Tι συνέβη με το κείμενο της Αμερικανίδας καθηγήτριας για τον Ιησού;

Πριν από μερικές εβδομάδες, στις 18 Σεπτεμβρίου, η Kάρεν Κινγκ, ιστορικός του πρώιμου Χριστιανισμού και καθηγήτρια του πανεπιστημίου Xάρβαρντ, δημοσίευσε στο πλαίσιο της ανακοίνωσής της σε επιστημονικό συνέδριο το σπάραγμα ενός παπύρου, που ξεσήκωσε πραγματικό σάλο. Το απόσπασμα του παπύρου είχε μέγεθος περίπου όσο μια πιστωτική κάρτα και περιλαμβάνει στη μία πλευρά του κείμενο με 8 στίχους στην κοπτική γλώσσα και αναφέρεται σε κάποιο διάλογο του Ιησού με τους μαθητές του. Αποτελείται από μεμονωμένες λέξεις ή μικρές φράσεις, που παρουσιάζουν οι περισσότερες μεγάλη ομοιότητα με το Κοπτικό «Ευαγγέλιο του Θωμά». Η χρονολόγηση του κειμένου προσδιορίζεται στον 4^ο αι., αλλά η Κινγκ πιστεύει ότι πρόκειται για κοπτική μετάφραση ενός ελληνικού ευαγγελίου του 2^ου αι., λόγω των πολλών ομοιοτήτων που παρουσιάζει με αντίστοιχα κείμενα αυτής της εποχής. Ο πάπυρος φέρεται να έφτασε στα χέρια της Κινγκ από έναν ανώνυμο συλλέκτη.

Το επίμαχο σημείο βρίσκεται στον 4^ο στίχο και σύμφωνα με την ερμηνεία της Κινγκ υποτίθεται ότι ο Ιησούς αναφέρεται σε … σύζυγό του! Μάλιστα, η καθηγήτρια προχωρά εικάζοντας ότι πρόκειται για τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Ήδη όμως, όπως επισημάνθηκε από πολλούς ειδικούς, η ερμηνεία αυτή δείχνει προβληματική: Η Κινγκ προτείνει τη Μαγδαληνή, επειδή έγινε προηγουμένως αναφορά σ’ αυτήν. Η συνάφεια, ωστόσο, του σημείου αυτού κάνει λόγο για τη μητέρα του Ιησού. Στο ίδιο απόσπασμα γίνεται μνεία και για κάποια μαθήτριά του (που δεν κατονομάζεται).

Οφείλουμε, πάντως, να προσθέσουμε ότι αποκλίνουσες αντιλήψεις σχετικά με το πρόσωπο του Ιησού έβρισκαν στους αιρετικούς κύκλους ένα σταθερό ακροατήριο κατά τους πρώτους αιώνες της διάδοσης του Ευαγγελίου. Σε κανένα όμως γραπτό μνημείο δεν απαντάται η μαρτυρία για κάποιο γάμο του Θεανθρώπου. Η ερευνήτρια πάντως εμμένει στην άποψή της για την αξία του ευρήματος, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει επίσης και η μαρτυρία για το αντίθετο. Η ίδια όμως δεν διατείνεται πως το κείμενο είναι σε θέση να προσφέρει ασφαλή στοιχεία για τη ζωή του Ιησού (λόγω της μεγάλης χρονικής απόστασης από την περίοδο που Εκείνος έζησε), αλλά μόνο ότι αποδίδει τις απόψεις κάποιων ομάδων πιστών κατά τους πρώτους αιώνες της ζωής της Εκκλησίας. Την ίδια άποψη συμμερίζονται και άλλοι ακαδημαϊκοί, οι οποίοι, λόγω της μοναδικότητας μιας τέτοιας μαρτυρίας στη χειρόγραφη παράδοση, αναγνωρίζουν ότι αντανακλά περισσότερο την πεποίθηση του συγγραφέα της και όχι κάποια ιστορική αλήθεια.

Η συζήτηση που άναψε περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία απόψεων. Πέρα όμως από τις γνώμες των ειδικών, η ένταση ανεβαίνει, όπως φαίνεται, από τις ακραίες απόψεις όσων θεωρούν ότι μια συγκεκριμένη ομάδα στους κόλπους του αρχέγονου Χριστιανισμού κατάφερε να επιβάλει τελικά τις απόψεις της και έτσι προέκυψε η καθιερωμένη άποψη για τον Ιησού, ενώ μια άλλη βλέπει πίσω από τις αμφισβητήσεις αυτές, πέραν της βλασφημίας, και μία μια σκευωρία που στόχο έχει να πλήξει τους χριστιανικούς θεσμούς μέσω της αποδόμησης του προσώπου του Χριστού.

Κατά τ’ άλλα, οι αντιρρήσεις σχετικά με της αιτιάσεις της κ. Κινγκ ξεκινούν από το θέμα της γνησιότητας του παπύρου, καθώς αρκετοί ειδικοί τον θεωρούν πλαστό. Για την ώρα, οι απαντήσεις της Κινγκ δεν φαίνονται πειστικές, ειδικά όσον αφορά την ανωνυμία του ιδιοκτήτη του εγγράφου – μολονότι επικαλείται ορισμένες μαρτυρίες ειδικών που αποφαίνονται υπέρ της γνησιότητας του κειμένου. Υποψίες εγείρονται ακόμη σχετικά με τη στενή σύνδεση –σε βαθμό ταύτισης – του νεοφανούς κειμένου με το «Ευαγγέλιο του Θωμά»: ενδέχεται δηλαδή κάποιος να κατασκεύασε το εν λόγω σπάραγμα αρυόμενος φράσεις από το «Ευαγγέλιο του Θωμά», χωρίς όμως να γνωρίζει επαρκώς τη συγκεκριμένη κοπτική διάλεκτο (σαχιδική) στην οποία είναι γραμμένο το απόσπασμα του υποτιθέμενου «Ευαγγέλιο της συζύγου του Ιησού». Άλλοι ερευνητές σχετικοποιούν τη σημασία του ευρήματος εξαιτίας της απουσίας πλαισίου, από το οποίο θα μπορούσαν να εξαχθούν περισσότερο ασφαλή συμπεράσματα. Δεν είναι ξεκάθαρο, επομένως, αν το επίμαχο απόσπασμα του 4^ου στίχου ανήκει σε φράση του Ιησού ή σε κάποιον από τους μαθητές του (στα αντίστοιχα σημεία του «Ευαγγελίου του Θωμά» μιλά ο Πέτρος, ο οποίος ως γνωστόν ήταν έγγαμος). Το παράλληλο κείμενο του «Ευαγγελίου του Θωμά» αναφέρεται, ακόμη, στις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει κάποιος για να είναι μαθητής του Ιησού, ενώ η κ. Κινγκ θεωρεί, μέσα στο πλαίσιο της δικής ερμηνείας, ότι το απόσπασμα που έφερε στην επιφάνεια μιλά για τη δυνατότητα των γυναικών να ανήκουν στον κύκλο των μαθητών του. Σε άλλες περιπτώσεις, οι αντωνυμίες αρσενικού γένους που απαντούν στο «Ευαγγέλιο του Θωμά», αντικαθίστανται με θηλυκές στο κείμενο της κ. Κινγκ. Υπενθυμίζεται, επίσης, ότι παρόμοιες πλαστογραφήσεις κατά το παρελθόν συντέθηκαν βασιζόμενες σε γνωστά αρχαία κείμενα. Τέλος, επισημαίνεται χαρακτηριστικά, ότι υπάρχει ένα πλήθος σπαραγμάτων παπύρων, στους οποίους μπορεί να βρει κανείς οποιαδήποτε ανερμάτιστη ιδέα και κάθε αποκύημα της ανθρώπινης φαντασίας.

Σε ένα άλλο επίπεδο, κατακρίνεται η σπουδή της Θεολογικής Σχολής του Χάρβαρντ, στην οποία διδάσκει η κ. Κινγκ, να ανακοινώσει – σχεδόν πομπωδώς – μια ανακάλυψη, η οποία δεν έχει ακόμη πλήρως επιβεβαιωθεί. Παράλληλα, επικρίνεται και η συναλλαγή με τους αμφίβολης ηθικής ποιότητας εμπόρους αρχαίων χειρογράφων, η οποία θεωρείται πως ενθαρρύνει την παράνομη αυτή δραστηριότητα. Σημειωτέον, ότι στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα βρίσκεται σε εξέλιξη ένας διάλογος σχετικά με τη δεοντολογία ανάρτησης άρθρων που βασίζονται σε πηγές αμφίβολης νομιμότητας. Μάλιστα, υπάρχει σχετικά επίσημη απόφαση της ΟΥΝΕΣΚΟ, ενώ πολλά ερευνητικά ιδρύματα αρνούνται οποιαδήποτε δραστηριότητα (έρευνα, ανακοινώσεις κ.λπ.) στην οποία δεν είναι ξεκάθαρο το καθεστώς προέλευσης των ευρημάτων.

Τα σημεία της έρευνας εστιάζονται στη μελάνη με τον οποία γράφτηκε το κείμενο, στη γραμματική του (αν, δηλαδή, πρόκειται για αρχαίο ολιγομαθή γραφέα ή για σύγχρονο αδαή πλαστογράφο) καθώς και στον τρόπο της γραφής. Πολλές, ακόμα, τοποθετήσεις σχετικά με το κείμενο, αφορούν το ζήτημα της θέσης των γυναικών στην Εκκλησία, καθώς πιστεύεται ότι το επίμαχο κείμενο γράφτηκε για να ενισχύσει τους υπέρμαχους της χειροτονίας των γυναικών, με ιστορικά στοιχεία από τη ζωή του Ιησού.

πηγή