους Πατέρες.[18] 8. Υπόκειντο οι άγγελοι στην αμαρτία; Μάλιστα, υπόκειντο, επειδή κάθε λογικό και ηθικά ελεύθερο δημιούργημα, που έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει ελεύθερα, υπόκειται στην αμαρτία. Κατά συνέπεια αυτό ισχύει και για τους αγγέλους. Ο Δαμασκηνός αναφέρει τα εξής: «είναι λοιπόν η φύση των αγγέλων λογική, νοερά και αυτεξούσια, τρεπτή κατά τη γνώμη, δηλαδή εθελότρεπτη, αφού κάθε τι το κτιστό είναι και τρεπτό».[19] 9. Τι λέει η Αγία Γραφή γι αυτό; Η Αγία Γραφή λέει, ότι μερικά από τα αγγελικά τάγματα έπεσαν σε αμαρτία. Ο απόστολος Ιούδας λέει «ότι τους αγγέλους που δεν τήρησαν την αρχή τους, αλλά εγκατέλειψαν το κατοικητήριό τους, τους επιφυλάσσει αιώνια δεσμά σε ζοφερό σκοτάδι την ημέρα της μεγάλης κρίσης» (Ιούδας 6). Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός λέει, ότι «έβλεπε το Σατανά[20] να πέφτει από τον ουρανό σαν αστραπή» (Λουκάς 4:18). 10. Πως ονομάζονται οι άγγελοι που τήρησαν την αρχή τους; Οι άγγελοι αυτοί ονομάζονται αγαθά πνεύματα, αντίθετα μ’ εκείνους που δεν τήρησαν την αρχή τους και ονομάζονται πονηρά πνεύματα και διάβολοι. 11. Υπόκεινται τώρα πλέον οι αγαθοί άγγελοι στην αμαρτία; Όχι δεν υπόκεινται, διότι η εμμονή τους στην αγάπη και κοινωνία προς το Θεό, και η ελεύθερη ροπή τους προς το αγαθό, αλλά και η (αγαθή) εκλογή τους απέβη για αυτούς κατά κάποιο τρόπο φυσική και ηθική αναγκαιότητα. Έτσι η εκλογή τους είναι πάντα το αγαθό, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος τους αγιάζει και τους διατηρεί πάντοτε αγαθούς. Συνεπώς οι άγγελοι αυτοί έχουν αποβεί άτρεπτοι. Ο Διονύσιος ο Αεροπαγίτης λέει: ότι «Οι άγγελοι είναι δυσκίνητοι προς το κακό, όχι όμως ακίνητοι. Μετά την Ανάσταση του Χριστού έγιναν ολοκληρωτικά ακίνητοι, όχι κατά φύση αλλά κατά χάρη. Για αυτούς σωτηρία είναι η ατρεψία, που τους κάνει να μη φοβούνται την μεταβολή προς το χειρότερο και την απώλεια που επακολουθεί με αυτήν. Έτσι λοιπόν έλαβαν οι άγγελοι την ατρεψία, δηλ. από αυτό που πήραν από το Δεσπότη έμπρακτα, δηλ. τη γνώση της οδού προς την σωτηρία, την εξύψωση και την ομοίωση με Αυτόν, δηλ. την ταπείνωση που είναι αντίθετη από την έπαρση». 12. Υπάρχει τώρα πλέον στα πονηρά πνεύματα η δυνατότητα επιστροφής τους στο Θεό; Όχι δεν υπάρχει η δυνατότητα αυτή, και πρώτα-πρώτα γιατί η βούλησή τους ταυτίστηκε με το κακό, για αυτό και πάντοτε σκέπτονται και εκλέγουν το κακό. Έπειτα, γιατί έγινα και παραμένουν εχθροί του Θεού. Και τρίτον, γιατί αποχωρίστηκαν από το Θεό, και ο χωρισμός τους αυτός σημαίνει αιώνιος θάνατος. Αυτό που είναι θάνατος για τον αμαρτωλό είναι η πτώση από την αρχή τους για τους πονηρούς αγγέλους. 13. Πόσα είναι τα αγγελικά τάγματα, δηλ. τα τάγματα της ουράνιας ιεραρχίας; Τα αγγελικά τάγματα είναι εννέα, και υποδιαιρούνται σε τρεις τριαδικές διακοσμήσεις. Η πρώτη τριάδα είναι: τα Σεραφείμ, τα Χερουβίμ και οι Θρόνοι. Η δεύτερη τριάδα είναι: οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις και οι Εξουσίες. Η Τρίτη τριάδα είναι: οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι και οι Άγγελοι. 14. Τι λένε οι Γραφές για τον αριθμό των αγγέλων; Οι Γραφές λένε ότι ο αριθμός των αγγέλων είναι πολύ μεγάλος: «χιλιάδες χιλιάδων και μυριάδες μυριάδων» (Δανιήλ 7:10). Ότι υπάρχουν «περισσότερες από δέκα λεγεώνες αγγέλων» (Ματθ. 6:33). Ότι αποτελούν «πλήθος ουρανίου στρατιάς» (Λουκάς 2:13). Ότι υπάρχουν «μυριάδες αγγέλων» (Προς Εβραίους 12:22). 15. Τι λένε οι Γραφές για τη δύναμη των αγγέλων; Οι Γραφές λένε ότι η δύναμη των αγγέλων είναι πολύ μεγάλη και ενεργεί και στον πνευματικό και στον υλικό κόσμο. Μέσα στη Γραφή αναφέρονται ως «άγγελοι ισχυροί» και ως «εξέχοντες σε δύναμη» (Β΄ Προς Θεσσαλονικείς 1:7, Ψαλμός 103:20, Βασιλειών 19:35). 16. Ποίες είναι οι ενασχολήσεις των αγγέλων; Οι άγγελοι βλέπουν το πρόσωπο του Θεού και Τον λατρεύουν, αλλά και διακονούν τις βουλές της Θείας Πρόνοιας (Ματθ. 18:10, Αποκ. 5:11, Α Πετρ. 1:12, Γεν. 28:12, Πράξεις 12:7,23, Ψαλμός 91:10-12, Βασιλειών Β 19:35, Χρονικών Β 16, Ματθ. 13:30-39 και 25:17). 17. Είναι οι άγγελοι αθάνατοι κατά φύση; Όχι, δεν είναι. Οι άγγελοι είναι αθάνατοι κατά χάρη, αφού είναι δημιουργήματα του Θεού. Ο Δαμασκηνός λεει ρητά: «άγγελος είναι ουσία νοερά … αθάνατη, όχι κατά φύση αλλά κατά χάρη, γιατί κάθε τι που έχει αρχή έχει κατά φύση και τέλος. Μόνον ο Θεός που υπάρχει πάντοτε καί που υπερβαίνει και το ‘πάντοτε’ κτλ., είναι κυριολεκτικά αθάνατος».[21] 18. Ποιές είναι οι διάφορες σημασίες που έχει η λέξη άγγελος στην Αγία Γραφή; Σημαίνει απλούς απεσταλμένους (Ιώβ 1:14, Λουκάς 7:24, 9:52),Προφήτες (Ησ. 42:19, Μαλαχ. 3:1), Ιερείς (Μαλαχ. 2:7), ιεροκήρυκες της Νέας Διαθήκης (Αποκάλ. 1:20), απρόσωπους πράκτορες, όπως π.χ. ένας στύλος νεφέλης (Εξ. 14:9), μιά πανώλη (Β Σαμ. 24:16,17), ανέμους (Ψαλμ. 104:4),Λοιμούς – ένα όνομα που προσδίδεται στους κακοποιούς αγγέλους (Ψαλμ. 78:49), σκόλοπα εις την σάρκα του Παύλου, δηλ. σκόλοπα ‘άγγελο σατάν’(Βν Κορ. 12:7), το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος: “Άγγελον του προσώπου αυτού” και “Άγγελον της Διαθήκης” (Ησ. 63:9, Μαλαχ. 3:1). Η λέξη όμως άγγελος κυρίως εφαρμόζεται στα λογικά και ουράνια όντα (Ματθ. 25: 31). 19. Τι ήσαν τα Χερουβίμ; Τα Χερουβίμ ήσαν ιδανικά πλάσματα που συνίσταντο από τέσσερα μέρη, δηλ. από άνθρωπο, βου, λέοντα και αετό. «Η υπερέχουσα όψη ήταν η όψη του ανθρώπου, αλλά ο αριθμός των προσώπων, ποδών και χειρών διέφερε ανάλογα με τις περιστάσεις. (Ιεζεκ. 1:6, πρβλ. και Ιεζεκ. 41:18, 19, και Έξοδ. 25:20). 20. Ποιά είναι η ετυμολογία της λέξης Σεραφείμ, και τι λένε οι Γραφές περί αυτών; Η λέξη σημαίνει κάτι που καίει, λάμπει, θαμπώνει και αναφέρεται στην Γραφή μόνο μία φορά (Ης. 6:2,6). 21. Υπάρχει απόδειξη ότι οι άγγελοι ανήκουν σε διάφορες τάξεις; Μάλιστα υπάρχει· 1ον) από τη διατύπωση της Γραφής: ο Γαβριήλ διακρίνεται από το ότι στέκεται ενώπιον του Θεού (Λουκ. 1:9) με την έννοια ότι κατέχει κάποια υψηλή θέση. Ο Μιχαήλ διακρίνεται ως ένας από τους άρχοντες (Δανιήλ 10:13). Επίσης τα επίθετα αρχάγγελοι, θρόνοι, αρχαί, κυριότητες, δυνάμεις (Ιούδ. 9, Εφ. 1:21) μαρτυρούν την ύπαρξη τάξεων. Σημειώσεις [14] Ο Μωυσής δεν αναφέρει στη Γένεση και μάλιστα στα κεφάλαια περί δημιουργίας του κόσμου τίποτε το σχετικό με τη δημιουργία των αγγέλων, επειδή ο σκοπός του είναι να παρουσιάσει τη δημιουργία του ορατού κόσμου (Βλ. Χρυσόστομο και Ψαλμ. 8:4, Ιώβιο Μοναχό στου Φωτίου την Βιβλιοθήκη, κώδ. 222, σ. 591). Ο Αθανάσιος (ερώτ. 4) λέει: για ότι το έκανε αυτό ο Μωυσής για να μη δώσει αφορμή ειδωλολατρείας στους Ιουδαίους (Βλ. Θεοδωρ., ερώτ. 2 Εις την Γένεσιν και Χρυσοστόμου Εις την Γένεσιν Ομιλ. 1). Όσο αφορα στο χρόνο κατά τον οποίον δημιουργήθηκαν οι άγγελοι οι γνώμες των θεολόγων διχάζονται. Ο Ωριγένης πίστευε ότι η δημιουργία των αγγέλων προηγήθηκε από τη δημιουργία των ανθρώπων και του αισθητού κόσμου. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Ιωάννης, ο Δαμασκηνός και άλλοι Πατέρες διδάσκουν ότι οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τα ορατά κτίσματα. Ο Θεοδώρητος δέχεται ότι οι άγγελοι δημιουργήθηκαν την πρώτη ημέρα, όπως λέγεται στην αρχή της Γενέσεως, ότι δηλ. ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη την πρώτη ημέρα. Ο άγιος Επιφάνιος συμφωνεί με τη γνώμη αυτή. Από το εδάφιο Ιώβ 38:1 εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι άγγελοι υπήρχαν την τέταρτη ημέρα, διότι λέει ο Κύριος στον Ιώβ: «Όταν έγιναν τα άστρα, τότε όλοι οι άγγελοί μου με δοξολόγησαν με μεγάλη φωνή». Τη διάκριση του πλήθους των αγγέλων σε τάξεις ή τάγματα (Δαν. 7:10, Ματθ. 26:53, Λουκάς 2:13, Εβρ. 12:22, Αποκ. 5:11) την μαρτυρούν εκτός από τους Πατέρες (Κλήμης Ρώμης 6:1, 6:16, 7:2, Κύριλλος Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις 6:6, 7:11, 11:11, 17:23, Γρηγόριος ο Θεολόγος Λόγος 34, Δαμασκηνός Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως II:3, και ιδιαιτέρως ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο Περί Ουρανίου Ιεραρχίας 6 και άλλοι) και η Αγία Γραφή η οποία διακρίνει: Αγγέλους (Α Πέτρ. 3:22ff), Αρχαγγέλους (Α Θεσσ. 10:16, Ιούδας 9), Χερουβίμ (Γεν. 3:24, Αποκ. 4, 5, 6), Σεραφείμ (Ησ. 6:2,1), Δυνάμεις (Εφ. 1:21, Ρωμ. 8:31), Θρόνοι, Αρχές, Εξουσίες και Κυριότητες (Εφ. 1:21, Κολ. 1:16, Ρωμ. 8:31, Δαν. 10:13); Γι' αυτό και η Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε τον Ωριγένη που είπε μεταξύ άλλων ότι όλοι οι άγγελοι είχαν την ίδια φύση και δύναμη, και μόνο εκείνοι από αυτούς που αποστάτησαν διακρίθηκαν σε τάξεις (Βλ. 5η Οικουμ. Σύνοδος κανόνες 2 και 14). Βλ. Επίσης Δαν. 7:10, Ψαλμ. 96:1, 102:20, 148:2, Αποκ. 4:1, 7:11-12, Βασιλείου του Μεγ. Εις τον Ψαλμόν 27, Εις τον Ησαίαν 6, Γρηγόριος Θεολόγος Λόγος 34, Θεοδωρήτου Επιτομή θείων δογμάτων 7, Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως ΙΙ,10. Ψαλμ. 101:20. [15] Δαμασκηνός, Έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, 2:18. 16] Βλ. Εις το Κατά Ματθαίο, κεφ. 2. [17] Περί Αρχών, Ι.1.7 και ΙΙ.. [18] Βλ. Πηδάλιο Νικοδήμου, σελ. 131 σημ. 1. [19] Δαμασκηνός, Έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, 2:18. [20] Σατανάς σημαίνει εχθρός, εχθρός του Θεού και των ανθρώπων, της αγαθότητας και κάθε είδους αρετής, ως και πηγή κάθε είδους κακίας μέσα στον κόσμο. Η λέξη Σατανάς αναφέρεται 5 φορές στην Παλαιά Διαθήκη και 25 φορές στην Καινή. Επίσης ισάριθμες είναι και οι αναφορές στη λέξη διάβολος. [21] Δαμασκηνός, Έκδοση τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, ΙΙ,16.

Η γιορτή των αγγέλων! - "Άγνωστοι" αρχάγγελοι

Γιατί οι άγγελοι γιορτάζουν 8 Νοεμβρίου;

Κατά τον άγιο Δημήριο του Ρωστώφ, η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει τοποθετήσει τη "σύναξη" των αγίων αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και όλων των "επουράνιων δυνάμεων" στις 8 Νοεμβρίου, για τον εξής λόγο:

Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο, πρώτος μήνας του χρόνου ήταν ο Μάρτιος και ο Νοέμβριος ήταν ένατος (το λέει και τ' όνομά του, "ένατος" στα λατινικά). Επειδή οι άγγελοι διακρίνονται σε εννέα "τάγματα", η γιορτή τους τοποθετήθηκε τον ένατο μήνα.

Επειδή εξάλλου οι άγγελοι θα συνοδεύσουν τον Ιησού Χριστό κατά τη δευτέρα παρουσία Του και θα συνεργαστούν ποικιλότροπα, κατά την Αποκάλυψη, στην υπόθεση της σωτηρίας των ανθρώπων κατά την ανατολή της αιώνιας ημέρας, της "Όγδοης Ημέρας της Δημιουργίας", η γιορτή τους τοποθετήθηκε την όγδοη ημέρα του ένατου μήνα.

Τέλος, την ίδια μέρα, 8 Νοεμβρίου, γιορτάζεται και το όνομα Σταμάτης (αν και υπάρχει άγιος Σταμάτιος), σε ανάμνηση της παρέμβασης του αρχαγγέλου Μιχαήλ, που "σταμάτησε" την αποστασία των αγγέλων προς τον Εωσφόρο φωνάζοντας "στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου Θεού" (ας σταθούμε σωστά, με συστολή απέναντι στο Θεό), ερχόμενος "εν τω μέσω του ουρανού".

Η γιορτή των αγγέλων δεν είναι "μνήμη", αφού δεν υπάρχει ημέρα κοίμησης στους αγγέλους, αλλά μόνο "σύναξη", δηλ. συγκέντρωση των χριστιανών για να τους τιμήσουν. Άλλες γιορτές των αγγέλων είναι η Σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ στις 26 Μαρτίου (μια μέρα μετά τον Ευαγγελισμό, δηλ. την επίσκεψή του στην Παναγία), και το θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στις Κολοσσές της Φρυγίας (6 Σεπτεμβρίου).

Ποιους αγγέλους ξέρουμε;

Εκτός από τα "εννέα τάγματα" των αγγέλων, για τα οποία μπορείς να δεις εδώ, μας παραδίδονται από τα αρχαία χρόνια και κάποια προσωπικά ονόματα αγγέλων, ή έστω ονόματα που έχουν δώσει σε ανθρώπινη γλώσσα. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία γενικά γνωρίζουμε ως αρχαγγέλους τους Μιχαήλ και Γαβριήλ και τους Ραφαήλ και Ουριήλ (ο τελευταίος εμφανίζεται και σε όραμα του αγίου Νήφωνα για τη δευτέρα παρουσία). Ιδιαίτερα στη Ρωσική Ορθοδοξία αναγνωρίζονται κι άλλοι αρχάγγελοι, που τα ονόματά τους είναι παρμένα από εξωβιβλικές πηγές, απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και άλλα αρχαία έργα. Άραγε είναι πραγματικά πρόσωπα ή μυθικά; Κατά τη γνώμη μου, πραγματικά, εφόσον η τοπική παράδοση μιας έστω ορθόδοξης Εκκλησίας τα αναγνωρίζει.

Από εδώ παίρνουμε στοιχεία για τους αρχαγγέλους και τις συμβολικές απεικονίσεις τους (συμπληρώνουμε με μερικά στοιχεία ακόμη).

Στην ορθόδοξη εικονογραφία, κάθε άγγελος έχει μια συμβολική αναπαράσταση:

Ρωσική εικόνα του Αρχαγγέλου Ιελουδιήλ.

Μιχαήλ (Michael) στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει "Ποιος είναι σαν το Θεό;" ή "Ποιος είναι ίσος με τον Θεό;" Ο άγιος αρχάγγελος Μιχαήλ, εικονίζεται από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ως στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος κρατά στο δεξί του χέρι το δόρυ με το οποία επιτίθεται στον Εωσφόρο / Σατανά, και στο αριστερό του χέρι ένα πράσινο κλαδί φοίνικα. Στην κορυφή του δόρατος υπάρχει μια λινή κορδέλα με ένα κόκκινο σταυρό. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ιδιαίτερα θεωρείται ότι είναι ο φύλακας της Ορθοδόξου Πίστεως και αγωνιστής κατά των αιρέσεων.
Γαβριήλ (Gabriel) σημαίνει «άνθρωπος του Θεού». Είναι ο προάγγελος των μυστηρίων του Θεού, ειδικά της Ενανθρώπισης του Χριστού και όλων των άλλων μυστηρίων που σχετίζονται με αυτό. Απεικονίζεται ως εξής: στο δεξί του χέρι, κρατάει ένα φανάρι με ένα αναμμένο δαδί στο εσωτερικό, και στο αριστερό του χέρι, ένα καθρέφτη πράσινου ίασπι. Ο καθρέφτης σημαίνει την σοφία του Θεού, που είναι μυστηριώδης.

Ραφαήλ (Raphael) σημαίνει "θεραπεία του Θεού" ή "ο Θεός θεραπεύει". Ο άγγελος εμφανίζεται στο βιβλίο του Τωβίτ, στην Παλ. Διαθήκη. Απεικονίζεται να οδηγεί τον Τωβίτ με το δεξί του χέρι, και κρατώντας ένα αλαβάστρινο βάζο με φάρμακα στο αριστερό του χέρι [ή ένα κουτί, όπως οι άγιοι γιατροί]. (Μια ενδιαφέρουσα ερμηνευτική προσέγγιση του Τωβίτ εδώ).

Αρχάγγελοι. Από εδώ (όπως και η παρακάτω εικ.). Ποιος είναι ποιος, θα το βρείτε από τις περιγραφές. Όπως θα δείτε, δεν τηρούνται ακριβώς όλα τα εικονογραφικά στοιχεία που αναφέρονται στην παράδοση.

Ουριήλ (Uriel) σημαίνει "Φωτιά του Θεού" ή "Φως του Θεού". Εμφανίζεται στο παλαιοδιαθηκικό απόκρυφο Γ΄ Έσδρα (εξωβιβλικό), αλλά και σε όραμα του αγίου Νήφωνα, όπως είπαμε. Απεικονίζεται κρατώντας ξίφος εναντίον των Περσών στο δεξί του χέρι, και μια φλόγα στο αριστερό του.

Σελαφιήλ (Sealtiel) σημαίνει "μεσίτης του Θεού" (Γ΄ Εσδράς 5:16) και θεωρείται ο αρμόδιος για την άνοδο των ανθρώπινων προσευχών στον ουρανό. Απεικονίζεται με το πρόσωπο και τα μάτια του συνεσταλμένα, κρατώντας τα χέρια του στο στήθος σε στάση προσευχής.
Ιελουδιήλ (Jegudiel) σημαίνει "δοξάζοντας το Θεό". Θεωρείται ο άγγελος που σχετίζεται με την εντιμότητα και το ήθος των επίγειων βασιλέων και αρχόντων. Απεικονίζεται να φέρει ένα χρυσό στέμμα στο δεξί του χέρι και ένα τριπλό μαστίγιο στο αριστερό.
Βαραχιήλ (Barachiel) σημαίνει «Ευλογία του Θεού». Απεικονίζεται να κρατάει ένα λευκό τριαντάφυλλο στο χέρι, μπροστά στο στήθος του.

Ιερεμιήλ (Jeremiel) σημαίνει "ανάταση του Θεού". Θεωρείται ο εμπνευστής και αφυπνιστής της έγερσης ενός ανθρώπου προς τον Θεό (Γ΄ Έσδρας 4:36). [Είναι ο αρχάγγελος με τη ζυγαριά στην εικόνα].

Οι απεικονίσεις αυτές ίσως σκανδαλίσουν κάποιους ορθόδοξους χριστιανούς, αλλά παρακαλώ να μη είμαστε βιαστικοί στο να σκανδαλιζόμαστε. Φυσικά κυκλοφορούν πολλές πλάνες για τους αγγέλους, δεδομένου ότι όλες οι "εμπειρίες αγγέλων" δεν είναι οπωσδήποτε εμπειρίες φωτεινών αγγέλων. Το ότι τα παραπάνω ορθόδοξα στοιχεία είναι άγνωστα στην ελληνική παράδοση δεν σημαίνει ότι είναι απορριπτέα, αιρετικά ή ψευδή...
Άγιοι άγγελοι, σας παρακαλούμε, πρεσβεύστε στο Θεό για μας και για όλο τον κόσμο.