Κυριακή της Τυρινής – Πορεία προς τον ουρανό

                                       

Ευαγγέλιο Κυριακής: Ματθ. στ’ 14-21

Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν.

Ὃταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί· ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν. σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ.

Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται διαρύσσουσι καὶ κλέπτουσι· θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν.

Πορεία προς τον ουρανό

Μάθε να συγχωρείς

Μια συμφωνία κάνει στο σημερινό ιερό Ευαγγέλιο ο Κύριος με όλους τους πιστούς. Εάν συγχωρούμε τους ανθρώπους για τα αμαρτήματα που μας έχουν κάνει, μας λέει, και ο ουράνιος Πατέρας μας θα συγχωρήσει και τα δικά μας αμαρτήματα. Εάν όμως δεν τους συγχωρούμε, τότε ούτε ο Πατέρας μας θα συγχωρήσει τις αμαρτίες μας.

Γιατί όμως ο Κύριος κάνει αυτήν την απαράβατη συνθήκη; Γιατί θέτει τη δική μας συγχωρητικότητα ως προϋπόθεση της δικής μας συγχωρήσεως και σωτηρίας; Γιατί αρνείται να μας βάλει στον Παράδεισο, εάν εμείς δεν συγχωρούμε όσους μας αδίκησαν;

Διότι θέλει να μας δείξει πόσο μεγάλη αρετή είναι η συγχωρητικότητα· αρετή η οποία μας εξομοιώνει με τον Θεό, ο Οποίος είναι πολυέλεος, συγχωρεί καθημερινά τα αμέτρητα αμαρτήματά μας. Ζητά λοιπόν από εμάς να Του μοιάσουμε, να κάνουμε ό,τι κάνει διαρκώς Εκείνος. Όπως Εκείνος συγχωρεί καθημερινά όλους μας και συγχώρησε επάνω στο Σταυρό του ακόμη και τους σταυρωτές του, ζητεί να ακολουθήσουμε κι εμείς το δικό του παράδειγμα. Να συγχωρούμε τα αμαρτήματα των άλλων. Όσο μεγάλα κι αν μας φαίνονται, όσο κι αν μας έχουν πικράνει. Κατανοώντας μάλιστα ότι αυτά στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρά και ασήμαντα, αν συγκριθούν με τις τόσο πολλές δικές μας αμαρτίες προς τον Θεό.

Ο Κύριος ζητεί επιπλέον ως όρο της σωτηρίας μας τη συγχωρητικότητα, διότι χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να ζήσουμε ούτε σ’ αυτή τη ζωή. Χωρίς συγχωρητικότητα η ζωή μας γίνεται κόλαση, αφαιρεί την ειρήνη από μέσα μας, κάνει τη ζωή μας ένα δράμα.

Τέλος ο Κύριος μας ζητεί να συγχωρούμε, διότι εάν εδώ στη γη δεν μπορούμε να συγχωρέσουμε τους αδελφούς μας, δηλαδή να τους χωρέσουμε στην καρδιά μας, τι θα κάνουμε στην άλλη ζωή; Πώς θα αντέχουμε εκεί ο ένας τον άλλον; Θα έχουμε κακία και μνησικακία και μέσα στον Παράδεισο; Αλλά τότε θα γίνει ο Παράδεισος κόλαση! Μας λέει λοιπόν ο Θεός: Εάν θέλετε να χωρέσετε στον Παράδεισο, πρέπει να χωρέσετε τους αδελφούς σας και στην καρδιά σας. Να τους συγχωρείτε και να τους αγαπάτε.

Θησαυροί άφθαρτοι

Ο Κύριος προχωρεί τώρα στο θέμα της νηστείας. Όταν νηστεύετε, λέει, μη γίνεσθε σαν τους υποκριτές σκυθρωποί και περίλυποι. Διότι αυτοί παίρνουν την έκφραση καταβεβλημένου ανθρώπου, για να φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν. Έτσι όμως δέχονται ολόκληρη την αμοιβή τους από τους επαίνους των ανθρώπων. Εσείς όμως όταν νηστεύετε, να είστε χαρούμενοι για να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι ότι νηστεύετε. Και ο Θεός Πατέρας σας αυτό που κάνετε κρυφά, θα σας το ανταποδώσει φανερά στην άλλη ζωή. Μην επιζητείτε λοιπόν ανθρώπινους επαίνους και πρόσκαιρες αμοιβές. Μη μαζεύετε επίγειους θησαυρούς, τους οποίους ο σκόρος, η σαπίλα και η σκουριά καταστρέφουν, και κλέβουν οι κλέφτες. Μαζεύετε ουράνιους θησαυρούς, τους οποίους κανείς δεν μπορεί να καταστρέψει ή να κλέψει. Η καρδιά σας να είναι προσκολλημένη στον Θεό και στα ουράνια. Διότι εκεί που είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας.

Εδώ λοιπόν ο Κύριος κάνει μια διάκριση ανάμεσα στους επίγειους και στους ουράνιους θησαυρούς. Σε ποιους επίγειους θησαυρούς αναφέρεται; Οι άνθρωποι τότε αποθήκευαν ως θησαυρούς διάφορα προϊόντα της γης, μεταλλικά αντικείμενα και πολυτελή ενδύματα. Τα προϊόντα της γης όμως σάπιζαν, τα μεταλλικά αντικείμενα σκούριαζαν και τα ενδύματα τα έτρωγε ο σκόρος. Και όσοι είχαν πολύτιμα αντικείμενα από χρυσό, ασήμι και χαλκό, έτρεμαν διαρκώς μην τα χάσουν από τους κλέφτες. Όσοι λοιπόν κατείχαν υλικούς θησαυρούς, είχαν καθημερινή αγωνία μήπως γίνουν θύματα ληστειών ή μήπως καταστραφούν οι θησαυροί τους. Κι αυτή ακριβώς η αγωνία τους ταλαιπωρούσε και τους εξαθλίωνε.

Μήπως όμως παθαίνουμε κάτι παρόμοιο κι εμείς, όταν έχουμε κάποια προσκόλληση στα λίγα ή πολλά υλικά αγαθά μας; Στα σπίτια μας, στα αυτοκίνητά μας, στα ρούχα μας, στα ηλεκτρικά μηχανήματά μας, στα χρήματά μας;

Αλλά ο Κύριος σήμερα μας λέει ότι όλα αυτά τα υλικά αγαθά δεν είναι ασφαλισμένα, δεν είναι μόνιμα, δεν είναι αληθινά. Δεν δίνουν ευτυχία. Αντίθετα μας υποδουλώνουν σε μία σκληρή τυραννία. Αιχμαλωτίζουν το νου μας στα μικρά και επίγεια και δεν μας αφήνουν να ποθήσουμε τα υψηλά και αιώνια.

Μην ξεγελιόμαστε λοιπόν. Μην παρασυρόμαστε από τα ασήμαντα και χάνουμε τα ανεκτίμητα, τα μόνιμα, τα αληθινά, τα αιώνια πλούτη. Κι αυτά τα πλούτη είναι οι άγιες αρετές του Χριστού, οι καρποί του Αγίου Πνεύματος: η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η ανεκτικότητα, η καλοσύνη, η αγαθότητα, η πίστη, η καλοσύνη, η πραότητα, η εγκράτεια. Σ’ αυτούς τους ουράνιους θησαυρούς να στρέψουμε το νου μας, αυτούς να αγαπήσουμε, να ποθήσουμε και να κατακτήσουμε. Μ’ αυτούς τους θησαυρούς να γεμίζουμε τις αποσκευές μας για το ουράνιο ταξίδι μας. Έτσι θα γίνουμε πλούσιοι, πάμπλουτοι, αιώνια πανευτυχείς.

Κήρυγμα ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ

(Ματθ. ς΄ 14-21)

Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ σημερινή Κυριακή τῆς Τυρινῆς μᾶς φέρνει στό κατώφλι τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία μας παρομοιάζει μέ ἕνα ὄμορφο θαλασσινό ταξίδι.

Ἕνα ταξίδι πνευματικό ξεκινᾶ ἀπό αὔριο, Καθαρά Δευτέρα ἕως καί τήν Παρασκευή πρό τοῦ Λαζάρου, μέ κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα τήν προσευχή, τήν ἔντονη λατρευτική ζωή καί τή νηστεία καί σκοπό τήν πνευματική προετοιμασία μας, γιά νά προσκυνήσουμε τά ἄχραντα Πάθη καί τήν ζωοποιό Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Νά ἑορτάσουμε τό ἐτήσιο Πάσχα καί νά λάβουμε ἀφορμή νά ἑορτάζουμε τό Πάσχα καί κάθε Κυριακή τοῦ χρόνου.

Ἡ Ἐκκλησία καλεῖ ὅλους μας γιά 40 ἡμέρες νά μιμηθοῦμε τόν Θεάνθρωπο Κύριό μας, ὁ Ὁποῖος πρίν ξεκινήσει τήν ἐπί γῆς δημόσια δράση του γιά τή σωτηρία μας νήστευσε στήν ἔρημο 40 ἡμερονύκτια. Κατόπιν ἀντιμετώπισε τούς γνωστούς τρεῖς πειρασμούς τοῦ διαβόλου (Βλ. Ματθ. δ, 1-11), ὁ πρῶτος ἀπό τούς ὁποίους σχετίζεται μέ τήν τροφή. Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ὁ Ἀδάμ νικήθηκε ἀπό τόν πειρασμό τῆς τροφῆς καί ἔχασε τήν ὡραιότητα τοῦ Παραδείσου. Ὅμως ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου, ὁ Χριστός, ὡς ἀπόγονος καί ἀντιπρόσωπος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους θά λέγαμε, ἐνίκησε τόν διάβολο καί θριάμβευσε ἐπί τοῦ πειρασμοῦ στόν ὁποῖον καταδέχθηκε νά ὑποβληθεῖ γιά νά μᾶς ἀποδείξει τήν ἄμετρη συμπάθειά Του, στόν ἀγῶνα μας ἐναντίον τῶν πειρασμῶν.

Ὡς πιστοί Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, λοιπόν κι ἐμεῖς, καθώς προετοιμαζόμαστε νά ἑορτάσουμε τήν ἀπόλυτη νίκη τοῦ Ἀναστημένου Χριστοῦ ἐπί τοῦ διαβόλου καί τοῦ θανάτου, ἀποδυόμαστε μέ τή σειρά μας σέ ἕνα ἀνάλογο πνευματικόἀγώνα, μέ κύριο χαρακτηριστικό γνωρισμα τήν νηστεία. Ἄλλωστε στή γλῶσσα μας ἡ λέξη Τεσσαρακοστή εἶναι σχεδόν συνώνυμη μέ τή λέξη νηστεία.

Ἡ νηστεία, λέει ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι συνομήλικη μέ τόν ἄνθρωπο, γιατί ἀποτελεῖ τήν πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ σ’αὐτόν, ὅπως περιγράφεται στό βιβλίο τῆς Γενέσεως (Β,17) τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «Ἀπὸ τὸ δένδρον ὅμως τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ κακοῦ δὲν πρέπει ποτὲ νὰ φάγετε...». Ἡ ἁγία καί μεγάλη Τεσσαρακοστή, μαζί μέ τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή ἀποτελοῦν ἐπίσης τίς ἀρχαιότερες νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας μας, καθορισμένες ἤδη ἀπό τήν ἐποχή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

Στό σημερινό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα ὁ Κύριός μας διδάσκει, ὅτι ἀνάμεσα στήν ἀμνησικακία, τήν ἀληθινή νηστεία καί τήν ἀποφυγή τῆς πλεονεξίας ὑπάρχει μία ἐσωτερική συνάφεια, πάνω ἀκριβῶς στήν ἔννοια τῆς νηστείας.

Ἡ νηστεία, ὅπως ἀκοῦμε καί στά τροπάρια αὐτῶν τῶν ἡμερῶν δέν εἶναι ἀποχή μόνο ἀπό ὁρισμένες τροφές, ἀλλά ἀποχή καί ἀπό τίς κακίες, πού δύο ἀπό τίς πιό συνηθισμένες μεταξύ τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ μνησικακία: νά θυμᾶσαι δηλαδή τό κακό, πού σοῦ ἔκανε κάποιος καί νά μήν τόν συγχωρεῖς καί ἡ πλεονεξία: δηλαδή νά θέλεις ὅλο καί περισσότερα, πολλές φορές εἰς βάρος τῶν ἄλλων καί νά μήν εἶσαι ποτέ εὐχαριστημένος καί μέ τίποτε.

Ὁ Μ. Βασίλειος σέ μία ὁμιλία του γιά τήν νηστεία τονίζει: «Δέν φτάνει ἡἀποχή καί μόνο ἀπό τίς τροφές γιά νά εἶναι ἄξια ἐπαίνου ἡ νηστεία μας. Ἄς νηστέψουμε νηστεία εὐπρόσδεκτη καί εὐάρεστη στόν Θεό. Ἀληθινή νηστεία εἶναι ἡἀπομάκρυνση ἀπό ὁ,τιδήποτε τό κακό καί ἐφάμαρτο. Ἡἐγκράτεια τῆς γλώσσας, ἡἀποχή ἀπό τόν θυμό, ὁ χωρισμός ἀπό τίς αἰσχρές ἐπιθυμίες, τήν καταλαλιά, τό ψέμμα καί τήν ἐπιορκία. Ἡἀπουσία καί ἡ στέρηση ἀπό αὐτά εἶναι ἀληθινή νηστεία. Ὅταν ἀγωνιζόμαστε γιά ὅλα αὐτά τότε ἡ νηστεία μας εἶναι καλή καί ὠφέλιμη». Τόσο σημαντική εἶναι αὐτή ἡ διευκρίνηση, ὥστε αὐτά τά ἴδια λόγια ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία καί τά ἔκανε ὕμνο, μέ τόν ὁποῖον συντροφεύει τήν εἴσοδό μας στήν ἁγία καί μεγάλη Τεσσαρακοστή.

«Νά ἀποξενωθεῖς ἀπό τά πάθη καί τίς ἁμαρτίες» συμβουλεύει σέ ἄλλο σημεῖο καί πάλι ὁ Μ.Βασίλειος. «Νά μήν ἀδικήσεις κανένα. Νά συγχωρήσεις τόν ἀδελφό σου γιά τή λύπη, πού σοῦ προξένησε, γιά τό κακό, πού σοῦ ἔκανε, γιά τά λεφτά, πού σοῦ χρωστάει. Διαφορετικά μολονότι δέν τρῶς κρέας, τρῶς τόν ἴδιο τόν ἀδελφό σου. Μολονότι ἐγκρατεύεσαι στό κρασί, δέν κρατᾶς τό στόμα σου στίς ἄσχημες κουβέντες. Μολονότι νηστεύεις ὡς τό βράδυ, ΄ξοδεύεις τή μέρα σου στά δικαστήρια.»

Εὔκολα ἀντιλαμβανόμαστε, πώς ἡ νηστεία ὡς ἄσκηση δέν σημαίνει μόνο ἀποχή ἀπό ὁρισμένες τροφές, πού ἴσως εἶναι καί τό εὐκολώτερο. Ἐάν ἡ νηστεία μας δέν σημαίνει καί νηστεία ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά πάθη, τότε ἐκπίπτει σέ δίαιτα. Ἡ νηστεία εἶναι ἡ αὐθεντική ἔκφραση τῆς ψυχῆς πού ἀγωνίζεται νά ἀρέσει στόν Θεό. Ἐκεῖνος πού νηστεύει, ὡς ἄλλος Μωϋσῆς βρίσκεται «ἐνώπιος ἐνωπίῳ» μέ τόν Θεό καί ἀπεκδέχεται τήν μυστική χαρά τῆς οὐράνιας εὐλογίας.

Ἡ νηστεία δέν πρέπει νά γίνεται καταναγκαστικά, ἀλλά ἀπό ἀγάπη γιά τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος ἀναμάρτητος Ὤν καταδέχθηκε νά πεθάνει πάνω στόν Σταυρό γιά τίς ἁμαρτίες μας, γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό τό κράτος τοῦ διαβόλου καί τοῦ θανάτου.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος πεινάει ἀπό τή νηστεία, πού ἐπέβαλε στόν ἑαυτό του γιά τήν ἀγάπη καί τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ, ὅταν ἐπιμερίζει και στούς ἐμπερίστατους ἀπό τά ἀγαθά του καί θυσιάζει τό θέλημα τῆς ἄνεσης καί τοῦ συμφέροντός του γιά τήν Νηστεία, τοῦτο εἶναι λατρεία, πού τήν δέχεται ὁ Θεός.

Σήμερα περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη ἐποχή ἔχουμε ἀνάγκη νά νηστεύσωμε. Ὄχι ἐπειδή πρέπει, ἀλλά ἐπειδή ἀγαπᾶμε τόν Χριστό. Ἄς μήν ξεχνᾶμε δέ ὅτι, ἡ νηστεία πάντοτε ἦταν ὁ τρόπος τοῦ ἀνθρώπου νά ἑλκύει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί νά ζητεῖ τήν συγγνώμη Του. Καί σήμερα μπορεῖ νά ἀποτελέσει τό μέσο γιά νά ἐλκύσουμε τήν χάρη καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά τίς δύσκολες στιγμές, πού περνᾶμε καί ὡς πρόσωπα, ἀλλά καί ὡς Ἔθνος. Βλέποντας τή νηστεία μας ὁ Θεός, ἴσως ἀποτρέψει χειρότερες καταστάσεις, ἀσκώντας τήν πατρική του παιδαγωγία.

«Τό στάδιο τῶν ἀρετῶν ἔχει ἀνοίξει, ὅσοι θέλετε νά ἀθληθεῖται ἐλάτε μέσα σ’ αὐτό...» Μέ αὐτά τά λόγια ἡ Ἐκκλησία, μᾶς καλωσορίζει στά πνευματικά ἀγωνίσματα τῆς νηστείας, τῆς προσευχῆς καί τῆς μετανοίας, τά ὁποῖα εἶναι ἀλληλένδετα καί μαζί μέ τήν φιλανθρωπία προάγουν τήν πνευματική μας ἀναβάθμιση. Ἄς ἀγωνισθοῦμε μέ ταπεινό φρόνημα, διακριτικά καί θεάρεστα, μέ τή βεβαιότητα, ὅτι Θεός θά ἀποδώσει στόν καθένα τό ὀφειλόμενον. Ἄς μή δειλιάσουμε ἐξαιτίας τοῦ μεγέθους ἤ τοῦ ὄγκου τῶν ἀγωνισμάτων. Ὁ καθένας μέ τή δύναμή του ἄς ἀγωνισθεῖ κι ὁ Θεός θά σκεπάσει μέ τή χάρη Του τόν ἀγῶνα μας, ἀφοῦ γιά τήν ἀγάπη του γίνεται. Διότι εὐτυχῶς «ἡ μεγαλύτερη φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, εἶναι πώς ὄχι ἀνάλογα μέ τό ἀποτέλεσμα, ἀλλά ἀνάλογα μέ τή διάθεση καί τήν προαίρεση μετράει ὁ Θεός τήν ἐπίδοσή μας καί παρέχει τήν εὐλογία Του.»

Καλή καί εὐλογημένη ἡ ἐπί θύραις Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

π. Σ.Κ

πηγή

Ἡ δύναμη τῆς συγχωρητικότητας

Μία ἡμέρα πρὶν ἀπὸ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ τὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα μᾶς ἀποκαλύπτει μιὰ ξεκάθαρη ἀπαίτηση τοῦ Θεοῦ. Νὰ δεχόμαστε καὶ νὰ προσφέρουμε τὴ συγνώμη μας στοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ τὴ ζητᾶμε ἀπὸ τὸν Θεό. «Ἐὰν ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος» (Ματθ. 6,14).


Συγχώρηση, προϋποθέσεις καὶ συνέπειες

Ἡ συγχώρηση προϋποθέτει τὴ συνείδηση τῆς ἐνοχῆς. Τὴ συναίσθηση ἐκείνη ποὺ μᾶς λέει ὅτι μὲ τὶς πράξεις μας, τὶς παραλείψεις μας, τὶς νοοτροπίες μας καὶ τὶς συμπεριφορὲς μας βλάψαμε τοὺς ἄλλους καὶ πικράναμε τὸν Θεό. Διαχαράξαμε τὴν τάξη, τὴν ὁποία ὁ Θεὸς ἔθεσε μέσα μας καὶ γύρω μας. Ἀπὸ ἐδῶ, λοιπόν, πηγάζει αὐθόρμητα ἡ ἐσωτερικὴ ἀνάγκη τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπὸ τὸ βάρος τῆς ἐνοχῆς καὶ τῆς ἁμαρτίας, δηλαδὴ ἡ συγχώρηση. Χρειαζόμαστε τὴ συγχώρηση, γιατί εἴμαστε ἄνθρωποι. Γιατί ἡ φύση μας εἶναι ἀτελὴς καὶ λανθάνει συνεχῶς. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τονίζει ὅτι «καὶ οἱ νόμοι γνωρίζουν νὰ συγχωροῦν τὰ ἀναπόφευκτα, ἀφοῦ τὸ νὰ κάνουμε λάθη καὶ νὰ πέφτουμε σὲ πλάνη εἶναι ἀνθρώπινο».

Κάποιοι ἰσχυρίζονται ὅτι γιὰ νὰ μάθουμε νὰ συγχωροῦμε, θὰ πρέπει νὰ ἀγνοήσουμε τὰ λάθη τῶν ἄλλων ποὺ μᾶς πλήγωσαν, θὰ πρέπει νὰ ξεχάσουμε τὰ σφάλματα αὐτῶν ποὺ μᾶς ζημίωσαν. Αὐτὸ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ συμβεῖ. Γιατί εἶναι ἀδύνατο νὰ σβήσουμε ὁλοκληρωτικὰ τὴ μνήμη μας καὶ νὰ διαγράψουμε τὴ λογική μας. Ἄλλωστε, θυμόμαστε πράγματα ποὺ δὲν θέλουμε καὶ ἀδυνατοῦμε νὰ παραβλέψουμε τὴν πραγματικότητα τὴν ὁποία ζοῦμε. Εἶναι ἀνέφικτο νὰ ἀγνοοῦμε τὸ κακὸ ποὺ μᾶς ταλαιπωρεῖ διαρκῶς.

Μὲ τὴ συγχώρηση δὲν σβήνουμε τὸ κακό. Καταλαβαίνουμε ὅμως, πὼς αὐτὸ μᾶς ἐξαπατᾶ καὶ μᾶς παραπλανᾶ καὶ ἔτσι μποροῦμε νὰ παλέψουμε ἐναντίον του. Μὲ τὴ συγχώρηση μποροῦμε νὰ καθαρίσουμε τὴ μνήμη ἀπὸ τὴν ἐμπάθεια τῆς καρδιᾶς μας καὶ νὰ διαχωρίσουμε τὴν ὀρθὴ καὶ ἀντικειμενικὴ κρίση ἀπὸ τὴν κατάκριση καὶ τὸν κάθε εἴδους ἀρνητισμό. Ἀλλὰ καὶ ἐδῶ ὁ δρόμος φαίνεται νὰ εἶναι μακρὺς καὶ δύσκολος, σκληρὸς καὶ ὀδυνηρός. Καὶ ἐδῶ οἱ παγίδες εἶναι πολλὲς καὶ ποικίλες. Κάποτε ἡ συγχώρηση γίνεται ἐξωτερικὴ καὶ τυπικὴ καὶ ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὸ βάθος «τῶν καρδιῶν ἡμῶν». Ἄλλοτε, πάλι, παρὰ τὰ ὅσα ἰσχυριζόμαστε στοὺς ἄλλους, ὑποκαθιστοῦμε τὴ συγχώρηση μὲ τὴν περιφρόνηση καὶ τὴν κρυμμένη ἐχθρότητα. Κάποιες ἄλλες φορὲς θέτουμε στὴ συγνώμη μας ὅρια καὶ προϋποθέσεις, κρατούμενα καὶ ὑπολογισμούς. Ἡ συγχωρητικότητα εἶναι ἡ πληγωμένη ἀγάπη ποὺ δίνει πάντα εὐκαιρίες γιὰ μιὰ καινούργια ἀρχή. Εἶναι ἡ δύναμη ποὺ ἀνανεώνει τὴν ἐμπιστοσύνη μας γιὰ τοὺς ἄλλους, ἀφοῦ προσπαθεῖ νὰ τοὺς κατανοεῖ καὶ νὰ τοὺς ἀποδέχεται.





Τὸ ἀδιέξοδό της μνησικακίας

Ὅποιος δὲν συγχωρεῖ, γκρεμίζει τὴ γέφυρα ἀπὸ τὴν ὁποία θὰ χρειαστεῖ κάποτε νὰ περάσει καὶ ὁ ἴδιος. Ὁδηγεῖ τὶς καθημερινὲς διαπροσωπικές του σχέσεις σὲ ἀδιέξοδο καὶ διάλυση. Ποιά, ἄραγε, ἀνθρώπινη σχέση δὲν περνάει κρίση; Πῶς μποροῦμε νὰ κρατήσουμε ἀδιάσπαστη τὴ συζυγία, τὴν οἰκογένεια, τὴ φιλία, τὴ συνεργασία; Πῶς μποροῦμε νὰ διαφυλάξουμε τὴν ἀνθρώπινη σχέση καὶ τὸν πνευματικὸ σύνδεσμο, ὥστε νὰ μὴν παγώσουν καὶ διαλυθοῦν, ἂν δὲν μάθουμε νὰ συγχωροῦμε;

Ὁ δυνατὸς λόγος τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου καὶ πάλι μᾶς καθοδηγεῖ: «Ἔχεις ἀδικηθεῖ πολὺ καὶ στερήθηκες πολλὰ ἐξαιτίας κάποιου, κακολογήθηκες καὶ ζημιώθηκες σὲ πολὺ σοβαρὰ θέματά σου καὶ γι' αὐτὸ θέλεις νὰ δεῖς νὰ τιμωρεῖται ὁ ἀδελφός σου; Καὶ ἐδῶ πάλι εἶναι χρήσιμο νὰ τὸν συγχωρήσεις. Γιατί, ἐὰν θελήσεις ἐσὺ ὁ ἴδιος νὰ ἐκδικηθεῖς καὶ νὰ ἐπιτεθεῖς ἐναντίον του εἴτε μὲ τὰ λόγια σου, εἴτε μὲ κάποια ἐνέργειά σου, ἤ μὲ τὴν κατάρα σου, ὁ Θεὸς ὄχι μόνο δὲν θὰ ἐπέμβει κατ' αὐτοῦ -ἐφόσον ἐσὺ ἀνέλαβες τὴν τιμωρία του- ἀλλὰ ἐπιπλέον θὰ σὲ τιμωρήσει ὡς θεομάχο. Ἄφησε τὰ πράγματα στὸν Θεό. Αὐτὸς θὰ τὰ τακτοποιήσει πολὺ καλύτερα ἀπ' ὅ,τι ἐσὺ θέλεις».

Καὶ ὅμως, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, συχνὰ διαπιστώνουμε πόσο ἀβυσσαλέο εἶναι τὸ μίσος καὶ οἱ κακίες μας. Πόσο βαθιὰ ριζωμένα εἶναι στὴν καρδιά μας τὰ πάθη καὶ οἱ ἀδυναμίες μας. Ἐδῶ ἀκριβῶς κατανοοῦμε τὴν οὐσία καὶ τὴ δύναμη τοῦ κακοῦ. Συνειδητοποιοῦμε ὅτι, ὅσο καὶ ἂν προσπαθήσουμε, δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ὑπερνικήσουμε τὸ κακὸ μόνοι μας. Μόνο ἂν στραφοῦμε στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ, ἂν τοῦ ζητήσουμε μὲ πίστη τὸ ἔλεος καὶ τὴ χάρη Του, θὰ συγχωρεθοῦμε καὶ θὰ συγχωρέσουμε, θὰ πάρουμε τὸ δῶρο τοῦ Θεοῦ, τὴν ἄφεση, καὶ θὰ ζήσουμε τὴ λύτρωση. Ἀμήν.

"Το εμπόδιο του ανθρώπινου εγωκεντρισμού"

(π. Φιλόθεος Φάρος) 

Η αγάπη προϋποθέτει άρνηση του εγώ. Η δυνατότητα του ανθρώπου να αγαπήσει το συνάνθρωπό του εξαρτάται από την ικανότητά του να καταστείλει τα πάθη του. Για να μπορέσει να πει ο άνθρωπος ναι στις ανάγκες του άλλου θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να λέει όχι στις δικές του επιθυμίες.
Ο άνθρωπος που ασχολείται αποκλειστικά με τον εαυτό του και με την ικανοποίηση των δικών του επιθυμιών στερείται της δυνατότητας να αισθανθεί αγάπη για το συνάνθρωπό του και σαν αποτέλεσμα στερείται της δυνατότητας να ενωθεί με το Θεό· έτσι χάνει τον παράδεισο της τρυφής.

Γι' αυτό, αμέσως μετά την προβολή της αγάπης ως απαραίτητης προϋποθέσεως για τη συνάντηση του ανθρώπου με τον αναστημένο Χριστό "ανάμνησιν ποιούμεθα της από του παραδείσου της τρυφής εξορίας του πρωτοπλάστου Αδάμ".

Με την ανάμνηση αυτή οι άγιοι Πατέρες θέλησαν να δείξουν πόσο καταστρεπτική είναι η υποδούλωση του ανθρώπου στις αυτοκαταστρεπτικές του επιθυμίες και πόσο σωστική είναι η ανάπτυξη της δυνατότητας του να αντιστέκεται σ' αυτές. Οι άγιοι Πατέρες τονίζουν το κακό που έπαθε ο Αδάμ για να μη μπορεί να αναβάλει για λίγο την ικανοποίηση μιας επιθυμίας και πόσο διέφθειρε έτσι την ανθρώπινη φύση μας και υπογραμμίζουν ότι η αντίσταση στην αμαρτωλή τάση για άμεση ικανοποίση όλων μας των επιθυμιών είναι μια βασική εντολή του Θεού. 

Ο Αδάμ παρήκουσε το Θεό γιατί μόνο στις επιθυμίες του και τον εγωκεντρισμό του υπάκουε και έτσι αποκόπηκε από το Θεό, γιατί μόνο δια της αγάπης μπορεί ο άνθρωπος να ενωθεί με το συνάνθρωπο και το Θεό ενώ ο εγωκεντρισμός τον αποκόπτει τον από τον ένα και από τον άλλο. 

Ο Ιησούς Χριστός με την τεσσαρακονθήμερη νηστεία Του, δηλαδή την άρνηση στην επιθυμία Του για τροφή, αναπτύσσει τη δυνατότητα να λέει όχι στο δικό Του θέλημα για να μπορεί να λέει ναι στο θέλημα του Θεού και δείχνει το δρόμο της αντίστροφης πορείας από εκείνη του Αδάμ. Για τον ίδιο λόγο θεσπίσθηκε η νηστεία της Σαρακοστής, για να δίνεται η ευκαιρία στον άνθρωπο δια της νηστείας να κατανικάει το δικό του θέλημα, που πολύ συχνά είναι αυτοκαταστροφικό, για να μπορεί να κάνει το θέλημα του Θεού που είναι πάντοτε σωτήριο και έτσι να μπορεί να καλλιεργεί τη δυνατότητα της αγάπης που τον ενώνει με το Θεό και που ο Αδάμ έχασε εξαιτίας της υποδουλώσεώς του στη δική του επιθυμία. 

Ο διάβολος εδελέασε τον Αδάμ με την υπόσχεση μιας ευχάριστης και γλυκιάς εμπειρίας, όπως δελεάζει πάντα τον άνθρωπο όταν του προτείνει μια εγωκεντρική ικανοποίηση των αυτοκαταστροφικών, στην ουσία, επιθυμιών του σε βάρος των συνανθρώπων του. Η γεύση όμως της βρώσεως του απαγορευμένου καρπού ήταν πικρή και όχι γλυκιά. Απαγορεύει ο Θεός τη χρησιμοποίηση του συνανθρώπου για την ικανοποίηση της δικής μας επιθυμίας και ο διάβολος διατείνεται ότι ο Θεός από φθόνο μας στερεί μια ευχάριστη εμπειρία.

Κάθε φορά όμως που πέφτουμε σ' αυτή την παγίδα του διαβόλου και επιδιώκουμε την εγωκεντρική μας ικανοποίηση σε βάρος των άλλων, δοκιμάζουμε την πίκρα της αποκοπής από τους άλλους, που δέν θέλουν φυσικά να τους χρησιμοποιούμε, και την τυραννία της μοναξιάς, μιας μοναξιάς που έχει υπαρξιακές διαστάσεις, γιατί η αποκοπή από το συνάνθρωπο συνεπάγεται και την αποκοπή από το Θεό. Ο εγωκεντρισμός, όπως εχώρισε "Θεού της δόξης" τον Αδάμ, χωρίζει "Θεού της δόξης" κάθε άνθρωπο. "Γλυκύς εις γεύσιν ο καρπός της γνώσεως εν τη Εδέμ εφάνη μοι, πλησθέντι της βρώσεως, εις χολήν δε γέγονεν το τέλος αυτής" λέει ο Αδάμ σ' ένα τροπάριο της ενάτης ωδής του κανόνος αυτής της τετάρτης Κυριακής του Τριωδίου.

Ο άνθρωπος με την επανάληψη εθίζεται στη χωρίς αναβολή ικανοποίηση όλων των επιθυμιών του χωρίς διάκριση, έτσι που να μην μπορεί τελικά να αντισταθεί στις αυτοκαταστροφικές του επιθυμίες και τελικά οδηγείται στο θάνατο. Ο εθισμός σκοτίζει τόσο πολύ την κρίση του, ώστε να μην μπορεί να δει ότι πολύ συχνά αυτό που θέλει κι αυτό που πραγματικά έχει ανάγκη όχι μόνο δεν συμπίπτουν αλλά είναι εντελώς αντίθετα, και τελικά εκείνο που ο άνθρωπος θέλει για τον εαυτό του είναι αντίθετο με εκείνο που ο Θεός θέλει γι' αυτόν γιατί ο άνθρωπος καταντάει να θέλει την αυτοκαταστροφή του ενώ ο Θεός θέλει την ολοκλήρωση του ανθρώπου, την πραγμάτωση των ανεξάντλητων δυνατοτήτων του, και τη θέωσή του. 

Έτσι, όσο ο άνθρωπος κάνει αυτό που εκείνος θέλει και όχι αυτό που ο Θεός θέλει γι' αυτόν, αυτοκαταστρέφεται. Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη να αναπτύξει τη δυνατότητα να λέει όχι σ' αυτό το αυτοκαταστροφικό του θέλημα και γι' αυτό η Εκκλησία αντιτάσσει στον εθισμό της άμεσης ικανοποιήσεως κάθε επιθυμίας την άσκηση και τη νηστεία. 

Η άσκηση και η νηστεία επιδιώκουν μια συμπεριφεριολογική αλλαγή των αυτοκαταστροφικών τάσεων του ανθρώπου που όμως δεν είναι αυτοσκοπός, γιατί τότε θα ήταν ευσεβισμός, αλλά που αποβλέπει στην εσωτερική αλλαγή. Ασκείται ο άνθρωπος να μπορεί να δίνει κάτι από τον εαυτό  του στο συνάνθρωπό του όχι για να αισθανθεί ότι είναι καλός άνθρωπος, αλλά για να μπορέσει με τη χάρη του Θεού μ' αυτή την άσκηση να αλλάξει την εσωτερική εγωκεντρική του διάθεση σε μια εσωτερική διάθεση προσφοράς και αγάπης για το συνάνθρωπο. 

Η άσκηση για την ανάπτυξη της δυνατότητάς του ανθρώπου να αντιστέκεται στις επιθυμίες του αρχίζει από το σώμα και την επιθυμία της τροφής. Ο άνθρωπος π.χ. που δεν μπορεί να αντισταθεί στην επιθυμία της τροφής δεν θα μπορέσει ασφαλώς να αντισταθεί στην επιθυμία να παραγνωρίσει το συνάνθρωπό του για να επιτύχει τη δική του επαγγελματική ή κοινωνική τακτοποίηση. 

Στο ποσοστό που εξουσιάζεται ο άνθρωπος από την αγάπη της σάρκας, λέει ο Ισαάκ ο Σύρος, δεν μπορεί να αντισταθεί στις πιέσεις που τον εμποδίζουν να καλλιεργήσει μέσα του την αγάπη. 

Ο κορεσμός του στομαχιού προκαλεί φλόγα λαγνείας. Εκείνοι που τρέφουν το σώμα αφειδώς δημιουργούν τις προϋποθέσεις, λέει ο αββάς Ευάγριος, για την ικανοποίηση και όλων των άλλων παθών. 

Πραγματικά, είναι γενική η πεποίθηση των Πατέρων της Εκκλησίας, και ιδιαίτερα των νηπτικών, ότι η υποχώρηση στο πάθος της λαιμαργίας αποκλείει από τον άνθρωπο τη δυνατότητα να αντισταθεί σε οποιοδήποτε άλλο εγωκεντρικό και αυτοκαταστροφικό πάθος. Οι απολαύσεις προκαλούν συχνά ζημιά και πόνο, και το πολύ φαγητό προκαλεί ανησυχία, αδυναμία και τον ξεπεσμό της ψυχής. Η πολυτέλεια και η καλοπέραση προσβάλλουν και διαφθείρουν τα πάντα. 

Εκείνος που χορταίνει διαρκώς το στομάχι του και ικανοποιεί την όρεξη και την επιθυμία του και φροντίζει διαρκώς για την άνεση του σώματός του, χάνει τον παράδεισο. 

Όπως το σύννεφο κρύβει το φως του φεγγαριού έτσι και οι αναθυμιάσεις του γεμάτου στομαχιού απομακρύνουν τη θεία σοφία από την ψυχή. 

Η εγκράτεια είναι η ευπρέπεια των αγγέλων, "η προς Θεόν παρρησία". Δι' αυτής ο Μωυσής έγινε "τω κτίστη συνόμιλος, και φωνήν αοράτως, εν ταις ακοαίς υπεδέξατο" (δοξαστικό Όρθρου Τυρινής). Με τη νηστεία επιτυγχάνουμε εκείνο που είναι καλύτερο και από τη νηστεία, την αποχή από το κακό. 

Πολλά επιτυγχάνονται με τη νηστεία γιατί η εντολή της νηστείας απαιτεί να νηστεύουμε όχι μόνο με το σώμα αλλά και με την ψυχή. Οι αρετές και οι κακίες είναι η τροφή της ψυχής και η ψυχή μπορεί να φάει οποιαδήποτε απ' αυτές τις δύο τροφές και να διατεθεί ανάλογα. Γι' αυτό θα προετοιμασθούμε κατάλληλα για την Ανάσταση του Χριστού τηρώντας τη νηστεία του σώματος στα εξωτερικά πράγματα και τρέφοντας την ψυχή με τη Θεία Τροφή του Λόγου και σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. 

Πολλοί άνθρωποι στις ημέρες μας ισχυρίζονται ότι η παράδοση της νηστείας είναι αναχρονιστική σήμερα και επιδιώκουν την κατάργηση των κανόνων της νηστείας, ενώ άλλοι θεωρούν τους κανόνες αυτούς απόλυτους νόμους που η τήρησή τους είναι απαραίτητη για όσους θέλουν να είναι "καλοί" χριστιανοί. Οι πρώτοι, ενώ αισθάνονται εκσυγχρονισμένοι, δεν έχουν συλλάβει την παθολογία της εποχής μας, γιατί θα ήταν πολύ δύσκολο να βρούμε μια άλλη εποχή για την οποία η νηστεία θα είχε τόση χρησιμότητα, όση έχει για την εποχή μας. Η αφθονία στις ημέρες μας έχει γίνει αφορμή περισσότερο από κάθε άλλη εποχή να υποδουλωθεί ο άνθρωπος ολοκληρωτικά στον εαυτό του και στις επιθυμίες του, γι' αυτό έχει ανάγκη περισσότερο από τον άνθρωπο κάθε άλλης εποχής την άσκηση της νηστείας. Οι νεώτεροι, που και η σωματική τους ακόμη υγεία κινδυνεύει εξαιτίας του διαιτολογίου της αφθονίας που τους επέβαλαν οι παλαιότεροι, που μαστίζονται από το σύμπλεγμα του πεινασμένου, του παιδιού της κατοχής, αισθάνονται την ανάγκη μιας παραδόσεως νηστείας και αγνοώντας τη δική τους παράδοση καταφεύγουν στις παραδόσεις της Άπω Ανατολής και των "health foods". 

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που είναι πραγματικά "εκσυγχρονισμένος" και που γνωρίζει καλά την ανθρώπινη φύση, λέει τα εξής σχετικά με τη νηστεία στις Διδαχές του: 
"Ένας άνθρωπος πλούσιος πηγαίνει εις ένα πνευματικόν να ξομολογηθή. Τι κανόνα πρέπει ο πνευματικός να του δώσει; Πρέπει να του ειπεί εις τρεις ημέρες να τρώγει μίαν φορά την ημέραν ψωμί και νερό και να κάμει τρεις χιλιάδες μετάνοιες και νηστείες. Λέγει ο πλούσιος: φωτιά να την κάψει την αμαρτία, καλύτερα να μην την είχα κάμει. Διατί να του ειπεί να δώσει ελεημοσύνην, εκείνος έχει και δίνει και δεν διορθώνεται. Εξομολογάται και ένας πτωχός. Τι κανόνα πρέπει ο πνευματικός να του δώση; να του ειπεί να δώσει πεντακόσια γρόσια ελεημοσύνη. Αυτός δεν έχει να τα δώση και έτσι λέγει: Φωτιά να κάψη την αμαρτία, καλύτερα ας λείψω από δαύτην. Διατί αν του ειπεί ο πνευματικός να νηστεύη, εκείνος είναι πτωχός και πάντοτε νηστεύει. Να του ειπεί να κάνει μετάνοιες; Εκείνος σκάπτει και όλο μετάνοιες κάμνει και δεν διορθώνεται. Αλλά χρειάζεται το εναντίον τόσον εις τον πλούσιον ωσάν και εις τον πτωχόν". 

Η εποχή μας, που είναι εποχή αφθονίας, έχει πιο πολύ ανάγκη τη νηστεία από τις εποχές των στερήσεων. Ιδιαίτερα τα παιδιά της εποχής μας, που τα μεγαλώνουμε σήμερα έτσι ώστε να μην μπορούν για κανένα λόγο να αναβάλουν την ικανοποίηση μιας επιθυμίας τους προετοιμάζοντάς τα με τον τρόπο αυτό για τον αναπότρεπτο χαμό τους, έχουν μεγάλη ανάγκη της νηστείας, που θα βάλει κάποιο χαλινάρι στην τρυφερή ηλικία τους και από τη λιτή δίαιτα, που θα συγκρατήσει τις ανυπότακτες ορέξεις με ένα όχι πολύ οδυνηρό τρόπο. 

Τόσο εκείνοι που επιζητούν την κατάργηση της νηστείας όσο και εκείνοι που την απολυτοποιούν, υποφέρουν από το ίδιο πουριτανικό σύνδρομο για το οποίο η τήρηση κάποιου νόμου, και στην προκειμένη περίπτωση του νόμου της νηστείας, είναι απαραίτητη για να θεωρείται κανείς χριστιανός και "καλός" άνθρωπος. Εκείνοι τώρα που δεν θέλουν να τηρήσουν το "νόμο" της νηστείας ζητούν την καθιέρωση ενός "νόμου" που να είναι στα μέτρα τους, για να μπορούν έτσι να συμπεριληφθούν στους "καλούς" ανθρώπους, χωρίς να ξεβολευτούν. 

Η νηστεία πρέπει να είναι άμεση και έμμεση έκφραση αγάπης. Άμεση από τη μια, γιατί πρέπει με τη λιτή δίαιτα να αποβλέπει στον περιορισμό των δαπανών συντηρήσεως του ανθρώπου, έτσι που να μπορεί να βοηθήσει άλλους, που βρίσκονται σε ανάγκη, έμμεση από την άλλη, γιατί περιορίζοντας τον εγωκεντρισμό του ανθρώπου κάνει δυνατή την ανάπτυξη της αγάπης. 

Η νηστεία λοιπόν είναι φάρμακο, αλλά ένα φάρμακο μπορεί να γίνει άχρηστο αν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά. Για τη σωστή χρησιμοποίηση του φαρμάκου πρέπει να ξέρουμε το χρόνο που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, την απαιτούμενη ποσότητα, την ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου που το χρησιμοποιεί, τη φύση του τόπου, την εποχή του χρόνου και πολλές άλλες λεπτομέρειες, που η παράβλεψη κάθε μιας τους μπορεί να αλλοιώσει όλες τις άλλες. Αν απαιτείται τόση ακρίβεια λοιπόν από μέρους μας όταν πρόκειται για τις ανάγκες του σώματος, πολύ περισσότερο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν πρόκειται για τη φροντίδα της ψυχής και όταν προσπαθούμε να θεραπεύσουμε τις αρρώστιες τις πνευματικές. 

Ο άγγελος που έδωσε οδηγίες στον Παχώμιο για την καθοδήγηση των μοναχών, του είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: "Συγχωρήσεις εκάστω κατά την δύναμιν φαγείν και πιείν. Και προς τας δυνάμεις των εσθιόντων ανάλογα και τα έργα αυτών εγχείρησον και μήτε νηστεύσαι κωλύσης μήτε φαγείν. Ούτω μέντοι τα ισχυρά τοις ισχυροτέροις και εσθίουσιν εγχείριζε έργα, τα άτονα δε και ελαφρά τοις ανασκητικωτέροις και ασθενεστέροις". 

Ωστόσο, στην παράδοση της Ανατολής που διατηρεί αμόλευτη τη διδασκαλία του Χριστού, αν και δεν καταργείται η μοναδικότητα του κάθε χριστιανού, όπως γίνεται στο νομικό χριστιανισμό της Δύσεως, η πνευματική προσπάθεια του ανθρώπου δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ατομιστική, όπως γίνεται στον αναρχοκρατούμενο χριστιανισμό της Δύσεως. Η εμπειρία της νηστείας, αν και προσαρμόζεται στη μοναδικότητα του κάθε πιστού, είναι βασικά μια εμπειρία που βιώνεται απ' όλο το σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, όταν ενωμένο προπαρασκευάζεται για να δει το ανέσπερο φως της Αναστάσεως ή για οποιαδήποτε άλλη συνάντηση με τον αναστημένο Κύριο. 

Ακόμη, η ασκητική προσπάθεια του ανθρώπου είναι απαραίτητο να αυξομειώνεται σε ένταση και οι περίοδοι χαλαρώσεως είναι αναγκαίες και όσον άφορα τα επιμέρους άτομα και όσον αφορά το σύνολο του λαού του Θεού. 

Κάποτε κάποιος κυνηγός αγρίων θηρίων είδε τον Μ. Αντώνιο να χαριεντίζεται με τους αδελφούς. Θέλοντας ο Μ. Αντώνιος να του διδάξει να έχει συγκατάβαση για τους ανθρώπους, του είπε: Βάλε το βέλος στο τόξο σου· και αυτός το έβαλε. του λέει τότε: Τέντωσέ το· και αυτός το τέντωσε. Τέντωσε το περισσσότερο, του λέει ο Αντώνιος. Αν το τεντώσω υπέρμετρα, λέει ο κυνηγός, θα σπάσει. Τότε του λέει ο Αντώνιος: Έτσι γίνεται και στο έργο του Θεού, αν εντείνουμε τις προσπάθειες των αδελφών πάνω από το μέτρο πο- λύ γρήγορα. Γι' αυτό πρέπει πότε-πότε να συγκαταβαίνεις στους αδελφούς. Όταν τα άκουσε αυτά ο κυνηγός κατενύγη και ωφεληθείς πολύ από το γέροντα έφυγε· και οι αδελφοί έφυγαν για τον τόπο τους ενθαρρημένοι. 

Είναι αξιοσημείωτο ότι τη δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου γίνεται κατάλυση κάθε είδους τροφής, ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή που είναι μόνιμα ημέρες νηστείας. Συμβαίνει και άλλοτε, αμέσως πριν από μια περίοδο νηστείας να επιτρέπεται μια ιδιαίτερη χαλάρωση της γενικής ασκητικής προσπάθειας μέσα στη ζωή της Εκκλησίας. Ίσως αυτή την αρχή εκφράζει η μακραίωνη λαϊκή παράδοση, που καθιέρωσε για την περίοδο του Τριωδίου έθιμα που καλλιεργούν μια ατμόσφαιρα διονυσιακή. 

Με αυτές τις προϋποθέσεις η ασκητική προσπάθεια και η νηστεία είναι απαραίτητες, για να μπορέσει ο άνθρωπος να συναντήσει τον αναστημένο Χριστό. Ο άνθρωπος, τα μάτια της ψυχής του οποίου είναι τυφλωμένα από τον εγωκεντρισμό, δεν μπορεί να γίνει θεόπτης. 

"Αδάμ του παραδείσου διώκεται, τροφής μεταλαβών ως παρήκοος. Μωϋσής θεόπτης εχρημάτισε, νηστεία, τα όμματα της ψυχής καθηράμενος· διό του παραδείσου οικήτορες γενέσθαι επιποθούντες, απαλλαγώμεν της αλυσιτελούς τροφής και Θεόν καθοράν εφιέμενοι, Μωσαϊκώς την τετράδα της δεκάδος νηστεύσωμεν προσευχή και τη δεήσει, ειλικρινώς προσκαρτερούντες, κατευνάσωμεν της ψυχής τα παθήματα, αποσοβήσωμεν της σαρκός τα οιδήματα· κούφοι προς την άνω πορείαν μετιώμεν, όπου αι των Αγγέλων χορείαι, ασιγήτοις φωναίς, την αδιαίρετον ανυμνούσι Τριάδα, καθορώσαι το αμήχανον κάλλος, και δεσποτικόν" (ιδιόμελο αίνων Κυριακής Τυρινής).

------------------------------------------------------ 

πηγή: π. Φιλόθεος Φάρος, Πρίν και Μετά το Πάσχα, εκδ. Ακρίτας

Κρυψίνοια καὶ μυστικότητα

Πολλές φορές στή ζωή μας ἐρχόμαστε ἀντιμέτωποι μέ ἀνθρώπους κρυψίνοες, τῶν ὁποίων ἡ ὅλη διαγωγή καί πολιτεία προδίδει ὅτι κάτι θέλουν ἤ κάτι ἔχουν νά κρύψουν. Μάλιστα δέ αὐτό τό κάτι καθίσταται ἡ αἰτία πολλῶν δεινῶν, μιᾶς πού εἴτε ἡ περιέργεια τῶν ἄλλων ἐξάπτεται, μέ ἀποτέλεσμα νά καταλήγουν σέ λάθος συμπεράσματα μέ ὀλέθριες συνέπειες, εἴτε ὁ ἴδιος ὁ μυστικοπαθής ἀπό αὐτό πού κουβαλᾶ μέσα του ὑποφέρει τόσο, ὥστε νά βιώνει δυστυχία ἤ καί ἔλεγχο.

Ἀκόμη χειρότερα εἶναι τά πράγματα ὅταν αὐτό τό ὁποῖο ἐπιδιώκεται νά παραμείνει κρυφό, δέν ἀφορᾶ σέ κάποιο πρόσωπο, ἀλλά ἀποτελεῖ τακτική ὁμάδας ὁλόκληρης. Ὅταν πολλοί ἔχουν νά κρύψουν κάτι ἀπό τούς ὑπολοίπους, τότε τίθεται θέμα σκοπιμότητας καί ἀσφάλειας. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἀνά τούς αἰῶνες συνωμοτικές ὁμάδες στάθηκαν πρόξενοι μεγάλων δεινῶν στήν ἀνθρωπότητα, μιᾶς πού σπανίως ἐπιδιώκεται κάποιος εὐγενής καί ἀνώτερος σκοπός, ὅπως ἡ ἐλευθερία κάποιου λαοῦ. Συνήθως τίθεται θέμα διεκδίκησης ἐξουσίας, ἤ ἀπόκτησης ἐλέγχου ἐπί τῶν ὑπολοίπων, ὅπως ἔχουν κατά καιρούς κατηγορηθεῖ, ὄχι ἀβάσιμα, κάποιες μυστικές ἑνώσεις, κρυφές ὁμάδες καί σέκτες. 

Στή σημερινή εὐαγγελική περικοπή δίνεται τό μέτρο, κατά τό ὁποῖο ὁ χριστιανός μπορεῖ καί πρέπει ἄφοβα καί μέ ἀσφάλεια νά καλύπτει μέ πέπλο μυστικότητας πτυχές τῆς ζωῆς του, ὥστε αὐτό πού καθίσταται κρυφό νά μήν ἀποτελεῖ κίνδυνο, πρώτιστα πνευματικό, γιά τόν ἴδιο καί τούς ἀδελφούς του, ἀλλά νά διασφαλίζεται στό αἰώνιο της μνήμης τοῦ Θεοῦ. Ἀνανοηματοδοτεῖται ἔτσι καί ἀναπροσανατολίζεται μιά ἱκανότητα τοῦ ἀνθρώπου, καθώς πλέον αὐτή στρατεύεται στήν ὑπόθεση τοῦ ἁγιασμοῦ καί τῆς θέωσης.


Ἡ συγχωρητικότητα

Πλήν τοῦ μόνου ἀναμάρτητου Θεανθρώπου, δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος πού νά μήν ἔχει ἁμαρτήσει. Κι ὅλο αὐτό στό ὁποῖο ἀστοχήσαμε καί σφάλαμε, διακαῶς προσπαθοῦμε νά τό κρατήσουμε κρυφό, ὥστε νά ξεχαστεῖ καί νά σβήσει. Πολλοί μάλιστα μεθοδεύουν τά μύρια ὅσα ὥστε νά ἐξαφανίσουν ἀποδεικτικά στοιχεῖα, νά καλύψουν ἴχνη, γενικά ὁτιδήποτε τούς συνδέει μέ κάποιο, μέ ἀνθρωπινά μέτρα θεωρούμενο ὡς μικρότερο ἡ μεγαλύτερο κακό.

Τί μᾶς λέει τό σημερινό Εὐαγγέλιο; Ἡ ἀνθρώπινη ἁμαρτία δέν πολεμιέται μέ τή λήθη καί δέν κρύβεται μέ τή σιωπή, καθώς ἀπό μονή της πολλές φορές βόα καί εἶναι προφανής! Πῶς κρύβεται καί πῶς ἐξαφανίζεται ὥστε νά μή μᾶς ἐλέγχει; Μέ τή συγχωρητικότητα! Συγχωρῶ, δηλαδή ὄχι ἁπλῶς ἀνέχομαι, ἀλλά διαγράφω, ξεχνῶ καί δέν ἀφήνω νά ἐπηρεάσουν τήν ἀγάπη μου πρός τόν ὅποιο ἄνθρωπο, τά ὅποια παραπτώματά του. Δέν ἀντιπαρέρχομαι συγκαλύπτοντας τήν ἁμαρτία τοῦ ἄλλου, ἀλλά ἐπενεργῶ θετικά, ὥστε νά ἐκλείψει ἡ ἐκτροπή καί νά ἀποκατασταθεῖ ἡ κατάσταση εἰρήνης καί ἀγάπης πρός τόν πλησίον. Τότε καί μόνον τότε, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός συγχωρεῖ καί τά δικά μου ἁμαρτήματα καί τά ἐξαφανίζει, ὥστε νά μήν καταστοῦν φανερά «ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως» ἐνώπιον ἀγγέλων καί ἀνθρώπων! 


Ἀρετή χωρίς ἐγωισμό

Ἀλλά καί ὅ,τι καλό, ξεκινώντας ἀπό τήν πρακτική ἀρετή τῆς νηστείας, μας καλεῖ τό σημερινό Εὐαγγέλιο νά τό ἀσκοῦμε στά κρυφά, δηλαδή κατά τέτοιο τρόπο ὥστε νά μήν τό ἀντιλαμβάνονται οἱ ἄνθρωποι. Γιατί; Δέν πρέπει νά δίνουμε οἱ χριστιανοί τό «καλό παράδειγμα» στούς ὑπολοίπους; Δέν πρέπει νά διαφημίζουμε τό καλό ὥστε νά κυριαρχεῖ στήν κοινωνία μας; Τά ἐρωτήματα αὐτά ἀγγίζουν τά ὅρια τῆς φαρισαϊκῆς λογικῆς, ἑνός τρόπου σκέψης, δηλαδή, πού προκάλεσε καί καλλιέργησε τήν ὑποκρισία στήν καθημερινότητα, στό ὄνομα δῆθεν τῆς ἀρετῆς, σκανδαλίζοντας πολλούς καί διαστρέφοντας τίς θεῖες παρακαταθῆκες.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος τυγχάνει τόσο εὐάλωτος στόν σκληρό ἐγωισμό καί τή ναρκισσιστική ὑπερηφάνειά του, πού εὔκολα ἀποπροσανατολίζεται, αὐτοθαυμάζεται καί ἀντί νά ἀναφέρει πρός τόν ἅγιο Θεό ὁποιοδήποτε καλό ἐπιτυγχάνει ἤ ὅ,τι ἀγαθό τόν χαρακτηρίζει, στρέφεται στόν ἑαυτό του καί τόν εἰδωλοποιεῖ. Ὅσο πιό γρήγορα, λοιπόν, κρύβουμε ἤ, ἀκόμη καλύτερα ξεχνᾶμε, τό ὅποιο καλό ἐργασθήκαμε, τόσο πιό ἀσφαλεῖς θά εἴμαστε ἀπό τόν ἑαυτό μας τόν ἴδιο, ἀλλά καί ἀπό τόν συνήθως ψεύτικο καί πάντως προσωρινό ἔπαινο τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, πού ἔρχεται γιά νά μᾶς στερήσει τόν αἰώνιο καί οὐσιαστικό ἔπαινο τοῦ Θεοῦ!


Ὁ πνευματικός θησαυρός

Ὁ λαός μας λέει «κάνε τό καλό καί ρίξ’ τό στό γυαλό»! Δηλαδή, τό καλό πού θά κάνεις κρύψ’ τό τόσο καλά, ὥστε νά ἐξαφανιστεῖ. Δέν ἐξαφανίζεται βεβαίως τό καλό. Ἁπλῶς δέν ἐκτίθεται στά μάτια τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἕτοιμοι πάντα νά διαστρέψουν ὅ,τι ἔγινε, νά παρεξηγήσουν προθέσεις, νά παρερμηνεύσουν κίνητρα καί σκοπούς καί τελικά νά μή καταλάβουν. Ὁ μισόκαλος πατήρ τοῦ ψεύδους ἔχει τήν ἱκανότητα νά ἐμπνέει πόλεμο κατά τοῦ ὅποιου καλοῦ κι ἐμεῖς δέν ἐπιτρέπεται νά τόν διευκολύνουμε σέ αὐτό.

Στό τέλος τῆς σημερινῆς περικοπῆς ὁ Χριστός μᾶς μιλᾶ γιά θησαυρό. Ὄχι ἐπίγειο, ὁ ὁποίος ἀφοῦ ἀποτελέσει ἀγώνα ζωῆς γιά ν’ ἀποκτηθεῖ, μετά καθίσταται ἀγωνία γιά τούς κυρίους του, καθώς τούς πνίγει ὁ φόβος μήν τόν χάσουν, μήν τόν βροῦν καί τούς τόν ἁρπάξουν κ.λπ. Μιλᾶ γιά οὐράνιο θησαυρό, ἀποτελούμενο ἀπό ὅσα ἀγαθά ἐργάστηκε ὁ ἄνθρωπος στή ζωή του, ὁ ὁποῖος δέν κινδυνεύει ἀπό κλέφτες, φθορά, ἀνώμαλες οἰκονομικές συγκυρίες κ.λπ., ἀλλά προσαυξάνεται μέ τεράστιο ἐπιτόκιο ἀκριβῶς γιατί ὁ χριστιανός ἀγαθοεργεῖ «ἐν τῷ κρυπτῷ», ὑποχρεώνοντας ἔτσι τόν Θεό νά ἀνταποδώσει ἀσφαλῶς τά ἀπείρως πολλαπλάσια στήν αἰωνιότητα.

Κυριακὴ τῆς Συγγνώμης

Μετὰ ἀπὸ τὶς ἑβδομάδες τῆς προετοιμασίας ποὺ προηγήθηκαν, κατὰ τὶς ὁποῖες ἐξετάσαμε τὴν ψυχή μας, τὴ ζωή μας, ὅλες τὶς σχέσεις μας ἐνώπιον τοῦ βλέμματος καὶ τῆς κρίσεως τοῦ Θεοῦ, μπαίνουμε σήμερα στὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ - στὴ χαρὰ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ συμπίπτει μὲ τὴν ἄνοιξη - εἶναι μία ἀρχὴ ζωῆς, μία ἀρχὴ καινότητας, μία νέα ἐποχή. Εἶναι μία περίοδος κατὰ τὴν ὁποία δὲν θέλουμε πιὰ νὰ θυμόμαστε τὶς ἁμαρτίες μας, δὲν θέλουμε πιὰ νὰ φέρνουμε στὸ νοῦ μας εἰκόνες ἀπὸ παραβολὲς γιὰ τὴν πίστη καὶ τὴ μετάνοια, ἀλλὰ νὰ ἀτενίζουμε τοὺς Ἁγίους ποὺ ἄρχισαν τὴ ζωὴ τους ὅπως κι ἐμεῖς: εὔθραυστοι, ἀδύναμοι, ἀμφιταλαντευόμενοι, ἀλλὰ μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ δύναμή Του ἔγιναν αὐτὸ ποὺ ἔγιναν: ἄνδρες, γυναῖκες, παιδιὰ ποὺ ἐμεῖς τώρα μποροῦμε νὰ τιμοῦμε, μὲ τοὺς ὁποίους μποροῦμε νὰ εὐφραινόμαστε, νὰ τοὺς ἔχουμε ὡς παράδειγμα καὶ νὰ ἀπευθυνόμαστε σὲ αὐτοὺς ζητώντας τους νὰ προσεύχονται γιὰ τὴ σωτηρία μας.

Ἀπόψε, ἀρχίζουμε ἕνα ταξίδι· ἕνα ταξίδι ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσει ἀπὸ τὴν ἁμαρτωλή μας κατάσταση -τὴν ἀναγνωρίσαμε, μετανοοῦμε γι' αὐτὴν-σὲ μία νέα ἐποχή, στὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ποὺ γιὰ μᾶς σηματοδοτεῖ τὴν ἔναρξη τῆς αἰώνιας ζωῆς μας. Ξεκινᾶμε τὸ ταξίδι μας ἀπόψε ὅπως ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραὴλ ξεκίνησε ἀπὸ τὴ γῆ τῆς Αἰγύπτου πρὸς τὴ Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας: εἴμαστε ἀκόμη εὐάλωτοι, βαρυφορτωμένοι, ὄχι ἀπόλυτα ἐλεύθεροι. Τὸ θάρρος ὅμως καὶ τὴν ἔμπνευση γιὰ νὰ φτάσουμε στὴν τελικὴ νίκη, στὴν καινότητα τῆς ζωῆς ποὺ εἶναι ἡ κλήση μας καὶ ἡ ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ, δὲν θὰ τὸ βροῦμε κοιτάζοντας πίσω τὸν ἑαυτό μας, ἀλλὰ ἀτενίζοντας τὸν Ζῶντα Θεό, ποὺ εἶναι ἡ Ζωὴ καὶ ἡ σωτηρία, καὶ τοὺς Ἁγίους ποὺ νίκησαν μὲ τὴ δική Του δύναμη. Θὰ πρέπει νὰ ταξιδέψουμε μαζὶ καὶ ἂς μὴν ἔχουμε ψευδαισθήσεις: θὰ εἴμαστε δύσκολοι συνοδοιπόροι ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο, ἀλλὰ θὰ στηριζόμαστε ὁ ἕνας στὸν ἄλλον ἂν θέλουμε νὰ φθάσουμε τελικὰ στὸ σκοπό μας - κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ oι Ἰσραηλίτες διάβηκαν τὴν ἔρημο: δὲν ἦταν πάντα ὑπάκουοι στὸ Θεό, οὔτε πάντα "ἐντάξει" μεταξύ τους, ὡστόσο, χρειάζονταν τὸν κάθε ἄλλον γιὰ νὰ φθάσουν στὸ ὑπεσχημένο τέλος.

Ἂς ξεκινήσουμε λοιπὸν τώρα· ἂς σκεφθοῦμε τί γιορτάζουμε τὴν ἑπόμενη Κυριακή: τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὄχι τὸν θρίαμβο τῶν Ὀρθοδόξων ἐπὶ ἄλλων ἀνθρώπων, ἀλλὰ τὸν θρίαμβο τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων. Τὸν θρίαμβο τῆς Ἀλήθειάς Του, τὸν θρίαμβό Του στὴ ζωή μας.

Καὶ στὴ συνέχεια, ἂς δοῦμε τὸν ἕναν ἅγιο μετὰ τὸν ἄλλον, κι ἂς ἀκούσουμε τί ἔχουν νὰ μᾶς ποῦν: Γρηγόριος Παλαμᾶς, Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, Μαρία ἡ Αἰγυπτία καὶ ὅλοι ὅσοι ἀκολούθησαν τὰ ἴχνη τοῦ Χριστοῦ. Καὶ τέλος θὰ φθάσουμε στὸ σημεῖο ποὺ θὰ πρέπει νὰ ξεχάσουμε ὅλους καὶ ὅλα, δὲν θὰ θυμόμαστε τίποτε, κανέναν, παρὰ μόνον τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό: Ποιὸς εἶναι, τί ἔχει κάνει γιά μᾶς, τί κάνει γιά μᾶς; Ἂς μάθουμε ὅλες αὐτὲς τὶς ἑβδομάδες νὰ ξεχνᾶμε τὸν ἑαυτό μας, χαρούμενοι καὶ εὐγνώμονες ποὺ μποροῦμε τώρα νὰ τὸ κάνουμε, καὶ νὰ κοιτάζουμε μόνο πρὸς τὸ Θεό. Καὶ ὅταν γιὰ ἄλλη μία φορά, ἔρθει ἡ ἑβδομάδα τοῦ Πάθους, μ' ἕνα καινούριο τρόπο, μὲ καινούρια ἀπόφαση, μὲ καινούρια παραίτηση ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας θὰ στραφοῦμε καὶ θὰ κοιτάζουμε τὸ Θεὸ ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ σωθοῦμε· μὲ εὐγνωμοσύνη ἂς θυμόμαστε μόνον Αὐτὸν καὶ Ἐκεῖνος θὰ μᾶς θυμηθεῖ γιὰ τὴ σωτηρία μας.