Κ. Δεσποτόπουλος: η ηθική αυτοθυσία του Πατριάρχη το 1821

Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος περιγράφει το σκεπτικό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε το 1821 για τον περιβόητο αφορισμό του Υψηλάντη. 

Ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1821 καὶ ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας

Τοῦ Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου

Τὸν τελευταῖο καιρὸ ἀναθεωρητὲς τῆςἑλληνικῆς ἱστορίας προσπαθοῦν νὰ ἀλλάξουντὰ ἱστορικὰ δεδομένα, παρουσιάζονταςκαινοφανεῖς ἀπόψεις γιὰ νὰ ἀνατρέψουν τὴνἱστορική ἀλήθεια. Στόχος τους, νὰ ξαναγράψουν τὴν Ἱστορία ὑπὸ τὸ πρίσμα μίας κατευθυνόμενης, δῆθεν «προοδευτικῆς» ἰδεολογίας, μὲ ἐπικάλυμμα τὴν «ἐπιστημονικὴ τεκμηρίωση» ἀπὸ θολὲς πηγές. Μειώνουν τὸν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στὴν Ἐπανάσταση τοῦ '21, σπιλώνουν ἀγωνιστὲς (Κολοκοτρώνης) καὶ τονίζουν ὅτι «ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία ἦταν ἀντίθετη στὴνἘπανάσταση καὶ τοὺς ἐλάχιστους ἀνώτερους κληρικοὺς ποὺ ἐλάμβαναν μέρος ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ ἀφορίσει». Ἀποτελοῦν ὅμως αὐτὰ πραγματικὴ ἀντίθεση τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὴν Ἐπανάσταση τοῦ ’21; Τὴν ἀπάντηση στοὺς κατευθυνόμενους ἱστορικοὺς δίνει, μέσα ἀπ' τὰ γραπτά του, ὁ πιὸ ἁρμόδιος ἀπ’ὅλους, ὁ ἀκαδημαϊκὸς - ἱστορικὸς Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος:

«Εἶναι, φρονῶ, ἱστορικὰ ἐπιπόλαιη μία τέτοια γνώμη. Ἀγνοεῖται ἀπὸ τοὺς φορεῖς της ὅτι ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας ἦταν νὰ σώσει ζωὲς Ἑλλήνων καὶ ὅτι μὲ τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης τὸ μέγα πλῆθος τῶν Ἑλλήνων, κατοίκων ἐκτεταμένων περιοχῶν τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, βρέθηκαν αὐτομάτως σὲ κατάσταση ὁμηρείας. Καὶ συνεχίζει ὁ Κ. Δεσποτόπουλος, ἀποστομώνοντας τοὺς διαστρεβλωτές τῆς Ἱστορίας: «Ἐκινδύνευσε τότε νὰ ἐξολοθρευθεῖ μέγα πλῆθος Ἑλλήνων καὶ οἱ ἄντρες τῆς Φιλικῆς Ἐταιρείας νὰ καταστοῦν....ὀλετῆρες τοῦ Γένους. Ὁ Σουλτάνος, ἔξαλλος, ὅταν ἔμαθε τὴν Ἐπανάσταση, ὑπέγραψε διάταγμα ἐξοντωτικὸ τῶν Ἑλλήνων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.

Χρειαζόταν, ὅμως, νὰ τὸ προσυπογράψει καὶ ὁ θρησκευτικὸς τῶν Τούρκων ἡγέτης. Καὶ ὁτότε κάτοχος τοῦ ἀξιώματος αὐτοῦ Χατζὴ Χαλὶλ ἐφέντης, ἀνὴρ φιλάνθρωπος, ἀρνήθηκενὰ τὸ προσυπογράψει μὲ τὸ ἐπιχείρημα ὅτι δὲν ἐπιτρέπει τὸ Κοράνι σφαγὴ ἀθώων καὶμυστικὰ διαμήνυσε πρὸς τὸν Πατριάρχη νὰ τὸν ἐνισχύσει πρὸς τὴ σωστικὴ ἄρνησή του.

«Γιὰ νὰ σωθοῦν οἱ Ἕλληνες, ὁ μόνος τρόπος ἦταν ὁ θρησκευτικός τους ἡγέτης, ὁΠατριάρχης, νὰ ἀποκηρύξει τὴν Ἐπανάσταση. Καὶ ἀνήκει τιμὴ καὶ δόξα στὸν Πατριάρχη Γρηγόριο τὸν Ε΄ γιὰ τὴ σωστικὴ τοῦ ὑπόδουλου Γένους ἀπόφασή του νὰ προβεῖ σὲ ἀποκήρυξη τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Καὶ ἀλίμονο γιὰ τὸ γένος τῶν Ἑλλήνων, ἂν δὲν τὸ ἔκανε. Ἐξάλλου, ἐπισημαίνουμε ὅτι ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐπαναστάσεως, Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, εἶχε διαμηνύσει ἀπὸ τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1821 πρὸς τὸν Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ὅτι ἐνδέχεται ὁ Πατριάρχης νὰ προβεῖ σὲ ἀποκήρυξη τῆς Ἐπαναστάσεως, γιὰ νὰ προστατεύσει τοὺς Ἕλληνες τῶν μὴ ἐπαναστατημένων περιοχῶν, καὶ ἡ ἀποκήρυξη αὐτὴ δὲν θὰ ἐκφράζει τὸ πραγματικὸ φρόνημά του (σ.σ.: αὐτὸ τὸ στοιχεῖο, οἱ... προοδευτικοὶ κατευθυνόμενοι ἱστορικοὶ σκοπίμως τὸ ἀποσιωποῦν!). Δυὸ ἄντρες ὑπῆρξαν τότε σωτῆρες τοῦ ἔθνους. Ὁ Ἐθνομάρτυρας Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄καὶ ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας, ὁ ὁποῖος ἔσωσε τὴν Ἐπανάσταση μὲ τὴ διπλωματικὴ δεξιοτεχνία του, καθὼς ἐπέτυχε στὸ Λάιμπαχ νὰ ματαιώσει ἀπόφαση τῶν ἐκεῖ συγκεντρωμένων ἀρχηγῶν τῶν Μεγάλων τότε Δυνάμεων γιὰ ἐπέμβαση τοῦ ἀντεπαναστατικοῦ συνασπισμοῦ τῶν ἐναντίον τοῦ ἐθνικοαπελευθερωτικοῦ ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων καί, μάλιστα, γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὴ ματαίωση αὐτή, ἐδέησε νὰ συντάξει ὁ ἴδιος ἀποκήρυξη τοῦ Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντη ὡς Ἀρχηγοῦ τῆς Ἐπαναστάσεως τῶν Ἑλλήνων...

Δυὸ «ἀποκηρύξεις», λοιπόν, συνέβαλαν κρίσιμα γιὰ τὴν περίσωση τὸ 1821 τοῦ ΓένουςτῶνἙλλήνων καὶ γιὰ τὴ μὴ καταστολὴ μὲ διεθνῆ σύμπραξη τῆς ἀπελευθερωτικῆς τουἘπαναστάσεως. Καὶ ἀποτελεῖ σφάλμα οἰκτρὸ τῶν ἱστορικῶν ἡ γνώμη γιὰ τὶς σωτήριες αὐτὲς «ἀποκηρύξεις» ὅτι ἐνέχουν ἀντίθεση τῶν αὐτουργῶν τους πρὸς τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση.

Περιοδικό ΕΡΩ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

πηγή

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ*

πηγή

Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος

Ἀκαδημαϊκός – πρώην ὑπουργός Παιδείας

Παλλάδιο ἠθικό τῶν Ἑλλήνων τῆς γενεᾶς μου, ἡ ἐπί αἰῶνες πολλούς παρουσία τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας, ἀπό τούς πρό Χριστοῦ χρόνους ἕως τήν ἐποχή μας καί μέ συμβολή μεγαλουργό κάποτε, ἀμφισβητεῖται καί πάλι, ἀπό Ἕλληνες τώρα μάλιστα, καί χαρακτηρίζεται ἕωλο θεώρημα, γέννημα τοῦ ἑλληνικοῦ ρομαντισμοῦ τοῦ ΙΘ΄ αἰώνα εἴτε κατασκεύασμα ἰδεολογικό της ἐκπαιδευτικῆς πολιτικῆς τοῦ νεοσύστατου κράτους.

Δέν κατονομάζω πρόσωπα, ἐφόσον ἀδυνατῶ νά τά ἐπαινέσω. Δέν ἀνέχομαι ὅμως τήν οἰκτρή αὐτή ἀπάρνηση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας, συνοδευμένη, ἄλλωστε, καί ἀπό τήν ἀξίωση νά εἰσαχθεῖ στά διδακτικά βιβλία τῆς Ἱστορίας.

Ἐπικαλοῦμαι, λοιπόν, τά ἑξῆς πρός τούς διδασκάλους τῆς Ἱστορίας ἤ καί πρός τό Παιδαγωγικό Ἰνστιτοῦτο:

1. Ὁ φιλόσοφος Πλήθων, στόν 15ο αἰώνα, εἶχε ζητήσει, πρίν ἀπό τήν Ἅλωση, ὁ τελευταῖος αὐτοκράτωρ τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, νά ἀνακηρυχθεῖ Βασιλεύς τῶν Ἑλλήνων, ὥστε καί νά συμμορφωθεῖ πρός τήν ἱστορική τότε πραγματικότητα.

2. Ὁ πρῶτος μετά τήν Ἅλωση Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἀπευθυνόμενος στούς μοναχούς της Πάτμου, τονίζει πρός αὐτούς ὅτι μέ τήν περίσωση τῶν εὐρισκομένων στή Μονή χειρογράφων της ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας συμβάλλουν στήν ἐπιβίωση τοῦ ὑπόδουλου Γένους.

3. Ὁ Ἰανός Λάσκαρις καί ἄλλοι Ἕλληνες λόγιοι στήν Ἰταλία, πολύ πρίν ἀπό τόν 19ο αἰώνα, ὄχι μόνο διδάσκουν τά κείμενα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, ἀλλά καί μέ ἀμείωτο ζῆλο ἐπιδιώκουν νά προκαλέσουν πολεμική ἐπιχείρηση τῶν Δυτικοευρωπαίων γιά τήν ἀπελευθέρωση τῶν συγχρόνων τους Ἑλλήνων.

4. Στόν 17ο αἰώνα, ὁ Ἕλληνας Ἐπίσκοπος Βελιγραδίου ἔγραφε γιά τόν σύγχρονό του φιλόσοφο Θεόφιλον Κορυδαλλέα ὅτι δέν ὑστερεῖ ὄχι μόνο τῶν διάσημων τότε φιλοσόφων της Ἰταλίας, ἀλλά καί τῶν ἡμετέρων φιλοσόφων της ἀρχαίας ἐποχῆς.

5. Ὁ μέγας ζωγράφος Θεοτοκόπουλος, στόν 17ο αἰώνα, ὀνομάζεται γιά τούς Εὐρωπαίους «Ἔλ Γκρέκο», ὁ Ἕλληνας μέ ὅσα ἔνδοξα ὑποβάλλει τότε ἡ λέξη αὐτή, ἐνῷ καί ὑπενθύμιζε τήν ὕπαρξη τοῦ Γένους τῶν Ἑλλήνων, μεγαλουργοῦ ἄλλοτε καί ὑπόδουλου τότε.

6. Ἀλλά καί στόν 18ο αἰώνα, Ἕλληνες ἔμποροι καί λόγιοι, πού ζοῦσαν καί δροῦσαν στίς εὐρωπαϊκές χῶρες, ἰδιαίτερα στή σημερινή Ρουμανία, διατηροῦσαν ἀκμαῖο τό ἑλληνικό φρόνημά τους, μάλιστα ἤκμαζαν τότε οἱ «Ἀδελφότητες» Ἑλλήνων στήν Ἰταλία καί σέ ἄλλες χῶρες τῆς Εὐρώπης.

7. Ὁ Διονύσιος Σολωμός, στόν Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν, γραμμένον πρίν νά ὑπάρξει ἀκόμη ἑλληνικό ἀνεξάρτητο κράτος, ὄχι λοιπόν ὡς φερέφωνο τῆς ἐκπαιδευτικῆς πολιτικῆς του, ἀναφέρεται σέ «περασμένα μεγαλεῖα» καί χαρακτηρίζει «σάν πρῶτα ἀντρειωμένη» τήν ἐλευθερία, δηλαδή ἐμπνέεται ἀπό τήν ἱστορική διάρκεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους.

8. Ὁ φιλελληνισμός, τό ὑπέροχο αὐτό κίνημα τῶν ἠθικά αἰσθαντικῶν Εὐρωπαίων καί Ἀμερικανῶν, ἐξηγεῖται μόνο ἀπό τήν πεποίθηση τῶν ὅτι ἕνα μεγαλουργό στούς ἀρχαίους χρόνους ἔθνος ἔχει ἐξεγερθεῖ γιά τήν ἀπόσειση τῆς ἐπί αἰῶνες δουλείας του.

9. Ἐκφραστικότατο εἶναι καί ὅ,τι διακήρυξε ὁ ραδιοσταθμός τῆς Μόσχας τόν Νοέμβριο τοῦ 1940: Οἱ Ἕλληνες στήν Πίνδο ἔγραψαν νέον Μαραθώνα. Καί ὁ ρωσικός φιλελληνισμός ὑπάρχει ἔντονος ἤδη ἀπό τόν δέκατο ὄγδοο αἰώνα.

10. Δέν πρέπει νά παραγνωρίζεται ἡ συγκινητική ἀντοχή τοῦ ἑλληνικοῦ φρονήματος συμπαγῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν ὑπό ἐξουσία τουρκική ἐπί αἰῶνες σέ περιοχές τῶν ἐσχατιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί ἰδιαίτερά του Πόντου, ὅπου ἡ τοπική ἑλληνική γλώσσα διατήρησε χαρακτηριστικά στοιχεῖα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς πολύ ἔκδηλα.

Ἡ διαχρονική συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, λοιπόν, εἶναι διάτορα μαρτυρημένη ἀπό τήν ἱστορική πραγματικότητα καί δέν εἶναι ἁπλῶς ἐφεύρημα τοῦ «ἑλληνικοῦ ρομαντισμοῦ τοῦ 19ου αἰώνα», πρός ἰδεολογική στήριξη «ἐθνικῶν ἐπεκτατισμῶν», ὅπως ἐπιπόλαια γράφεται σέ πρόσφατο δημοσίευμα. Στόν 19ο αἰώνα συζητήθηκε ἁπλῶς ἡ «διαχρονική συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους» μέ ἀφορμή τήν ἀμφισβήτησή της ἀπό μή Ἕλληνες. Πρίν δέν συζητοῦσαν γι’ αὐτήν, καθώς δέν συζητεῖ κανείς γιά τά δεδομένα καί αὐτονόητα.

Οἱ πολέμιοι τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας γιά τήν ἀδιάκοπη ἐπί αἰῶνες πολλούς ὕπαρξη τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους δέν ἐπιτρέπεται νά συγχέουν τή λεγόμενη συχνά «προγονοπληξία» μέ τή νηφάλια ἐπίγνωση ἀπό τούς σημερινούς Ἕλληνες τῶν ἀρχαιότατων ἐθνικῶν τίτλων τους, ἐμπνευστική μᾶλλον πρός ἐθνική ἀξιοπρέπεια ἤ καί ὑποκινητική σέ προσπάθεια γιά ἱστορική μεγαλουργία. Στούς ἀρχαίους Ἕλληνες διάχυτη κατά Ἡρόδοτον ἦταν ἡ πίστη ὅτι «ἀπεκρίθη ἐκ παλαιτέρου τοῦ βαρβάρου ἔθνεος τό ἑλληνικόν, ἐόν καί δεξιώτερον καί ἠλιθίου εὐηθείης ἀπηλλαγμένον μᾶλλον». Ἡ πίστη αὐτή ὅμως δέν τούς ἐμπόδισε νά μεγαλουργήσουν.

*ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Δ΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΟΚΤ.-ΔΕΚ. 2010

Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Η τηλεόραση καταδυναστεύει τη συνείδησή μας!

Είναι πρόβλημα της Δημοκρατίας!

Η τηλεόραση καταδυναστεύει τη συνείδησή μας!

Επισημαίνει ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος

«Όταν μίλησα κάποτε για τη Δημοκρατία, είπα ότι από τη στιγμή που υπάρχει τηλεόραση η Δημοκρατία είναι ελλειμματική και πως στοιχείο της Δημοκρατίας είναι η λεγόμενη ισηγορία. Ισηγορία θα πει να έχουν όλοι την ίδια ευχέρεια προκειμένου να εκφράσουν τη γνώμη τους.Σήμερα ο κοινός άνθρωπος έχει τόση δύναμη προβολής της γνώμης του όσο είναι το βεληνεκές της φωνής του. Ενώ οι άνθρωποι της τηλεόρασης έχουν τεράστιο βεληνεκές φωνής και ακροατήριο όχι μόνο μεγάλο, αλλά ποικίλο και ακαθόριστο. Ένα πρόβλημα της σημερινής Δημοκρατίας είναι πώς θα ελεγχθεί η τηλεόραση ώστε να μην ασκούν τυραννία επί των πολλών εκείνοι που τη χειρίζονται. Θα έπρεπε να γίνεται αξιοκρατικά η επιλογή των ανθρώπων της. Με τη βιαστική προβολή λέξεων και νοημάτων η τηλεόραση καταδυναστεύει τη συνείδησή σου, σε υποτάσσει κατά κάποιον τρόπο σε μια αβασάνιστη αποδοχή εντυπώσεων και γνωμών που έχουν επιλεγεί από άλλους».

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από τη συνέντευξη του τολμηρού ακαδημαϊκού, καθηγητή, του ακμαίου παρά τα περίπου 100 χρόνια του (ζωή να έχει) Κ. Δεσποτόπουλου, στο «συν» των «Νέων».

«Το Παρόν» 20/11/2011