΄΄Ἡ θέση τοῦ Κοινωνικοῦ στὴ θεία Λειτουργία΄΄ του Αιδεσιμολ. Πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Θρόνου Γεωργίου Λαδουκάκη.

Κοινωνικὸν ὀνομάζεται ὁ ψαλμικὸς ὕμνος ὁ ὁποῖος συνοδεύει τὴ μετάδοση τῆς θείας Κοινωνίας στὸν Κλῆρο καὶ τὸν λαό. Φαίνεται ὅτι κατ’ ἀρχὰς ἡ μετάδοση τῆς θείας Κοινωνίας γινόταν χωρὶς συνοδία ὕμνου. Πολὺ νωρὶς ὅμως κρίθηκε σκόπιμο, νὰ τὴ συνοδεύει καὶ κάποιος ψαλμός, ποὺ θεωροῦνταν ἁρμοδιότερος καὶ καταλληλότερος γιὰ τὴ θεία κοινωνία. Ἔτσι γύρω στὸν Δ' αἰώνα ἀπαντοῦν οἱ πρῶτες μαρτυρίες «περὶ εἰσαγωγῆς εἰς τὴν θείαν λατρείαν τοῦ κοινωνικοῦ», ποὺ ταυτιζόταν πάντοτε μὲ τὸν 33^ο ψαλμό: «Εὐλογήσω τὸν Κύριον ἐν παντὶ καιρῷ...».
Ὁ ψαλμὸς αὐτὸς ψαλλόταν ἀπὸ τὸν Ψάλτη, ἐνῶ συγχρόνως ὁ λαὸς ἔψαλλε τὸν στίχο· «Γεύσασθε καὶ ἴδετε...» ἢ τό· «Ἀλλη­λούϊα», ἦταν δὲ ἀρκετὰ ἐκτενής, ὥστε νὰ καλύπτει τὸν χρόνο τῆς κοινωνίας τοῦ Κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ. Ἂν πάλι αὐτὴ παρατεινόταν γιὰ μακρότερο χρονικὸ διάστημα, προσθέτοντα καὶ ἄλλοι εὐχαριστιακοὶ ψαλμοί, ὅπως μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε ἀπὸ τὴ λειτουργία τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, ὅπου πλὴν τοῦ 33^ου μαρτυροῦνται ὡς ψαλμοὶ κοινωνικοῦ καὶ οἱ 22^ος· «Κύριος ποιμαίνει με...», 144^ος· «Ὑψώσω σε, ὁ Θεός μου...» καὶ 116^ος· «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον πάντα τὰ ἔθνη...».

Ὅταν ἀργότερα τὸ δικαίωμα «τοῦ ψάλλειν ἐπ’ ἐκκλησίαις» περιορίσθηκε μόνο στὸν χορὸ τῶν Ψαλτῶν καὶ ἡ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ μειώθηκε στὸ ἐλάχιστο, ἔγινε δυνατὴ ἡ εἰσαγωγὴ μεγαλύτερης ποικιλίας ὡς πρὸς τὴν ἐκλογὴ καὶ τὴν ψαλμωδία τοῦ κοινωνικοῦ. Στὴν Ἀνα­τολὴ καὶ στὴ Δύση ἄρχισε σιγὰ σιγὰ ἡ ἀντικατάσταση τοῦ 33^ου ψαλμοῦ μὲ περισσότερους ψαλμούς, ποὺ λαμβάνονταν κατὰ σειρὰ ἀπὸ τὸ Ψαλτήριο, εἴτε κατ’ ἐπιλογή.

Ἔτσι στὴ Ρώμη κατὰ τὴν περίοδο τῆς Τεσσαρακοστῆς ψάλλονταν ὡς κοινωνικά, οἱ ψαλμοὶ 1^ος ἕως καὶ 26^ος. Στὴν Ἀνατολὴ προτιμοῦνταν ψαλμοί, τῶν ὁποίων στίχοι ἢ καὶ κάποιες λέξεις θεωροῦνταν ὅτι ἀναφέρονται στὴ θεία Κοινωνία, τὴν ἑορτὴ ἢ τὴν ἰδιότητα τοῦ Ἁγίου, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη ἑορταζόταν.

Ἀφ’ ἑτέρου μὲ τὸν ἀποκλεισμὸ τοῦ λαοῦ ἀπὸ τὴν ψαλ­μωδία ὑπῆρξε δυνατὴ ἡ ἐκτέλεση συνθετότερων μελω­διῶν, πράγμα τὸ ὁποῖο εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὴ βαθμιαία ἐλάττωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν στίχων μέχρι καὶ τοῦ περιορισμοῦ τους σὲ μόνο ἕνα καὶ σπουδαιότερο στίχο ἢ καὶ σὲ κάποιο ἡμιστίχιο, στὸ ἀρχικὸ δηλαδὴ ἐφύμνιο ἢ στὸν πρὸς τὴν ἑορτή ἢ τὸν Ἅγιο προσαρμοζόμενο στίχο. Ἔτσι ἔχομε σήμερα κοινωνικὰ ποὺ ἀποτελοῦνται ἀπὸ μιὰ ψαλμι­κὴ φράση, ὅπως εἶναι τό· «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος» τοῦ Προδρόμου, «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν...» τῶν Ἀποστόλων, «Ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ...» τῶν Θεοφανείων, «Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ...» τῆς Ἀναλήψεως κλπ. Ἄλλα πάλι ἀποτελοῦν λείψανα παλαιῶν κοινωνικῶν ὅπως τό· «Γεύσασθε καὶ ἴδετε...» τῶν Προηγιασμένων, «Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι...» τῶν Θεομητορικῶν ἑορτῶν, «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν...» τῶν Κυριακῶν κτλ.

Ὅλα τὰ κοινωνικὰ ἔχουν ληφθεῖ ἀπὸ τοὺς Ψαλμοὺς πλὴν ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων ποὺ ἔχουν ληφθεῖ ἀπὸ ἄλλα βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὅπως· «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα...» τῆς Μεσοπεντηκοστῆς ἢ ἀποτελοῦν ἐκκλησιαστικὲς συνθέσεις, ὅπως τό· «Ἐξηγέρθη ὡς ὁ ὑπνῶν Κύριος...» τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καὶ τό· «Σῶμα Χριστοῦ μεταλάβετε...» τοῦ Πάσχα, ἐνῶ ἕνα εἶναι ὁλόκληρο τροπάριο· «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστι­κοῦ...» τῆς Μεγάλης Πέμπτης.

Τέλος καὶ νέος παράγοντας ἐπέδρασε στὴ διαμόρφωση τῶν κοινωνικῶν· ἡ ἐλάττωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν προσερχομένων στὴ θεία κοινωνία πιστῶν. Αὐτὸ συντέλεσε στὴ μὲν Δύση στὴ μετάθεση του μετὰ τὴ θεία κοινωνία, ἐνῶ στὴν Ἀνατολὴ στὸν περιορισμὸ του μόνο στὴν κοινωνία τῶν Ἱερέων, δηλαδὴ ἐκεῖ μὲν ὁ ἀρχικὸς σκοπὸς καὶ ὁ προορισμὸς του λησμονήθηκε ἐντελῶς, ἐνῶ ἐδῶ περιορίστηκε στὸ μισό.

Ποιά ὅμως εἶναι ἡ θέση τοῦ κοινωνικοῦ στὴ θεία Λειτουργία; Μετὰ τὴν ἐκφώνηση τοῦ Διακόνου· «Πρόσσχωμεν», θέλει μὲ αὐτὸ νὰ ἀφυπνίσει τὴν προσοχὴ τοῦ λα­οῦ στὴν ἐπικείμενη πρόσκληση ἀπὸ τὸν τελετουργὸ γιὰ τὴ θεία κοινωνία· «Τὰ Ἅγια τοῖς ἁγίοις» ἢ στὴ θεία Λειτουργία τῶν προηγιασμένων Δώρων· «Τὰ προηγιασμένα Ἅγια τοῖς ἁγίοις» καὶ ἀποκριθεῖ ὁ λαὸς μέσω τοῦ δεξιοῦ Χοροῦ· «Εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος...», ἐνῶ ὁ ἀριστερὸς Χορὸς ψάλλει τὸ κοινωνικό.

Τὰ κοινωνικὰ ψάλλονται «εἰς ἀργὸν παπαδικὸν μέλος», εἶναι δὲ αὐτὰ τὰ ἑξῆς:

Γιὰ τὴν Κυριακή, ἀφιερωμένη στὴν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, τὸ ἡμιστίχιο· «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν» (ψαλ. 148^ος στ.1^ος) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴ Δευτέρα, ἀφιερωμένη στὴ μνήμη τῶν Ἀσωμάτων Δυνάμεων, ὁ στίχος· «Ὁ ποιῶν τοὺς Ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλόγα» (ψ. 103, 4) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Τρίτη, ἀφιερωμένη στὸν τίμιο Πρόδρομο, τὸ ἡμιστίχιο· «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος» (ψ. 111, 6^β΄) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Τετάρτη, ἀφιερωμένη στὴ μνήμη τῆς Θεοτόκου, ὁ στίχος· «Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι καὶ τὸ ὄνομα Κυρίου ἐπικαλέσομαι» (ψ. 115, 4) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Πέμπτη, ἀφιερωμένη στοὺς Ἀποστόλους, ὁ στίχος· «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ρήματα αὐτῶν» (ψ. 18, 5) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Παρασκευή, σὲ ἀνάμνηση τοῦ σταυρικοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου, ἡ σύμφωνη μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ στίχου 12 τοῦ 73^ου ψαλμοῦ συντεταγμένη ἐλεύθερη ποιητικὴ σύνθεση· «Σωτηρίαν εἰργάσω ἐν μέσῳ τῆς γῆς, Χριστὲ ὁ Θεός», καὶ τὸ ἡμιστίχιο· «Ἐσημειώθη ἐφ’ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε» (ψ. 4, 7) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὸ Σάββατο, ἀφιερωμένο στὴ μνήμη «πάντων τῶν Ἁγίων καὶ τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς», τὰ ἡμιστίχια· «Μακάριοι, οὓς ἐξελέξω καὶ προσελάβου, Κύριε· καὶ τὸ μνημόσυνον αὐτῶν εἰς γενεὰν καὶ γενεὰν» (ψ. 64, 4 καὶ 101, 13) Ἀλληλούϊα καὶ ὁ στίχος· «Ἀγαλλιᾶσθε, δίκαιοι, ἐν Κυρίῳ, τοῖς εὐθέσι πρέπει αἴνεσις» (ψ. 32, 1) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὶς ἑορτὲς καὶ μνῆμες Ἁγίων:

Τῶν Χριστουγέννων (Δεκ. κε'), τὴν πρώτη μεθέορτη  ἡμέρα τους (Δεκ. κστ') καὶ τὴν ἡμέρα τῆς ἀποδόσεως τους (Δεκ. λα') τὸ ἡμιστίχιο· «Λύτρωσιν ἀπέστειλε Κύριος τῷ λαῷ αὐτοῦ» (ψ. 110, 9) Ἀλληλούϊα. Τὴν παραμονή τους (Δεκ. κδ'), ἐὰν μὲν τύχει αὐτὴ Σάββατο· «Μακάριοι, οὓς ἐξελέξω...», ἂν ὅμως τύχει ἄλλη ἡμέρα· «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον...».

Τῶν Φώτων (Ἰαν. στ΄) καὶ τὴν ἡμέρα τῆς ἀποδόσεως τους (Ἰαν. ιδ') ὁ καινοδιαθηκικὸς στίχος· «Ἐπεφάνη ἡ χά­ρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις» (Τίτ. γ΄, 11) Ἀλληλούϊα.

Τῆς Μεταμορφώσεως (Αὐγ. στ') καὶ τὴν ἡμέρα τῆς ἀποδόσεως της (Αὐγ. ιγ') τὰ ἡμιστίχια· «Ἐν τῷ φωτὶ τῆς δόξης τοῦ προσώπου σου, Κύριε, πορευσόμεθα καὶ ἐν τῷ ὀνόματί σου ἀγαλλιασόμεθα εἰς τὸν αἰῶνα» (ψ. 88, 16^β΄ – 17^α΄) Ἀλληλούϊα.

Τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου (Σεπτ. η΄), τῶν Εἰσοδίων (Νοεμ. κα'), τῆς Ὑπαπαντῆς (Φεβ. β'), τῆς Κοιμήσεως (Αὐγ. ιε') καὶ στὶς ἡμέρες τῆς ἀποδόσεως τους (Σεπτ. ιβ', Νοεμ. κε΄, Φεβ. θ', Αὐγ. κγ') ὅπως καὶ τὸ Σάββατο τοῦ Ἀκαθίστου, ἐὰν δὲν συμπέσει ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὁ στίχος· «Ποτήριον σωτηρίου...».

Τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου (Μαρτ. κε΄) ὁ στίχος· «Ἐξελέξατο Κύριος τὴν Σιών· ᾑρετίσατο αὐτὴν εἰς κατοι­κίαν ἑαυτῷ» (ψ. 131, 13) Ἀλληλούϊα.

Τῆς Ὑψώσεως τοῦ τιμίου Σταυροῦ (Σεπτ. ιδ'), στὴν ἀπόδοση της (Σεπτ. κα'), ὅπως καὶ τὴν Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως (Γ΄ Κυρ. τῶν νηστειῶν), ἐὰν δὲν συμπέσει ἡ  ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τὸ ἡμιστίχιο· «Ἐσημειώθη ἐφ’ ἡμᾶς...».

Στὴ σύναξη τῶν Ἀρχιστρατήγων Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ (Νοεμ. η'), ὁ στίχος· «Ὁ ποιῶν τοὺς Ἀγγέλους...».

Τῆς Ἰνδίκτου, δηλ. τοῦ νέου ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους (Σεπτ. α') ὁ στίχος· «Εὐλόγησον τὸν στέφανον τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητός σου, Κύριε» (ψ. 64, 12) Ἀλληλούϊα.

Τοῦ Προδρόμου (Ἰαν. ζ', ’Ιουν. κδ', ἐὰν τὸ Γενέσιον αὐτοῦ δὲν τύχει τὴν Κυριακὴ ἢ τὴ Δευτέρα τῆς Πεντη­κοστῆς ἢ τὴν Κυριακὴ τῶν ἁγίων Πάντων καὶ Αὐγ. κθ'), τὸ ἡμιστίχιο· «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον...».

Τῶν ἀποστόλων Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου (Σεπτ. κστ΄), Λουκᾶ (Ὀκτ. ιη'), Ματθαίου (Νοεμ. ιστ'), Ἀνδρέου (Νοεμ. λ'), Πέτρου καὶ Παύλου (Ἰουν. κθ'), τῶν ιβ' (Ἰουν. λ') καὶ τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν (Ἰαν. λ') ὁ στίχος· «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν...».

Τὰ κοινωνικὰ αὐτὰ ψάλλονται ὁποιαδήποτε ἡμέρα τύχει ἡ ἑορτὴ ἢ ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου, ἐνῶ παραλείπεται τὸ κοινωνικὸ τῆς ἡμέρας ἀκόμη καὶ τῆς ἴδιας τῆς Κυριακῆς.

Γιὰ τὶς θεῖες Λειτουργίες τῶν προηγιασμένων Δώρων, ἐὰν στὸν Ὄρθρο ψάλθηκε Ἀλληλούϊα, τὸ ἡμιστίχιο· «Γεύσασθε καὶ ἴδετε, ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος» (ψ. 33, 9) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου, τὸ ἡμιστίχιο· «Ἐκ στό­ματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον» (ψ. 8, 3) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων, τὸ ἡμιστίχιο· «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» (ψ. 117, 26^α΄) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Μεγ. Πέμπτη, τὸ τροπάριο· «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...».

Γιὰ τὸ Μέγα Σάββατο, τὸ ἡμιστίχιο· «Ἐξηγέρθη ὡς ὁ ὑπνῶν, Κύριος» (ψ. 77, 65^α΄) μαζὶ μὲ τὴν ἐλεύθερη ποιητικὴ σύνθεση· «καὶ ἀνέστη σῴζων ἡμᾶς» Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὸ Πάσχα καὶ τὶς μεθέορτες ἡμέρες μέχρι καὶ τὴν ἀπό­δοσή του ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Ἀντίπασχα, τὸ Σάββατο τῆς ἴδιας ἑβδομάδας, τὴν ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς καὶ τὴν ἀπόδοσής της, ἡ ἐλεύθερη ποιητικὴ σύνθεση· «Σῶμα Χριστοῦ μεταλάβετε, πηγῆς ἀθανάτου γεύσασθε», χωρὶς ὅμως τὸ Ἀλληλούϊα.

 Γιὰ τὴν Κυριακὴ τοῦ Ἀντίπασχα καὶ γιὰ τὸ Σάββατο τῆς ἀποδόσεώς της, ὁ στίχος· «Ἐπαίνει, Ἱερουσαλήμ, τὸν Κύριον, αἴνει τὸν Θεόν σου, Σιών» (ψ. 147, 1) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς καὶ τὴν ἀπόδοσή της, ὁ καινοδιαθηκικὸς στίχος· «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ» (Ἰω. στ', 56), συμπληρωμένος μὲ τὴ φράση· «εἶπεν (ἢ λέγει) ὁ Κύριος».

 Γιὰ τὴν ἑορτὴ τῆς Ἀναλήψεως καὶ τὴν ἀπόδοσή της, ὁ στίχος· «Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος» (ψ. 46, 6) Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς καὶ τὴν ἀπόδοσή της, τὸ ἡμιστίχιο· «Τὸ πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσει με ἐν γῇ εὐθείᾳ» (ψ. 142, 20» Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τὸ ἡμιστίχιο· «Τὸ πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀφ’ ἡμῶν» (ψ. 50, 13^β΄) συμπληρωμένο μὲ τό· «δεόμεθα, φιλάνθρωπε» Ἀλληλούϊα.

Γιὰ τὴν ἑορτὴ τῶν ἁγ. Πάντων, ὁ στίχος· «Ἀγαλλιᾶσθε, δίκαιοι, ἐν Κυρίῳ...».

Γιὰ τὶς θεῖες λειτουργίες τῶν καθημερινῶν, στὴ μνήμη Ἁγίου ποὺ ἔχει μεγάλη Δοξολογία, ψάλλονται τὰ ἑξῆς κοι­νωνικά: στοὺς Ἀσωμάτους· «Ὁ ποιῶν τοὺς Ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα...», στοὺς Ἀποστόλους καὶ Ἰσαποστόλους (Κων/νο καὶ Ἑλένη)· «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν...», στοὺς Προφῆτες καὶ Δικαίους· «Ἀγαλλιᾶσθε δίκαιοι...», σὲ Μάρτυρες, Ἱερομάρτυ­ρες, Ἱεράρχες καὶ Ὁσίους, ἄνδρες καὶ γυναῖκες· «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον...», στὴν ἑορτὴ τῆς Περιτομῆς· «Αἰνεῖτε...», σὲ Ἐγκαίνια, ὁ στίχος· «Κύριε, ἠγάπησα εὐπρέπειαν οἴκου σου καὶ τόπον σκηνώματος δόξης σου» (ψ. 25, 8) Ἀλληλούϊα.

 Ἡ ὥρα τοῦ κοινωνικοῦ εἶναι ἡ ὥρα τῆς γαλή­νης. Ἡ ὥρα ποὺ θὰ γευθοῦν ἐντὸς τοῦ ἁγίου Βήματος οἱ λειτουργοῦντες τὸ ἄχραντο Σῶμα καὶ τὸ τίμιο Αἷμα τοῦ Κυρίου μας, πάνω στὴν ἁγία Τράπεζα. Εἶναι ἡ ὥρα ποὺ προετοιμάζονται οἱ πιστοί, γιατὶ σὲ λίγο θὰ κληθοῦν νὰ κοινωνήσουν, ἑπομένως δὲν πρέπει νὰ διακόπτεται τὸ κοινωνικὸ ἀφοῦ πεῖ ὁ Ἱερέας· «Μετὰ φόβου Θεοῦ πίστεως...», ἀλλὰ πρέπει νὰ συνεχίζεται ἀπὸ τὸν ἀριστερὸ Χορό, μέχρι νὰ κοινωνήσει καὶ ὁ τελευταῖος πιστὸς.

Ἡ ἁγία καὶ ἱερὰ Σύνοδος τοῦ Οἰκ. Π/χείου πρὶν ἀπὸ μιὰ τριετία ἀποφάσισε ὅτι πρέπει νὰ συνεχίζεται καὶ κατὰ τὴν ὥρα τῆς θ. Μεταλήψεως τῶν πιστῶν τὸ κατὰ τὴν παράδοση κοινωνικὸ καὶ ὄχι νὰ ψάλλεται· «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...», δηλ. τὸ κοινωνικὸ τῆς Μ. Πέμπτης τὸ ὁποῖο ἐπικράτησε κατὰ τὸν προηγούμενο αἰῶνα.

Πολὺ συχνὰ ὅμως σήμερα καὶ μάλιστα στὶς μεγάλες πόλεις, παρατηρεῖται τὸ φαινόμενο στοὺς περισσοτέρους ἱεροὺς ναοὺς κατὰ τὴ θεία Λειτουργία νὰ ψάλλονται στὸ τέλος ἀντὶ τοῦ καθιερωμένου ἀπὸ τὸ Τυπικὸ κοινωνικοῦ τῆς ἡμέρας διάφοροι ἄλλοι ὕμνοι ἢ Ψαλμοί, Παρακλητικὸς Κανὼν, Κανὼν μικροῦ Ἁγιασμοῦ, Πολυέλεοι, κρατήματα, τό· «Ἁγνὴ Παρθένε...» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἄγνωστο γιατὶ - ἴσως ἐξ αἰτίας ἀμηχανίας τοῦ Ψάλτη, ἢ ὡς δῆθεν ἄκουσμα ὡραιότερο - καὶ ἔτσι καταργήθηκε σχεδὸν τελείως τὸ κοινωνικό.

Τὸ ἐπισφράγισμα τῆς θείας Λειτουργίας εἶναι τὸ κοινωνικό. Πρέπει νὰ ἐπανέλθει καὶ πάλι ἡ παλαιὰ τάξη καὶ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, καθότι τὸ κοινωνικὸ, τὸ ὁποῖο δίδει τὴν ἀπαραίτητη κατάνυξη στὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, εἶναι τὸ ἀντίβαρο τοῦ Χερουβικοῦ μὲ τὸ ὁποῖο καὶ ὁ ἀριστερὸς Ψάλτης παρουσιάζει τὸ μουσικό του "ταλέντο" μὲ τὸ ὁποῖο ὑμνεῖ καὶ δοξολογεῖ τὸν Θεό.

Στὸν Πατριαρχικὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Γεωργίου στὸ Φανάρι, ποτὲ δὲν ψάλλουν τὴν ὥρα αὐτὴ τοῦ κοινωνικοῦ Ψαλμοὺς ἢ Πολυελέους ἢ καλλοφωνικοὺς εἱρμοὺς ἢ τρίσημους ῥυθμούς, κήρυγμα ἢ ὅ,τιδήποτε ἄλλο. "Εἰρήσθω ἐν παρόδῳ" ὅτι τὸ κή­ρυγμα γίνεται μετὰ τὸ Εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα σύμφωνα μὲ τὴν τάξη.

Στὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ πρέπει νὰ θυμηθοῦμε, ὅπως ἀναφέρει ὁ πατὴρ Σεραφεὶμ Φαράσογλου, τὸν ἀείμνηστο ἄρχοντα Λαμπαδάριο Θρασύβουλο Στανίτσα, ποὺ ὡς γνωστὸν διέπρεψε ὡς Λαμπαδάριος τοῦ πάνσεπτου Πατριαρχικοῦ ναοῦ.  "Ἀνεπανάληπτος· ἄφησεν ἐποχὴ μὲ τὰ κοινω­νικά του, μὲ τὴ γλυκιὰ φωνή του, μ’ ἐκεῖνα τὰ "ἐκ τῶν οὐρανῶν", ποὺ δὲν ἤθελες νὰ τελειώσει, καὶ ποὺ συνέχισεν ὁ διάδοχος καὶ μαθητής του, μελιστάλακτος κι’ αὐτός, Βασίλειος ’Εμμανουηλίδης.

Καὶ μετὰ τὸ κοινωνικό, οἱ χριστιανοὶ ποὺ "ἐθεάσαντο τὸ πρόσωπον τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς" μὲ τὴ θεία Κοινωνία καὶ μὲ τὸ Ἀντίδωρο ποὺ παίρνουν ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ λειτουργοῦ Ἱερέα ἢ τοῦ Ἀρχιερέα, μαζὶ μὲ τὴν εὐλογία του, ἥσυχοι καὶ εἰρηνικοὶ πλέον ἐπιστρέφουν στὰ σπίτια καὶ στὶς ἐργασίες τους.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ πρέπει νὰ ἀναφέρω τὴν προσπάθεια διάσωση τῆς ψαλτικῆς παράδοσης τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸ Σύλλογο "ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ" ποὺ ἑδρεύει στὴ Θεσσαλονίκη καὶ ὁ ὁποῖος ἐξέδωσε μουσικὸ βιβλίο ποὺ περιέχει τὰ κοινωνικὰ παλαιῶν διδασκάλων. Τοὺς ἀξίζουν πράγματι θερμὰ συγχαρητήρια καὶ πρὲπει ὁλόψυχα νὰ ἐπαινέσομε τὴν πρωτοβουλία τους αὐτὴ ποὺ φέρνει στὸ φῶς παλαιὲς αὐθεντικὲς ἐκτελέσεις τῶν κοινωνικῶν ἀπὸ τοὺς μεγάλους διδασκάλους τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς.

πηγή