Ὁ Προφήτης τῶν ἐσχάτων (Ἑσπερινή Ὁμιλία).

Μεγάλη μορφή ὁ προφήτης Ἠλίας. Ὁ μέγιστος τῶν προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Μεγαλύτερος ἀκόμη καί ἀπό τόν προφήτη Ἡσαΐα, τόν ὁποῖον ὠνόμασαν πέμπτο Εὐαγγελιστή. Καί ὅμως ὁ προφήτης αὐτός δέν ἔγραψε οὔτε μία προφητεία, οὔτε μία λέξη. Ἄλλοι ἔγραψαν γι᾿ αὐτόν. Ὑπῆρξε ὁ ἴδιος μία προφητεία. Ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἔζησε καί ἔδρασε, ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἔφυγε ἀπό τήν ζωή καί ἀνῆλθε στούς οὐρανούς, τό ὅτι ἐμφανίσθηκε στήν μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου, δείχνουν ὅτι εἶναι μεγίστη φυσιογνωμία.

Ἔγραψαν πολλά γι᾿ αὐτόν στήν Παλαιά Διαθήκη. Τό Καρμήλιον ὄρος μέ τήν θαυμαστή θυσία, τό ὄρος Σινᾶ μέ τήν θεοπτεία, τό Θαβώρ μέ τήν ἐμφάνιση μαζί μέ τόν Κύριο κατά τήν Μεταμόρφωση, ἀποτελοῦν τρεῖς κορυφές ὀρέων, πού ἀναφέρονται στήν δική του δόξα.

Ἐμεῖς σήμερα θά μείνουμε σέ κάποια μικρά περιστατικά τῆς ζωῆς του, πού δίνουν τόν τύπο τῶν ἐσχάτων ἡμερῶν. Ἕνα ἀπό αὐτά εἶναι ἡ ζωή καί παραμονή του μέσα στό σπήλαιο, κοντά στόν χείμαρρο Χωράθ, ὅπως πολλές φορές βλέπουμε στήν εἰκόνα του. Μέ αὐτόν τόν προφήτη τό παραγκωνισμένο καί περιφρονημένο ὅσο καί παρεξηγημένο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως ἔρχεται στήν ἐπικαιρότητα. Τό βιβλίο αὐτό εἶναι γεμᾶτο προφητεῖες, ἀλλά καί παρηγορίες. Κι᾿ ἐμεῖς αὐτά πού θά ποῦμε σήμερα ἔχουν σχέση μέ τά ἔσχατα.

Ὁ Ἰσραήλ ἦταν ἕνας λαός ξεχωριστός, ὁ ἐκλεκτός τοῦ Θεοῦ, ὁ ἀγαπημένος τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός τόν προστάτευε καί σκανδαλωδῶς τόν ἐπεριποιεῖτο. Τώρα ὅμως τόν 8ο π. Χ. αἰῶνα ὁ λαός αὐτός χωρίσθηκε σέ δύο βασίλεια. Τό βασίλειο τοῦ Ἰούδα μέ πρωτεύουσα τά Ἱεροσόλυμα καί τό βασίλειο τοῦ Ἰσραήλ μέ πρωτεύουσα τήν Σαμάρεια. Τό βόρειο βασίλειο ἀπεστάτησε ἀπό τόν Θεό. Οἱ βασιλεῖς του προσκυνοῦσαν τά εἴδωλα καί ἔδιναν κακό παράδειγμα, παρέσυραν στήν ἀποστασία καί τόν ἁπλό λαό. Τό κακό παράδειγμα εἶναι ἡ χειρότερη διδασκαλία. Γι᾿ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος, ὅποιος καταλύσει, παραβεῖ μία ἀπό τίς ἐντολές καί διδάξει ἔτσι κακῶς τούς ἀνθρώπους,ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.  Μάλιστα τί βάρος πέφτει, ὄχι στό ποιήσει ἀλλά στό διδάξει. Κάνω μιά ἁμρτία καί βαρύνει μόνο ἐμένα. Ὅταν τήν διδάξω καί στούς ἄλλους, ὅταν ὁδηγήσω καί ἄλλους στήν ἀμαρτία τό κακό πολλαπλασιάζεται, γίνεται σέ πολλούς.

Κάποτε κάποια γυναίκα ἀπό τήν Ἀθήνα πῆγε σέ ἕνα ὀρεινό χωριό γιά παραθέριση. Ἐκεῖ δίδαξε στίς γυναῖκες τοῦ χωριου τήν ἔκτρωση. Μεσα σέ δύο χρόνια δέν γεννήθηκε κανένα παιδί, ὅλες κατέφευγαν σέ ἔκτρωση, γέμιζαν τά δοχεῖα ἀπορριμάτων τῶν κλινικῶν καί τῶν νοσοκομείων. Κάποτε πέρασε ἀπό ἐκεῖνο τό χωριό ἕνας σπουδαῖος ἱεροκήρυκας καί μίλησε γιά τό μεγάλο ἁμάρτημα τῶν ἐκτρώσεων, πού εἶναι καθαρός φόνος ἀθώων καί ἀνυπεράσπιστων ὑπάρξεων. Ἔ, μέσα σέ δύο χρόνια σ᾿ ἐκεῖνο τό χωριό γεννήθηκαν 22 παιδιά. Ὄλες ἐκεῖνες τίς ψυχοῦλες ἡ κυρά τῶν Ἀθηνῶν τίς ἔχει κρεμασμένες στό λαιμό της.

Λοιπόν στήν ἐποχή τοῦ προφήτη Ἠλία βασιλιάς τοῦ βορείου βασιλείου ἦταν ὁ Ἀχαάβ. Ἕνας ἀσεβής καί πονηρός ἄνθρωπος, πού παρασυρόταν ἀπό τήν εἰδωλολάτρισσα βασίλισσα Ἰεζάβελ σέ ἀδικίες καί ἐγκλήματα. Παρακινούμενος ἀπό αὐτήν ἐγκτέλειψε τόν ἀληθινό Θεό καί προσκυνοῦσε τά εἴδωλα. Ἡ λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ περιφρονήθηκε. Ἄρχοντες καί λαός ἐλάτρευαν ἕνα ψεύτικο θεό, τόν Βάαλ, τόν Δία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Σ᾿ αὐτήν τήν δύσκολη ἐποχή, τῆς γενικῆς ἀποστασίας φάνηκε ὁ προφήτης Ἠλίας ἤ μᾶλλον ὁ Θεός τόν παρουσίασε, τόν ἐφανέρωσε.

Κάποια φορά ἐμφανίζεται ξαφνικά μπροστά στόν βασιλιά Ἀχαάβ. Τό βλέμμα του ἦταν ἀστραπή καί ὁ λόγος του βροντή. Βασιλιά, τοῦ λέει, τό ἄν θά βρέξει ὁ Θεός τοῦ Ἰσραήλ ἤ ὄχι, ἐξαρτᾶται ἀπό τό δικό μου στόμα, τί θά πῶ ἐγώ. Πότε θά ἔρθει ἡ καταστροφή, τό τέλος, ἐγώ θά τό ἀποφασίσω, λέγει ὁ Κύριος. Καί αὐτό θά γίνει ὅταν δῶ, ὅτι γεμίζει τό ποτήρι τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Θεός μπορεῖ νά περιμένει. Μακροθυμεῖ, ἀνέχεται, ἀλλά μή ἐκλάβουμε τήν ὑπομονή του, τήν καλωσύνη καί τήν ἀγαθότητά του ὡς ἀδυναμία. Ἔρχεται ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ ἐπί τούς υἱούς τῆς ἀπειθείας.

Μήπως, ἀγαπητοί μου, αὐτό πού λέει ὁ Θεός γιά τόν Ἰσραήλ ἰσχύει καί γιά μᾶς, γιά τήν δική μας πατρίδα; Ὁ προφήτης τά εἶπε στόν Ἀχαάβ, γιά νά μετανοήσει καί αὐτός καί ὁ λαός, ἀλλά δέν μετενόησαν. Σήμερα εἴμαστε σέ παράλληλες, σέ παρόμοιες καταστάσεις μέ ἐκεῖνες τοῦ βορείου Ἰσραήλ ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀπιστία, τήν εἰδωλολατρεία, τήν ἀπομάκρυνση ἀπό τόν ἀληθινό Θεό. Ἡ πατρίδα μας πού ἔβγαλε τόσους πολλούς Ἁγίους, πού στήριξε καί διέδωσε τήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί σέ ἄλλους λαούς, ἔγινε ἀγνώριστη. Ἔχει ἀλλάξει τό πρόσωπό της. Οἱ αἱρέσεις ὀργιάζουν. Ἡ εἰδωλολατρεία, τό δωδεκάθεο τοῦ Ὁλύμπου ξαναεμφανίζεται. Οἱ χριστιανοί ἔχουν χάσει τήν ζωντάνια καί τήν γενναιότητα, πού χαρακτήριζαν ἄλλες ἐποχές. Λείπει ὁ ἐνθουσιαμός, ἀπουσιάζει ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως. Ξεθοριάζουμε χριστιανικά καί ὑποχωροῦμε πνευματικά. Οἱ ἡμέρες εἶναι κρίσιμες καί γιά μᾶς καί γιά ὅλους τούς λαούς. Αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσί. Μᾶς περιμένουν δύσκολες καταστάσεις, πράγματα πού μέχρι τώρα δέν ἔγιναν, οὔτε μπορούσαμε ποτέ νά φαντασθοῦμε, ὅτι ὑπῆρχε περίπτωσις κάποτε νά συμβοῦν.

Ὁ προφήτης Ἠλίας ἔφερε τό μήνυμα τοῦ οὐρανοῦ, πού σάν ἀστροπελέκι ἔπεσε στούς βασιλεῖς καί στόν λαό: Βασιλιά, γιά τίς πολλές σου ἁμαρτίες καί ἐπειδή δέν μετανοεῖς, δέν διορθώνεσαι στήν πηγή πού λούζονται οἱ πόρνες, τά γουρούνια θά γλύψουν τό αἷμα σου. Κι᾿ ἐσένα πονηρή βασίλισσα, τά ἄλογα θά σέ ποδοπατήσουν, θά σέ λιώσουν καί τά σκυλιά θά φᾶνε τίς σάρκες σου. Ὅσο γιά σᾶς τίς γυναῖκες, πού ντύνεστε ἀκριβά, μεταξωτά καί δανδελωτά, ἄσεμνα καί προκλητικά φορέματα καί ἔχετε χρυσῆ ζώνη στή μέση σας, σάκκους-τσουβάλια θά φορέσετε. Ἀντί γιά χρυσῆ ζώνη, σχοινί θά δέσετε στή μέση σας καί ἔτσι δεμένες καί ξυπόλητες θά σᾶς ὁδηγήσουν στήν αἰχμαλωσία. Φοβερα λόγια. Αὐτά εἶπε καί ἐξαφανίσθηκε ἀπό προσώπου τοῦ βασιλέως. Τότε ἄρχισαν οἱ περιπέτειες τοῦ βορείου βασιλείου. Δέν ἄργησαν νά πραγματοποιηθοῦν οἱ οὐράνιες ἀποκαλύψεις,  ἀλλά καί οἱ περιπέτειες, τά βάσανα τοῦ προφήτη.

Ἐδῶ πρέπει νά ποῦμε, ὅτι ὅλες οἱ προηγούμενες προφητεῖες ἐπαληθεύθηκαν. Σέ μία μάχη πληγώθηκε σοβαρά ὁ βασιλιάς καί οἱ στρατιῶται του τόν μετέφεραν σέ μία πηγή νά τόν πλύνουν, ὅπου ἐλούζοντο οἱ πόρνες. Ἀπό τήν πληγή ἔτρεχε ποτάμι τό αἷμα κι᾿ ἐκεῖ ἦρθαν τά γουρούνια καί ἔγλυφαν τό αἷμα τοῦ Ἀχαάβ. Ὅσο γιά τήν βασίλισσα Ἰεζάβελ οἱ ἀντίπαλοι, ὅταν κατέλαβαν τά ἀνάκτορα, τήν συνέλαβαν καί τήν πέταξαν ἀπό τό παράθυρο κάτω στήν αὐλή καί σκοτώθηκε. Κατόπιν ἦρθαν τά ἄλογα καί τήν ποδοπάτησαν. Ὅταν εἶπαν, ἄς πᾶμε νά δοῦμε τί ἀπέγινε, βρῆκαν κάτω στήν αὐλή μόνο γυμνά κόκκαλα, γιατί πράγματι ἦρθαν τά σκυλιά καί κατέφαγαν τίς σάρκες τῆς βασίλισσας. Λίγο ἀργότερα ἔρχονται οἱ Ἀσσύριοι καί κατόπιν οἱ Βαβυλώνιοι καί σύρουν τόν λαό στήν αἰχμαλωσία. Ὅταν δέν τά πιστεύουμε, δέν τά καταλαβαίνουμε, ὅταν μᾶς τά λένε, θά τά καταλάβουμε ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα καί γίνουν.

Ἔτσι συμβαίνει καί σέ πολλά ἄλλα θέματα. Δέν πιστεύουμε στήν μέλλουσα κρίση, στό φοβερό ἐκεῖνο δικαστήριο πού θά στηθεῖ. Δέν δεχόμαστε τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ὅμως ὅλα αὐτά θά γίνουν καί τότε θά χτυπιόμαστε καί θά λέμε, καλά μᾶς ἔλεγαν, ὅλα ἦταν σωστά κι᾿ ἐμεῖς δέν θέλαμε νά καταλάβουμε. Ὅλα θά γίνουν, ὅλα θά πραγματοποιηθοῦν, ὅλα θά τά ἀντιμετωπίσουμε καί θά κλαῖμε γιά τό μεγάλο λάθος, πού δέν δίναμε πίστη σέ ὅσα μᾶς ἔλεγε ἡ Ἐκκλησία.

Ἐφόσον οἱ προφητεῖες αὐτές ἐπαληθεύτηκαν, σημαίνει ὅτι καί ὁ Θεός τοῦ Ἠλία εἶναι ὁ ἀληθινός καί ἀληθεῖς οἱ λόγοι του. Αὐτό τό βλέπουμε καλύτερα στήν θαυμαστή θυσία πού ἔγινε στό Καρμήλιον ὄρος. Ἡ ἐποχή ἐκείνη ἦταν γενικῆς ἀποστασίας καί ἀπομακρύνσεως ἀπό τόν ἀληθινό Θεό. Ὁ προφήτης Ἠλίας φώναζε, μέχρι πότε θά κουτσαίνετε καί στά δυό σας πόδια; Ἐάν ὁ Βάαλ εἶναι ὁ ἀληθινός θεός, προσκυνῆστε τον. Ἐάν ὁ Κύριος εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός, ἐπιστρέψτε πρός αὐτόν, προσκυνῆστε καί λατρεῦστε τον.

 Κάλεσε τούς ἱερεῖς τῆς αἰσχύνης καί ἔκανε μία συμφωνία. Θά ἑτοιμάσουν ἀπό ἕνα θυσιαστήριο καί ὅποιου ὁ θεός ρίξει φωτιά καί γίνει ἡ θυσία, αὐτός ὁ Θεός θά εἶναι καί ὁ ἀληθινός. Πράγματι ἑτοίμασαν ἀπό ἕνα θυσιαστήριο.  Περικύκλωσαν τό δικό τους οἱ ἱερεῖς τῶν εἰδώλων καί ἄρχισαν νά ἐπικαλοῦνται τόν θεό τους. Ἀλλά οὔτε φωνή, οὔτε ἀκρόασις. Ἄρχισε νά τούς κοροϊδεύει ὁ Ἠλίας. Κοιμᾶται ὁ θεός σας, τούς ἔλεγε. Ἔπεσε σέ ὕπνο βαθύ καί δέν σᾶς ἀκούει, φωνᾶξτε περισσότερο. Ἦρθε τό δειλινό, ἀλλά καί πάλι καμμία ἀπάντησις ἀπό τόν Βάαλ.

Τότε τούς ἔβαλε στήν ἄκρη. Ἑτοίμασε τό δικό του θυσιαστήριο μέ δώδεκα πέτρες, κατά τίς δώδεκα φυλές τοῦ Ἰσραήλ. Ἔσχισε ξύλα, ἔβαλε πάνω τά κρέατα καί εἶπε νά ρίξουν πάνω τους τρεῖς φορές μεγάλη ποσότητα νεροῦ. Ἔτσι σχηματίσθηκε  μία μικρή λίμνη νεροῦ γύρω ἀπό τό θυσιαστήριο. Γονάτισε ὁ Προφήτης Ἠλίας καί ζήτησε ἀπό τόν Κύριον νά ρίξει φωτιά, νά τελειωθεῖ ἡ θυσία, γιά νά καταλάβουν ὅλοι, νά πιστέψουν ὅτι αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός. Δέν πρόλαβε νά ἀποτελειώσει τά λόγια του. Ἔπεσε φωτιά ἀπό τόν οὐρανό καί κατέφαγε, ὄχι μόνο τά ξύλα καί τά κρέατα, ἀλλά ἀκόμη καί τίς πέτρες τοῦ θυσιαστηρίου. Νά ἡ μαρτυρία, ἡ τρανή ἀπόδειξις, ὅτι ὁ Θεός τοῦ Ἠλία, ὁ Θεός τόν ὁποῖο λατρεύουμε εἶναι ὁ μόνος ἀληθινός Θεός. Ἐάν αὐτό τό πιστεύουμε, ἐάν εἴμαστε βέβαιοι γι᾿ αὐτό, τότε δέν ἔχουμε καμμιά δουλειά, καμμία δικαιολογία  νά ἐρωτοτροποῦμε μέ ἄλλους θεούς καί ἄλλα θρησκεύματα. Ἔχουμε τήν ἀληθινή πίστη ἐν πολλοῖς τεκμηρίοις, μέ πολλές καί σοβαρές ἀποδείξεις.

Ἐπανερχόμεθα στόν προφήτη ἐνώπιον τοῦ βασιλέως Ἀχαάβ.

 Εἶπε ὁ προφήτης τά σκληρά ἐκεῖνα μά ἀληθινά λογια καί ἀνεχώρησε. Ὁ βασιλιάς σάν τἄκουσε ἔμεινε ἔκπληκτος καί πρίν προλάβει νά ἀντιδράσει, ὁ Ἠλίας ἐξαφανίσθηκε. Σάν βροντή παρουσιάσθηκε καί σάν ἀστραπή ἔφυγε. Σήκω καί φῦγε, τοῦ εἶπε ὁ Θεός. Πήγαινε νά κρυφτεῖς στόν χείμαρρο Χοράθ, πού χύνεται στόν Ἰορδάνη. Ἐκεῖ θά βρεῖς νερό καί τροφή ἀπό τά κοράκια.

Τά λόγια αὐτά εἶναι παμμεγίστης σημασίας. Δέν ἀφοροῦν μόνο τόν Προφήτη, ἀλλά καί ἐμᾶς. Εἶπε ὁ Θεός κρύψου. Αὐτά τά λόγια τοῦ Θεοῦ εἶναι σημεῖον γιά τόν λαό τοῦ Θεοῦ στίς δύσκολες ἡμέρες. Αὐτό μᾶς ὑπενθυμίζει ἐκεῖνο πού λέγει ὁ Θεός διά τοῦ προφήτου Ἡσαΐου:Βάδιζε λαός μου, εἴσελθε εἰς τό ταμιεῖον σου, ἀπόκλεισόν σου τήν θύρα, ἀποκρύβηθι μικρόν ὅσον ὅσον, ἕως ἄν παρέλθῃ ἡ ὀργή Κυρίου.

Ποῦ νά πάει νά κτυφτεῖ ὁ λαός τοῦ Θεοῦ; Κατ᾿ ἀρχήν ἔχουμε τήν συνείδηση, ὅτι εἴμαστε λαός τοῦ Θεοῦ; Ξεχωρίζουμε ἀπό αὐτό πού λέγεται κόσμος; Ἄν δέν ἔχουμε συνείδηση, ὅτι εἴμαστε λαός τοῦ Θεοῦ, τότε νά κλείσουμε τά αὐτιά μας στά παρακάτω, γιατί ὁ κόσμος πορεύεται πρός τήν καταστροφή. Ἄν ὅμως εἴμαστε λαός τοῦ Θεοῦ καί τό συνειδητοποιοῦμε, τότε, ἄς ἀνοίξουμε τά αὐτιά μας, νά ἀκούσουμε καλά τί μᾶς λέγει ὁ Κύριος.

 Μᾶς λέγει νά κρυφτοῦμε. Ἡ ζωή τοῦ προφήτου εἶναι ἕνα γεγονός καί ἕνας τύπος τῶν ἐσχάτων, ὅπως ὁ Ἀχαάβ, πού ἐδίωκε τόν προφήτη, εἶναι τύπος τοῦ ἀντιχρίστου. Ὁ Ἠλίας θά εἶναι παρών καί στίς ἡμέρες τοῦ ἀντιχρίστου, ἀφοῦ δέν ἀπέθανε, ἀλλά ζωντανός ἀνέβηκε πρός τόν οὐρανό μέ πύρινο ἅρμα καί κάπου τόν διατηρεῖ ὁ Θεός, μέχρι τήν συντέλεια τοῦ κόσμου. Στά ἔσχατα πάλι θά ἔρθει στή γῆ, γιά νά ἐλέγξει τόν ἀντίχριστο μέ τόν ἴδιο τρόπο, ὅπως τώρα τόν Ἀχαάβ.

Ἄς προσέξουμε τό καταπληκτικό: τριάμισι χρόνια ἐπέφερε ἀνομβρία ὁ προφήτης στόν Ἀχαάβ, τριάμισι χρόνια θά φέρει ἀνομβρία καί στόν ἀντίχριστο. Ἐρωτῶ τώρα, ἀγαπητοί μου, ὅταν ἔχουμε μπροστά μας τέτοια φοβερά πράγματα, εἶναι καιρός γιά νά κοιμώμαστε καί νά ἐφησυχάζουμε; Εἶναι ὥρα γιά νά γλεντοῦμε καί νά διασκεδάζουμε; Ἄς προσέξουμε, μή τήν πάθουμε, ὅπως μέ τούς συγχρόνους τοῦ Νῶε. Δέν πίστευαν στά λόγια του, μέχρι πού ἦρθε ὁ κατακλυσμός καί ἧρεν ἅπαντας, κατέστρεψε ὅλους καί τούς ἐξαφάνισε.

Ἄς ἀκούσουμε τί λέγει ἡ Ἀποκάλυψις στό 11 κεφάλαιο. Διαβάζουμε τήν μετάφραση: Θά δώσω ἐντολή στούς δύο μάρτυρές μου, (τόν προφήτη Ἠλία καί τόν δίκαιο Ἐνώχ), νά προφητεύσουν χίλιες διακόσιες ἑξῆντα ἡμέρες...Αὐτοί ἔχουν τήν ἐξουσία νά κλείσουν τόν οὐρανό, ὥστε νά μή βρέξει τίς ἡμέρες πού θά προφητεύσουν. (1260 ἡμέρες μᾶς κάνουν τριάμισι χρόνια)... Τριάμισι χρόνια τότε μέ τόν Ἀχαάβ, τριάμισι  χρόνια τώρα μέ τόν ἀντίχριστο.

Τό θηρίο πού θά ἀνεβεῖ ἀπό τήν ἄβυσσο θά κάνει πόλεμο ἐναντίον τους καί θά τούς θανατώσει. Τά πτώματά τους θά ἀφεθοῦν στόν κεντρικό δρόμο τῆς μεγάλης πόλης (τῆς Ἱερουσαλήμ), ὅπου σταυρώθηκε ὁ Κύριός τους καί θά τά βλέπουν τρεισήμισι μέρες ἄνθρωποι ἀπό ὅλους τούς λαούς, τίς φυλές, τίς γλῶσσες καί τά ἔθνη καί δέν θά ἐπιτρέψουν τήν ταφή τους.Ἡ φρᾶσις αὐτή εἶναι συνηθισμένη στήν Ἁγία Γραφή καί δηλώνει πολύ κόσμο, ὅλο τόν κόσμο. Τό κέντρο διακυβέρνησης τοῦ ἀντιχρίστου θά εἶναι τά Ἱεροσόλυμα. Ἐκεῖ στήν πλατεία θά φονεύσει τούς δύο προφῆτες τοῦ Θεοῦ.

Πῶς ὅλος ὁ κόσμος θά δεῖ τόν θάνατό τους; Ἀσφαλῶς ἀπό τήν τηλεόραση. Ὅταν ἔγραφε αὐτά ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, πρίν ἀπό περισσότερα 1.900 χρόνια, μποροῦσε κανείς νά διανοηθεῖ, ὅτι ἐννοοῦσε τήν τηλεόραση; Ἐδῶ μποροῦμε νά σημειώσουμε δύο πράγματα. α) Ἀφοῦ ἤδη ἔχουμε τήν τηλεόραση, μήπως πλησιάζουμε στά ἔσχατα, μήπως εἶναι κοντά τό τέλος καί πρέπει νά ξυπνήσουμε; νά προετοιμαζώμαστε;  καί β). Μήπως αὐτή ἡ τηλεόραση θά μπεῖ στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀντιχρίστου; Τό ὅτι ἤδη ἔχει μπεῖ τό βλέπουμε καί τό καταλαβαίνουμε. Τά περισσότερα πού προβάλλει εἶναι γιά νά προετοιμάσει τούς ἀνθρώπους γιά τόν ἐρχομό τοῦ ἀντιχρίστου. Ποιό εἶναι τό περιεχόμενο καί τά θέματα καί τά θεάματα μέ τά ὁποῖα ἀσχολεῖται; Διδάσκει ἀθεΐα, φόνους, κλοπές, ἐγκλήματα, ἀνηθικότητες καί παρουσιάζει τό μαῦρο σάν ἄσπρο καί τό ἄσπρο σάν μαῦρο. Ἐξαχρειώνει καί ἐξαγριώνει τούς ἀνθρώπους. Τούς κάνει νά ἀποδυναμωθοῦν καί νά χάσουν τίς ἠθικές δυνάμεις, μέ τίς ὁποῖες ἀντιστεκόμαστε στό κακό. Καί ὅλα αὐτά τώρα. Σκεφθεῖτε ποιό θά εἶναι τό ἔργο τῆς τηλεόρασης στά τριάμισι χρόνια τῆς τυρανίας τοῦ ἀντιχρίστου! Πόσο ζημιογόνο καί βλαβερό θά εἶναι. Στίς 31 Αὐγούστου τοῦ 2007 ἄκουσα καί τό σημείωσα, ἄκουσα ἀπό μεγάλο δημοσιογράφο πού ἐργάζεται στήν τηλεόραση νά λέει, ἡ τηλεόραση εἶναι χειρώτερη ἀπό τουαλέτα!

Λοιπόν στά τριάμισι χρόνια τῆς τυραννίας τοῦ ἀντιχρίστου ὁ λαός τοῦ Θεοῦ πρέπει νά κρυφτεῖ μικρόν ὅσον-ὅσον, γιά νά γλυτώσει. Τί νά γλυτώσει, τόν θάνατον; Καί τόν θάνατο νά ἀποφύγει, ἀλλά ὄχι μόνο τόν θάνατο, κυρίως τίς κακές ἐπιδράσεις αὐτῶν τῶν τριάμισι ἐτῶν. Εἶναι φοβερό νά βλέπουμε στήν ἐποχή μας χριστιανούς νά μή μποροῦν νά συγκρατηθοῦν καί νά ζοῦν μέ τό κομπιοῦτερ τῆς τηλεοράσεως στό χέρι. Εἶναι εὔκολο νά μαζέψουμε τούς νέους, τά παιδιά μας καί νά τά φέρουμε στήν ἐκκλησία; Ἐάν τούς ποῦμε κάτι, μᾶς ἀπαντοῦν, ἐσεῖς δέν ξέρετε, ἔχετε παλιές ἰδέες, σκουριασμένα μυαλά. Τά δικά τους εἶναι γυαλισμένα, ἀστραφτερά. Αὐτοί εἶναι ξύπνιοι καί προοσευτικοί. Ποιός τούς τά ἔκανε ἔτσι; Ἐν πολλοῖς ἀσφαλῶς ἡ τηλεόραση.

Ἀλλά μή τά βάζουμε μόνο μέ τά παιδιά. Ἐμεῖς οἱ μεγαλύτεροι δέν πᾶμε καλύτερα. Τήν ὥρα τῆς θείας Λειτουργίας, τήν ὥρα τοῦ κηρύγματος, τοῦ κατηχητικοῦ δέν ἀφήνουμε τό πρόγραμμα τῆς τηλεοράσεως, γιά νά πᾶμε στήν ἐκκλησία. Ἡ τηλεόραση μᾶς κλέβει τόν χρόνο, τό ἐνδιαφέρον γιά τά πνευματικά. ( Ἄς κάνουμε μία βόλτα στά σπίτια τῶν Γιαννιτσῶν αὐτήν τήν ὥρα. Σέ ὅλα οἱ τηλεοράσεις θά εἶναι ἀνοιχτές καί σέ λειτουργία). Ἀμφιβάλλετε;

Μετά τό ξενύχτι στήν τηλεόραση ἄντε νά διαβάσεις λίγο Εὐαγγέλιο, ἕνα καλό βιβλίο ἤ νά κάνεις προσευχή. Δέν ὑπάρχει διάθεσις γιά τέτοια πράγματα. Ὅταν ἔρθει ὁ ἀντίχριστος καί ἐπιβάλει πεῖνα, οἰκονομικό ἀποκλεισμό, ὅταν δέν θά μποροῦμε νά πουλᾶμε ἤ νά ἀγοράζουμε, τότε τί θά κάνουμε; Νά ἡ ἀξία τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἔρχεται γιά νά μᾶς ἐνημερώσει καί νά μᾶς προετοιμάσει. Ἡ προετοιμασία εἶναι καί μήνυμα καί ἄσκησις.

Ποῦ θά πρέπει νά ἀποκρυβεῖ ὁ λαός τοῦ Θεοῦ; Λαός τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐκεῖνοι, πού δέν θά προσκυνήσουν τόν ἀντίχριστο. Θά κρυφτοῦν στήν ἐρημιά, ὅπως καί ὁ προφήτης Ἠλίας.

Πᾶμε στό 12ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως:

 Ὅταν εἶδε ὁ δράκοντας πώς ρίχτηκε κάτω στή γῆ, ἄρχισε νά καταδιώκει τήν γυναίκα πού γέννησε ἀγόρι. Στήν γυναίκα ὅμως δόθηκαν οἱ δύο φτεροῦγες τοῦ μεγάλου ἀετοῦ, γιά νά πετάξει στήν ἔρημο, στόν τόπο της, καί νά ζήσει μακριά ἀπό τήν ἀπειλή του ὄφεως τριάμισι χρόνια. Ἔβγαλε τότε ὁ ὄφις ἀπό τό στόμα του νερό ποτάμι πίσω ἀπό τήν γυναίκα, γιά νά τήν παρασύρει τό νερό. Ἡ γῆ ὅμως βοήθησε τήν γυναίκα, ἄνοιξε ἡ γῆ τό στόμα της καί κατάπιε τό ποτάμι πού ἔβγαλε ὁ δράκοντας ἀπό τό στόμα του. Θύμωσε τότε ὁ δράκοντας μέ τήν γυναίκα, κι᾿ ἔφυγε γιά νά πολεμήσει μέ τούς ὑπόλοιπους ἀπογόνους της, μ᾿ ἐκείνους πού τηροῦν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί μαρτυροῦν τήν πίστη τους στόν Ἰησοῦ.

Δόθηκαν στήν γυναίκα, δηλαδή στήν Ἐκκλησία, οἱ δύο φτεροῦγες τοῦ μεγάλου ἀετοῦ. Εἶναι ἡ προστασία τοῦ Μεγάλου Θεοῦ. Σημαίνει ὅτι ὁ Θεός προστατεύει τήν Ἐκκλησία Του. Ἀλλά αὐτή πρέπει νά πετάξει καί νά φύγει στήν ἔρημο, ἐκεῖ εἶναι ὁ τόπος της. Ὁ τόπος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἔρημος. Ἀπό τήν ἔρημο ξεκίνησε ἡ Ἐκκλησία, ἐκεῖ πάλι θά καταλήξει. Ἡ Καινή Διαθήκη, ἡ Ἐκκλησία, ἀρχίζει μέ τό κύρηγμα τοῦ Ἰωάννου  στήν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνου. Γράφει ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: Φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ. Ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ὁ Τίμιος Πρόδρομος ἔδειξε τόν Χριστό, πού ἦρθε, στήν ἔρημο. Ὁ ἀντίχριστος θά καταδιώξει τήν Ἐκκλησία, κι᾿ ἐκείνη θά καταφύγει στήν ἔρημο. Θά βγάλει νερό, γιά νά τήν πνίξει. Τί εἶναι τό νερό; Τά διάφορα κοινωνικά καί φιλοσοφικά συστήματα, πού θέλουν νά πνίξουν τόν σύγχρονο χριστιανό. Ὅταν σοῦ ὑπόσχεται ἕνα πιάτο φαγητό, ἐσύ τί πρέπει νά κάνεις; Νά ἀκολουθήσεις τό α κοινωνικό ἤ τό β οἰκονομικό σύστημα καί νά ἀπομακρυνθεῖς ἀπό τήν πίστη στόν ἀληθινό Θεό, νά γβεῖς ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι μοιάζουμε πραγματικά μέ τόν Ἠσαῦ, πού ἀντί πινακίου φακῆς πούλησε τά πρωτοτόκια. Κι᾿ ἐμεῖς γιά ἕνα κομμάτι ψωμί χάνουμε τήν ψυχή μας καί τήν πουλᾶμε στόν διάβολο. Γιά κάποια οἰκονομικά ὀφέλη ξεπουλᾶμε, σάν τόν Ἰούδα, τόν Χριστό. Αὐτά τά συστήματα θά προσπαθήσουν νά πνίξουν τήν Ἐκκλησία καί δυστυχῶς πολλοί χριστιανοί θά τά ἀκολουθήσουν καί θά χαθοῦν. Μήπως δέν ὑπάρχουν καί δέν γίνονται καί σήμερα αὐτά;

Σέ πολλά μέρη τῆς πατρίδας μας, χτίστηκαν ἐργατικές κατοικίες. Χωριά ὁλόκληρα. Προέβλεψαν γήπεδα, πλατεῖες, πεδικές χαρές, τά πάντα. Σκέφθηκαν νά ἀφήσουν κάποιο χῶρο, γιά νά χτιστεῖ Ἐκκλησία; Ποτέ. Καί ὅταν ἀκόμη ζητήσαμε νά μᾶς δώσουν κάποιο μικρό ἔστω οἰκόπεδο γιά νά χτίσουμε ἐμεῖς Ἐκκλησία, μᾶς ἀπάντησαν ὅτι δέν ὑπάρχει χῶρος. Χῶρος πρασίνου πολύς. Χῶρος γιά Ἐκκλησία δέν ὑπάρχει. Τά διάφορα Ὑπουργεῖα ἔχουν τήν δυνατότητα νά δώσουν χρήματα, νά ἐνισχύσουν οἰκονομικά ὁποιονδήποτε φορέα, σύλλογο ἤ ὀργανισμό. Ἐκ τοῦ νόμου δέν προβλέπεται νά βοηθοῦν τήν Ἐκκλησία. Αὐτό δέν εἶναι διωγμός τῆς Ἐκκλησίας; τήν ἐξορίζουμε, τήν πετᾶμε στήν ἄκρη, τήν βγάζουμε σάν ἄχρηστη ἀπό τήν ζωή μας. Ἔ, τότε μή διερωτώμεθα, τί φταίει γιά τήν κακοδαιμονία μας καί γιατί τά πράγματα πηγαίνουν ἀπό τό κακό χειρώτερο. Ὅταν βγάζουμε τόν Θεό ἀπό τήν ζωή μας, αὐτή θά καταντήσει μαύρη καί ἄχαρη. Θά γίνει βαρειά σάν τά σίδερα τῆς φυλακῆς.

Ἄς προσέξουμε καί τό παρακάτω: Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ἔλαβε τήν ἐντολή νά μετρήσει μόνο τόν Ναό, ὄχι τήν αὐλή του. Τοῦ λέγει ὁ ἄγγελος νά μή μετρήσει τά ὑπόλοιπα. Αὐτά δόθηκαν νά πατηθοῦν ἀπό τά ἔθνη γιά 42 μῆνες, δηλαδή  πάλι τριάμισι χρόνια.  Ὁ Ναός, ἡ αὐλή καί ἡ πόλις κατά τούς Πατέρας συμβολίζουν πάντοτε τήν Ἐκκλησία. Ὅμως προσμετρᾶται μόνον ὁ Ναός καί τό θυσιαστήριο. Αὐτό σημαίνει, ὅτι θά σωθοῦν λίγοι, τό λεῖμμα, ἕνα μικρό κομμάτι τῶν χριστιανῶν. Αὐτό πάλι σημαίνει ὅτι κινδυνεύουμε. Ποῦ βρισκόμαστε, ποῦ ἀνήκουμε, ἀγαπητοί μου, στόν Ναό ἤ στήν αὐλή τοῦ Ναοῦ; Ἡ σχέση μας μέ τόν Χριστό εἶναι στενή, πραγματική, ἀληθινή, σωστή ἤ ἐπιπόλαιη, ἐπιφανειακή, ἐξωτερική; Ἐνθυμοῦμαι τόν μακαριστό Μητροπολίτη μας Καλλίνικο, πού διερωτᾶτο, ποῦ ἀνήκουμε, ποῦ εἴμαστε; μέσα στό Ναό ἤ παραμένουμε ἔξω στήν αὐλή; Αὐτό τό θέμα πρέπει νά μᾶς ἀπασχολήσει σοβαρά, γιατί εἶναι ζήτημα ζωῆς καί θανάτου. Θέλουμε νά παριστάνουμε τόν πιστό χριστιανό. Εἴμαστε ὅμως; Τό ὁμολογοῦμε, τό δείχνει ἡ ζωή μας; Δέν θά πρέπει νά εἴμαστε ἁπλῶς θρησκευτικοί ἄνθρωποι, ἀλλά ἄνθρωποι πνευματικοί.

Ὁ ἀντίχριστος καταδιώκει τήν Ἐκκλησία. Ἔρχονται τότε τά στοιχεῖα τῆς φύσεως, νά βοηθήσουν καί νά προστατεύσουν τήν Ἐκκλησία. Τά στοιχεῖα τῆς φύσεως βοηθοῦν, ὑπηρετοῦν, προστατεύουν καί διασώζουν τούς εὐσεβεῖς, ἐνῷ ἀντίθετα τιμωροῦν καί καταστρέφουν τούς ἀσεβεῖς. Πῶς διεπέρασε ὁ ἰσραηλιτικός λαός τήν Ἐρυθρά Θάλασσα καί διεσώθη; Ἔπνευσαν ἰσχυροί ἄνεμοι πάνω στήν θάλασσα καί ἄνοιξαν ἕνα διάδρομο ξηρᾶς, διά τοῦ ὁποίου διεπέρασε ὁ Ἰσραήλ.  Κατόπιν ἔπαυσε ὁ ἄνεμος, ἔκλεισε καί πάλι ἡ θάλασσα καί ἔπνιξε τούς Αἰγυπτίους.

Ἄλλο παράδειγμα: Ὁ Ἰωνᾶς κάθεται ἀπέναντι ἀπό τήν ἁμαρτωλή πόλη τῆς Νινευῆ καί περιμένει τήν καταστροφή της. Ὁ ἥλιος τόν χτυπάει κατά μέτωπο καί αἰσθάνεται ζέστη ἀφόρητη. Στενοχωρεῖται, λυπεῖται, προτιμάει νά μή ζεῖ, γιά νά ἀποφύγει τόν καύσωνα. Μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ φυτρώνει μία μεγάλη κολοκυθιά μέ πολύ πλατειά φύλλα καί τόν σκιάζει. Δροσίστηκε καί εὐχαριστήθηκε ὁ προφήτης Ἰωνᾶς.

Ἠ Ἐκκλησία κρύφθηκε καί ὁ δράκων δέν  κατάφερε νά τῆς κάνει κακό. Οἱ λίγοι, οἱ πιστοί θά πάρουν τά βουνά καί θά κρυφτοῦν. Οἱ ἄλλοι, οἱ πολλοί θά μείνουν μέσα στίς πόλεις. Ὄχι ὅτι ἀνάμεσα σέ αὐτούς δέν θά ὑπάρχουν εὐσεβεῖς, ἀλλά θά ἔρθει ὁ διάβολος καί θά κάνει πόλεμο μέ αὐτούς. Αὐτοί θά ἀντιμετωπίσουν τήν ὀργή τοῦ ἀντιχρίστου. Θά ξεσπάσει ἐπάνω τους.

Πολλοί ἐρωτοῦν: Τριάμισι χρόνια μέσα στήν ἔρημο πῶς θά τά καταφέρουμε, πῶς θά ζήσουμε, τί θά τρῶμε; Ὁ προφήτης Ἠλίας τί ἔτρωγε μέσα στήν ἔρημο πού κρυβόταν; Οἱ κόρακες τοῦ ἔφερναν ψωμί τό πρωΐ καί κρέας τό βράδυ καί ἔπινε νερό ἀπό τόν χείμαρρο. Γιατί κοράκια κάνουν τόν σερβιτόρο στόν προφήτη καί ὄχι ἄνθρωπος; Γιατί ὁ ἄνθρωπος δέν θά ὑπάκουε στόν Θεό. Ἐπειδή ὑπῆρχε πεῖνα, θά ἔτρωγε ἐκεῖνος τό φαγητό καί δέν θά τό πήγαινε στόν Ἠλία. Πᾶνε κοράκια τό φαγητό, γιά νά φανεῖ καλύτερα τό θαῦμα. Ἡ περιοχή ἐκείνη ἀκόμη καί σήμερα ἔχει κοράκια. Τά εἴδαμε κι᾿ ἐμεῖς πολλές φορές, ὅταν ἐπισκεφθήκαμε στούς Ἁγίους Τόπους τήν Ἱερά Μονή Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Χοζεβίτου, ὅπου ἐκεῖ ἐπάνω βρίσκεται τό σπήλαιο πού διέμενε ὁ προφήτης Ἠλίας. Τά σαρκοβόρα κοράκια, πού συνήθως τρῶνε σάπια κρέατα, ψοφίμια, θά μποροῦσαν νά φᾶνε τό κρέας. Δέν τό ἔτρωγαν ὅμως, τό πήγαιναν στόν προφήτη, γιά νά τονισθεῖ τό θαῦμα τῆς προστασίας τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλά καί μέχρι σήμερα, ἀφοῦ ὁ προφήτης δέν πέθανε, κάπου τόν ἔχει ὁ Θεός, τόν συντηρεῖ καί τόν τρέφει αἰῶνες τώρα.

Παρόμοια θά τρέφεται ἡ Ἐκκλησία μέσα στήν ἔρημο ἐπί τριάμισι χρόνια, ὅσο καιρό θά ἐπικρατεῖ ὁ ἀντίχριστος στόν κόσμο. Πῶς θά μᾶς τρέφει ὁ Θεός; Ὅπως ἔτρεφε τόν Ἰσραηλιτικό λαό σαράντα χρόνια μέσα στήν ἔρημο. Δέν ἔσπερναν, δέν θέριζαν καί ὅμως κανείς τους δέν πέθανε ἀπό πεῖνα. Ὁ Θεός τούς ἔδινε καθημερινῶς μάνα καί ὀρτύκια.

 Κατά τά 300 ἔτη τῶν διωγμῶν πολλοί χριστιανοί κατέφευγαν στήν ἔρημο καί ἐτρέφοντο μέ τρόπο πού οἰκονομοῦσε ὁ Θεός. Ἡ ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία ἔζησε μέσα στήν ἔρημο σαράντα ἑπτά χρόνια, χωρίς νά δεῖ κανέναν ἄνθρωπο. Ὁ Θεός τήν φρόντιζε καί τήν διέτρεφε. Πέντε χιλιάδες ἄνδρες, χωρίς γυναικῶν καί παιδίων τούς ἐχόρτασε ὁ Χριστός μέ δύο ψάρια καί πέντε ψωμιά. Ὅταν χριασθεῖ δέν μπορεῖ νά τό ξανακάνει;

Καί σήμερα ὑπάρχουν στό Ἅγιον Ὄρος μεγάλοι ἀσκηταί, πού ζοῦν μόνο μέ τήν Θεία Κοινωνία, χωρίς καθόλου νά φᾶνε ἤ νά πιοῦν. Πολλά παραδείγματα θά μπορούσαμε ἀκόμη νά ἀναφέρουμε, ἀλλά αὐτά εἶναι ἀρκετά. Ἔτσι λοιπόν ὁ Θεός γνωρίζει, ἔχει πολλούς τρόπους γιά νά τρέφει τούς χριστιανούς στά ἔσχατα. Αὐτούς θά μᾶς τούς φανερώσει, ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα. Ἐμεῖς δέν χρειάζεται νά τό ξέρουμε ἀπό τώρα. Ἕνα μόνο νά γνωρίζουμε, ὅτι πρέπει νά ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στήν δύναμη τοῦ Θεοῦ, στήν ἀγαθότητα καί στήν πρόνοιά του. Δέν μᾶς ἀφήσει ἔκθετους, δέν θά μᾶς ἐγκαταλείψει, οὔτε θά μᾶς ρίξει στά χέρια τοῦ διαβόλου. Ὁ διάβολος θά μᾶς πολεμᾶ, μά ὁ Χριστός θά μᾶς προστατεύει, θά ἐνδιαφέρεται γιά τούς δικούς του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ παντοδύναμος. Μείζων ὁ ἐν ἡμῖν ἤ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ.

Ἀγαπητοί μου,

Ὁ μέγιστος τῶν Προφητῶν Ἠλίας ὁ ἔνδοξος ἔζησε τόν ἱστορικό τύπο τῶν ἐσχάτων, γιά νά μᾶς δείξει, πῶς θά ζήσει καί ἡ Ἐκκλησία. Ἀπό ὅλη τήν ζωή τοῦ ἁγίου οἱ ἁγιογράφοι εἰκονίζουν τόν προφήτη νά κάθεται μέσα στήν σπηλιά καί ἀπό ἐκεῖ νά βλέπει τόν κόρακα, νά τοῦ φέρνει τροφή. Μέ αὐτό θέλει νά τονίσει ἡ Ἐκκλησία καί νά δείξει τόν Ἠλία σάν τύπο τῶν ἐσχάτων. Τί θά γίνει μέ τούς χριστιανούς, ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα, δηλαδή τό τέλος τοῦ κόσμου.

Ὁ Προφήτης Ἠλίας θά δείξει τόν ἀντίχριστο, ἀλλά καί θά τόν ἐλέγξει φοβερά, ὅπως τότε τόν Ἀχαάβ, καθώς ἐπίσης θά ἐλέγξει καί τούς ἀπίστους. Ὅμως ὁ ἀντίχριστος θά τόν συλλάβει καί θά τόν κρεμάσει, θά τόν θανατώσει. Τό πτῶμα του, ὅπως καί τοῦ Ἐνώχ, θά τό βλέπουν καί δέν θά ἐπιτρέψουν τήν ταφή τους. Οἱ ἄπιστοι βλέποντες αὐτά θά χαίρωνται καί θά ἀνταλλάσσουν δῶρα μεταξύ τους, θά χαίρωνται γιατί ἐπί τέλους ἀπηλλάγησαν ἀπό αὐτόν πού τούς βασάνιζε μέ τά λόγια του. Αὐτή ἡ χαρά τῶν ἁμαρτωλῶν θά κρατήσει μόνο τρεισήμισι μέρες. Μετά ἀπό αὐτές τίς ἡμέρες θά τούς δοῦν καί πάλι νά ἀνασταίνωνται ἀπό τούς νεκρούς καί νά ἀνεβαίνουν στόν οὐρανό, μέσα σ᾿ ἕνα σύννεφο. Φόβος καί τρόμος θά  κυριεύσει τούς ἁμαρτωλούς τῆς γῆς. Ἀλλ᾿ ἐάν γι᾿ αὐτούς θά εἶναι φόβος, γιά τούς δικαίους θά εἶναι ἀληθινή εὐλογία, μεγάλη παρηγορία.

Τότε οἱ ἑπτά χιλιάδες πιστοί ἐχαίροντο, ὅταν ἔβλεπαν τόν Ἠλία νά ἐλέγχει τόν Ἀχαάβ. Ἦταν ἡ ἐλπίδα τους. Μέ χαρά καί ἐλπίδα θά τόν δοῦν καί οἱ δίκαιοι τῶν ἐσχάτων. Ὅταν θά κηρύττει στά Ἱεροσόλυμα, ὅλοι οἱ εὐσεβεῖς θά πανηγυρίζουν. Θά λένε ἦρθε ὁ Ἠλίας, ἦρθε ὁ Ἠλίας. Νά, ἐλέγχει τόν ἀντίχριστο, πού σημαίνει ὅτι τά βάσανά μας τελειώνουν. Ἀφοῦ ἦρθε ὁ Ἠλίας, ὅπου νἆναι ἔρχεται καί ὁ Κύριος. Αὐτός ὁ προφήτης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅπως λέει καί τό ἀπολυτίκιό του εἶναι ὁ δεύτερος πρόδρομος τῆς παρουσίας Χριστοῦ. Θά τόν δοῦν ὅλοι οἱ πιστοί καί οἱ ἄπιστοι. Οἱ εὐσεβεῖς καί οἱ ἀσεβεῖς. Θά τόν δοῦν ὅσοι ζοῦν, ἀλλά καί οἱ ἀπ᾿ αἰῶνος κεκοιμημένοι, πού θά ἀναστηθοῦν. Γράφει ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος, ὥσπερ γάρ ἡ ἀστραπή ἐξέρχεται ἀπό ἀνατολῶν  καί φαίνεται ἕως δυσμῶν, οὕτως ἔσται καί ἡ παρουσία τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Υἱός τοῦ Ἀνθρώπου θά ἔρθει τόσο φανερά, ὅπως ἡ ἀστραπή πού βγαίνει στήν ἀνατολή καί φαίνεται ὡς τή δύση... Θά ἐμφανιστεῖ στόν οὐρανό τό σημάδι τοῦ Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου καί θά θρηνήσουν ὅλες οἱ φυλές τῆς γῆς. Θά Τόν δοῦν νά ἔρχεται πάνω στά σύννεφα τοῦ οὐρανοῦ, μέ δύναμη καί λαμπρότητα μεγάλη...

Αὐτός , ἀγαπητοί μου, εἶναι ὁ μέγας Προφήτης, ὁ Προφήτης τῶν ἐσχάτων Ἠλίας ὁ ἔνδοξος. Ἄς πάρουμε πίστη ἀπό τήν πίστη του, ζῆλο ἀπό τόν ζῆλο του. Ἐνθουσιασμό ἀπό τόν ἐνθουσιασμό του. Ὅπως καί ἄν ἔρθουν τά πράγματα, ἐμεῖς νά μείνουμε προσκολλημένοι καί προσηλωμένοι στόν Ἰησοῦ Χριστό, ὥστε, ὅταν ἔρθει ὁ Κύριός μας, λίγο μετά τήν ἐμφάνιση τοῦ προφήτη Ἠλία, νά τόν προϋπαντήσουμε, νά τόν προσκυνήσουμε, νά περάσουμε ἀπό τό φοβερό ἐκεῖνο κριτήριο καί διά πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου προφήτου, νά γίνει σέ ὅλους μας αὐτό πού λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: Οὕτω πάντοτε σύν Κυρίῳ ἐσόμεθα. Ἀμήν.-

Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΗΣΗ Πρωτοπρεσβυτέρου Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Α'. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ;

1. Έληξε για την έρευνα η παλαιά προβληματική
2.Οι νέες κατηγορίες του καθηγητού Χρ. ΓιανναράΗ συζήτηση για το αν υπάρχουν δυτικές, ρωμαιοκαθολικές κυρίως, επιδράσεις στα συγγράμματα και στη διδασκαλία του Αγίου Νικοδήμου απασχολεί τους ερευνητάς εδώ και ένα αιώνα περίπου. Στο κέντρο αυτής της προβληματικής βρίσκονται βασικά δύο συγγράμματα του Αγίου, τα «Πνευματικά Γυμνάσματα» και ο «Αόρατος Πόλεμος»1. 

  Όταν αποκαλύφθηκε ότι υπάρχουν στην Δύση όμοια έργα με τον ίδιο τίτλο και το ίδιο ακριβώς περιεχόμενο, από την σύγκριση δε που έγινε προέκυψε ότι τα έργα του Αγίου αποτελούν κατά μεγάλο μέρος επί λέξει μετάφραση των δυτικών, τότε θα λέγαμε ότι οι Νικοδημόφιλοι ερευνηταί βρέθηκαν στριμωγμένοι στη γωνιά, γιατί δεν μπορούσαν να παραβλέψουν όσα η σύγκριση οφθαλμοφανώς παρουσιάζει και να αρνηθούν το γεγονός. Πολύ περισσότερο μάλιστα καθ' όσον ήδη επί της εποχής του Αγίου είχε εκτοξευθή εναντίον του η ίδια κατηγορία, στα πλαίσια της αντιπαλότητος που είχε δημιουργήσει, η Κολλυβαδική έρις, από τον αντικολλυβά λόγιο Θεοδώρητο, ο οποίος είχε πικράνει πολύ τον Άγιο, ιδιαίτερα με την νόθευση των ερμηνευτικών σημειώσεων και σχολίων του «Πηδαλίου». Ο Θεοδώρητος λοιπόν είχε αποκαλύψει τότε ότι τα «Πνευματικά Γυμνάσματα» δεν είναι πρωτότυπο έργο του Νικοδήμου, αλλά απλή μετάφραση ξένου έργου, που κυκλοφορούσε τότε ανωνύμως: «Τούτο μετέφρασεν εις την ημετέραν διάλεκτον ανώνυμος, όπερ ευρών ο Νικόδημος, προσθέσας και αυτός όσα έδοξεν αυτώ περί ανατροφής του Κυρίου, εξέδωκεν εις τύπον»2.

Τί συνέβαινε λοιπόν; Βρισκόμαστε μπροστά σε μία κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας εκ μέρους του Ναξίου μοναχού; Διατυπώθηκε με πολύ σκληρό τρόπο αυτή η άποψη από τον L. Gillet, ο οποίος χαρακτήρισε το πράγμα ως «φιλολογική και πνευματική πειρατεία» έργων της Ρωμαιοκαθολικής γραμματείας3. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να δικαιολογηθεί η εξάρτηση των δύο αυτών έργων από αντίστοιχα έργα δυτικών συγγραφέων των οποίων τώρα η έρευνα έχει υποδείξει και τους συγγραφείς; Θεωρείται πράγματι ως συγγραφεύς του «Αοράτου Πολέμου» ο μοναχός Lorenzo Scupoli, του τάγματος των Θηατίνων, γεννημένος το 1530 στο Οτράντο του Βασιλείου της Νεαπολέως με τίτλο στα ιταλικά «Combattimento Spirituale», ενώ τα «Πνευματικά Γυμνάσματα» είναι έργο του Ιταλού επίσης J. P. Pinamonti, με τίτλο «Exercizi Spirituali», και όχι του Ιγνατίου Loyola, όπως επίστευαν πολλοί4.

 Δεν έλειψαν βέβαια επιχειρήματα τα οποία δικαιολογούν επαρκώς αυτήν την εξάρτηση, τα σπουδαιότερα από τα οποία μνημονεύω. Ο Άγιος Νικόδημος δεν ενδιαφερόταν να προβληθεί ως συγγραφεύς και μάλιστα ξένων έργων, ως γνήσιος μοναχός, ταπεινός και αποκρυπτόμενος. Υπάρχουν ιδικά του έργα, στα οποία δεν έθεσε καθόλου το όνομά του, και άλλα τα οποία κυκλοφορούν υπό το όνομα άλλου συγγραφέως. Δεν διεκδικούσε λοιπόν συγγραφικές δάφνες. Για τα δύο επίμαχα βιβλία φαίνεται από τον τίτλο τους ότι δεν διεκδικεί εξ ολοκλήρου την πατρότητα τους. Ο τίτλος του ενός είναι: «Βιβλίον ψυχωφελέστατον, καλούμενον Αόρατος Πόλεμος, συντεθέν μεν πριν παρά τινος σοφού ανδρός, καλλωπισθέν δε και διορθωθέν μετά πολλής επιμελείας παρά του Οσιωτάτου εν Μοναχοίς Κυρίου Νικοδήμου». Παρόμοιος είναι ο τίτλος και του άλλου έργου: «Εις δόξαν Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος του Ενός Θεού, "Γυμνάσματα Πνευματικά", διαμοιρασμένα εις Μελέτας, Εξετάσεις και Αναγνώσεις. Άπερ προσθήκαις ότι πλείσταις και σημειώσεσι διαφόροις καταγλαϊσθέντα παρά του Οσιολογιωτάτου εν μοναχοίς Κυρίου Νικοδήμου του Αγιορείτου». Δεν σφετερίζεται, λοιπόν τίποτε ξένο προς άγραν κενής δόξης5.

Υπάρχει και στα δύο έργα σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση Νικοδημικό υλικό. Ήδη ο Κ. Παπουλίδης έχει κάμει ενδιαφέρουσα συγκριτική έρευνα για τον «Αόρατο Πόλεμο», όπου φαίνεται η συμβολή και η προσφορά του Νικοδήμου, σε υποσημειώσεις, σχόλια, παραπομπές κ.ά.6  Ως προς τα «Πνευματικά Γυμνάσματα» υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά μεταξύ του ενός και του άλλου, ώστε να μη γίνεται πλέον λόγος για εξάρτηση. Ένα μικρό τευχίδιο των 30 σελίδων μεταμορφώνεται από τον Άγιο Νικόδημο σε ογκώδες σύγγραμμα των 650 σελίδων. Αυτό σημαίνει το «προσθήκαις ότι πλείσταις» του τίτλου7.

Παρά ταύτα όμως και παρά την κατά μέγα μέρος Νικοδημική προέλευση του υλικού δικαιολογείται το να παίρνει κανείς έργα ξένης πνευματικότητος και να στηρίζει σ' αυτά την Ορθόδοξη πνευματική ζωή; Ο Θεοδώρητος παρατηρεί ότι «αδύνατον όμως είναι οπού να μη ευρίσκεται συμπεφυρμένος και ο ιός της εκείνων κακοδοξίας, διότι ου δύναται δένδρον άκαρπον ποιήσαι σύκα, ουδέ εκ βάτου τρυγώσι σταφυλήν κατά την φωνήν του Κυρίου»8.

Εις αυτά θα μπορούσε να παρατηρηθεί ότι ο ορθοδοξότατος Άγιος Νικόδημος μετέτρεψε με τις προσθαφαιρέσεις και βελτιώσεις τα έργα σε ορθόδοξα, ότι τα εμβολίασε στην Ορθοδοξία και κυκλοφορεί πλέον μέσα τους όχι ο ιός της κακοδοξίας, αλλά ο γλυκύς χυμός της ορθοδόξου πίστεως και ζωής. Στην συνείδηση άλλωστε του Αγίου Νικοδήμου η υιοθέτηση από τους Ορθοδόξους συγγραφείς ιδεών της δυτικής θεολογίας δεν συνιστά επιλήψιμη πράξη, αρκεί τα δάνεια να είναι απηλλαγμένα από αιρετικές κακοδοξίες. Αυτήν την άποψη εκφράζει στο «Εξομολογητάριο» λέγοντας: «Και το να διαλέγη τινάς τα καλά και ορθά από τους εναντίους, τούτο δεν κατηγορείται· αλλ' όχι και το να δανείζεται τα σαθρά και κακόδοξα». Στο «Εορτοδρόμιο» επίσης γράφει: «Τα κακόδοξα φρονήματα και τα παράνομα έθη των Λατίνων και των άλλων Αιρετικών πρέπει να μισώμεν και να αποστρεφώμεθα· ει τι δε ευρίσκεται εν αυτοίς ορθώς έχον και υπό των Κανόνων των Ιερών Συνόδων βεβαιούμενον, τούτο δεν πρέπει να μισώμεν και να αποστρεφώμεθα»9.
    
Πάντως όλη αυτή η προβληματολογία και η προσπάθεια να βρεθούν επιχειρήματα, ώστε να δικαιολογήσουν την εξάρτηση του Αγίου Νικόδημου από τα δύο αυτά ξένα βιβλία δεν έχουν πλέον νόημα μετά τα νέα στοιχεία που προσεκόμισε η έρευνα, βάσει των οποίων ο Άγιος Νικόδημος δικαιώνεται απολύτως. Τα νέα αυτά στοιχεία οφείλουμε στην μελέτη του Εμμ. Φραγκίσκου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ερανιστής» [19 (1993) 102-135] με τίτλο «"Αόρατος Πόλεμος" (1796) "Γυμνάσματα Πνευματικά" (1800). H πατρότητα των "μεταφράσεων" του Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη». Στη μελέτη αυτή αποδεικνύεται με πειστικότητα ότι δεν ισχύει πλέον ως αυτονόητο δεδομένο η άμεση εξάρτηση των εκδόσεων του Αγίου Νικοδήμου από τα ιταλικά πρωτότυπα. Ο Άγιος Νικόδημος δεν βρήκε τα έργα αυτά μόνος του. δεν προέκυψε η χρήση τους από γνωριμίες του δήθεν με το «καθολικό περιβάλλον» των νησιών, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, και από προσωπικές του αναζητήσεις. Η σχέση του με τα έργα αυτά είναι έμμεση. Του τα προμήθευσε ο Άγιος Μακάριος Κορίνθου, ο οποίος δανείσθηκε τα σχετικά χειρόγραφα από την Βιβλιοθήκη της Ι. Μ. Πάτμου, όπου υπήρχαν καταχωρισμένα ανωνύμως. Έφθασαν στα χέρια του μεταφρασμένα στην κοινή γλώσσα, και αυτός έπαιξε απλώς τον ρόλο του αποδέκτη και του εκδοτικού διεκπεραιωτή, χωρίς να γνωρίζει την προέλευσή τους ούτε τους συγγραφείς τους10.

Ακούσαμε χθες στην αναγνωσθείσα εισήγηση του π. Θεοκλήτου ότι μετά από αυτές τις επιστημονικές εξελίξεις αναθεωρεί και αυτός όσα είχε γράψει για την άμεση σχέση του Αγίου Νικόδημου, με τα εν λόγω έργα. Ο Άγιος Νικόδημος δεν εγνώριζε την προέλευση των έργων. Έκανε υπακοή στον Άγιο Μακάριο, ο οποίος επίσης τα εβρήκε ανώνυμα στην Βιβλιοθήκη της Πάτμου.

2. Οι νέες κατηγορίες του καθηγητού Χρ. Γιανναρά

 Ας μου επιτραπεί τώρα να ανοίξω εδώ ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο. Θα έπρεπε κανονικά μετά από αυτές τις επιστημονικές εξελίξεις το θέμα των δυτικών επιρροών στα έργα του Αγίου Νικόδημου να θεωρείται λήξαν. Δυστυχώς όμως δεν έκλεισε. Ο γνωστός καθηγητής Χρ. Γιανναράς επαναλαμβάνει στις ημέρες μας την περίπτωση του Θεοδωρήτου, ο οποίος ως αντικολλυβάς θέλησε να πλήξει τον Άγιο Νικόδημο λέγοντας, όπως είδαμε, ότι δανείζεται ιδέες από ξένα έργα. Ο καθηγητής Γιανναράς επεκτείνει τώρα τις δυτικές επιρροές και σε άλλα έργα του Αγίου Νικοδήμου στο «Εξομολογητάριο» και στο «Πηδάλιο» αλλά και γενικώς στην διδασκαλία του11. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε παρόμοιος προβληματισμός, ο οποίος περιορι­ζόταν στα δύο έργα με τα οποία ασχοληθήκαμε. Τώρα ευρύνεται και γενικεύεται ο προβληματισμός. Αυτό όμως είναι πολύ επικίνδυνο, διότι στηριζόμενοι στον Γιανναρά αναμασούν τα ίδια και νεώτεροι ερευνηταί και επιστήμονες. Οι θέσεις αυτές δεν είναι άσχετες προς όσα οι «Νεορθόδοξοι» ισχυρίζονται για τις προγαμιαίες σχέσεις και την ελευθερία στον έρωτα, τα οποία βρίσκουν θεόρατα εμπόδια εις όσα το «Πηδάλιο» και το «Εξομολογητάριο» προβλέπουν. Γι' αυτό και επιχειρούν να τα αποδυναμώσουν και να τα συκοφαντήσουν.
    
Έπραξε άριστα ο π. Θεόκλητος, ο οποίος με σειρά ακαταμαχήτων επιχειρημάτων σε πολλά δημοσιεύματα παρουσίασε την αγιοπατερική αλήθεια γύρω από τον έρωτα και τον γάμο, προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσει τους πνευματικούς και τους θεολόγους, ώστε να παύσουν να επηρεάζονται από τέτοιου είδους επικίνδυνες θέσεις12. Λυπούμαι μερικές φορές, όταν διαπιστώνω ότι η διένεξη Θεοκλήτου - Γιανναρά, εκλαμβάνεται και ερμηνεύεται ως προσωπική διένεξη, και τίθενται έτσι στην ίδια μοίρα ο υποστηρικτής της αλήθειας της ορθοδόξου πίστεως, π. Θεόκλητος, με τον παραχαράσσοντα και κακοποιούντα την ορθόδοξη διδασκαλία καθηγητή Γιανναρά.
    
Συνέχεια των «νεονικολαϊτικών» λοιπόν θέσεων που αναπτύχθηκαν στους κύκλους των «Νεορθοδόξων» είναι και όσα έγραψε ο καθηγητής Γιανναράς για τις δυτικές επιρροές στα έργα και στη διδασκαλία του Αγίου Νικοδήμου. Και ό,τι έκανε ο π. Θεόκλητος για τα ερωτικά του Γιανναρά, έκανε και ο π. Βασίλειος Βολουδάκης για τα αντινικοδημικά13. Την συγκροτημένη μελέτη του π. Βασιλείου υιοθέτησε η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους, η οποία εξέδωσε ένα αυστηρό, αλλά γεμάτο αγάπη, κείμενο, με το οποίο εκφράζει την λύπη της για την επίθεση εναντίον του Αγιορείτου Πατρός και την διαστρέβλωση της διδασκαλίας του. Το κείμενο της Ιεράς Κοινότητος αρχίζει ως εξής: «Η καθ' ημάς Ιερά Κοινότης μετ' αφάτου θλίψεως και συνοχής καρδίας έλαβε γνώσιν των κατά του Αγίου και Θεοφόρου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου γραφέντων υπό του καθηγητού κ. Χρήστου Γιανναρά εις το βιβλίον του "Ορθοδοξία και Δύση στην Νεώτερη Ελλάδα" διά του οποίου τον μέγαν τούτον και απλανή διδάσκαλον της Εκκλησίας παρουσιάζει ως πλανηθέντα, εμφορούμενον από το δυτικόν πνεύμα, υπεύθυνον της "ραγδαίας αλλοτρίωσης της εκκλησιαστικής ευσεβείας" και εκκοσμικεύσεως του λαού μας εξ αντιδράσεως προς την κατ' αυτόν δικανικήν νοοτροπίαν του Εξομολογηταρίου και του Πηδαλίου που "απλώθηκε ταχύτατα σα λοιμική νόσος στην ποιμαντική πρακτική της Ελλαδικής Εκκλησίας"»14.
    
Πιστεύει, δηλαδή, ο καθηγητής Γιανναράς ότι το «Εξομολογητάριο» και το «Πηδάλιο» με την νοοτροπία που επιβάλλουν είναι λοιμική νόσος, μεταδοτική ασθένεια, η οποία έχει εξαπλωθή ταχύτατα, ώστε τώρα η Ελλαδική Εκκλησία είναι άρρωστη εξ αιτίας του ιού, που της μετέδωσε ο Άγιος Νικόδημος. Γνωρίζουμε πάντως οι ασχολούμενοι με τον Άγιο Νικόδημο ότι ιδιαιτέρως τα δύο αυτά έργα υπέστησαν εξονυχιστικό έλεγχο από αγίους και δοκιμασμένους στα ορθόδοξα φρονήματα Γέροντες. ο ίδιος ο Άγιος Νικόδημος, με σύσταση του Πατριαρχείου, παρέδιδε τα κείμενά του και ηλέγχοντο από λογίους και ορθοδόξων φρονημάτων Γέροντες, μήπως και διαφύγει κάτι ατυχές και αντίθετο προς την Ορθόδοξη Παράδοση. Μακάρι να έπρατταν και σήμερα τα ίδια πολλοί θεολόγοι, υπερφίαλοι και μεγάλαυχοι για τα πρωτότυπα έργα τους, μακάρι να έκανε το ίδιο και ο καθηγητής Γιανναράς. Θα αποφεύγαμε αυτήν την πολυφωνία και την σύγχυση του διασπασμένου και κατασπαραγμένου από τις ιδιοτέλειες θεολογικού λόγου, ο οποίος θεωρείται νόμιμος και υγιής, ακόμη και όταν περνάει τα όρια και εισέρχεται στον χώρο της πλάνης και της αιρέσεως. Τώρα όχι μόνον δεν ζητούμε την γνώμη καταξιωμένων Γερόντων, αλλά και όταν αυτοί από αγάπη και ανησυχία την εκφράζουν, τους υβρίζουμε και τους κακολογούμε ως εμπαθείς. Σχεδόν όλα τα έργα του Αγίου Νικοδήμου, αλλά ιδιαιτέρως το «Πηδάλιο» και το «Εξομολογητάριο» διαθέτουν βεβαιωτικά έγγραφα περί του ότι δεν έχουν τίποτε που να αντίκειται στην ορθόδοξη διδασκαλία. Ποιος έχει επικυρώσει την «Ορθοδοξία» των έργων του Γιανναρά, αλλά και όλων των άλλων θεολόγων;
    
Πάντως επί τη βάσει αυτών των έργων, των «λοιμικών», κατά τον Γιανναρά, εξομολόγησαν τον κόσμο επί πολλούς αιώνες οι πνευματικοί, μεταξύ δε αυτών και πολλοί Άγιοι, όπως ο Άγιος Νεκτάριος. Ο π. Βασίλειος Βολουδάκης επισημαίνει εκφράσεις θεωρούμενες δικανικές και νομικές, πολύ πιο αυστηρές, στα έργα του Αγίου Νεκταρίου. Λέγει μάλιστα πως θα έπρεπε ο καθηγητής Γιανναράς να στραφεί και εναντίον του Αγίου Νεκταρίου. Δεν το αποτολμά όμως, γιατί γνωρίζει ότι ο Άγιος Νεκτάριος είναι πολύ γνωστός στο ορθόδοξο πλήρωμα, που τον τιμά και τον σέβεται ιδιαζόντως· γι' αυτό επιτίθεται εναντίον του αφανούς, ταπεινού και ολιγώτερον γνωστού Αγίου Νικοδήμου, νομίζοντας ότι εδώ θα περάσει η κριτική του15.
    
Υπάρχει πάντως σε όλους τους Πατέρες πλήθος χωρίων που ομιλούν για την δικαιοσύνη του Θεού, για την οργή του Θεού και τον φόβο του Θεού. δεν ομιλούν οι Πατέρες μόνον για την αγάπη, αλλά και για την δικαιοσύνη του Θεού. Ο π. Βολουδάκης έχει παρουσιάσει αρκετές παρόμοιες θέσεις των Πατέρων. Όσα σχετικά λέγουν δεν έχουν καμμία σχέση με την δικανική ορολογία και νοοτροπία των Δυτικών και ίσως πρέπει, όπως ελέχθη, να υπάρχει μία εισαγωγή στις εκδόσεις του «Πηδαλίου», η οποία θα αναφέρεται στα θέματα αυτά και θα τα ξεκαθαρίζει. Ο Θεός τιμωρών και η Εκκλησία, επιβάλλουσα διά των πνευματικών επιτίμια, δεν συμπεριφέρονται ως δικασταί, αλλά ως ιατροί. δεν δικάζουν, αλλά θεραπεύουν.
    
Υπάρχουν λοιπόν του κόσμου τα χωρία μέσα στην πατερική γραμματεία, στα οποία βρίσκει κανείς παρόμοια ορολογία και αντιμετώπιση. Ήταν ποτέ δυνατόν ο πατερικώτατος Άγιος Νικόδημος, ο οποίος παιδιόθεν είχε ανατραφή και είχε ζυμωθή με την πατερική παράδοση, την οποία εγνώριζε όσο κανείς άλλος στην εποχή του, απέξω και ανακατωτά, από μνήμης, είχε γίνει ο εαυτός του, η ταυτότητά του, ήταν λοιπόν ποτέ δυνατόν να υιοθετήσει γραμμή διαφορετική από την γραμμή των Πατέρων της Εκκλησίας, η οποία θα απέβαινε "λοιμική νόσος" για τους Ορθοδόξους πιστούς; Εχάρηκα, διότι και ο π. Θεό­κλητος στην αναγνωσθείσα εισήγησή του, και ο παριστάμενος Άγιος Καθηγούμενος, ο π. Γεώργιος Καψάνης, είπαν ότι το θέμα της παρεξηγήσεως της διδασκαλίας του Αγίου Νικόδημου είναι πολύ σοβαρό, και δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο στο συνέδριο αυτό που συνεκλήθη προς τιμήν του Αγίου Νικοδήμου, από την Ιερά Μονή που φέρει το όνομά του και τον τιμά ως απλανή Άγιο και Πατέρα της Εκκλησίας. Με την εισήγησή μου θέλησα να δείξω ότι ο Άγιος Νικόδημος δικαιώθηκε στην πρώτη φάση, όταν παρουσιαζόταν από τον Θεοδώρητο και άλλους ως αντιγραφεύς ξένων έργων. Δικαιώνεται και τώρα στην δεύτερη φάση, που κατηγορήθηκε άδικα από τον καθηγητή Γιανναρά. Αν ζούσε ο ίδιος θα έκανε αυτό που έκανε όταν τον κατηγόρησαν ότι υπερβάλλει στην απόδοση τιμών στο πρόσωπο της Παναγίας. παρέπεμψε στους προ αυτού Αγίους Πατέρες λέγοντας πως εκείνους πρέπει να κατηγορήσουν. Το ίδιο ισχύει και για όσα λέγονται περί δικανικού και νομικού πνεύματος· θα πρέπει να κατηγορήσουμε και τους προ αυτού Αγίους Πατέρες. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης δεν έχει ανάγκη συνηγορίας· είναι στύλος ακλόνητος της ορθοδόξου πίστεως, και μόνον επαινετικά και υμνητικά πρέπει να αναφερόμαστε στο όνομά του.

Β'. Η ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟΣ
 ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ

Ο Άγιος Νικόδημος θεωρείται και είναι όντως μεγάλος θεοτοκόφιλος συγγραφεύς. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ως γνωστόν, υπάρχει έξοχη γραμματεία για την Υπεραγία Θεοτόκο, γραμμένη σε ποικίλα γραμματειακά είδη από μεγάλους συγγραφείς, σε πεζό και ποιητικό λόγο. Υπενθυμίζω το μεγάλο κοντάκιο, τον Ακάθιστο Ύμνο, τους δύο παρακλητικούς κανόνες, την Μεγάλη δηλαδή Παράκληση και την Μικρή, τα πάμπολλα τροπάρια που είναι κατεσπαρμένα στους κανόνες όλων των εορτών του έτους, τα γνωστά Θεοτοκία, τα έξοχα δοξαστικά θεοτοκία των εσπερινών των Σαββάτων, της Παρακλητικής, και την πλούσια υμνογραφία των πολλών θεομητορικών εορτών και των θαυματουργικών θεομητορικών εικόνων.
    
Υπάρχουν επίσης πάμπολλα πεζά εγκωμιαστικά κείμενα, ομιλίες και λόγοι σε θεομητορικές εορτές, γραμμένα από αγίους και φωτισμένους νόες. Θα χρειαζόταν πολύς χρόνος για να μνημονεύσει κανείς εδώ τους αγίους συγγραφείς που έχουν ασχοληθή με την Υπεραγία Θεοτόκο. Εν­δεικτικώς μόνον αναφέρω τον μεγάλο αγωνιστή και υπερασπιστή του ονόματος Θεοτόκος άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης, τον Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό και τον θετό αδελφό του Άγιο Κοσμά τον Μαϊουμά, τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, στον οποίο ιδιαιτέρως στηρίζεται ο Άγιος Νικόδημος, και τον Άγιο Νικόλαο Καβάσιλα.
    
Δεν θα μπορούσε λοιπόν ο Άγιος Νικόδημος, ζώντας μέσα στο Περιβόλι της Παναγίας, στον τόπο ο οποίος κατά την Αγιορειτική παράδοση έχει δοθή από τον Χριστό ως κλήρος, ως κληρονομία, στην Υπεραγία Θεοτόκο, τον κατάσπαρτο και διάσπαρτο από μνήμες τιμής προς το πανάγιο πρόσωπό της, από θαυματουργές εικόνες, και διηγήσεις, μεταξύ των οποίων πρυτανεύει αυτή περί του «Άξιον Εστί», δεν θα μπορούσε λοιπόν να υστερήσει ως συγγραφεύς και θεολόγος στην απόδοση τιμής και στην συγγραφή υμνητικών και εγκωμιαστικών κειμένων. Στην Καψάλα, όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, πάνω από τριάντα χρόνια, είναι ο γνωστός Λάκκος, η τοποθεσία όπου έγινε το θαύμα του «Άξιον Εστί», το οποίο όλους μας συγκλονίζει. Δίπλα και πιο κάτω η Μονή Ιβήρων με την Παναγία την Πορταΐτισσα, όπου πολλές φορές ο Άγιος Νικόδημος προσηύχετο κλαίων ζητώντας προστασία και ενίσχυση. Στην Μονή της μετανοίας του, την Ι.Μ. Αγίου Διονυσίου υπάρχει πλήθος θαυματουργικών θεομητορικών εικόνων. Θα ημπορούσε λοιπόν να υστερήσει σε απόδοση τιμής προς το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου και σε παραγωγή σχετικών έργων;
    
Ο π. Θεόκλητος Διονυσιάτης διαπιστώνει πως το ένα τρίτο περίπου της συνολικής συγγραφικής του παραγωγής είναι αφιερωμένο στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αν κάνουμε μία χονδρική εκτίμηση και υπολογίσουμε ότι όλα τα έργα του Αγίου Νικόδημου, τα οποία, όπως ακούσαμε από τον συνάδελφο κ. Κρικώνη, ανέρχονται σε 120 περίπου, συγκροτούν τριάντα μεγάλους τόμους, οι δέκα από αυτούς τους τόμους θα έχουν θεομητορικό περιεχόμενο.
    
Έχει συνθέσει εν πρώτοις δικά του υμνολογικά έργα, ασματικούς κανόνες στην Υπεραγία Θεοτόκο τους οποίους ο π. Θεόκλητος αναβιβάζει σε δεκατέσσερις16. Σύμφωνα με την νέα βιβλιογραφική καταγραφή του Π. Νικολόπουλου εις μεν τα εκδεδομένα έργα του Αγίου Νικοδήμου αναφέρονται στον αριθμό ΜΔ' Κανόνες τρεις εις την Παναγίαν την Πορταΐτισσαν εις δε τα ανέκδοτα τα εξής: θ'. Κανών παρακλητικός εις την εικόνα της Γοργοϋπηκόου. ι'. Κανόνες δύο εις την Γοργοϋπήκοον Δοχειαρίου. ια'. Ύμνος εις την Θεοτόκον. κθ'. Απολυτίκιον της Ζωοδόχου Πηγής. λα'. Κανόνες οκτώηχοι, εις τα Εισόδια της Θεοτόκου. λβ'. Λόγος πανηγυρικός και κανών εις την λιτανείαν της Θεοτόκου της εν τω Πρωτάτω. λγ'. Κανόνες ασματικοί δεκατέσσαρες. Για τους δεκατέσσαρες αυτούς ασματικούς κανόνες ο Π. Νικολόπουλος γράφει: «Ο Θεόκλητος συνοψίζων προφανώς τους προς τιμήν της Θεοτόκου συγγραφέντας κανόνας αναβιβάζει αυτούς εις δεκατέσσαρας»17.
    
Εκτός όμως από το δικό του υμνολογικό έργο προς την Παναγία, αυτό που κυρίως έκανε γνωστό τον Άγιο Νικόδημο ως θεοτοκόφιλο συγγραφέα είναι το γνωστό συλλεκτικό έργο «Θεοτοκάριο», το οποίο από την εποχή του Αγίου Νικοδήμου έχει εισαχθή προς χρήση στην λατρεία ιδιαίτερα στις μονές του Αγίου Όρους. Στο έργο αυτό ο Άγιος έχει συγκεντρώσει εξηνταδύο κανόνες (62) εικοσιδύο (22) μεγάλων υμνογράφων, στους οποίους μάλιστα, δίδει ωραίους χαρακτηρισμούς: «Λέγω δη Ανδρέας ο Κρήτης, ο αρχηγός των μελωδών και κύκνος της Εκκλησίας ο λιγυρόφωνος. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η μουσικωτάτη και γλυκύφωνος του Χριστού αηδών. Θεοφάνης Νικαίας ο Γραπτός, ο ηδύλαλος και ωδικώτατος κόττυφος. Ιωσήφ Υμνογράφος, η πολύφωνος, και τορόφωνος των πιστών χελιδών». Συνεχίζει για τους είκοσι δύο υμνογράφους να βρίσκει παρόμοιους χαρακτηρισμούς. Σχετικά με το «Θεοτοκάριο» υπάρχει μία συγκινητική σύσταση προς τον π. Θεόκλητο του γνωστού Γέροντος Αθανασίου του Ιβηρίτου, μεγάλου λάτρη και υμνητή της Παναγίας μας, ο οποίος επί πολλά έτη διετέλεσε βιβλιοθηκάριος της Ι. Μονής των Ιβήρων. Του γράφει τα εξής ο Γέροντας Αθανάσιος: «Να αφήσεις ένα Χαιρετισμόν από τους τρεις και να εισαγάγης το Θεοτοκάριον καθ' ημέραν. Θα ευαρεστήσης τη Δεσποίνη και τω συλλέκτη Αγίω Νικοδήμω. Πρόσεξε την σκέψιν ταύτην, που μου επήλθεν εν στιγμή αναγνώσεως του Θεοτοκαρίου. Οι Χαιρετισμοί και το Θεοτοκάριον, ο ουρανός και η γη να παρέλθουν, αυτά όμως να μη λείψουν καμμίαν ημέραν του έτους»18.
Μνημονεύω επίσης την ερμηνεία του Αγίου Νικοδήμου στην θεομητορική ενάτη ωδή. Ως γνωστόν στο βιβλίο του «Κήπος Χαρίτων», έχει ερμηνεύσει και σχολιάσει τις εννέα βιβλικές ωδές. Το τελευταίο μεγάλο τμήμα του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην ερμηνεία της ενάτης θεομητορικής ωδής, όπως την διέσωσε ο ευαγγελιστής Λουκάς, και ψάλλεται σε όλους τους ναούς κατά την ακολουθία του όρθρου: «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω σωτήρι μου».
Μεγάλο επίτευγμα επίσης του Αγίου Νικοδήμου είναι η ερμηνεία των ασματικών κανόνων όλων των θεομητρικών εορτών. Με το τρίτομο ογκώδες έργο του «Εορτοδρόμιο», όπου ερμηνεύει τους κανόνες των δεσποτικών και θεομη­τορικών εορτών, διευκολύνει ο Άγιος τα μέγιστα την κατανόηση του περιεχομένου τους, γιατί η γλώσσα τους, ιδιαίτερα των ιαμβικών κανόνων, δεν είναι εύκολα κατανοητή. Θαυμάζει κανείς την αρχαιομάθεια του Αγίου Νικοδήμου, για την οποία θα ακούσουμε ειδική εισήγηση, αλλά και μαθαίνουμε συγχρόνως την διδασκαλία της Εκκλησίας για την Υπεραγία Θεοτόκο, θαυμάσια διατυπωμένη, από τον Θεοτοκόφιλο Άγιο. Ας μου επιτραπεί να μνημονεύσω πάλι σχετική με την αξία του «Εορτοδρομίου» σύσταση που έκανε ο Γέροντας Αθανάσιος Ιβηρίτης προς τον πατέρα Θεόκλητο Διονυσιάτη. Του συνιστά να εγκαταλείψει όλες τις άλλες θεολογικές ασχολίες του και να ασχοληθεί μόνο με τα θεομητορικά θέματα που θίγει ο Άγιος Νικόδημος στο «Εορτοδρόμιο». Ας τον ακούσουμε: "Θα ήθελα εξ όλης μου ψυχής και καρδίας όσα γράφεις να μη έχουν άλλον αντικειμενικόν σκοπόν ούτε τον Μοναχισμόν, που είναι ακατάληπτος εις αμύητους, ούτε την διόρθωσιν του τόπου, ούτε, ούτε ούτε παρά μόνον και μόνον την δόξαν της Παναγίας. 143 θέματα ευρίσκεις συνηθροισμένα υπό του Αγίου Νικοδήμου εις το «Εορτοδρόμιον» εις την λέξιν Θεοτόκος. Αυτά ζητεί από σε η Παναγία να τα αναδείξεις, προς ωφέλειαν των Χριστιανών και προς δόξαν της. Θες εις τον σκοπόν τούτον την πένναν σου εν εποχή θρησκευτικής καταπτώσεως και θα δης πόσος καρπός θα προκύψη εις θεοσέβειαν μεταξύ του ελληνικού λαού, όστις υπέρ πάντα άλλον Χριστιανικόν λαόν γοητεύεται με την Παναγίαν. Οσαδήποτε και αν λέγης περί Θεού και ηθικής εις τον Έλληνα, χωρίς την Παναγίαν ματαιοπονείς. Και ένα γραπτόν κήρυγμα διά την Παναγίαν από τον Άθω, την κληρουχίαν της, δι' όλον τον Ορθόδοξον μάλιστα κόσμον, ιδού μία σοβαρωτάτη έλλειψις μέχρι τούδε».

Πραγματικά αν ανοίξει κανείς το ευρετήριο του «Εορτοδρομίου», το οποίο στην νέα έκδοση της «Ορθοδόξου Κυψέλης» βρίσκεται στο τέλος του δευτέρου τόμου με τίτλο «Πίναξ τοπολογικός και πλατύτατος των περιεχομένων αξιομνημονεύτων του Εορτοδρομίου κατά αλφάβητον», θα παρατηρήσει στη λέξη "Θεοτόκος" ότι έχει αποθησαυρίσει ο Άγιος σε εκατόν σαράντα τρία (143) θέματα ολόκληρη "Θεοτοκολογία", ολόκληρη εγκυκλοπαιδεία περί της Υπεραγίας Θεοτόκου. Είναι βέβαια αδύνατο να αναγνώσω όλα αυτά τα θέματα. Ενδεικτικώς μόνον θα παρουσιάσω μερικά. Αρχίζει λοιπόν:
Θεοτόκος
Παράδεισος είναι.
Δι' αυτής εχαρίσθησαν εις ημάς όλα τα καλά.
Πώς μεγαλύνει τινας αυτήν.
Και πώς σμικρύνει.
Ου μόνον κατά το σώμα ήταν αγνή, αλλά και κατά τον λογισμόν.
Ποία ήτο ρομφαία η διελθούσα την καρδίαν της.
Τί θέλει να ειπή το «Χαίρε κεχαριτωμένη» όπου ήκουσε. Διατί δεν εκαταδικάσθη υπό του Αγγέλου, ως ο Ζαχαρίας.
Ποίας χάριτας έλαβεν εκ της επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος.
Την θεομητορικήν αξίαν της Παρθένου ου δύναται ο Θεός δεύτερον ποιήσαι.
Ουδέποτε παρακούεται παρά τω Υιώ της.
Χάριν, και αρετάς της Θεοτόκου πώς εμπορούμεν να αποκτήσωμεν.
Τόσας πολλάς γονυκλισίας εποίει, ώστε εβαθούλωσαν αι πλάκες.
Πόσων χρόνων ήταν όταν εκοιμήθη.
Ου συνήφθη τω Ιωσήφ μετά τον άσπορον τόκον.

Στο θέμα που εμνημόνευσα «τόσας πολλάς γονυκλισίας εποίει η Παναγία» αναφέρεται ο Άγιος Νικόδημος στην Παναγία ως ησυχάστρια, στηριζόμενος στον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, σύμφωνα με τον οποίο όλα τα χρόνια που επέρασε η Παναγία μέσα στον ναό, από τα Εισόδια μέχρι τον Ευαγγελισμό, έζησε ησυχαστική και ασκητική ζωή, ως η πρώτη ησυχάστρια και ασκήτρια. Ήταν τόσο πολύ αφιερωμένη στο έργο της προσευχής, ώστε βαθούλωσαν τα μάρμαρα του ναού από τις πολλές γονυκλισίες που έκανε. Δεν παραλείπει ο Άγιος Νικόδημος να μας περιγράψει ακόμη και την εξωτερική ωραιότητα και σεμνότητα της Παναγίας.
    
Αναγκάσθηκε επίσης να γράψει και μία ειδική «Απολογία», διότι θεωρήθηκε από αντιπάλους θεολόγους ότι ήταν υπερβολικός στην απόδοση τιμής στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Όταν συγκεκριμένα εσχολίαζε και εβελτίωνε το έργο «Αόρατος Πόλεμος» παρέθεσε μία υποσημείωση η οποία εξένισε πολλούς. Ας σημειώσουμε εδώ ότι στο έργο αυτό αφιερώνει δύο κεφάλαια στην Παναγία· το ΜΘ' με τίτλο «Τρόπος να προσεύχεσαι, διά μέσου της Θεοτόκου Μαρίας» και το Ν' «Περί τινων σκέψεων διά να προστρέχωμεν εις την Θεοτόκον με πίστιν και θάρρος». Σε μία υποσημείωση λοιπόν του ΜΘ' κεφαλαίου λέγει τα εξής εντυπωσιακά, τα οποία χρησιμοποιούμε τώρα και πολλοί από εμάς και τα οποία, όπως έδειξε στην «Απολογία» του ο Άγιος, στηρίζονται στην προηγούμενη πατερική παράδοση. Λέγει λοιπόν: «Με κάθε δίκαιον έχαιρε και υπερέχαιρε προ του αιώνος η αγία Τριάς, προγινώσκουσα κατά την θεαρχικήν της ιδέαν την Αειπάρθενον Μαριάμ. Διατί είναι γνώμη τινών Θεολόγων, ότι, αν καθ' υπόθεσιν, όλα τα εννέα τάγματα των Αγγέλων ήθελαν κρημνισθούν από τους ουρανούς και να γένουν δαίμονες. αν όλοι οι από του αιώνος άνθρωποι ήθελαν γένουν κακοί και όλοι να υπάγουν εις την κόλασιν χωρίς να γλυτώση τινας· αν όλα τα κτίσματα, ουρανός, φωστήρες, άστρα, στοιχεία, φυτά, ζώα, ήθελαν αποστατήσουν κατά του Θεού, να εύγουν από την τάξιν των και να υπάγουν εις το μη ον. Μ' όλον τούτο, όλαις αυταίς οι κακίες των κτισμάτων, συγκρινόμεναι με το πλήρωμα της αγιότητος της Θεοτόκου, δεν ηδύνατο να λυπήσουν τον Θεόν. διατί μόνη η Κυρία Θεοτόκος ήτον ικανή να τον ευχαρίστηση κατά πάντα και διά πάντα και να μη τον αφήση τόσον να λυπηθή διά την απώλειαν και διά τον χαμόν των τόσων και τόσων κτισμάτων του, όσον ήθελε τον κάμει να χαίρη υπερβαλλόντως διά λόγου της μόνον».
    
Αυτά λοιπόν εξένισαν και εσκανδάλισαν μερικούς μοναχούς και γι' αυτό αναγκάσθηκε ο Άγιος Νικόδημος στο τέλος του βιβλίου του «Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον» να παραθέσει εκτενή "Απολογία" «υπέρ του εν τη βίβλω του Αοράτου Πολέμου σημειώματος περί της Κυρίας Θεοτόκου». Δικαιολογώντας την απόφασή του να απολογηθή, γράφει: Επειδή τίνες πεπαιδευμένοι, οι τη ιερά μάλιστα Θεολογία σχολάζοντες, αναγινώσκοντες το σημείωμα, το οποίο έχω περί της Κυρίας Θεοτόκου εν τω νεοτυπώτω βιβλίω του "Αοράτου Πολέμου" απορούσιν. α' πώς είπον, ότι, εάν καθ' υπόθεσιν όλοι οι άνθρωποι και τα λοιπά κτίσματα ήθελον γίνει κακά, μόνη η Κυρία Θεοτόκος ήτον ικανή να ευχαριστήση τον Θεόν και β' πώς είπον ότι όλος ο νοητός και αισθητός κόσμος έγινε διά το τέλος τούτο» κ.τ.λ. Παραθέτει γνώμες Αγίων Πατέρων, του Αγίου Μαξίμου, και του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, για να δείξει ότι ακολουθεί τους Αγίους και συμπεραίνει: «Ικανά νομίζω ότι είναι, τα ολίγα ταύτα εις απολογίαν παρά γε τοις ευγνώμοσι διατηταίς και αναγνώσταις του προρρηθέντος σημειώματός μου περί της Κυρίας Θεοτόκου, τους οποίους παρακαλώ να μη με διαβάλλωσι παρανόμως· ου γαρ από μόνης οικείας δόξης τούτο έγραψα, αλλά επόμενος τη δόξη των προρρηθέντων θεολόγων. Ει δε τινές ίσως εμπαθώς κινούμενοι κατηγορούσι με, κατηγορείτωσαν μάλλον τον θεοφόρον Μάξιμον, τον Θεσσαλονίκης Γρηγόριον, τον Μέγαν Ανδρέαν και τους λοιπούς».
    
Θα τελειώσω διαβάζοντας ως επίλογο όσα αυτολεξεί λέγει ο Άγιος Νικόδημος ερμηνεύοντας το τελευταίο τροπάριο της ενάτης ωδής του κανόνος του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού στην Κοίμηση της Θεοτόκου «Δέχου παρ' ημών ωδήν την εξόδιον, Μήτερ του ζώντος Θεού», σχετικά με τις γονυκλισίες της Θεοτόκου. «Ταύτα δε πάντα περί της Υπεραγίας Θεοτόκου βεβαιοί και ο Κρήτης Ανδρέας με εκείνο μόνον το διήγημα όπου αναφέρει περί της Θεοτόκου, το οποίον αληθώς είναι τόσον μέγα εις απόδειξιν της ασκήσεως της Παρθένου, ώστε να κάνει να εξίσταται κάθε νους και να μένει άφωνος κάθε γλώσσα· λέγει γαρ ότι τόσας πολλάς και συνεχείς γονυκλισίας εποίει η Θεοτόκος προσευχομένη εν τη αγία Σιών, ώστε από την συνέχειαν αυτών αι πλάκες του εδάφους εβαθούλωσαν και έως τον καιρόν του Αγίου και ακόμη μετά ταύτα εφαίνοντο τα βαθουλώματα των πλακών ούτω γαρ εκείνος λέγει αυτολεξεί. "Εν ταύτη τη Σιών τας κλίσεις των Ιερών γονάτων του πανάγνου σώματος αι προς τούδαφος κατεστρωμέναι πλάκες διωλύγιον ανακράζουσι"».
      

Θα εχρειάζοντο πολλές ώρες για να παρουσιάσει κανείς την αγάπη του Αγίου Νικοδήμου προς την Υπεραγία Θεοτόκο και όσα σχετικά έχει γράψει. Εμείς ας τον παρακαλέσουμε να πρεσβεύει προς τον Κύριο και την Υπεραγία Θεοτόκο ώστε να είναι πλουσία η καρποφορία του παρόντος συνεδρίου. Σ' αυτούς τους κρίσιμους καιρούς που διερχόμαστε, κατά τους οποίους τόσο εύκολα εκτοξεύονται οι κατηγορίες περί φονταμενταλισμού και φανατισμού εναντίον όσων αγωνίζονται για την Αγία Ορθοδοξία μας, ας μας τονώσει το παράδειγμα αυτών των αγίων πρωταγωνιστών, για να μείνουμε και εμείς στον θεοφιλή δρόμο τους.

1.    Βλ. σχετικώς Εμμ. Φραγκίσκου, «"Αόρατος Πόλεμος" (1796), "Γυμνάσματα Πνευματικά" (1800). Η πατρότητα των "μεταφράσεων" του Νικοδήμου Αγιορείτη», Ο Ερανιστής, έτος ΚΕ-ΛΑ, τόμος 19(1993)104.
2.    Βλ. Ευλογίου Κουρίλα, «Κατάλογος αγιορειτικών χειρογράφων», Θεολογία 16 (1938) 351. Κ. Παπουλίδη, «Η συγγένεια του βιβλίου "Γυμνάσματα Πνευματικά" του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου με το "Exercicios Spirituales" του Αγίου Ιγνατίου de Loyola», εν Κ. Παπουλίδη, Αγιορειτικά, έκδ. Πανσέληνος, Άγιον Όρος 1993, σελ. 125-127.
3.    Βλ. Sobornost 12 (1952) 586, όπου υπάρχει κριτική του L. Gillet, για την εισαγωγή του Η. Α. Hodges στην αγγλική μετάφραση του «Αοράτου Πολέμου». Εμμ. Φραγκίσκου, όπ.π., σελ. 127-128.
4.    Βλ. σχετικώς Κ. Παπουλίδη, «Η συγγένεια του βιβλίου Αόρατος Πόλεμος" του Νικοδήμου Αγιορείτου με το "Combattimento Spirituale" του Lorenzo Scupoli)), εν Κ. Παπουλίδη, Αγιορειτικά, σελ. 107ε. και 123.
5.    Βλ. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Ο βίος και τα έργα του (1749-1809), εκδ. «Αστέρος», Αθήνα 1959, εκδ. ά.τ.χ., σελ. 191.
6.    Κ. Παπουλίδη, «Η συγγένεια του βιβλίου "Αόρατος Πόλεμος"... », όπ.π., σελ. 111ε.
7.    Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, όπ.π., σελ. 198.
8.    Το κείμενο εις Κ. Παπουλίδη, όπ.π., σελ. 126.
9.    Εμμ. Φραγκίσκου, όπ.π., σελ. 128. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, όπ.π., σελ. 192.
10.  Εμμ. Φραγκίσκου, όπ.π., σελ. 127 και 131.
11.  Χρ. Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1993. Ο πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης στο έργο του Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και το λειτουργικό του έργο, έκδ. "Ακρίτα", Αθήνα 1998, στο οποίο έχει ειδικό κεφάλαιο για τον «Ισχυρισμό ύπαρξης δυτικής επίδρασης στο έργο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου», σελ. 235ε. συνοψίζει ως εξής τις κατηγορίες του Χρ. Γιανναρά, εναντίον του Αγίου Νι­κοδήμου: α) «αλλοτρίωση της εκκλησιαστικής ευσέβειας», β) «προβολή ενός Θεού σαδιστή και τρομοκράτη με ατέλειωτες απαιτήσεις από τον ανήμπορο να ανταποκριθεί άνθρωπο», γ) «εφιαλτικό νομικισμό στο βιβλίο του Εξομολογητάριο και Πηδάλιο», δ) «μανιχαϊστικές διακρίσεις καθαρών και ακαθάρτων ανθρώπων» κ.ά. (σελ. 251 -252).
12.  Τις θέσεις αυτές του π. Θεοκλήτου ευρίσκει κανείς τώρα συγ­κεντρωμένες στο νέο βιβλίο που εξέδωσε το Ιερό Κοινόβιο του Οσίου Νικοδήμου. Βλ. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Ο Άγιος Νι­κόδημος ο Αγιορείτης και η Νεονικολαϊτική Σχολή, έκδ. Ι. Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, Γουμένισσα 2002.
13.  Βασιλείου Βολουδάκη, Πρεσβυτέρου, Ορθοδοξία και Χρ. Γανναράς, έκδ. «Υπακοή», Αθήνα 1993.
14.  Το κείμενο της Ιεράς Κοινότητος φέρει τον τίτλο «Αναίρεσις των πεπλανημένων θέσεων του Χρ. Γιανναρά περί του εν Αγίοις Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου», με ημερομηνίαν 13/26 Μαρτίου 1993. Δημοσιεύεται περικεκομμένο στην μνημονευθείσα μελέτη του π. Βασιλείου Βολουδάκη (σελ. 264-269) και ολόκληρο στο μνημονευθέν βιβλίο του π. Θεοκλήτου που εξέδωσε το Ιερό Κοινόβιο του Οσίου Νικοδήμου (σελ. 198-214). Στο ίδιο βιβλίο ο π. Θεόκλητος μεταξύ των εξεγερθέντων και γραψάντων εναντίον των αιρετικών φρονημάτων του Χρ. Γιανναρά αναφέρει τον Κύπριο Θεολόγο Παναγιώτη Τελεβάντο, ο οποίος έγραψε σχεδόν ολόκληρη πραγματεία περί του θέματος εκ 50 σελίδων, και αλληλογράφησε επίσης με το περιοδικό «Σύναξη» που ανέλαβε την υπεράσπιση των θέσεων του Χρ. Γιανναρά (όπ.π., σελ. 216-233. Επίσης σελ. 58, 214).
15.  Βασιλείου Βολουδάκη, όπ.π., σελ. 63-65.
16.  Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Ο βίος και τα έργα του (1749-1809), έκδ. "Αστέρος", Αθήνα 1959, β' έκδ. ά.τ.χ., σελ. 246.
17.  Παναγιώτου Νικολοπούλου, «Βιβλιογραφική επιστασία των εκδόσεων Νικοδήμου του Αγιορείτου», εν Επετηρίς Εταιρείας Κυ­κλαδικών Μελετών, τόμος ιστ' 1996-2000, Πρακτικά Συμποσίου «Νικοδήμου Αγιορείτου του Ναξίου Πνευματική Μαρτυρία», Νάξος 8-11 Ιουλίου 1993, Αθήνα 2000, σελ. 578 και σελ. 603-614. Βλ. επίσης Παρασκευής Ροκά, «Η Υπεραγία Θεοτόκος κατά τον Άγιο Νικόδημο Αγιορείτη», Θεοδρομία, τεύχος 1, Ιαν. - Μάρτ. 1999, 20-25.
18.  Βλ. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία η Μητέρα του Θεού. Μέσα από την θεολογία και την υμνολογία των Αγίων Πατέρων, Θεσσαλονίκη 1988,σελ. 30.

πηγή