ΑΝΕΣΤΗ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΩΦΘΗ

Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου

Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
κ. ΔΑΝΙΗΛ

Ἡ ἀπομάκρυνσις τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν κατά Θεόν ζωή, ἡ ἀποκοπή του ἀπό τήν ἁγιοπατερική παράδοσι εἶχεν καί ἔχει ὡς συνέπειαν τήν ἔκπτωσίν του ἀπό τήν ὄντως ζωή, τόν σκοτισμόν τῶν αἰσθητηρίων ψυχῆς καί σώματος, τήν στέρησιν τῆς ἀληθοῦς χαρᾶς καί εὐφροσύνης, τίς ὁποῖες γεννοῦν εἰς τούς ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ζῶντες καί ἑορτάζοντες οἱ ἁγιοπνευματικές ἐμπειρίες. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἀκόμα καί ὁ πιστός δέν γεύεται κατά τίς ἑορτές τό πλήρωμα τῆς χαρᾶς, ὅπως ὁ Κύριος τό ὑποσχέθηκε εἰς τούς μαθητές Του συνομιλῶν μετ᾿ αὐτῶν κατά τήν τελευταίαν νύκτα τῆς ἐπιγείου ζωῆς Του.

Τό πλήρωμα τῆς χαρᾶς τοῦ Πάσχα δέν τό προξενοῦν τό καλό καί πλούσιο φαγητό, ὁ χορός καί τά ἄσματα, ἡ ἀνάπαυσις τοῦ σώματος, ὁ στολισμός του μέ λαμπρά ἐνδύματα, ἡ ἑορταστική ἀτμόσφαιρα, τό κλῖμα τῶν θερμῶν καί ἐγκαρδίων διαπροσωπικῶν σχέσεων καί πολλά ἄλλα ἐγκόσμια ἀγαθά. Αὐτά μπορεῖ νά μήν ὑπάρχουν καί παρά ταῦτα ὁ ἄνθρωπος νά εὐφραίνεται καί νά χαίρεται. Τήν θείαν εὐφροσύνην καί ἀγαλλίασιν τῆς μεγάλης ἑορτῆς, τῆς ἑορτῆς τῶν ἑορτῶν καί πανηγύρεως τῶν πανηγύρεων προκαλεῖ ἡ μυστική ὅρασις τοῦ ἀναστάντος Κυρίου καί ἡ μετ᾿ Αὐτοῦ ἕνωσις τοῦ πιστοῦ διά τῶν μυστηρίων καί μάλιστα αὐτοῦ τῆς Θείας Μεταλήψεως τοῦ Ἁγίου Σώματος καί Αἵματός Του.

Οἱ θειότατοι καί ὁσιώτατοι Πατέρες μας, οἱ ὁποῖοι ἀνέβησαν σέ ὕψη πνευματικῆς γνώσεως καί ἁγιότητος, μᾶς ὁμιλοῦν περί αὐτῆς τῆς μυστικῆς ὁράσεως τοῦ ἀναστάντος Κυρίου ἀποκαλύπτοντες σέ μᾶς πού μυωπάζομεν περί τά πνευματικά καί ἐπουράνια, ἀσύλληπτες διαστάσεις καί πραγματικότητες τοῦ γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως. Αὐτές τίς θεῖες πραγματικότητες ἐβίωσαν τά ἁγιασμένα πνεύματα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας ἐλλαμφθέντα ὑπό τῆς θείας Χάριτος καί ἐντρυφήσαντα εἰς τά μυστήρια τῆς ὑπερουσίου Θεότητος.

Εἷς ἐξ αὐτῶν εἶναι καί ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος θεολόγος. Οὗτος ὁ μύστης τῶν ἀπορρήτων καί θεωρητικώτατος ἅγιος Πατήρ ἐπισημαίνει εἰς ἕνα κατηχητικόν λόγον του πρός τούς μοναχούς τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Μάμαντος, ὅπου διετέλεσε Ἡγούμενος, περί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ταῦτα τά λίαν διδακτικά καί πανευφρόσυνα: «Τήν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι τήν πιστεύουν, εἶναι ὅμως πολύ λίγοι ἐκεῖνοι πού τήν βλέπουν καθαρῶς. Καί βεβαίως, αὐτοί πού δέν τήν εἶδαν, οὔτε τόν Ἰησοῦν Χριστόν μποροῦν νά προσκυνοῦν, ὡς Ἅγιο καί Κύριο»1. Τά ἐπιχειρήματά του ἐπί τῶν ὁποίων στηρίζει τήν ἄποψί του αὐτή εἶναι δύο:

Πρῶτον: Τό ἱερώτατο κείμενον τό ὁποῖον ἀπαγγέλομεν κατά τήν ἀναστάσιμη περίοδο ἀλλά καί καθ᾿ ἑκάστην Κυριακήν δέν λέγει «ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες», ἀλλά «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν ἅγιον, Κύριον Ἰησοῦν, τόν μόνον ἀναμάρτητον.»

Δεύτερο: Πῶς λοιπόν τό Ἅγιον Πνεῦμα μᾶς προτρέπει νά λέγωμεν καί νά ὁμολογοῦμεν καθημερινῶς, ὅτι ἐθεασάμεθα τήν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ ἀπαγγέλλοντες τό «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι» χωρίς νά συμβαίνη τέτοια θέα; Ἐρωτᾶ δέ: «Ἄραγε μήπως θέλει ἡ θεία γραφή νά λέγωμεν ψέματα; » Κι ἀπαντᾶ λύων τήν ἀπορίαν ὅτι: «Ὄχι βέβαια, ἀλλά ἀντίθετα μᾶς παραγγέλλει νά λέγωμεν τήν ἀλήθεια, διότι ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ γίνεται πραγματικά στήν ψυχή κάθε πιστοῦ ξεχωριστά καί μάλιστα ὄχι μιά φορά, ἀλλά -θά τολμοῦσα νά πῶ-συνεχῶς ὁ Δεσπότης Χριστός ἀνίσταται μέσα μας λαμπροφορώντας καί ἀπαστράπτοντας τίς ἀστραπές τῆς ἀφθαρσίας καί τῆς θεότητος. Γιατί ἡ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μᾶς ἀποκαλύπτει τήν ἀνάστασι τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ὅπως μέσα σέ πρωϊνή φωτοχυσία ἤ καλύτερα μᾶς δίνει τό δῶρο νά βλέπουμε αὐτόν τόν ἀναστημένο Χριστό»2.

Ἐξηγεῖ δέ αὐτήν τήν ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρία ὡς ἑξῆς: «Σέ ὅσους λοιπόν φανερωθεῖ ὁ ἀναστημένος Χριστός φανερώνεται ὁλωσδιόλου πνευματικά καί τόν βλέπουν μέ τά πνευματικά μάτια. Ὅταν δηλαδή ὁ Χριστός ἔλθει μέσα μας μέ τήν χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μᾶς ἀνιστᾶ ἐκ νεκρῶν καί μᾶς ζωοποιεῖ καί μᾶς ἀξιώνει νά τόν βλέπουμε μέσα μας ὁλοζώντανο, αὐτόν πού εἶναι ἀθάνατος καί ἀνώλεθρος κι ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά μᾶς δίνει τό χάρισμα νά ἀντιλαμβανόμαστε, ὅτι μᾶς ἀνιστᾶ μαζί Του καί μᾶς συνδοξάζει, ὅπως λέγεται σέ ὅλη τήν ἁγία Γραφή»3.
Περί αὐτῆς τῆς ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἐπόψεως τοῦ ἀναστάντος Κυρίου ὁμιλοῦν ὅλοι οἱ νηπτικοί Πατέρες μας, ἡ διδασκαλία τῶν ὁποίων ἔχει διαμορφώσει καί τήν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Τό πρῶτο τροπάριο τῆς πρώτης ᾠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα ἀναφέρεται σ᾿ αὐτό τό θέμα ὡς ἑξῆς:

«Καθαρθῶμεν τάς αἰσθήσεις καί ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτί τῆς ἀναστάσεως, Χριστόν ἐξαστράπτοντα, καί, χαίρετε, φάσκοντα, τρανῶς ἀκουσόμεθα, ἐπινίκιον ᾄδοντες». Ὁμοίως καί ὁ εἱρμός τῆς πέμπτης ᾠδῆς λέγει: «Ὀρθρίσωμεν ὄρθρου βαθέος, καί ἀντί μύρου τόν ὕμνον προσοίσωμεν τῷ Δεσπότῃ, καί Χριστόν ὀψόμεθα, δικαιοσύνης ἥλιον, πᾶσι ζωῆς ἀνατέλλοντα.»

Προϋπόθεσις διά τήν ἐνόρασιν τοῦ ἐν δόξῃ ἀναστάντος Κυρίου εἶναι ἡ κάθαρσις τῶν αἰσθήσεων. Ὁ πρύτανις τῶν θεολόγων Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός διδάσκει, ὅτι «Πέντε αἰσθήσεις ἔχει ἡ ψυχή καί πέντε τό σῶμα. Οἱ ψυχικές αἰσθήσεις εἶναι νοῦς, διάνοια, γνώμη, φαντασία καί αἴσθησις· οἱ σοφοί τίς ὀνομάζουν καί δυνάμεις. Οἱ σωματικές αἰσθήσεις εἶναι αὐτές: ὅρασις, ὄσφρησις, ἀκοή, γεῦσις καί ἁφή»4. Ἄνευ τῆς καθάρσεως τούτων ἡ πρόσβασις τοῦ ἀνθρώπου εἰς τόν μυστηριακόν χῶρον τῆς πίστεως εἶναι ἀδύνατος. Ἡ ψυχή συμπνιγομένη ὑπό τῶν ἀκαθάρτων ἀναθυμιάσεων τῆς ἁμαρτίας ἀδυνατεῖ νά λάβῃ αἴσθησιν τῆς μυστικῆς ἡδύτητος τῆς θείας χάριτος. Πρέπει ὁπωσδήποτε νά καθαρθῇ ὁ ἄνθρωπος, νά ἀποβάλῃ τό αἶσχος τῆς ἁμαρτίας, νά ἀπαλλαγῇ τῆς σωματικῆς του ἀκαθαρσίας καί πνευματικῆς ρυπώσεώς του. Ἀφοῦ καθαρθῇ τότε ἀκολουθεῖ ἡ ἔλλαμψις καί ὁ φωτισμός, ἡ ἐνόρασις τοῦ ἀναστάντος Κυρίου. Μόνον ἐφ᾿ ὅσον ὁ ἄνθρωπος καθαρισθῇ κατά τίς αἰσθήσεις ψυχῆς καί σώματος θά ἀπολαύσῃ καί θά γευθῇ τούς θείους γλυκασμούς. Αὐτούς τούς ὁποίους ἐγεύθη ὁ Πέτρος διά μίαν στιγμήν καί περιφρόνησε πᾶσαν ἄλλην ἡδύτητα τοῦ κόσμου ἐξομολογούμενος εἰς τόν Χριστόν «Κύριε καλόν ἐστιν ἡμᾶς ᾧδε εἶναι»5. Ἐάν εἴμεθα ἀκάθαρτοι κατά τίς αἰσθήσεις δέν θά ἀξιωθοῦμε οὔτε τόν Χριστόν νά ἰδοῦμε, οὔτε τήν φωνήν Του νά ἀκούσωμεν· ἐπειδή κατά τόν Σολομῶντα, «εἰς κακότεχνον ψυχήν οὐκ εἰσελεύσεται σοφία, οὐδέ κατοικήσει ἐν σώματι κατάχρεῳ ἁμαρτίας»6.

Ἕνεκεν τούτου καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ θεολόγος μᾶς προτρέπει: «Ὑψώσου μέ τήν διαγωγήν· ἀπόκτησε τό καθαρόν μέ τήν κάθαρσίν σου»7.

Οἱ θεῖοι καί ἱεροί Μαθητές μᾶς βεβαιώνουν, ὅτι ὁ Κύριος ἐμφανίστηκε ζῶν μετά τήν ἀνάστασίν Του. Τόν εἶδαν, Τόν ἄκουσαν, Τόν ἐψηλάφησαν, ἔφαγον μαζί Του, ἔπιον, συνεβάδισαν μετ᾿ Αὐτοῦ. Ἔκτοτε ἐμφανίζεται καί καθορᾶται μυστικῶς καί νοερῶς ἀπό ὅσους ἔχουν ψυχικήν καί σωματικήν καθαρότητα. Περί αὐτοῦ δέν πρέπει νά ἀμφιβάλλωμεν. Μᾶς βεβαιώνουν οἱ θεασάμενοι τόν ἀνάσταντα Κύριον. Μακαρία τῷ ὄντι ἡ μυστική τῆς θείας ἀναστάσεως ἐνόρασις. Μακαρία ἡ ψυχή ἡ ὁποία ἀκούει μέ τά σωματικά καί τά πνευματικά ὦτα τό θριαμβικόν μήνυμα: «Ἀνέστη ὁ Κύριος καί ὤφθη» καί ἀπαστράπτει τό θεοποιοῦν φῶς τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἐκτός τοῦ μακαρίου τούτου φωτός δέν ὑπάρχει ζωή, ἀλλ᾿ ἐπικρατεῖ ἡ παγερότης τοῦ θανάτου, τό ψεῦδος τῆς ἀνυπαρξίας, ἡ μελάνωσις τῆς φθορᾶς, ἡ ἀπουσία τῆς χαρᾶς καί θείας εὐφροσύνης.

Παραπομπές:

1. Ὁ λόγος οὗτος τοῦ ἁγίου Συμεών παρατίθεται σέ κείμενο καί μετάφρασι στόν τόμο «Σταυρός καί ἀνάσταση» τῶν ἐκδόσεων «Ἀκρίτας» σελ. 145-159.

2. Ἔνθα ἀνωτέρω.

3. Ἔνθα ἀνωτέρω.

4. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ «Λόγος ψυχωφελής καί θαυμάσιος» ἐν «Φιλοκαλίᾳ» μεταφρασμένῃ εἰς νεοελληνικήν γλῶσσαν. Ἐκδόσεις «Τό περιβόλι τῆς Παναγίας». Τόμος Β´ σελ. 301.

5. Ματθ. 1ζ´ 4.

6. Σοφίας Σολομῶντος α´ 4.

7. Γρηγορίου Θεολόγου, λόγος «Περί δόγματος καί καταστάσεως Ἐπισκόπων» ἐν «Ε.Π.Ε.» τῶν Πατερικῶν Ἐκδόσεων «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς» Θεσσαλονίκη 1976, τόμος 4, §12, σελ. 274, 276.