Ο ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ ΕΚ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ

Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
κ. ΔΑΝΙΗΛ

Ἡ πίστις εἰς τήν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ συνεπάγεται καί βεβαιώνει τήν πίστιν μας εἰς τήν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν τῶν ἀνθρώπων.

Σύμφωνα μέ τήν βιβλική ἀντίληψι καί διδασκαλία, ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο γένος καί κάθε ἀνθρώπινο πρόσωπο ἦταν καταδικασμένο ἕνεκα τῆς πτώσεως καί τῶν ἁμαρτιῶν του νά ὑποκύψη εἰς τήν ἐξουσίαν τοῦ θανάτου. Θάνατος πάλι κατά τήν βιβλική ἀντίληψι καί διδασκαλία σημαίνει δύο τινά, ἀφ᾿ ἑνός μέν ἡ ψυχή νά μείνη αἰχμάλωτη εἰς τόν ᾅδην, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ τό σῶμα νά σαπίση εἰς τόν τάφον. Ἕνας μόνος δέν ὑπέστη αὐτές τίς τραγικές καί ὀδυνηρές συνέπειες, ἄν καί ὑπέκυψεν εἰς τήν ἐξουσίαν τοῦ θανάτου. Αὐτός εἶναι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ἀπέθανεν, ἀλλά ἡ ψυχή του δέν ἔμεινεν εἰς τόν ᾅδην καί τό σῶμα του δέν διεφθάρη εἰς τόν τάφον. Οὕτως ἐπληρώθη ἡ προφητεία τοῦ Δαυΐδ ἡ λέγουσα: «οὐκ ἐγκαταλείψεις τήν ψυχήν μου εἰς ᾅδην, οὐδέ δώσεις τόν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν». (Ψαλμός ιστ´ 10).

Ταῦτα, ὁ σοφός κατά τά θεῖα Μᾶρκος, ἐπίσκοπος Ἱδροῦντος, ὁ ποιητής τῶν τροπαρίων ἀπό πρώτης ᾠδῆς ἕως πέμπτης τοῦ κανόνος τοῦ Ὄρθρου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, γνωρίζων καί καταπλαγείς, οὕτως ἐξυμνεῖ τό συνόν τῷ Λόγῳ ἀπόρρητον μυστήριον: «Διά θανάτου τό θνητόν, διά ταφῆς τό φθαρτόν μεταβάλλεις, ἀφθαρτίζεις γάρ θεοπρεπέστατα, ἀπαθανατίζων τό πρόσλημμα· ἡ γάρ σάρξ σου οὐκ εἶδε, Δέσποτα, διαφθοράν οὐδέ ἡ ψυχή σου εἰς ᾅδου ξενοπρεπῶς ἐγκαταλέλειπται» (β´ τροπάριον ε´ ᾠδῆς).

Ὅτι ἡ ἀνωτέρω Δαυϊδική προφητεία ἀνεφέρετο εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί ἐπληρώθη διά τοῦ θανάτου καί τῆς ἀναστάσεώς Του, μᾶς διδάσκει ὁ κορυφαῖος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρος κηρύξας κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ταῦτα: «(ὁ Δαυΐδ) προφήτης οὖν ὑπάρχων……… προϊδών ἐλάλησε περί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, ὅτι οὐ κατελείφθη ἡ ψυχή αὐτοῦ εἰς ᾅδου οὐδέ ἡ σάρξ αὐτοῦ εἶδε διαφθοράν. Τοῦτον τόν Ἰησοῦν ἀνέστησεν ὁ Θεός» (Πράξ. β´ 30, 31).

Καί ὁ Κύριος ὑπέκυψεν εἰς τήν ἐξουσίαν τοῦ θανάτου καί κατῆλθεν εἰς τά ᾅδου ταμεῖα ὄχι ὅμως καθ᾿ ὅν τρόπον οἱ ἀσθενεῖς καί ἁμαρτωλοί ἄνθρωποι. Ἦταν ἐλεύθερος ἀπό τίς συνέπειες τοῦ θανάτου ἐπειδή ἦταν ἀναμάρτητος. Ἦταν κατά τήν γραφικήν διδασκαλίαν καί ἔκφρασιν «ἐν νεκροῖς ἐλεύθερος» (Ψαλμός 87 (88), 5). Ὡστόσον ὅμως ὁ Κύριος οἰκονομικῶς ἑκουσίως ὑπήχθη εἰς τήν ἐξουσίαν του θανάτου ἐξ ἄκρας ἀγαθότητος καί φιλανθρωπίας, ἵνα διά τοῦ ἰδικοῦ Του θανάτου ἐλευθερώσῃ τούς δεσμίους καί αἰχμαλώτους τοῦ ᾅδου καί τοῦ θανάτου, ἵνα διαβιβάσῃ τό ἀνθρώπινον γένος ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν, ἐκ τῆς φθορᾶς εἰς τήν ἀφθαρσίαν, ἐκ χώρας καί σκιᾶς θανάτου ἐν χώρᾳ ζώντων, ἵνα μεταδώσῃ εἰς ἅπαντες ἀφθαρσίαν καί ζωήν αἰώνιον.

Πιστεύομεν, ὅτι τόν ἀναστάντα Κύριον θά ἀκολουθήσουν εἰς τήν ἀνάστασιν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Αὐτή ἡ πίστις μας εἰς τήν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν εἶναι, τό κέντρο τῆς πίστεώς μας καί τῆς ἐλπίδος μας. Εἶναι τόσο βασική, ὥστε ἡ Ἐκκλησία τήν ἐνέταξε εἰς τό σύμβολον τῆς πίστεώς μας, ὅπου ὁμολογοῦμεν: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν.» Οὕτως νοεῖται καί κατανοεῖται ὁ λόγος τοῦ τρισκαιδεκάτου τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, τοῦ Παύλου λέγοντος, ὅτι ὁ Χριστός ἀναστάς ἐκ τῶν νεκρῶν, ἐγένετο «ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων» (Α´ Κορινθ. ιε´ 20) «πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν» (Κολ. α´ 18).

Αὐτή ἡ καταπληκτική πίστις ὡδήγησε τόν θεῖον Παῦλον νά συλλογισθῆ καί νά γράψη ὅτι: «Εἰ δέ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστιν, οὐδέ Χριστός ἐγήγερται· εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν κενή δέ καί ἡ πίστις ὑμῶν». Ἀλλά καί νά διακηρύξη βεβαιώνοντάς μας διά τήν ἀνάστασιν ὅτι: «Νυνί δέ Χριστός ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν, ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο. Ἐπειδή γάρ δι᾿ ἀνθρώπου ὁ θάνατος, καί δι᾿ ἀνθρώπου ἀνάστασις νεκρῶν. Ὥσπερ γάρ ἐν τῷ Ἀδάμ πάντες ἀποθνήσκουσιν, οὕτω καί ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθήσονται» (Α´ Κορινθ. ιε´ 13-14, 20-22).

Τούτων ἕνεκεν καί πανηγυρίζει ἐνθέως ὁ θεῖος μελῳδός Κοσμᾶς ὁ Μαϊουμᾶ, ὁ ποιητής τῶν εἱρμῶν καί τῶν τροπαρίων ἀπό τῆς ἕκτης ᾠδῆς ἕως τῆς ἐνάτης τοῦ κανόνος τοῦ Ὄρθρου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου μέλπων ὅτι: «Βροτοκτόνον, ἀλλ᾿ οὐ θεοκτόνον ἔφυ τό πταῖσμα τοῦ Ἀδάμ.» Καί εἰς τό ἕτερον «Βασιλεύει, ἀλλ᾿ οὐκ αἰωνίζει ᾅδης τοῦ γένους τῶν βροτῶν· σύ γάρ τεθείς ἐν τάφῳ, Κραταιέ, ζωαρχικῇ παλάμῃ τά τοῦ θανάτου κλεῖθρα διεσπάραξας καί ἐκήρυξας τοῖς ἀπ᾿ αἰῶνος ἐκεῖ καθεύδουσι λύτρωσιν ἀψευδῆ, Σῶτερ, γεγονώς νεκρῶν πρωτότοκος» (β´ καί γ´ τροπάρια τῆς στ´ ᾠδῆς).