Τα λαογραφικά του Αυγούστου

O  μήνας Αύγουστος χρωστάει το όνομά του στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο, που διαδέχτηκε τον Ιούλιο Καίσαρα, όπως και ο μήνας Αύγουστος διαδέχεται κάθε χρόνο το μήνα Ιούλιο.

Αυτός είναι ο μήνας που τρέφει τους άλλους έντεκα, γιατί όλα είναι σε αφθονία: το στάρι που έχει κιόλας μπει στις αποθήκες, το καλαμπόκι που το μαζεύουν στα ορεινά, η σταφίδα που τη μαζεύουν, την ξεραίνουν και την πουλούν, τα σύκα (γι’ αυτό ο Αύγουστος λέγεται και συκολόγος), τα καρύδια κι όλα τα φρούτα και τα λαχανικά που αφθονούν αυτή την εποχή και φυσικά τα σταφύλια που τώρα ωριμάζουν.

Αυτό που αλλάζει από τον Ιούλιο ως τον Αύγουστο -και ήταν πιο έντονο βέβαια με το παλιό ημερολόγιο- είναι πως οι μέρες αρχίζουν πια και μικραίνουν. Μπαίνουμε στο εξάμηνο που το φως του ήλιου σταδιακά ελαττώνεται ώσπου να φτάσουμε στο χειμερινό ηλιοστάσιο (τέλη Δεκέμβρη). Ενώ αντίθετα από το Μάρτη αρχίζει και αυξάνεται αισθητά το ηλιακό φως ώσπου να φτάσουμε στο θερινό ηλιοστάσιο (τέλη Ιούνη). Γι’ αυτό και η παροιμία: Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι. Ο Αύγουστος λοιπόν έχει και την ανάποδη όψη του. Προς το τέλος του κυρίως, όταν αρχίζουν οι βροχές, παρουσιαζόταν άλλοτε έξαρση στους πυρετούς της ελονοσίας, αλλά και στις δυσεντερίες του καλοκαιριού που εξελίσσονταν σε τυφοειδείς πυρετούς. Για το λαό το κακό, όποιο κι αν είναι, οφείλεται σε κακές ανεξιχνίαστες επιδράσεις που τις ονομάζει μ’ ένα λόγο «η κακιά η ώρα». Τον Αύγουστο, η κακιά ώρα εντοπίζεται την 31η του μήνα. Σύμφωνα με το Νικόλαο Πολίτη, τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η μέρα αυτή είναι αποφράδα, δηλαδή μέρα κακιά. Το κακό πολεμιέται με διάφορους μαγικούς τρόπους, μα πρώτα απ’ όλα με τη θεία χάρη. Κι αυτή, σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, δίνεται στους ανθρώπους μέσω των Αγίων, που είναι πιο κοντά στους ανθρώπους και μεσολαβούν πάντα γι’ αυτούς στο Θεό. Ο Άγιος που πολεμά τους πυρετούς του Αυγούστου είναι ο Άγιος Γιάννης ο επιλεγόμενος Αποκεφαλιστής ή Κουτσοκέφαλος. Πρόκειται για τον Αϊ Γιάννη τον Πρόδρομο, του οποίου η αποτομή της κεφαλής γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου.

Είναι φανερό ότι η αιτία των πυρετών του Αυγούστου συνδέεται, κατά τη λαϊκή δοξασία, με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου. Τη μέρα της γιορτής του, τηρούν απόλυτη νηστεία για να τον τιμήσουν. Επίσης προσέχουν και κάποιες άλλες απαγορεύσεις που σχετίζονται με τον αποκεφαλισμό του. Δεν τρώνε λ.χ. μαύρο σύκο, μαύρο σταφύλι, καρπούζι ή ό,τι άλλο είναι κόκκινο σαν το αίμα. Δεν πιάνουν μαχαίρι, το ψωμί το κόβουν με τα χέρια. Δεν τρώνε ούτε καρύδια, γιατί όταν αποκεφάλισαν τον Αϊ Γιάννη, του έκοψαν το καρύδι. Είναι φανερός ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται ο λαός: πρόκειται για τη σκέψη που ονομάζουμε αναλογική, γιατί πίστευαν ότι με τις τέτοιες πράξεις τους, επενεργούν ανάλογα (δηλαδή ευεργετικά γι’ αυτούς) και στη φύση.

Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου, ο λαός τις λέει δρίμες ή δρίματα. Δηλαδή μέρες στις οποίες είναι συγκεντρωμένη μια δριμύτητα, μια κακή επίδραση ανεξιχνίαστων δυνάμεων που εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Οι δρίμες προσωποποιούνται σε νεράιδες. Τις δρίμες του Αυγούστου που διαρκούν κατά τόπους τρεις, οχτώ ή και δώδεκα μέρες, τις λένε επίσης μερομήνια, γιατί από τον καιρό που κάνει κάθε μέρα, μαντεύονται τον καιρό που θα κάνει τον κάθε μήνα του επόμενου χρόνου. Στη Μυτιλήνη, δρίματα και μερομήνια λένε τις έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου και τις μοιράζουν στα δυο: η πρώτη μισή μέρα είναι για τον πρώτο μήνα, το Γενάρη, η δεύτερη μισή για το Φλεβάρη κ.ο.κ.. Ό,τι καιροί επικρατήσουν στα μερομήνια τους, τέτοιοι καιροί, αλλά από την ανάποδη, θα έχουμε και στους αντίστοιχους μήνες της επόμενης χρονιάς. Οι δοξασίες αυτές, παρατηρεί ο Νικόλαος Πολίτης, είναι λείψανα αρχαίων προγνωστικών του καιρού, που έχουν σχέση με αστρολογικές παρατηρήσεις. Πώς δηλαδή τα ουράνια σώματα επηρεάζουν την ατμόσφαιρα της Γης. Αυτό είναι πολύ φανερό λ.χ. όσον αφορά την πρόγνωση του καιρού τη μέρα του Προφήτη Ηλία, που συνδέεται με την επιτολή του αστερισμού του Κυνός, από όπου τα κυνικά καύματα.

πηγή