Προφήτης Ηλίας: Μοναδικές παραδόσεις που συνοδεύουν το όνομά του

Ο προφήτης Ηλίας, ο μεγάλος αυτός προφήτης τιμάται από την Εκκλησία στις 20 Ιουλίου. Με τη γιορτή αυτή έχουν συνδεθεί πολλές παραδόσεις και έθιμα της πατρίδος μας. Νοσταλγικοί περίπατοι και εκδρομές για να επισκεφθούν τα εκκλησάκια που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι τοποθετημένα στις κορυφές βουνών, λαϊκά προσκυνήματα και πανηγύρια.

Πολύς κόσμος το έχει μάλιστα «τάμα» να κάνει την διαδρομή με τα πόδια ενώ πολλοί ασθενείς επικαλούνται την βοήθειά του για θεραπεία των ασθενειών τους.

Σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερα στη Θράκη και τη Μακεδονία, ο προφήτης Ηλίας θεωρούνταν κύριος της βροχής, των βροντών και των κεραυνών. Αυτό εξηγείται από τα γεγονότα που εξιστορούνται στην Παλαιά Διαθήκη για την ξηρασία που επέβαλε ο Ηλίας και το μετά τριετία άνοιγμα του ουρανού για να ξαναπέσει βροχή. Οι χωρικοί μάλιστα της Βόρειας Θράκης, πού ήρθαν στην  Ελλάδα το 1923 και εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Μακεδονία, πρόσφεραν στον άγιο «κουρμπάνι».

Ο κίνδυνος από την κάψα του ηλίου, αλλά και από την καλοκαιρινή νεροποντή, συνδέθηκε με τον προφήτη Ηλία.

Σε αλλά μέρη της Μακεδονίας η δοξασία για την καταδίωξη του διαβόλου από τον προφήτη συναντάται παραλλαγμένη: Ο Ηλίας δεν κυνηγάει το διάβολο αλλά τη «λάμια», η οποία καταστρέφει τις καλλιέργειες του ανθρώπου. Οι χριστιανοί στη Βουλγαρία πίστευαν ότι ὁ άγιος κυνηγάει τη «λάμια» καθισμένος πάνω σε χρυσό άρμα και καταδιώκει το δράκο που τρώει τα γεννήματά τους στα χωράφια. Μόλις ο προφήτης τον δει, ρίχνει εναντίον του τους κεραυνούς.

O προφήτης   Ηλίας τιμάται στην κορυφή λόφων, υψωμάτων και βουνών («στα ψηλώματα»).

Πολλές κορυφές φέρουν το όνομα του και οι περισσότερες έχουν εκκλησάκια ή εικονοστάσια αφιερωμένα σ’ αυτόν γι’ αυτό τον λόγο. Η εξήγηση για την τιμή αυτή «στα ψηλώματα» συνδέεται με διάφορες κατά περιοχές παραδόσεις του λαού.

Στην Αχαΐα διηγούνται ότι «ο Άι Λιας ήταν ναύτης, και επειδή έπαθε πολλά στη θάλασσα και πολλές φορές κόντεψε να πνιγεί, βαρέθηκε τα ταξίδια και αποφάσισε να πάει σε μέρος που να μη ξέρουν τι είναι θάλασσα και τι είναι καράβια. Βάζει το λοιπόν στον ώμο το κουπί του και βγαίνει στη στεριά. Όποιον συναντούσε τον ρωτούσε τι είναι αυτό πού βαστάει. Όσο του έλεγαν “κουπί” τραβούσε ψηλότερα, ώσπου έφτασε στην κορυφή του βουνού. Ρωτάει τους ανθρώπους που βρήκε εκεί τι είναι, και του λένε “ξύλο”. Κατάλαβε λοιπόν πως αυτοί δεν είχαν δει ποτέ τους κουπί και έμεινε μαζί τους εκεί στα ψηλά».

Σύμφωνα με παραλλαγή της παράδοσης αυτής στην Κεφαλονιά, ο άγιος είναι στις κορυφές, γιατί δεν πάτησε ποτέ στον κάμπο, ούτε σε χώμα τον θάψανε. Γυρίζει με το άρμα του στον ουρανό και μονάχα στις κορυφές στέκει και ανασαίνει. Κι όταν ζούσε, έτσι του άρεσε να βρίσκεται στα βουνά».

ΠΗΓΗ

Ο Απρίλιος στην Λαογραφία μας

  Από το λατινικό aperio =ανοίγω, γιατί τότε ανοίγουν-ανθίζουν τα λουλούδια. Είναι ο 4^οςμήνας του Γρηγοριανού (νέου) και του Ιουλιανού (παλαιού) ημερολόγιου και ο 2^ος του ρωμαϊκού, κοινώς Απρίλης. Ήταν αφιερωμένος στην Αφροδίτη. Θεωρείται ο μήνας της άνοιξης. Τότε οι βοσκοί αφήνουν τα χειμαδιά και ανεβαίνουν στα βουνά. Οι βροχές του θεωρούνται ευεργετικές. Μερικά παρατσούκλια του είναι: Γρίλλης (=γκρινιάρης), Τιναχτοκοφινίδης (τίναζαν τα κοφίνια, δηλ. τέλειωναν οι προμήθειες), Αηγιωργίτης ή Αηγιωργάτης, Λαμπριάτης και Τριανταφυλλάς.

                 ΕΡΓΑΣΙΕΣ:
                 Σπέρνουν ρεβίθια, φασόλια, κεχρί, καλαμπόκι, τεύτλα (από τα οποία παράγεται η ζάχαρη), πατάτες, βαμβάκι και καπνά (ανάλογα βέβαια την περιοχή).
                 Θειαφίζουν τα αμπέλια.
:                Κούρεμα προβάτων
                 ΕΘΙΜΑ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ:
                 «ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ». Αρχαίο έθιμο της δύσης, που ήρθε στην Ελλάδα την εποχή των Σταυροφοριών, από τη Γαλλία. Κατά το έθιμο αυτό συνηθίζουμε να λέμε μικρά αθώα ψέματα, για να πειράξουμε τους φίλους μας με σκοπό το γέλιο.
                 Στη Σύμη τον Απρίλη ανάβουν φωτιές και πηδώντας λένε: «Έξω ψύλλοι και κοριοί  και μεγάλοι ποντικοί» . Στη Θράκη το πρωταπριλιάτικο νερό της βροχής θεωρείται  ευεργετικό για τις «θερμές» (πυρετούς) . Στη Κύπρο δεν απλώνουν ρούχα την 1^η  Πέμπτη του Απρίλη («πρωτόπεφτο»), ούτε βγάζουν έξω από το σπίτι εργαλεία,  γιατί  καταστρέφεται η καλή τύχη του σπιτιού, «αναθεμελιώνεται» .Την ημέρα αυτή δεν  κάνει να σκάψει κάποιος, γιατί «σκάφτει το λάκκο του».
                 «ΑΝΑΠΙΑΣΜΑ». Τη Μ. Τετάρτη, οι νοικοκυρές ανάπιαναν (=ανανέωναν) το προζύμι για το ζύμωμα του ψωμιού όλης της χρονιάς.
                 ΒΑΨΙΜΟ ΑΒΓΩΝ. Το έθιμο αυτό το πήραμε μάλλον από τους Εβραίους, αφού κι αυτοί γιορτάζοντας το δικό τους Πάσχα, έκαναν κάτι αντίστοιχο. Τη Μ. Πέμπτη το πρωί, οι γυναίκες έβαφαν τααβγά κόκκινα (στις περισσότερες περιοχές, γι’ αυτό κι ο λαός μας την ονομάζει Κόκκινη Πέμπτη ή Κοκκινοπέφτη), ή πολύχρωμα. Για το κόκκινο χρώμα δίνουν διάφορες εξηγήσεις. Άλλοι λένε ότι θυμίζει το αίμα του Χριστού, άλλοι λένε ότι είναι το χρώμα της χαράς κι άλλοι διηγούνται ότι όταν αναστήθηκε ο Χριστός, η πρώτη που τον είδε, ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή. Έτρεξε να το αναγγείλει στους μαθητές του. Την ώρα εκείνη συνάντησε μια γνωστή της γυναίκα που γύριζε από το κοτέτσι, κρατώντας στην ποδιά της αβγά.
-Πού τρέχεις έτσι; Τη ρώτησε η γυναίκα.
-Τρέχω να πω στους μαθητές του Κυρίου, πως εκείνος αναστήθηκε, απάντησε η Μαγδαληνή.
-Δεν το πιστεύω. Θα το πιστέψω μόνο όταν αυτά τα αβγά που μάζεψα, γίνουν κόκκινα.
                 Το πρώτο που έβαφαν, είχε ξεχωριστεί σημασία για τη νοικοκυρά. Το ονόμαζαν «το αβγό της Παναγιάς» και το έβαζαν στο εικονοστάσι. Το παλιό, που είχαν κρατήσει από την προηγούμενη χρονιά (λένε μάλιστα ότι αυτό το αυγό δεν χάλαγε), το πέταγαν στο ποτάμι. Κάποτε το κράταγαν 7 χρόνια, μέχρι ο κρόκος του να γίνει σαν κεχριμπάρι και το είχαν σαν φυλακτό για τις έγκυες. Αυτό το αβγό το έλεγαν Κρατητήρα.
                 Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, οι νοικοκυρές, ανάλογα με τον αριθμό των μελών της οικογένειας, τοποθετούσαν σ’ ένα κουτάκι τόσα αβγά και τα πήγαιναν στην εκκλησία το απόγευμα της Μ. Πέμπτης, για να πάρουν τη «θεία χάρη» από τα 12 ευαγγέλια που διαβάζονται εκείνο το βράδυ. Αυτά τα αβγά τα έλεγαν «ευαγγελισμένα» και τα άφηναν στην εκκλησία μέχρι το βράδυ του Μ. Σαββάτου, οπότε και τα έφερναν ξανά στο σπίτι τους. Τα τσόφλια των «ευαγγελισμένων» αβγών τα έριχναν στα χωράφια, στις ρίζες των δέντρων κι έλεγαν την ευχή: «να πιάσουν όλα τα φυτέματα».
                 Στην Κορώνη, τα Μεγαλοπεφτιάτικα αβγά τα φυλάνε και τα έτρωγαν όταν τους πονούσε ο λαιμός τους.
                 Στην Ύδρα, την βαφή των κόκκινων αβγών δεν τη έχυναν, γιατί πίστευαν πως έτσι δεν έδιωχναν την καλή τύχη των κοριτσιών τους.
                 Από το βράδυ της Ανάστασης κι ύστερα, οι πιστοί τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά, από εκδήλωση χαράς, ευχόμενοι: «Χριστός Ανέστη», κι αντεύχονται «Αληθώς Ανέστη».
                 Στην ΚΕΡΚΥΡΑ, το πρωί του Μ. Σαββάτου, μετά την περιφορά του σκηνώματος του Αγ. Σπυρίδωνα, στους δρόμους της πόλης, στις 11.00 ακριβώς, οι κάτοικοι πετούν απ’ τα παράθυρά τους τιςμπότιδες (πήλινα σκεύη). Ο θόρυβος που προκαλείται, δίνει το σύνθημα της πρώτης Ανάστασης. Κάτι ανάλογο γίνεται και στη Λευκάδα με το έθιμο «Το κομμάτι», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι.
                 Στο ΛΕΩΝΙΔΙΟ, τη νύχτα της Ανάστασης, μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός γεμίζει από εκατοντάδες αυτοσχέδια αερόστατα, που κατασκευάζουν οι κάτοικοι μόνοι τους, από κόκκινο χαρτί, σύρμα, καλάμι και στουπί. Επίσης οι «αφανοί», δηλ. μεγάλες φωτιές, που καίνε τον Ιούδα, συμπληρώνουν την ατμόσφαιρα.
                 «ΡΟΥΚΕΤΟΠΟΛΕΜΟΣ». Έθιμο από τα χρόνια της τουρκοκρατίας στο Βροντάδο της Χίου. Από παλιά στο χωριό αυτό, ανάμεσα στις εκκλησίες του Αγίου Μάρκου και την Παναγία Ερυθεανή υπήρχε ένας ανταγωνισμός, με την καλή βέβαια έννοια. Αυτή την αγάπη τους, οι ενορίτες των 2 αυτών εκκλησιών, την εκδηλώνουν το βράδυ της Ανάστασης, με ρουκέτες προσπαθώντας να «κανέψουν» (να στοχεύσουν) ο ένας την εκκλησία του άλλου. Στις 12 τα μεσάνυχτα που θα σημάνουν οι καμπάνες, οι ρουκέτες θα σχίσουν τον ουρανό, σκορπώντας  τη μυρωδιά του καπνού με τους χαρακτηριστικούς ήχους της απογείωσής τους. Και όταν τελειώνει ο πόλεμος, χωρίς νικητές και χαμένους, τσουγκρίζουν τα αυγά της «αγάπης» και αρχίζει το γλέντι.
                 «ΛΑΜΠΡΟΚΕΡΙΑ». Σε πολλά χωριά, οι κάτοικοι έχουν έθιμο να πλάθουν μόνοι τους τα λαμπριάτικα κεριά, δηλ. τις λαμπάδες της Λαμπρής, από αγνό κερί. Τη λαμπάδα που ανάβουν το βράδυ της Ανάστασης, τη φέρνουν άσβηστη στο σπίτι τους, «για το καλό» και ανάβουν μ’ αυτήν το καντίλι, σχηματίζουν δε με τη κάπνα της ένα σταυρό στο πάνω μέρος της εξώπορτας του σπιτιού.
                 ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ & ΨΩΜΙΑ ΛΑΜΠΡΗΣ. Τις φτιάχνουν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Τις ζυμώνουν με διάφορα μυρωδικά, προσθέτουν μαστίχα, γλυκάνισο, ζουμί από βρασμένα δαφνόφυλλα & τις στολίζουν με αμύγδαλα, σουσάμι και στολίδια φτιαγμένα με το ζυμάρι. Τις πλάθουν στρογγυλές ή μακρουλές και στη μέση τοποθετούν ένα κόκκινο αυγό.
                 ΛΑΜΠΡΙΑΤΗΣ ή ΠΑΣΧΑΤΗΣ. Είναι το σουβλιστό (κυρίως) αρνί που προορίζεται για το πασχαλινό τραπέζι. Σφάζεται το Μ. Σάββατο. Έπρεπε να είναι άσπρο, αρτιμελές, γερό και στολιζόταν με κόκκινη κορδέλα, για να ξεχωρίζει από τα άλλα. Με το αίμα του σταυρωνόταν τα μέτωπα των παιδιών και το ανώφλι της πόρτας για το καλό και την υγεία.
                 «Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ» (Αράχοβα). Την ημέρα του Αγίου Γεωργίου, οι γέροντες, μετά τη θεία λειτουργία, πηγαίνουν σ’ έναν απότομο ανήφορο γεμάτο κροκάλες και παραβγαίνουν κι όποιος νικήσει παίρνει ένα αρνί. Μετά τον αγώνα γίνεται χορός και κατόπιν βγάζουν την εικόνα, αφού ακουστούν κανονιές.                 ΓΙΟΡΤΕΣ:
                 ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ (Η ανάσταση του «φίλου» του Χριστού). Συμβολίζει το φως της ανάστασης και τη σκιά της ανθρώπινης μοίρας. Ο Λαζαρίτικος παιδικός αγερμός: Μικρά κορίτσια (σε άλλες περιοχές και μεγάλες γυναίκες), οι ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ, το Σάββατο του Λαζάρου, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι, με μια κούκλα (πάνω σε 2 ξύλα που τα δένουν σταυρωτά με λογιών-λογιών κουρέλια, σχηματίζουν μια μεγάλη κούκλα με τα χέρια τεντωμένα στα πλάγια, ύστερα τη ντύνουν μετά μ’ ένα μωρουδίστικο φορεματάκι κι από πάνω της ρίχνουν ένα όμορφο χρωματιστό κεφαλομάντηλο) στο χέρι & ένα ανθοστόλιστο καλαθάκι, φέρνοντας την είδηση της ανάστασης του Λάζαρου, τραγουδώντας:
                       Ξύπνα Λάζαρη κι μην κοιμάσι, τώρα μέρα σου, τώρα χαρά σου,
                                        τώρα που ‘ρθαμι στην αφεντιά σου.
                     Τα κουτάκια σας αβγά γιννούνι κι οι φωλίτσες σας δεν τα χουρούνι
                                          δόσι μας κι μας να τα χαρούμι.
                      Δόμ’ αφέντη μου λίγον νεράκι πούν’ τα χ’λάκια μου πικρό φαρμάκι.                 Στη ΧΙΟ:
                                      Ήρθεν ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια
                                     ήρθε κι η Κυριακή που τρων’ τα ψάρια.
                            Βάγια-Βάγια των Βαγιών (ρεφρέν) τρώνε ψάρι και κολιό
                                 και την άλλη Κυριακή τρων’ το κόκκινο αβγό.
                                 Εις την πόλη Βηθανία κλαίει η Μάρθα κι η Μαρία
                          Μάρθα κλαίει τον αδελφό της, τον γλυκό τον καρδιακό της.
                              -Λάζαρέ μου ίντα είδες, εις τον Άδη που επήγες;
                              -Είδα πόνους, είδα τρόμους, είδα βάσανα και πόνους.
                                Δώστε μου λίγο νεράκι, να ξεπλύνω το φαρμάκι
                            της καρδιάς μου των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον.
                         Το αυγουλάκι στο καλαθάκι και το φραγκάκι μες στο τσεπάκι.
                               Και του χρόνου και να ζείτε, την Ανάσταση να δείτε.                   Σαν φιλοδώρημα τυπικό, μάζευαν στο καλαθάκι άβαφα αβγά (ή και χρήματα) για να τα βάψουν τη Μ. Πέμπτη.
                  Στην ΚΡΗΤΗ, Τα παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, κρατώντας ένα σταυρό που έχουν φτιάξει από καλάμια και τον έχουν στολίσει με λεμονανθούς και «μαχαιρίδες» (αγριόχορτα, με κόκκινο λουλούδι) και λένε τον «Λάζαρο».
                  Στη ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΡΑΚΗ, γυρίζουν μόνο κορίτσια. Ένα απ’ αυτά κρατά ένα κόπανο (μ’ αυτό κοπανίζουν τα ρούχα της μπουγάδας), τυλιγμένο με χρωματιστά υφάσματα, σαν να είναι μωρό, και τραγουδούν το Λάζαρο.
                  Σε ορισμένα ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Σκύρος, Χίος), τα παιδιά φτιάχνουν το Λάζαρο με μια κουτάλα, ενώ δένουν ένα ξύλο σταυρωτά πάνω στην κουτάλα, πως είναι δήθεν τα χέρια. Ντύνουν την κουτάλα με ρουχαλάκια μωρού, τη στολίζουν με λουλούδια και την περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι. Το ένα παιδί της παρέας κουνάει την κούκλα, το «Λάζαρο», ανάλογα με το ρυθμό του τραγουδιού. Ένα άλλο παιδί κρατάει ένα καλαθάκι, όπου οι νοικοκυρές βάζουν μέσα τα φιλέματα. Αυτά μπορεί να είναι αβγά, κουλούρια ή και χρήματα.
                  ΜΕΓΑΛΗ ΒΔΟΜΑΔΑ. Το πένθος της Χριστιανοσύνης.
                  ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ: Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας τραγουδούν την ημέρα της Μ. Παρασκευής, την ώρα που στολίζουν τον επιτάφιο, αυτό το μοιρολόγι:
                           Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα
                            σήμερα εσταυρώσανε των πάντων βασιλέα.
                         Οι φθονεροί αρχιερείς και γραμματείς οι πρώτοι
                        χρήματα έταζαν πολλά για να ‘βρουν τον προδότη.
                          Ως ήταν πρέπον και τιμή δώρα να ετοιμάσουν
                           συμβούλιον εποίησαν, Αυτόν δια να πιάσουν.
                          Με δολερόν συμβούλιον, έστησαν την παγίδα
                           και έπιασαν τον δολερόν Απόστολον Ιούδαν.
                       Σημαίνει η γης σημαίν’ ο θεός, σημαίνουν τα ουράνια
                       σημαίνει κι Αγια Σοφιά, με τσ’ δικουχτώ καμπάνες.Β΄ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ
                       Τώρα είν’ Αγιά Σαρακοστή, τώρα είν’ Άγιες ημέρες
                      που λειτουργούν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες.
                        Άκου βροντές και αστραπές και ταραχές μεγάλες
                      Βγαίνει να δει στην πόρτα της, να δει στη γειτονιά της.
                        Βλέπει τον ουρανό θαμπό και τ’ άστρα βουρκωμένα
                         Και το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένο
                       Βλέπει τον Γιάννη κ’ έρχεται δαρμένος και κλαμένος:
                       «Τι έχεις Γιάννη μου και κλαις κι είσαι βουρκωμένος;»
                        «Δεν έχω στόμα να στο πω, μιλιά να σου μιλήσω
                          μήτε καρδιά μου το κρατά, να στο μολογήσω»
                          -Τον δάσκαλό μου πιάσανε οι άνομοι Εβραίοι
                          οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι
                         Σαν τ’ άκουσε η Δέσποινα, πέφτει, λιποθυμάει
                          Τρία σταμνιά ροδόνερο, τρία σταμνάκια μόσχο
               Και τρία σταμνιά ανθόνερο, ως να τη συνεφέρει κι αυτά τα λόγια λέει:
                    «Να ‘ρθει η Μάρθα κι η Μαρία και του Προδρόμου η μάνα
                        να πάρουμε όλες το στρατί, νάμαστε τρεις αντάμα»
                          Παίρνουνε το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
                         Και το στρατί τους έβγαλε, στ’ ατσίγγανου τη μάνα
                         «Ώρα καλή σου ατσίγγανε, τι είν’ αυτά που κάνεις;»
                         «Καρφιά μου παραγγείλανε, οι φίλοι μου οι Εβραίοι
                            τέσσερα παραγγείλανε κι εγώ τα κάνω πέντε
                        τα δυο του, δυο του γόνατα, τα δυο του, δυο του χέρια
                         το πέμπτο το φαρμακερό να μπει μεσ’ τη καρδιά του
                          να τρέξει αίμα και νερό, να λιγωθεί η καρδιά του»
                            Σαν τ’ άκουσε η Δέσποινα, πέφτει λιγοθυμάει
                             Κι όταν τη συνεφέρανε, αυτόν τον λόγο λέει:
                            «Ανάθεμά σε ατσίγγανε εσύ και τα παιδιά σου
                             εσύ και η φαμίλια σου κι όλα τα γονικά σου
                             ανάθεμά σε ατσίγγανε χαΐρι να μην κάνεις
                            ούτε ψωμί στο ράφι σου ποτέ να αποτάξεις»
                          Παίρνουν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
                       Και το στρατί τους έβγαλε μπρος του Πιλάτ’ την πόρτα
                         Βλέπουν την πόρτα σφαλιστή και τα κλειδιά παρμένα
                            Και τα ψηλά παράθυρα σφιχτά, μανταλωμένα
                         Άνοιξε η πόρτα του ληστού κι η πόρτα του Πιλάτου
                           Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της
                          Βλέπει δεξά, βλέπει ζερβά, κανέναν δεν γνωρίζει
                           Βλέπει και ξαναδεύτερα, βλέπει τον Άγοι Γιάννη
                        «Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και βαφτιστή του γιου μου
                          εμένα είναι ο γιόκας μου και σένα δάσκαλός σου»
                          «Δεν έχω στόμα να στο πω, μιλιά να σου μιλήσω
                           μήτε η καρδιά μου το βαστά, να στο ομολογήσω.
                            Βλέπεις Εκείνον τον γυμνό, τον παραπονεμένο;
                             Οπού φορεί στη κεφαλή τ’ ακάνθινο στεφάνι;
                           Εκείνος ειν’ ο γιόκας σου και μένα δάσκαλός μου»
                             Πάει κοντά η Παναγιά και Τον επροσκυνάει
                             «Κατέβα γιε μου χαμηλά, να σε γλυκοφιλήσω
                            να βγάλω τη χρυσή ποδιά, το αίμα να σκουπίσω»
                            «Άντε μάνα στο σπίτι μας και διάφορο δεν έχεις
                            και το Μεγάλο Σάββατο κάτσε να μ’ απαντέχεις
                             βάλε κρασί στον μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι
                           να φαν οι μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες
                        να φάνε κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άντρες.
                             Πήραν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
                          και το στρατί τους έβγαλε στης Παναγιάς την πόρτα
                              βάζει κρασί στο μαστραπά, αφράτο παξιμάδι
                          και φάγαν μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες
                         φάγαν κι οι καλόπαντρες, για τους καλούς τους άντρες
                               Περνά κι η Άγια Καλή και το χαμογελάει
                          «Ποιος είδε γιο εις το σταυρό και μάνα στο τραπέζι;»
                         «Α, να χαθείς, Άγια Καλή, ποτέ να μην γιορτάζεις
                            ποτέ να μη βρεθεί κανείς, κεράκι να σ’ ανάβει»
                           Όποιος τ’ ακούει σώνεται κι όποιος το λέει αγιάζει
                          Κι όποιος το καλοαφουγκράζεται, παράδεισο θα λάβει.                   ΠΑΣΧΑ (ΛΑΜΠΡΗ-ΠΑΣΧΑΛΙΑ). Η κορύφωση του ανοιξιάτικου, αναγεννητικού, λατρευτικού κύκλου, η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.
                   ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΣ, ΝΙΑ ΒΔΟΜΑΔΑ, ΑΣΠΡΟΒΔΟΜΑΔΟ, ΛΑΜΠΡΟΣΚΟΛΑ. Είναι η βδομάδα μετά το Πάσχα. Γιορτές & εκδηλώσεις (Θαύμα δρακοντοκτονίας) για τον Άγιο Γεώργιο (ιδιαίτερα αγαπητός στους αγροτοποιμένες & στους νησιώτες), πομπικές περιφορές εικόνων και το «ύψωμα των δέντρων», χαρακτηρίζουν αυτή την εβδομάδα.                   ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:
                    «O Απρίλης με τα λουλούδια και ο Μάης με τα ρόδα».
                    «Ο Μάης έχει το όνομα και ο Απρίλης τα λουλούδια».
                    «Ο Απρίλης έχει την δροσιά και ο Μάης τα λουλούδια».
                    «Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε κείνο το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα».
                    «Και τ’ Απριλιού τις δεκαχτώ, πέρδικα ψόφησε στ’ αβγό».
                    «Των καλών ναυτών οι γυναίκες, τον Απριλομά χηρεύουν».
                    «Αν ρίξει Απρίλης τρεις βροχές κι ο Μάης άλλες δύο, να δεις σταφύλια σαν παιδιά και πίτες σαν αλώνια».
                            «Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’ Απριλοσκαμένα» [δηλ. Το Μάρτη δεν πρέπει να γίνεται κλάδεμα και τον Απρίλη δεν πρέπει να σκάβουμε τη γη]
                    «Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα τότε τ’ αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα».
                    «Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης πέντε-δέκα, να ιδείς το κοντοκρίθαρο πώς στρίβει το μουστάκι, να ιδείς και τις αρχόντισσες πώς ψιλοκρισαρίζουν, να ιδείς και την φτωχολογιά πώς ψιλοκοσκινάει».
                    «Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο, να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ' Απρίλη τα σιταράκια, να δεις το γέρο- Κρίθαρο πώς τρέφει τη μουστάκα».
                    «Απρίλης έχει τα χάδια κι ο Μάρτης τα δαυλιά».
                    «Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια».
                    «Απρίλης, Μάης, κοντά ειν' το θέρος».
                    «Και τ' Απριλιού ταις δεκοχτώ, πέρδικα ψόφησε στ' αυγό» [δηλ. απ' το κρύο]
                    «Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς». [δηλ. το μήνα Απρίλιο οι γεωργοί έχουν λίγες αγροτικές εργασίες ενώ τον Μάιο έχουν πολλές και χρειάζονται πολλά ψωμιά για τους εργάτες]
                    «Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία, να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι».
                    «Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά».
                    «Του Απρίλη η βροχή, κάθε σταγόνα και φλουρί».
                    «Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί».
                    «Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια, και τ' Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού)».
                    «Των καλών ναυτών τα ταίρια τον Απριλομάη χηρεύουν».
                    «Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να’ χεις τα μάτια σου ανοιχτά. Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ’ ένα αυγό» [δηλ. Οι γεωργοί ανησυχούν για τον καιρό μέχρι τις 18 Απριλίου]

Η νηστεία ως πρακτική και παράδοση

Στο πλαίσιο της παραδοσιακής κοινωνίας η θρησκευτική συμπεριφορά και πρακτική καθόρισε ένα σύνολο κανόνων στον κύκλο του χρόνου προσδιορίζοντας μεταξύ άλλων τις περιόδους της νηστείας, της μερικής ή πλήρους δηλαδή αποχής από συγκεκριμένες τροφές.

Κατ αυτό τον τρόπο οι τροφές αποκτούν μια συμβολική χρηστικότητα και σημασία, εντασσόμενες λειτουργικά στις τελετουργικές πρακτικές και υποδηλώσεις του εθιμικού κύκλου. Φυσικά δεν είναι μόνο η θρησκεία που καθορίζει το εθιμοτυπικό των διαιτητικών περιορισμών αλλά και η ίδια η φύση καθώς η παραγωγή και η κατανάλωση των τροφών  προϋποθέτει ένα κύκλο εργασιών προσαρμοσμένων στον εποχιακό κύκλο.

Ως εθιμική πρακτική, πλαισιώνεται από ένα σύνολο κανόνων και αντιλήψεων, που συνδυάζουν στο εσωτερικό τους το λειτουργικό στοιχείο από κοινού με το συμβολικό. Τα κομβικά σημεία του χριστιανικού εορτολογίου ορίζουν τις απαρχές και τα τέλη των περιόδων της νηστείας, με την ευωχία να διαδέχεται την στέρηση και τον πιστό να μετέχει στην ευφροσύνη, έχοντας πρώτα διέλθει το στάδιο της νηστείας και της άσκησης. Ορόσημο για την απαρχή της νηστείας των Χριστουγέννων η οποία ξεκινά σήμερα, αποτελεί η γιορτή του Αγίου Φιλίππου.

Σύμφωνα με την παράδοση ο άγιος ήταν γεωργός και επέλεξε να θυσιάσει το βόδι του για να ταΐσει τους φτωχούς. Ο Θεός τον αντάμειψε για την πράξη του αυτή, αναπληρώνοντας την απώλεια με τρόπο θαυματουργικό, ενώ ο λαός τον ανέδειξε από κοινού με τον άγιο Μόδεστο, ως  προστάτη των ζευγάδων.

Ιδιαίτερο συμβολικό χαρακτήρα, στην πορεία προς τα Χριστούγεννα επέχει και η εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου(21 Νοεμβρίου) της ονομαζόμενης και Πολυσπορίτισσας ή Μεσοσπορίτισσας. Την ημέρα εκείνη οι νοικοκυρές ετοίμαζαν  τα πολυσπόρια ή μπόλια, αναμειγνύοντας σιτάρι, καλαμπόκι, κουκιά, φασόλια, ζάχαρη, καρύδια και κανέλα. Τα όσπρια και τα δημητριακά που αποτελούσαν την βάση της τελετουργικής τροφής, ενσωμάτωναν συμβολικά την αντίληψη της περιοδικότητας, λειτουργώντας παράλληλα ως μια μορφή προσφοράς και επίκλησης στην αφθονία της επερχόμενης σοδειάς.

Η κατανάλωση της τροφής αυτής βέβαια, πέρα από τις όποιες συμβολικές συνδηλώσεις, συνέπιπτε και με το δύσκολο διάστημα των διαιτητικών στερήσεων της νηστείας. Μπόλια συνήθιζαν να παρασκευάζουν οι νοικοκυρές και ανήμερα της γιορτής του Αγίου Αντρέα όπου σύμφωνα με την λαϊκή παρετυμολογία «αντρίευε το κρύο».

το είδαμε εδώ

Φράγκοι και Ευρωπαϊκή Ένωση, Ρωμιοί και Καθολική (Οικουμενική) Ορθοδοξία.

Όχι μόνο ενδιαφέρον, αλλά επιτακτική ανάγκη είναι να ασχοληθούμε με μια αλήθεια της ιστορίας που είναι μείζονος σημασίας για να συνειδητοποιήσουμε το ιστορικό παρελθόν μας, όπως πραγματικά είναι αυτό, διαμέσου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, παρ’ όλες τις προσπάθειες που έχουν κάνει ως τώρα για να μας το αποκρύψουν. Και είναι βασικό να γνωρίζουμε ξεκάθαρα τις προθέσεις και τους σκοπούς των Φραγκολατίνων, που είχαν από τη στιγμή της εμφάνισής τους ως απειλή για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μιας και η εμφάνιση και η πορεία τους είναι άμεσα συσχετισμένες με την ιστορία αυτής. Ποια ήταν όμως η στάση αυτών εξαρχής απέναντι στην Αυτοκρατορία που συνάντησαν; Δεν δέχονταν με κανένα τρόπο την πολιτισμική ανωτερότητα της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης, της Ρωμανίας, έστω και αν προς στιγμή τους θάμπωνε, οπότε υπό αυτή την στάση τους δεν ήταν σε θέση να συμβιώσουν μαζί της, εξαρχής καταλήγοντας στο να ναυαγεί οποιοσδήποτε διάλογος με τους κατοίκους αυτής. Την ίδια στιγμή, είχαν πάντα αντί αυτού επεκτατικές βλέψεις, μετά την επιβολή τους στο χώρο της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και προς το χώρο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Προς το σκοπό αυτό ‘αναβάπτισαν’ την Αυτοκρατορία και τους κάτοικούς της με νέα αυθαίρετα ονόματα. Τι ακριβώς συνέβη;

Ο Αυτοκράτορας των Ρωμαίων ή Ρωμνιών.

Η ονομασία της Αυτοκρατορίας ως ‘Βυζαντινή’ είναι μεταγενέστερο δημιούργημα των Δυτικών (του 16ου αιώνα), που επί τους χρόνους της Αυτοκρατορίας δεν χρησιμοποιούταν για αυτή ως σύνολο, ούτε για τους κατοίκους, με άλλα λόγια δηλαδή, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, έστω και αν χρησιμοποιείται ως η επίσημη ονομασία στα σχολικά εγχειρίδια όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, σε βιβλία, σε άρθρα, γενικά παντού, κατά τις επιταγές τις Δύσης, προς ικανοποίηση των επιδιώξεών της, που οπωσδήποτε είναι εις βάρος των σημερινών απογόνων των τότε κατοίκων της Αυτοκρατορίας. Δεν ονομαζόταν λοιπόν η Αυτοκρατορία ‘Βυζαντινή’ και οι κάτοικοί της ‘Βυζαντινοί’, αλλά μετά την μεταφορά της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην πόλη που ίδρυσε ο νέος Αυτοκράτοράς της, ο Μέγας Κωνσταντίνος, δηλαδή στην Νέα Ρώμη ή Κωνσταντινούπολη, το νέο γνήσιο όνομά της είναι Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, ή της Ρωμανίας, ή απλά Ρωμανία. Ωστόσο δεν παύει να ισχύει και εδώ και το προηγούμενό όνομα της, δηλαδή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ενώ καλείται όμως και Ρωμαίικη Αυτοκρατορία. Τέλος, ανάλογα με το ακριβές γεωγραφικό τμήμα της Αυτοκρατορίας που αναφερόμαστε (ελεύθερο ή υπόδουλο μετά τις κατακτήσεις των Τούρκων), αυτή ονομάζεται εκτός από Ρωμανία (υπόδουλες περιοχές Μ.Ασίας) και Ρούμελη (ελεύθερες περιοχές στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και Κωνσταντινούπολη). Κατά ανάλογο τρόπο και οι πολίτες της Αυτοκρατορίας ονομάζονταν Ρωμνιοί (όπως και Ρωμιοί ή Ρωμηοί) ή Ρωμαίοι, Ρωμανοί ή Ρουμάνοι, ή και Ρουμ από τους Τούρκους και τους Άραβες.
Το Βυζάντιο, που ήταν αρχαία πόλη στην θέση που ιδρύθηκε η Κωνσταντινούπολη, στους χρόνους της Αυτοκρατορίας, δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ, σύμφωνα με όλες τις σύγχρονές της εποχής εκείνης πηγές, για να εκφράσει όλη την Αυτοκρατορία και τους κατοίκους της. Αν έχει χρησιμοποιηθεί, αυτό έχει γίνει κατά μέρος μόνο για την Πρωτεύουσα συγκεκριμένα, και για τους κατοίκους αυτής και μόνο. Η χρήση του Βυζαντίου ως ονομασία για όλη την Αυτοκρατορίας που εισήγαγαν σκόπιμα οι Δυτικοί, θα πρέπει να αποφεύγεται, γιατί οδηγεί σε αυτό στο οποίο οι εμπνευστές της σκόπευαν όταν την εισήγαγαν, δηλαδή στην απομάκρυνση και στην αποκοπή των δεσμών μεταξύ των απογόνων των κατοίκων της Αυτοκρατορίας, διαφόρων προελεύσεων εκτός από ελληνική, που όλοι δικαιωματικά μπορούν να καλούνται Ρωμνιοί, έχοντες κοινή πίστη, την Ορθόδοξη, και ομιλούντες στον τότε καιρό κοινή γλώσσα, την ελληνική.
Μια ανάλογη σκόπιμη αλλοίωση των ονομάτων της Αυτοκρατορίας και των πολιτών της είχε προηγηθεί από τους Φραγκολατίνους πάλι, γύρω στον 7ο με 8ο αιώνα, οπότε οι κάτοικοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχαν ονομαστεί από αυτούς ‘Γραικοί’, δηλαδή είχαν λάβει όλοι ανεξαιρέτως μια εθνική ονομασία, άσχετα αν ήταν ελληνικής προέλευσης ή άλλης, ενώ ταυτόχρονα οι κάτοικοι της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δεν έπαψαν να διατηρούν το όνομά τους ως Ρωμαίοι. Ο σκοπός τότε ήταν πρόδηλος, δηλαδή: H εξάλειψη κάθε ενοποιητικού στοιχείου μεταξύ των κατοίκων του δυτικού και του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ο σφετερισμός του τίτλου ‘Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία’ για το νεοϊδρυθέν υπό τον φραγκικό έλεγχο δυτικό κράτος.

Ο δικέφαλος αετός, σύμβολο της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης, όπου η αριστερή κεφαλή (στραμμένη προς την δύση) συμβολίζει τη Ρώμη, ενώ η δεξιά (στραμμένη προς την ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη, δηλαδή είναι σύμβολο της κοινής, ενωμένης Αυτοκρατορίας σε δύση και ανατολή.

Προς το σκοπό της ουσιαστικής διαφοροποίησης και επιβολής τους πάνω στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έστω και αν εξωτερικά προσπαθούσαν να παρουσιάζουν ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο, οι Φράγκοι, εκτός από την μέθοδο του αυθαιρέτου ‘αναβαπτίσματος”, χρησιμοποίησαν ακόμα και την θεολογία του θρησκευτικού πιστεύω της Αυτοκρατορίας, που υπέταξαν το δυτικό τμήμα της, κάνοντάς αυτήν εργαλείο για τους σκοπούς τους. Αρνήθηκαν την ορθόδοξη πατερική γραμμή της Εκκλησίας που ο λαός και κλήρος που υπέταξαν ακολουθούσε ως τότε, και υιοθέτησαν μια άλλη γραμμή, βασισμένη σε διαφορετικές προϋποθέσεις, τις αυγουστίνειες, εξετάζοντας τα θεολογικά ζητήματα με εντελώς διαφορετικό τρόπο, το σχολαστικό, που οδηγεί τελικά σε μεγάλα αδιέξοδα και στο κοσμικό πνεύμα, με αποκορύφωμα την συγκέντρωση όλης της εξουσίας στο πρόσωπο του πάπα. Μόνο και μόνο η δογματική διαφορά του Filioque της παπικής Έκκλησίας’ των Φραγκολατίνων από την Εκκλησία των Ρωμνιών, το οποίο δέχεται το Άγιο Πνεύμα να εκπορεύεται και εκ του Πατρός και εκ του Υιού, λόγω των άμεσων συνεπειών της σε όλο το δογματικό οικοδόμημα, είναι αρκετή να διαφοροποιήσει ουσιαστικώς την πίστη αυτών από την πίστη των Ρωμνιών,

Οι Τρεις Νέοι Ιεράρχες που διαφύλαξαν την πίστη της Ορθόδοξης Εκκλησίας ακέραια από την απειλή του παπισμού.

Τελικά το σχίσμα του 1054 μ.Χ. ήταν το αναπόφευκτο τραγικό αποτέλεσμα. Η μόνη δυνατότητα προσέγγισης μεταξύ Φράγκων και κατοίκων της Ρωμαίικης Αυτοκρατορίας ήταν η αφομοίωσή τους από τους Φράγκους, εγκαταλείποντας της πίστη τους και δεχόμενοι τον παπισμό ευθέως ή πλαγίως μέσω της επαίσχυντης Ουνίας με τακτικές που έφταναν τα άκρα, ή και κατέληγαν πολλές φορές βίαιες και εγκληματικές. Βέβαια η τραγωδία του κοσμοκρατορικού παπισμού των Φραγκολατίνων δεν σταμάτησε εδώ, καθώς ακολούθησε και η απόσπαση τμήματος παπικών που δημιούργησε δικό του ομολογιακό παρακλάδι, την ‘Εκκλησία’ των Προτεσταντών, η οποία κατέληξε κατακερματισμένη σε εκατοντάδες άλλα παρακλάδια. Έτσι οι πικροί καρποί του παπικού δημιουργήματος των Φραγκολατίνων γέμισαν όλη την οικουμένη.

Ο Λέων Θ΄ (στα αριστερά) που στις μέρες του πραγματοποιήθηκε το σχίσμα του 1054 και ο πάπας Ουρβανός Β’(στα δεξιά), ο υπεύθυνος της Α΄ Σταυροφορίας.

Ωστόσο χρειάστηκε να περάσει ακόμα ενάμισος αιώνας, για να ικανοποιηθεί το 1204 μ.Χ. η επεκτατική μανία των Φραγκολατίνων προς της Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την πραγματοποίηση της Δ΄ Σταυροφορίας. Τότε τελικά άλωσαν γι πρώτη φορά με το φοβερότερο τρόπο την Πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, κρυμμένοι πίσω από ένα σταυρό, αυτήν την πόλη που ίδρυσε ο Αυτοκράτορας εκείνος που είδε στον ουρανό τον Τίμιο Σταυρό. Όμως το όνειρό τους που καλλιέργησαν εξαρχής για μια ενωμένη Ευρώπη δεν μπόρεσαν να το δουν να γίνεται πραγματικότητα, πριν έρθει η σημερινή εποχή που ζούμε τώρα, όπου ικανοποιούνται να μας βλέπουν υποταγμένους κάτω από τα σκληρά οικονομικά μέτρα που κατάφεραν με τη βοήθεια των ίδιων των δικών μας ηγετών να λαμβάνουν εις βάρος μας. Ας τους καταλάβουμε λοιπόν καλά, κι αν ζητούμε να μη ζούμε σαν σκλάβοι δικοί τους, ακόμα κι αν αυτοί που έχουν βρεθεί στην ηγεσία του τόπου μας κατευθύνουν το τόπο μας υπακούοντας στα κελεύσματα των οικονομικών αυτών κατακτητών, ας υπερασπιστούμε την αλήθεια της ιστορίας μας και της πίστης μας, κάτω από το όνομα της Ρωμιοσύνης, που μας ενώνει όσους λαούς έχουμε κοινή πίστη και ιστορία, από τον καιρό που ζήσαμε μαζί στην Ρωμαίική Αυτοκρατορία. Το φως δεν μπορεί να κρυφτεί, αλλά διαλύει το σκοτάδι. Ας φωτιζόμαστε με αυτό, για να μην ντροπιαστούμε σαν αυτούς που κρύβονται μέσα στο σκοτάδι μη θέλοντας να τους βλέπει το φως, το οποίο σκοτάδι όμως θα διαλυθεί τελικά από το φως, που είναι η αλήθεια.

H άλωση και η λεηλασία της Βασιλεύουσας από τους Φράγκους σταυροφόρους το 1204 (δεξιά), η κατοχή της Αθήνας από τους απόγονούς τους (επίσης σταυροφόροι) με πολλές καταστροφές και χιλιάδες εκτελέσεις το 1941 (αριστερά), πριν τελικά ακολουθήσει τη σημερινή μνημονιακή κατοχή μας.

Bασίλειος Ευσταθίου,
Δρ Φυσικής, Πτυχιούχος Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Πηγές.
Βιβλία – Άρθρα
Τα παρακάτω βιβλία ή άρθρα χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή αυτού του άρθρου:
1. π.Ρωμανίδης Ιωάννης, Ρωμηοσύνη, Ρωμανία, Ρούμελη, Πουρνάρας, 2η έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1982.
2. π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης και οι πολίτες της.
3. π. Γεώργιος. Δ. Μεταλληνός, Το όνομα Ρωμηός και η Ιστορική του σημασία, ΕΡΩ, 2010.
4. Αναστασίου Φιλιππίδη, Ρωμηοσύνη ή βαρβαρότητα. Οι ιστορικές ρίζες της μακραίωνης σύγκρουσης Ελληνισμού και Δύσης, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου.
5. Ράνσιμαν Στήβεν, Βυζαντινός Πολιτισμός, μετάφραση Δέσποινας Δετζώρτζη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα, 1979.
6. Χρήστου Παναγιώτη, Οι περιπέτειες των εθνικών ονομάτων των Ελλήνων, Κυρομάνος, 2η έκδοση, Αθήνα, 1989.
7. π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Η άλωση της Πόλης από τους Φράγκους στις 12/12 Απριλίου 1204, Εφημερ. «Χριστιανική», αριθ. 681 (994)/6.5.2004
Ιστοχώροι
Οι παρακάτω ιστοχώροι με σχετικό υλικό χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή αυτού του άρθρου:
1. el.wikipedia.org/wiki/
2. www.impantokratoros.gr/
3. www.apologitis.com/gr/keimena/
4. oodegr.co/oode/
4. aioniaellinikipisti.blogspot.gr

 πηγή

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΤΗΡΟΥΝ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

Ἐ­πι­μέ­λεια: Δού­δη Δη­μη­τρί­ου

Ἐκ­παι­δευ­τι­κοῦ

Ἡ θε­ω­ρί­α ποὺ ἀ­φο­ρᾶ τὸ «χω­νευ­τή­ρι» (melting pot), σύμ­φω­να μὲ τὴν ὁ­ποί­α σὲ κά­θε γε­νιὰ ὁ με­τα­νά­στης χά­νει τὴν Ἐθνι­κή του ταυ­τό­τη­τα καὶ γί­νε­ται πιὸ πο­λὺ Ἀ­με­ρι­κα­νὸς δὲν ἱ­κα­νο­ποί­η­σε πο­τὲ τὸν ψυ­χο­λό­γο Τζέ­ϊμς (Δη­μή­τρη) Κου­τρε­λά­κο.

«Ἐ­ὰν οἱ Ἕλ­λη­νες δι­α­τή­ρη­σαν τὸ χα­ρα­κτή­ρα τους γιὰ 400 χρό­νια ἐ­πὶ Τουρ­κο­κρα­τί­ας, θὰ τὸν ἔ­χα­ναν τό­σο γρή­γο­ρα στὴν Ἀ­με­ρι­κὴ σὲ μί­α γε­νιά;». Ἦ­ταν αὐ­τὸ ποὺ τὸν ἀ­πα­σχο­λοῦ­σε καὶ ταυ­τό­χρο­να κί­νη­τρο γιὰ νὰ βρεῖ μί­α ἐ­πι­στη­μο­νι­κὰ θε­με­λι­ω­μέ­νη ἀ­πάν­τη­ση.

Ἔ­τσι, ἐ­δῶ καὶ τρί­α χρό­νια ὁ συν­τα­ξι­οῦ­χος πρώ­ην ψυ­χο­λό­γος τοῦ Κο­λε­γί­ου Χάν­τερ τῆς Νέ­ας Ὑ­όρ­κης ἀ­πο­φά­σι­σε νὰ ξε­κι­νή­σει τὴ δι­κή του με­λέ­τη γιὰ τὴν Ἐθνι­κὴ ταυ­τό­τη­τα, μοι­ρά­ζον­τας ἐ­ρω­τη­μα­το­λό­για σὲ πά­νω ἀ­πὸ 700 μα­θη­τὲς καὶ φοι­τη­τὲς ἀ­πὸ Λύ­κεια καὶ Πα­νε­πι­στή­μια τῆς Νέ­ας Ὑ­όρ­κης. Με­τα­ξύ τους ὑ­πῆρ­χαν 257 Ἑλ­λη­νο­α­με­ρι­κα­νοί. Ἡ ἔ­ρευ­να αὐ­τὴ ἀ­πέ­δει­ξε ὅ­τι ἡ Ἐ­θνι­κὴ ταυ­τό­τη­τα δὲν σβή­νει ἀ­πα­ραι­τή­τως, ἀλ­λὰ μπο­ρεῖ νὰ δι­α­τη­ρεῖ­ται κα­λὰ σὲ κά­θε γε­νιὰ, ἐ­ὰν ὑ­πάρ­χουν οἱ σω­στὲς συν­θῆ­κες.

 ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΣΤΙ­ΚΗ  ΕΚ­ΠΑΙ­ΔΕΥ­ΣΗ,  ΓΛΩΣ­ΣΑ  ΚΑΙ  ΘΡΗ­ΣΚΕΙΑ,  ΟΙ   ΚΥ­ΡΙΟΙ ΠΑ­ΡΑ­ΓΟΝ­ΤΕΣ

Τὸ πιὸ ση­μαν­τι­κὸ ἀ­πο­τέ­λε­σμα τῆς με­λέ­της εἶ­ναι ὅ­τι οἱ κυ­ρι­ό­τε­ροι πα­ρά­γον­τες στὴ δι­α­τή­ρη­ση τῆς Ἐθνι­κῆς ταυ­τό­τη­τας εἶ­ναι ἡ πο­λι­τι­στι­κὴ ἐκ­παί­δευ­ση, ἡ γλῶσ­σα καὶ ἡ Θρη­σκεί­α. Αὐ­τὰ συν­δέ­ον­ται πα­ρα­πά­νω ἀ­πὸ ἄλ­λα μὲ μί­α ἰ­σχυ­ρὴ Ἐ­θνι­κὴ ταυ­τό­τη­τα. Ὅ­ταν ὑ­πάρ­χει συμ­με­το­χὴ σὲ κά­ποι­α πο­λι­τι­στι­κὴ ἐκ­παί­δευ­ση γιὰ τὴν κουλ­τού­ρα τῆς ὁ­μά­δας, «ἡ Ἐ­θνι­κὴ ταυ­τό­τη­τα δὲν δι­α­φέ­ρει (δη­λα­δὴ δὲν μει­ώ­νε­ται) ἀ­πὸ τὴ δεύ­τε­ρη στὴν τρί­τη γε­νιά».

Ἐ­πί­σης, στὴ με­λέ­τη, τὰ ἄ­το­μα ποὺ εἶ­χαν Ἀρ­με­νι­κή, Ἑ­βρα­ϊ­κὴ ἢ Ἑλ­λη­νι­κὴ κα­τα­γω­γὴ εἶ­χαν πιὸ ἰ­σχυ­ρὸ αἴ­σθη­μα τῆς Ἐ­θνι­κῆς ταυ­τό­τη­τας ἀ­κό­μα καὶ ἀ­πὸ τὰ ἄ­το­μα στὴν κα­τη­γο­ρί­α μει­ο­νο­τή­των. Στὴ με­λέ­τη, τὸ 86% τῶν «συγ­κε­κρι­μέ­νων λευ­κῶν», ἀ­πάν­τη­σαν ὅ­τι θε­ω­ροῦν τὴν Ἐθνι­κή τους ταυ­τό­τη­τα «πο­λὺ ση­μαν­τι­κὴ» σὲ σχέ­ση μὲ μό­νο τὸ 44% τῶν «λευ­κῶν» καὶ τὸ 70% τῶν μει­ο­νο­τή­των (Ἀ­φρο­α­με­ρι­κα­νοί, Ἀ­σιά­τες, Λα­τινο-Ἀ­με­ρι­κα­νοί, κ.τ.λ.). «Ἦ­ταν ἡ πρώ­τη φο­ρὰ ποὺ ἔ­γι­νε με­λέ­τη στὴν ὁ­ποί­α μί­α λευ­κὴ ὁ­μά­δα ἔ­χει πιὸ ὑ­ψη­λὴ Ἐ­θνι­κὴ ταυ­τό­τη­τα ἀ­πὸ ὁ­μά­δα μει­ο­νο­τή­των», ἐ­πι­ση­μαί­νει ὁ Δρ. Κου­τρε­λά­κος.

«Αὐ­τὰ τὰ ἀ­πο­τε­λέ­σμα­τα», γρά­φει στὴν ἐ­ρευ­νά του, «μᾶς δεί­χνουν πό­σο ση­μαν­τι­κὸ ρό­λο ἔ­χει ἡ ἐκ­παί­δευ­ση καὶ ἡ Θρη­σκεί­α στὴ δι­α­τή­ρη­ση τῆς Ἐ­θνι­κῆς ταυ­τό­τη­τας».

Easy AdSense by Unreal

ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ

Ἀ­πὸ τοὺς φοι­τη­τὲς/μα­θη­τὲς Ἑλ­λη­νι­κῆς κα­τα­γω­γῆς στὴ με­λέ­τη 80% ὀ­νο­μά­ζουν τὸν ἑ­αυ­τὸ τους «Ἑλ­λη­νο­α­με­ρι­κα­νοί», σχε­δὸν 1/5 «Ἕλ­λη­νες» καὶ λι­γό­τε­ρο ἀ­πὸ 1% «λευ­κός, Καυ­κά­σιος ἢ Ὀρ­θό­δο­ξος». Ἀ­πὸ τὸ Κου­ΐνς στὸ Μπρού­κλιν καὶ Μαν­χά­ταν, οἱ πιὸ ση­μαν­τι­κοὶ πα­ρά­γον­τες στὴν Ἐ­θνι­κή τους ταυ­τό­τη­τα ἦ­ταν ἡ γνώ­ση τῆς Ἑλ­λη­νι­κῆς γλώσ­σας καὶ ἡ θρη­σκευ­τι­κὴ συμ­με­το­χή.

πηγή   /   αντιγραφή

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ – ΑΞΙΕΣ – ΦΥΣΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ*

Μπού­ρα Δη­μη­τρί­ου

Γεωπόνου-᾿Εντομολόγου

Γι­ὰ τοὺς πε­ρισ­σό­τε­ρους ἀν­θρώ­πους ἡ λέ­ξη Πα­ρά­δο­ση συν­δέ­ε­ται στὸ μυα­­λό τους μὲ δι­ά­φο­ρες μορ­φὲς προ­σέγ­γι­σης ἑ­νὸς τρό­που ζω­ῆς ποὺ εἶ­ναι συν­δε­δε­μέ­νος μὲ τὸ πα­ρελ­θόν. Ἀ­κο­λου­θών­τας μί­α ἡ­λι­κι­α­κὴ κλι­μά­κω­ση ἀ­πὸ τοὺς πρε­σβύ­τε­ρους πρὸς τοὺς νε­ώ­τε­ρους, ἡ Πα­ρά­δο­ση μπο­ρεῖ νὰ ση­μαί­νει με­τα­ξὺ ἄλ­λων κά­ποι­ες μνῆ­μες ἀ­πὸ τὸ μέ­ρος ποὺ γεν­νή­θη­καν, τὴν παι­δι­κή τους ἡ­λι­κί­α, δι­η­γή­σεις γο­νι­ῶν ἢ παπ­πού­δων, συμ­με­το­χὴ σὲ ἐκ­δη­λώ­σεις πα­ρα­δο­σι­α­κῆς μου­σι­κῆς καὶ χο­ρῶν. Ὅ­λα αὐ­τὰ μοι­ά­ζουν μὲ μί­α λε­πτὴ κλω­στὴ ποὺ μὲ δυ­σκο­λί­α μπο­ρεῖ νὰ συν­δέ­σει τὸ βί­αι­α ἀ­στι­κο­ποι­η­μέ­νο πα­ρὸν μὲ μί­α κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα λη­σμο­νη­μέ­νη. Γι­ὰ τοὺς πα­λαι­ό­τε­ρους, ἡ λή­θη ἔ­χει ἤ­δη φιλ­τρά­ρει με­γά­λο κομ­μά­τι τῆς ἐ­πί­πο­νης πλευ­ρᾶς τῆς ζω­ῆς. Γι­ὰ τοὺς δὲ νε­ώ­τε­ρους, ἀ­κό­μα καὶ ἡ φαν­τα­σί­α τους, στρι­μωγ­μέ­νη σὲ μί­ζε­ρα παγ­κό­σμι­α πρό­τυ­πα γι­ὰ τὸ πῶς πρέ­πει νὰ ζοῦ­νε, δὲν ἐ­παρ­κεῖ γι­ὰ νὰ τοὺς ἀ­φή­σει νὰ γευ­τοῦν ἀ­ξί­ες καὶ τρό­πο ζω­ῆς ποὺ ζυ­μώ­θη­καν μὲ αὐ­τὸ τὸν τό­πο στὸ πέ­ρα­σμα τῶν αἰ­ώ­νων. Ἴ­σως τὸ κομ­μά­τι τὸ πι­ὸ λη­σμο­νη­μέ­νο τῆς Πα­ρά­δο­σης, εἶ­ναι ὁ κό­πος. Κά­τι τέ­τοι­ο φαν­τά­ζει λο­γι­κὸ ἂν σκεφ­τεῖ κα­νεὶς ὅ­τι ὅ­λος ὁ σύγ­χρο­νος πο­λι­τι­σμὸς μὲ τὶς ἀρ­χὲς τοῦ ὁ­ποί­ου γα­λου­χη­θή­κα­με εἶ­ναι στραμ­μέ­νος πρὸς τὴν κα­τεύ­θυν­ση ἀ­πο­φυ­γῆς τοῦ κό­που. Ἡ ἀ­πο­μά­κρυν­ση τῶν ἀν­θρώ­πων ἀ­πὸ τὴ γῆ ἀ­πὸ τὴ μί­α πλευ­ρὰ καὶ ἡ μὲ κά­θε τρό­πο ἐ­πι­δί­ω­ξη ἀ­νέ­σε­ων ἀ­πὸ τὴν ἄλ­λη, ὁ­δή­γη­σαν σὲ μί­α ψευ­δαί­σθη­ση τρυ­φῆς καὶ ἐ­ξα­φά­νι­σαν τὴ χα­ρὰ καὶ τὴν ἱ­κα­νο­ποί­η­ση ποὺ πη­γά­ζει ἀ­πὸ τὴν ἄ­με­ση σύν­δε­ση τοῦ κό­που, μὲ «τὸν ἄρ­τον ἡ­μῶν τὸν ἐ­πι­ού­σι­ον». Ἡ λέ­ξη «ἄ­με­ση» εἶ­ναι ἰ­δι­αί­τε­ρα ση­μαν­τι­κὴ στὴν πα­ρα­πά­νω φρά­ση. Δυ­στυ­χῶς, ἀ­κό­μα καὶ αὐ­τοὶ ποὺ μο­χθοῦν σή­με­ρα (καὶ δὲν εἶ­ναι λί­γοι), δὲν μπο­ροῦν νὰ αἰ­σθαν­θοῦν τὴ χα­ρὰ τοῦ μό­χθου τους, κα­θὼς ἀ­κο­λου­θών­τας τὸ ρεῦ­μα τοῦ και­ροῦ, ἀ­να­λώ­νουν τὴν πε­νι­χρὴ ἀν­τι­μι­σθί­α τους στὴν ἀ­τέρ­μο­νη πα­γί­δα τῆς ἱ­κα­νο­ποί­η­σης ἐ­πί­πλα­στων ἀ­ναγ­κῶν. Ἡ δι­α­βί­ω­ση στοὺς πυ­κνο­δο­μη­μέ­νους ἀ­στι­κοὺς ἱ­στοὺς τῆς Ἑλ­λά­δας δὲν ἀ­φή­νει πολ­λὰ πε­ρι­θώ­ρι­α ἐ­πι­λο­γῆς γι­ὰ κά­ποι­ον ποὺ θὰ θε­λή­σει νὰ μπο­λι­ά­σει τὴν κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά του μὲ ἔ­στω λί­γα ψήγ­μα­τα ζω­ῆς πι­ὸ κον­τὰ στὴ φύ­ση. Ἀ­παι­τοῦν­ται ἀ­πο­φά­σεις καὶ κι­νή­σεις ποὺ ἀ­να­τρέ­πουν ὁ­λο­κλη­ρω­τι­κὰ τὴ μέ­χρι τώ­ρα οἰ­κεί­α πραγ­μα­τι­κό­τη­τα καὶ ὡς ἐκ τού­του σπά­νι­α φτά­νει κά­ποι­ος στὴν ὑ­λο­ποί­η­σή τους. Αὐ­τὸ ὅ­μως δὲν ση­μαί­νει ὅ­τι δὲν θὰ πρέ­πει νὰ γί­νον­ται οἱ ἀν­τί­στοι­χες προ­σπά­θει­ες κα­θὼς ἡ ζω­ὴ χω­ρὶς τὸ βί­ω­μα καὶ τὴ συ­νει­δη­το­ποί­η­ση τῆς γεν­ναι­ο­δω­ρί­ας τῆς φύ­σης θὰ πα­ρα­μέ­νει λει­ψή. Ὁ σύγ­χρο­νος τρό­πος ζω­ῆς εἶ­ναι καὶ αὐ­τὸ ποὺ μᾶς ἐμ­πο­δί­ζει οὐ­σι­α­στι­κὰ νὰ συ­νει­δη­το­ποι­ή­σου­με τὴ γεν­ναι­ο­δω­ρί­α τῆς φύ­σης. Γι­ὰ τοὺς πε­ρισ­σό­τε­ρους ἀ­πὸ ἐ­μᾶς, ση­μαν­τι­κὸ κομ­μά­τι τῆς δι­α­τρο­φῆς μας, τὰ φροῦ­τα καὶ τὰ λα­χα­νι­κά, εἶ­ναι κά­τι ποὺ τὸ βρί­σκου­με σὲ κά­ποι­ο κα­τά­στη­μα καὶ μπο­ροῦ­με νὰ τὸ ἀ­πο­κτή­σου­με ἔ­ναν­τι κά­ποι­ου χρη­μα­τι­κοῦ ἀν­τι­τί­μου. Ἀ­γνο­οῦ­με, ἢ στὴν κα­λύ­τε­ρη τῶν πε­ρι­πτώ­σε­ων ξε­χνᾶ­με τὴ δι­α­δι­κα­σί­α πα­ρα­γω­γῆς τους, μὲ ποι­ὸ τρό­πο δη­λα­δὴ δη­μι­ουρ­γοῦν­ται τὰ φροῦ­τα καὶ τὰ λα­χα­νι­κὰ καὶ θε­ω­ροῦ­με τὴν ὕ­παρ­ξή τους δε­δο­μέ­νη, σὰν νὰ ὀ­φεί­λουν νὰ εἶ­ναι στοὺς πάγ­κους τῶν μα­νά­βι­κων ἢ τῆς λα­ϊ­κῆς ἀ­γο­ρᾶς, σὰν κά­ποι­ος νὰ μᾶς τὰ χρω­στά­ει. Ἂς σκεφ­τοῦ­με ὅ­μως πό­σο γεν­ναι­ό­δω­ρο πρᾶγ­μα εἶ­ναι γι­ὰ πα­ρά­δειγ­μα ἕ­να καρ­πού­ζι. Ὅ­λα ξε­κι­νᾶ­νε ἀ­πὸ ἕ­να μι­κρὸ σπο­ρά­κι ποὺ θὰ βρε­θεῖ στὸ χῶ­μα, κά­τω ἀ­πὸ τὶς κα­τάλ­λη­λες συν­θῆ­κες θὰ βλα­στή­σει, θὰ δώ­σει ὅ­πως εἶ­ναι «προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νο» ἕ­να φυ­τό, καὶ τὸ φυ­τὸ μὲ τὴ σει­ρά του, χρη­σι­μο­ποι­ών­τας τὴν ἀ­τμό­σφαι­ρα, θρε­πτι­κὰ στοι­χεῖ­α ἀ­πὸ τὸ ἔ­δα­φος, καὶ ἐ­νέρ­γει­α ἀ­πὸ τὸν ἥ­λι­ο, θὰ δη­μι­ουρ­γή­σει ἕ­να εὐ­με­γέ­θες, γλυ­κὸ καὶ δρο­σε­ρὸ φροῦ­το, ποὺ ὄ­χι μό­νο εἶ­ναι ἀ­πο­λαυ­στι­κὸ γι­ὰ τὸν ἄν­θρω­πο, ἀλ­λὰ πε­ρι­έ­χον­τας καὶ πολ­λὰ ἄλ­λα σπο­ρά­κι­α, δι­α­τη­ρεῖ τὴν ἱ­κα­νό­τη­τα νὰ ἀ­να­πα­ρά­γε­ται καὶ νὰ πολ­λα­πλα­σι­ά­ζε­ται ἀ­ε­νά­ως. Ἡ πα­ρα­πά­νω ὑ­πε­ρα­πλου­στευ­μέ­νη πε­ρι­γρα­φὴ κρύ­βει μί­α ἐ­ξαι­ρε­τι­κὰ πο­λύ­πλο­κη δι­α­δι­κα­σί­α, ποὺ με­λε­τών­τας την δὲν μπο­ρεῖς πα­ρὰ νὰ θαυ­μά­σεις τὴ σο­φί­α μὲ τὴν ὁ­ποί­α ὁ Θε­ὸς ἔ­χει βά­λει σὲ τά­ξη τὴ φύ­ση, πρὸς ὄ­φε­λός μας. Ὅ­μως ἀ­κό­μα κι ἂν δὲν ἐμ­βα­θύ­νου­με στὸ ἐ­πί­πε­δο τῶν κυτ­τά­ρων, καὶ μό­νο μὲ τὴν ἐ­πι­φα­νει­α­κὴ ἐμ­πλο­κή μας στὴ φρον­τί­δα καὶ τὴν καλ­λι­έρ­γει­α τῶν φυ­τῶν, συ­νε­πι­κου­ρού­με­νου καὶ τοῦ κό­που ποὺ κα­τα­βά­λου­με, πλη­σι­ά­ζου­με ἀ­συ­ναί­σθη­τα ἴ­σως στὴν κα­τα­νό­η­ση τῆς ἄ­νω­θεν μέ­ρι­μνας γι­ὰ τὴν ἐ­πι­βί­ω­σή μας. Πλη­σι­ά­ζου­με στὸν Θε­ό.                                                          

*ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Ι΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΑΠΡ.-ΙΟΥΝ. 2012

πηγή