Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀφαιρέθηκε

Φαντάζεστε τί θά γινόταν, ἄν τήν ἐποχή τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρχαν σύγχρονα μέσα ἐνημέρωσης; Φαντάζεστε, ἄν ὑπῆρχαν ἔστω καί μόνο τά κασετόφωνα, πο]y κάθε καλός κύριος ἤ καλή κυρία τά στήνει πάνω στό τραπέζι τοῦ ὁμιλητῆ, πόσα στιγμιότυπα θά ἀποθησαυρίζαμε κι ἀπό αὐτούς ἀκόμη τούς μεγάλους Πατέρες, ὅπως γιά παράδειγμα ἀπό τόν Μέγα Βασίλειο;

Ὡστόσο ἡ ἀπογοήτευσή μας δέν πρέπει νά εἶναι ἀπόλυτη, τουλάχιστον γιά τούς μεγάλους Πατέρες, γιατί τότε ὑπῆρχαν ἱκανοί στενογράφοι, πού συχνά λειτουργοῦσαν σάν τά κασετόφωνα. Δηλαδή κατέγραφαν μηχανικά ὅσα πρόφεραν οἱ ὁμιλητές.

Ἐδῶ θά παρουσιάσουμε ἕνα περιστατικό μέ τόν Μέγα Βασίλειο, πού συνέβη ὅταν ἑρμήνευε τήν Ἑξαήμερο σέ συνέχειες. Οἱ ὁμιλίες αὐτές, ἐννέα τόν ἀριθμό, ἔγιναν στήν Καισαρεία, ὅταν ἦταν πρεσβύτερος, δηλαδή πρίν τό 370. Πρέπει, κατά τούς εἰδικούς, νά τίς ἔκανε σέ περίοδο νηστείας, καί μάλιστα σέ χρονικό διάστημα μίας ἑβδομάδας. Συνεπῶς ἐκφωνοῦσε περίπου δύο ὁμιλίες τήν ἡμέρα.

Τό σχετικό περιστατικό συνέβη στήν ὄγδοη ὁμιλία. Γιά νά τό καταλάβουμε ὅμως πρέπει νά ξεκινήσουμε ἀπό τήν ἕβδομη ὁμιλία, πού τήν εἶπε τό προηγούμενο βράδυ. Στήν ὁμιλία αὐτή ὁ Μ. Βασίλειος ἑρμήνευσε τό χωρίο τῆς Ἑξαημέρου πού ἀναφέρεται στή δημιουργία τῶν «ἑρπετῶν» καί τῶν «πτηνῶν» καί πού ἀρχίζει μέ τίς λέξεις: «Καί εἶπεν ὁ Θεός ἐξαγαγέτω…» (Γέν. 1,20). Ὡστόσο περιορίστηκε μόνο στό θέμα τῶν «ἑρπετῶν», δηλαδή στόν θαλάσσιο κόσμο καί τά ζῶα, καί δέν προχώρησε στά πτηνά.
Τήν ἄλλη μέρα τό πρωί ὁ Μ. Βασίλειος, ξεφυλλίζοντας τόν κώδικα τῆς Γενέσεως γιά νά ξαναθυμίσει στό ἀκροατήριό του τό κείμενο, διάβασε ἀπό παραδρομή ἕνα χωρίο παρακάτω (1,24), πού ἄρχιζε μέ τά ἴδια λόγια τοῦ χθεσινοῦ: «Καί εἶπεν ὁ Θεός ἐξαγαγέτω ἡ γῆ ψυχήν ζῶσαν κατά γένος, τετράποδα καί ἑρπετά καί Θηρία…». Μέ ἀφορμή αὐτό τό χωρίο ὁ Μ. Βασίλειος προχώρησε στήν ἀξιολογική σύγκριση τῶν θαλασσίων ζώων μέ τά χερσαῖα. Ἀναφέρθηκε στή διαφορά ἀνάμεσα στίς ψυχές τῶν ζώων καί τῶν ἀνθρώπων καί κατέκρινε τούς ἕλληνες φιλοσόφους πού δέχονταν τήν ἄποψη ὅτι οἱ ψυχές τῶν γυναικῶν, τῶν θάμνων καί τῶν θαλασσίων ζώων ἦσαν «ὁμοειδεῖς). Στή συνέχεια ἔκλεισε τό θέμα μέ τήν ἑξῆς εἰρωνεία: «Τό ἄν οὗτοι πού λένε κάτι τέτοια θά γίνουν κάποτε ψάρια, δέν μπορῶ νά τό βεβαιώσω· αὐτό ὅμως πού ξέρω εἶναι ὅτι ἐκεῖνοι πού ἔγραψαν τά παραπάνω ἦσαν πιό ἀνόητοι καί ἀπό τά ψάρια».

Τέλος ἐπανέλαβε τό χωρίο τῆς Γενέσεως: «Ἐξαγαγέτω ἡ γῆ ψυχήν ζῶσαν», γιά νά συνεχίσει μέ τά ζῶα. ‘Αλλά ἀντί νά μιλήσει, ἔμεινε ἐντελῶς σιωπηλός, ἔτσι πού ἔγινε ἀντιληπτός καί ἀπό τό ἀκροατήριό του. Τί εἶχε συμβεῖ; Ἀπό μικρή ἀβλεψία, μέ τό νά διαβάσει τό πιό κάτω χωρίο τῆς Γενέσεως, μίλησε γιά τά ζῶα χωρίς νά ἀσχοληθεῖ μέ τά πτηνά.

Μετά ἀπό λίγο διέκοψε τή σιωπή του καί εἶπε περίπου τά ἑξῆς: «Πολλοί ἴσως ἀπό σᾶς ξαφνιάστηκαν πού, ἐνῶ μιλοῦσα, σταμάτησα γιά κάποιο χρόνο. Ὅσοι ὅμως ἀπό τούς ἀκροατές ἦσαν προσεκτικοί, κατάλαβαν τήν αἰτία τῆς σιωπῆς μου. Κι ἐγώ μέ τή σειρά μου τούς κατάλαβα ἀπό τό γεγονός ὅτι ἀλληλοκοιταζόντουσαν καί ἔκαναν μεταξύ τους νεύματα. Ἡ συμπεριφορά τους αὐτὴ μέ ἔκαμε νά συνέλθω καί νά φέρω στή μνήμη μου αὐτά πού παρέλειψα. Καθώς βλέπετε λησμόνησα ἕνα ὁλόκληρο τμῆμα τῆς δημιουργίας, τά πτηνά, δηλαδή ἕνα τμῆμα πού δέν εἶναι ἀπό τά μικρά».

Ἀμέσως μετά ὁ Μ. Βασίλειος ἐπανῆλθε στό ἀρχικό κείμενο τῆς Γενέσεως 1,20-21: «Ἐξαγαγέτω γάρ τά ὕδατα ἑρπετά ψυχῶν ζωσῶν κατά γένος, καί πετεινά πετούμενα ἐπί τῆς γῆς κατά τό στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ), καί συνέχισε: «Μιλήσαμε γιά τά θαλάσσια χθές τό βράδυ, ὅσο ὁ χρόνος μᾶς τό ἐπέτρεψε. Σήμερα περάσαμε στήν ἐξέταση τῶν χερσαίων ζώων. Μᾶς ξέφυγαν τά πετεινά, δηλαδή αὐτά πού εἶναι ἀνάμεσα στά θαλάσσια ζῶα καί τά ἐπίγεια. Εἶναι, λοιπόν, ἀνάγκη νά κάνουμε αὐτό πού κάνουν οἱ ξεχασιάρηδες ὁδοιπόροι, οἱ ὁποῖοι, ὅταν ξεχνοῦν κάτι σημαντικό, ἔστω κι ἄν προχώρησαν πολύ, πάλι γυρίζουν πίσω γιά νά τό πάρουν, καί τιμωροῦνται ἔτσι γιά τήν ἀφηρημάδα τους μέ τό νά φορτώνονται τόν κόπο τῆς ὁδοιπορίας. Ἔτσι καί μεῖς θά κάνουμε αὐτό πού πρέπει, μέ τό νά ἀκολουθήσουμε τήν ἴδια πορεία. Αὐτό πού λησμονήσαμε δέν εἶναι καθόλου μικρό, ἀλλά εἶναι τό ἕνα τρίτο τοῦ συνόλου τῶν ζώων πού δημιουργήθηκαν, ἐφ’ ὅσον τρία γένη ζώων ὑπάρχουν, «τό τε χερσαῖον, καί τό πτηνόν, καί τό ἔνυδρον».

Μετά τήν παρέμβαση αὐτή συνέχισε τόν λόγο του.