Το θαύμα, ένα παράθυρο στον κόσμο

Συχνά ακούμε να διαβάζεται στη θ. λειτουργία μια ευαγγελική περικοπή με τη διήγηση ενός θαύματος. Ακόμη συχνότερα πληροφορούμεθα από διαφόρους γνωστούς μας κάποιο θαύμα που έγινε από έναν άγιο σε κάποιο από τα μεγάλα προσκυνήματα που υπάρχουν στον τόπο μας. Τα ονόματα ορισμένων αγίων φέρνουν μάλιστα αυτόματα το θαύμα στη μνήμη μας. Βέβαια αρκεί να ακουστεί η λέξη θαύμα, για να χωρίσει η παρέα μας αμέσως στα δύο: από τη μια οι υποστηρικτές του και από την άλλη οι αμφισβητίες, οι αρνητές του. Η άρνηση του θαύματος επιστρατεύει μια σειρά από λογικά και επιστημονικά
-σωστότερα έπιστημονικοφανή- επιχειρήματα για να το αποκλείσει, ακόμη και ως ενδεχόμενο. Και η υπεράσπισή του γίνεται πάλι με τον ίδιο επιστημονικοφανή και λογικό τρόπο. Φυσικά παρόμοιες συζητήσεις δεν οδηγούν συνήθως πουθενά, γιατί καμιά πλευρά δεν είναι πρόθυμη για υποχώρηση, έστω και στο παραμικρό. Οι συνομιλητές αποχωρούν με ενισχυμένη την πεποίθησή τους, που την είχαν ευθύς εξ αρχής, ότι έχουν απόλυτα δίκιο.
Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι παρόμοιες συζητήσεις στηρίζονται σε μιαν άγνοια της χριστιανικής έννοιας του θαύματος. Κι αυτό γιατί συνήθως περιστρέφονται γύρω από την υπέρβαση ή όχι των νόμων της φύσεως και της λογικής, αδιαφορώντας για το νόημα και τη λειτουργικότητα του θαύματος μέσα στην εκκλησιαστική συνείδηση και ζωή. Είναι σαν να εξετάζει κανείς ένα ζωγραφικό πίνακα ή ένα ποίημα με βάση ορισμένες λογικές ή φυσικές αρχές. Δεν ξέρομε πόσα ποιήματα θα μπορούσαν να αντέξουν ένα τέτοιον έλεγχο. Μα και δεν έχει νόημα μια τέτοια εξέταση, γιατί βλέπει το ποίημα με κριτήρια ξένα προς την ίδια τη φύση του.

Και πέρα από αυτό στερεί τον άνθρωπο από τη δυνατότητα να συλλάβει σωστά το νόημά του και να το εντάξει οργανικά στη ζωή του, όπως πήγασε από τον ποιητή. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις λογικές αναλύσεις του θαύματος, είτε από πολέμιους είτε από υπερασπιστές προέρχονται. Είναι σαν να θέλαμε να μετρήσομε με το ζύγι την αγάπη μας ή σαν να αναζητούσαμε να μετρήσομε με κάποια μονάδα τον ηρωισμό ή το μίσος μας…
Όλα αυτά δεν σημαίνουν βέβαια ότι θα αρνηθούμε κάθε συζήτηση γύρω από το θαύμα. Απεναντίας προϋποθέτουν πως θα μελετήσομε με σοβαρότητα και αντικειμενικότητα το όλο θέμα. Μονάχα πως δεν είναι δυνατό να γίνει αυτό παρά με την προσφυγή μας στις πηγές, στις ευαγγελικές διηγήσεις για τα θαύματα του Χριστού. Για παράδειγμα μπορούμε να πάρομε τρία θαύματα που διηγείται ο ευαγγελιστής Λουκάς, το ένα μετά από το άλλο, στο 8ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του. Είναι περικοπές γνωστές, γιατί διαβάζονται και στην θ. λειτουργία.
Προτάσσεται στη σειρά το θαύμα της καταπαύσεως της τρικυμίας στη λίμνη Γεννησαρέτ της Γαλιλαίος. Όταν ο καιρός αγρίεψε και οι απόστολοι κινδύνεψαν να πνίγουν, κατέφυγαν στον κοιμισμένο Χριστό, τον ξύπνησαν και του επεσήμαναν τον κίνδυνο. Εκείνος επιτίμησε τον άνεμο και αμέσως έγινε γαλήνη. Φοβήθηκαν και θαύμασαν τότε οι μαθητές, διηγείται ο ευαγγελιστής, και είπαν: «ποιός είναι αυτός που διατάζει τους άνεμους και τα νερά και τον υπακούουν;» Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα είναι και ο βαθύτερος σκοπός του θαύματος. Μ’ άλλα λόγια, το θαύμα γίνεται για να αποκτήσει ο αναγνώστης σωστή γνώση για το πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός είναι ο Κύριος του κόσμου, που τον υπακούουν και αυτά ακόμη τα στοιχεία της φύσεως. Αυτή η κυριαρχία του πάνω στον κόσμο, που εκφράζεται με τον τίτλο «κοσμοκράτωρ» ή «παντοκράτωρ», καθώς και με τη γνωστή παράσταση του τρούλου των βυζαντινών μας ναών, είναι το νόημα του θαύματος. Μας δείχνει το θαύμα με ένα ολοφάνερο και καταληπτό από όλους τρόπο, πως ο Χριστός δεν είναι ένας κοινός άνθρωπος ή έστω ένας θαυματοποιός, αλλά ο κυρίαρχος, ο απόλυτος Κύριος του κόσμου, που έγινε άνθρωπος για να αναδημιουργήσει τον κόσμο.
Το θαύμα που ακολουθεί είναι η θεραπεία του δαιμονισμένου των Γαδαρηνών. Εδώ ο Χριστός εκδιώκει από τον κακόμοιρο άνθρωπο μια λεγεώνα δαιμόνων. Όλες οι λεπτομέρειες της διηγήσεως τονίζουν την υποταγή των δαιμονικών δυνάμεων στο πρόσταγμα του Χριστού. Μας δίνουν ανάγλυφα τις συγκλονιστικές στιγμές της μεγάλης μάχης του Χριστού εναντίον των δαιμονικών δυνάμεων που καταπιέζουν και εξουσιάζουν τον άνθρωπο. Ούτε η μακροχρόνια κυριαρχία τους ούτε το πλήθος τους είναι ικανά να αντισταθούν στο ελευθεροποιό πρόσταγμα του ενσαρκωθέντος Υιού του Θεού. Μπορεί να αντιστέκονται πεισματικά, μπορεί να παρασύρουν τους αφελείς σε ανόητη και ανώφελη προσκόλληση σε υλικά πλεονεκτήματα, αλλά τελικά φεύγουν από τον κόσμο με τη δύναμη του Χριστού. Το θαύμα εδώ είναι πράξη απελευθερώσεως του ανθρώπου από τις δυνάμεις του διαβόλου, που καταδυναστεύουν την ύπαρξή του, που κυριαρχούν στο ασυνείδητό του, που μεταβάλλουν τον άνθρωπο σε αλλοτριωμένο και εξωνημένο άτομο. Το σατανικό φεύγει από τον κόσμο με τη δύναμη του Χριστού, όταν η ψυχή του ανθρώπου ανοίξει για τον νέο κόσμο, για τη θεανθρώπινη κοινωνία που εγκαινίασε ο Λόγος.
Το τρίτο θαύμα είναι διπλό: πρόκειται για την ανάσταση της κόρης του αρχισυναγώγου Ιαείρου και τη θεραπεία της αιμορροούσας γυναίκας που μεσολαβεί. Πολλοί είναι έτοιμοι να δουν απλά μια θεραπεία και μια νεκρανάσταση. Έτσι όμως χάνεται το βαθύτερο νόημα των γεγονότων, ο αποκαλυπτικός τους χαρακτήρας. Γιατί ο ευαγγελιστής δεν καταγράφει τα έργα και τις ημέρες του Χριστού για να ικανοποιήσει την ιστορική περιέργεια του αναγνώστη. Εκθέτει μερικά μόνο περιστατικά που αποκαλύπτουν το σωτηριολογικό νόημα της ζωής και του έργου του Χριστού πάνω στη γη μας. Βασικά όλα έχουν σκοπό να μας πουν ποιός είναι ο Χριστός και τί σημαίνει το έργο και η ζωή του για μας. Έτσι και τα δυο αυτά θαύματα αποκαλύπτουν την αλλαγή που σημαίνει η Ενσάρκωση του Λόγου για τον άνθρωπο. Ο Χριστός είναι ο κυρίαρχος της ζωής, που εξαφανίζει με την έλευσή του την ασθένεια και το θάνατο από την ανθρώπινη ζωή. Αυτή του τη σημαντική για όλους μας νίκη πάνω στην ασθένεια, τη φθορά και το θάνατο καθιστούν ολοφάνερη τα δύο θαύματα αυτής της συνάφειας, όπως και άλλα παρεμφερή. Η αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο δεν περιορίζεται σε ένα νέο κώδικα ηθικών επιταγών, βιωμένο από τον Ιησού. Είναι κάτι πολύ σπουδαιότερο, η αλλαγή στα θεμέλια της υπάρξεως του ανθρώπου, η αλλαγή των συνθηκών της ζωής του, η διασφάλιση της αιωνιότητας. Αυτό μάς λέγει, όχι θεωρητικά με τη γλώσσα του φιλοσόφου, αλλά πρακτικά και χειροπιαστά το θαύμα.
Τα τρία παραδείγματα από το 8ο κεφάλαιο του κατά Λουκάν ευαγγελίου μας έδειξαν πόσο θεολογικό βάθος έχουν τα θαύματα. Όπως και οι παραβολές, έτσι και τα θαύματα του Χριστού δεν είναι αυτό που φαίνονται με την πρώτη ανάγνωση, δηλαδή απλές ιστορίες. Είναι πολύ περισσότερο; αποκάλυψη της ανθρώπινης πορείας μέσα στον κόσμο. Αποκάλυψη του παρόντος και ενατένιση του μέλλοντος. Ξεκινούν από μια σωστή τοποθέτηση της τωρινής θέσης του ανθρώπου μέσα στον κόσμο και καταλήγουν στην αποκάλυψη του μελλοντικού, αυτού που ήρθε να εγκαινιάσει ο Χριστός. Δείχνουν ξεκάθαρα την πολλαπλή υποδούλωση του κόσμου και του ανθρώπου στη φθορά, το θάνατο και τις σατανικές δυνάμεις, σε ό,τι με μια λέξη αποκαλούμε αμαρτία. Χωρίς κανένα ρομαντισμό και πέρα από κάθε ψευδαίσθηση αποκαλύπτουν ρεαλιστικά τα θαύματα πόσο ανελεύθερος είναι ο άνθρωπος, όσο τον καταπιέζουν, μέσα και έξω του, δυνάμεις όπως η ασθένεια και η καθημερινή φθορά που απολήγει στο θάνατο. Φανερώνουν πόσο ισχυρές είναι οι σατανικές δυνάμεις, που διασπούν όχι μόνο το ανθρώπινο Εγώ, αλλά κατακερματίζουν και την κοινωνία μας. Μόνον αφελείς μπορούν να αμφισβητήσουν αυτή την υποδούλωση και μόνο κοντόφθαλμη προοπτική μπορεί να την περιορίσει σε οικονομικές ή πολιτικές αποκλειστικά σφαίρες. Η αλήθεια είναι αυτή που μάς αποκαλύπτεται μέσα από τα θαύματα: οι σατανικές δυνάμεις κυριαρχούν σε ευρύ φάσμα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στον κόσμο. Και κοντά σ’ αυτή την υποδούλωση έρχεται και το λεγόμενο φυσικό κακό, η συνεχής πάλη με τις δυνάμεις του αλληλέγγυου με τον επαναστατημένο άνθρωπο του κόσμου. Η ζωή μας δεν είναι καθόλου εύκολη πάνω στη γη και μέσα στην κοινωνία μας, θυμίζουν τα θαύματα, από τότε που ακολουθήσαμε την αποστασία από το Θεό, γιατί είναι ένα πλέγμα υποταγής σε ποικίλες δυνάμεις…
Το Ευαγγέλιο όμως είναι πραγματικά χαρμόσυνο μήνυμα, γιατί δεν σταματά στη διαπίστωση της υποδουλώσεως του ανθρώπου, αλλά αναγγέλλει συνάμα και την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα ποικίλα δεσμά με την Ενσάρκωση, το Σταυρό, την Ανάσταση και το όλο έργο του Χριστού. Έτσι και τα θαύματα δεν σταματούν στην κατάδειξη της δουλείας μας στη φθορά, το θάνατο και την αμαρτία, αλλά διακηρύσσουν συγχρόνως και την απαλλαγή μας από τα ποικίλα δεσμά. Με πλαστικό και αναμφισβήτητο τρόπο μιλούν τα θαύματα, όπως είδαμε στα παραδείγματα από τον Λουκά, για την κυριαρχία του Χριστού πάνω στη φύση, για τη νίκη του εναντίον των δαιμονικών δυνάμεων, για την έναρξη του καινούριου κόσμου, του απαλλαγμένου από την ασθένεια και το θάνατο. Όλα αυτά είναι τα γνωρίσματα του νέου κόσμου, που εγκαινίασε ο Χριστός. Σαν μέσα από ένα παράθυρο, μας επιτρέπουν τα θαύματα να ρίξομε μια ματιά στον καινούριο κόσμο. Μέσα από το παράθυρο που λέγεται θαύμα βλέπομε ένα κόσμο πλήρη από ζωή χωρίς ασθένεια και θάνατο, χωρίς την τυραννική παρουσία των δαιμονικών δυνάμεων που διασπούν την ανθρώπινη προσωπικότητα και την κοινωνία μας.
Ένα παράθυρο στο νέο κόσμο είναι λοιπόν τα θαύματα. Παράθυρο όμως που αφήνει να δουν μόνον όσοι έχουν τα μάτια του νέου ανθρώπου, του Χριστού. Γιατί το θαύμα συνδέεται άμεσα με τη σωστή πίστη στο Χριστό. Με την ακολουθία των βημάτων του πάνω στη γη. Με το άνοιγμα της καρδίας στο κάλεσμά του και προπαντός με τη στροφή της βούλησης στο δρόμο του. Χρειάζεται καθαρότητα των πνευματικών οφθαλμών του ανθρώπου και προθυμία για απαλλαγή από τα δεσμά του παρόντος, για να μπορέσει να δει ο άνθρωπος τον κόσμο που αποκαλύπτει το θαύμα. Αλλιώς μένει στο εξωτερικό, στην απορία και στο ξάφνιασμα ή στην αντίρρηση της λογικής του δεσμώτη, που δε βλέπει πιό πέρα από τα όρια του κελιού του…
Το θαύμα δεν είναι αυτό που νομίζουν οι κάθε λογής λογοκράτες και κολλημένοι στην υλη. Το θαύμα είναι σημάδι, σημείο όπως το αποκαλεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης, που δείχνει το δρόμο για τη μεταμόρφωση του κόσμου και του ανθρώπου σύμφωνα με το πρόσωπο του Χριστού. Είναι ένας δρόμος ελευθερίας και ελπίδας, ένας δρόμος αγώνα και χαράς. Όποιος αισθάνεται την πραγματικότητα της τωρινής δουλείας και λαχτάρα για μια νέα ζωή, παίρνει από το θαύμα τη σιγουριά για την τελική νίκη, το κουράγιο για τον καθημερινό κόπο, τη δύναμη για τη θυσία της αγάπης.

(+Βασίλης Π. Στογιάνος, «Η Εκκλησία στην ιστορία και στο παρόν», εκδ. Π.Πουρναρά-Θεσ/νίκη)