Οι Εσχατολογικές Προσδοκίες των Μορμόνων – Μέρος Α΄

Σημεία της Δευτέρας Παρουσίας

 Η αίσθηση ότι ο Χριστός θα επιστρέψει και πάλι σύντομα στη γη είναι πολύ διαδεδομένη στους Μορμόνους. Την απόφαση αυτή γνωστοποίησε ο ίδιος ο Χριστός στον ιδρυτή και αρχηγό της αίρεσης Joseph Smith, αναγγέλλοντας σ’ αυτόν και αυτός στους οπαδούς του ότι πριν τη Δευτέρα Παρουσία Του θα συμβούν φοβερά γεγονότα που θα σηματοδοτούν την έλευσή Του. Η Δευτέρα Παρουσία αποκαλείται από τους Μορμόνους ως «η μεγάλη και φοβερά ημέρα του Κυρίου».

Από την στιγμή της «αποκάλυψης», όλοι τους αναμένουν τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, την οποία χαρακτηρίζουν ως εποχή χαράς και ειρήνης. Επίσης πιστεύουν και διδάσκουν πως όλη η  ανθρωπότητα θα περάσει μεγάλες δοκιμασίες πριν τη Δευτέρα Παρουσία, γι’ αυτό το λόγο ο Θεός ζητά από τους ίδιους να είναι πάντα έτοιμοι. Απαιτεί λοιπόν να έχουν άριστη πνευματική κατάσταση προϋπαντώντας Αυτόν «ερχόμενον εν δόξη». Οι  Γραφές και τα διάφορα θεϊκά σημεία πριν την έλευση της ημέρας εκείνης προσφέρθηκαν μόνο στον Smith και στους οπαδούς του ως βοήθεια από τον Κύριο.

α. Ποια είναι τα σημεία της ελεύσεως του Ιησού Χριστού;

Tα, σημεία που μιλούν για τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, μερικά πραγματοποιήθηκαν, τα υπόλοιπα στο μέλλον.

 Οι προφήτες   προειδοποίησαν   ότι πριν από τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου θα συμβούν μεγάλες ταραχές και πόλεμοι. Ο ίδιος ο Κύριος είπε ότι η αγάπη των ανθρώπων θα κρυώσει. Τα πάντα θα βρίσκονται σε μεγάλη αναταραχή. Οι μεγάλοι σεισμοί, ασθένειες και λιμοί, καθώς και οι καιρικές καταστροφές θα φανερώνουν την έλευση του Χριστού. Πολλά από αυτά τα σημεία εκπληρώνονται ήδη, επισημαίνουν οι Μορμόνοι και    αρκετά από αυτά, που θα προηγηθούν της Δευτέρας Παρουσίας, θα φέρουν μεγάλη χαρά στον κόσμο. Ενδιάμεσα στα αναμενόμενα σημεία θα κάνει την εμφάνιση και το Βιβλίο του Μόρμον, καθώς τούτο προείδε ο προφήτης Ιεζεκιήλ, (Ιεζ.37, 16-20) όπως οι ίδιοι επισημαίνουν.

Ένα άλλο σημείο της ελεύσεως του Ιησού είναι  η κήρυξη του Ευαγγελίου της βασιλείας Του σε ολόκληρη την οικουμένη, στη μητρική  γλώσσα του καθενός. Γι’ αυτό η «Εκκλησία» τους προσπαθεί με τους ιεραποστόλους της να κηρύξει το ανανεωμένο Ευαγγέλιο σε πολλές χώρες, πριν τη Δευτέρα Παρουσία αποκαλύπτοντας παντού την αλήθεια.

Ο Προφήτης Μαλαχίας είχε επίσης προφητεύσει ότι πριν τη δευτέρα έλευση του Χριστού θα έλθει στη γη ο Προφήτης Ηλίας, δίνοντας  τη δυνατότητα στις οικογένειες των Μορμόνων να σφραγίζονται μεταξύ των, καθώς και οι πρόγονοί τους, όπως οι ίδιοι διδάσκουν  (Μαλ. 4,4-5).Η προφητεία αυτή μας λέγουν επαληθεύτηκε με την έλευση του προφήτου Ηλιού στη γη τον Απρίλιο του 1836, όταν ο Ηλίας παρουσιάσθηκε στον Joseph Smith. Από τη στιγμή εκείνη και μετά οι Μορμόνοι διενεργούσαν στους ναούς τις τελετές των επισφραγίσεων για τους ζώντες και τους νεκρούς. Τέλος αυτά όλα είναι μερικά από τα σημεία που αποκάλυψε ο Κύριος στους Μορμόνους για τη Δευτέρα Παρουσία Του.

 Τον ακριβή χρόνο της ελεύσεως της Δευτέρας Παρουσίας κανείς δεν τον γνωρίζει εκτός από τον Θεό Πατέρα. Αυτοί  όμως κηρύττουν μετά βεβαιότητας πως το τέλος πλησιάζει, γιατί πολλά από τα σημεία ήδη εκπληρώνονται. Οι προειδοποιήσεις αυτές πιστεύουν πως ο Κύριος τις έδωσε από την μεγάλη Του αγάπη προς αυτούς, για να προετοιμασθούν με την ησυχία τους σε όσα θα συμβούν.

Η συγκέντρωση του Ισραήλ           

Η «Εκκλησία» τους θεωρεί τον Ιακώβ ως τον μεγαλύτερο  προφήτη  της Παλαιάς Διαθήκης, που έζησε εκατοντάδες χρόνια π.Χ. Εξαιτίας  όμως της πίστης του στο Θεό τον ονόμασε Ισραήλ, που σημαίνει «πρίγκιπας του Θεού», κατά την άποψή των.  Ο  Ισραήλ με τους δώδεκα γιους του και τις οικογένειές των  απετέλεσαν τις δώδεκα φυλές. Η  παντοτινή διαθήκη που συνήφθη με τον Αβραάμ, ανανεώθηκε με τον  Ισραήλ,  και τα παιδιά του. Ο Θεός, με την διαθήκη αυτή, υποσχέθηκε στους Ισραηλίτες ότι αυτοί θα είναι ο εκλεκτός λαός, ως υπήκοοι των εντολών Του.

Οι προφήτες του Θεού υπενθύμιζαν συνεχώς στους Ισραηλίτες τη συμφωνία που συνήψαν με τον Θεό, η οποία  δεν κράτησε πολύ, διότι σταδιακά παραβίαζαν τις εντολές Του. Η πρώτη παράβαση ήταν ο διαμελισμός του κράτους σε δύο βασίλεια. Το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ,  και το νότιο του Ιούδα. Στη συνέχεια τα δύο βασίλεια βρίσκονταν διαρκώς σε πολέμους με αποτέλεσμα να αιχμαλωτισθούν και να οδηγηθούν στην κατάσταση όπως τη γνωρίζουμε από την Παλαιά Διαθήκη.

Η υπόσχεση του Κυρίου προς στους Ισραηλίτες, πως κάποια ημέρα θα συγκεντρωθούν, απετέλεσε ορόσημο στην παρά πέρα πορεία τους.  Η συνάθροιση αυτή θα γίνει με την επάνοδο του Χριστού,  γι’ αυτό λοιπόν χρέος των Ισραηλιτών, λέγουν οι Μορμόνοι, είναι να κτίζουν ναούς και να τελούν ιεροτελεστίες για τούς προγόνους τους που πέθαναν και δε γνώρισαν το Ευαγγέλιο του Χριστού. Τη συνάθροιση όμως  του οίκου Ισραήλ ανέλαβε να εκπληρώσει ο Joseph Smith, όταν δέχθηκε την «αποκάλυψη» από τον Κύριο, το 1833. Το έργο αυτό της συγκέντρωσης των διασκορπισμένων ανά τον κόσμο Ισραηλιτών πραγματοποιείται   από την «Εκκλησία» των Μορμόνων. Ο οίκος του Ισραήλ συγκεντρώνεται, αφού οι Ιουδαίοι αποδέχονται το αποκατεστημένο Ευαγγέλιο.

Η συνάθροιση αρχικά ξεκίνησε πνευματικά και ολοκληρώθηκε με την πλήρη ένταξη των Ισραηλιτών στην «Εκκλησία» των Μορμόνων.  Την αρχή της συνάθροισης  έκανε  ο Smith και συνεχίζεται  από τους διαδόχους του. Χιλιάδες άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο, όπως πιστεύουν, γίνονται οπαδοί τους. Όλοι αυτοί είναι γνήσιοι η υιοθετημένοι Ισραηλίτες, που ανήκουν, στην οικογένεια του Αβραάμ και του Ιακώβ.

Η σωματική συγκέντρωση του Ισραήλ θα γίνει στον τόπο της κληρονομίας των. Επιπλέον το πιστεύω τους είναι πως οι φυλές του Εφραίμ και του Μανασσή θα συγκεντρωθούν στην αμερικανική ήπειρο. Μόνο η φυλή του Ιούδα θα γυρίσει πίσω στα Ιεροσόλυμα. Η παγκόσμια συνάθροιση των Ισραηλιτών θα γίνει έχοντας ως προϋπόθεση την καθαρότητα της καρδιάς του καθενός και θα ολοκληρωθεί με τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Ο διαχωρισμός των Ισραηλιτών σε εθνικούς και   Ιουδαίους, θα τους οδηγήσει  στην ανάλογη τοποθέτηση την ημέρα εκείνη, δηλαδή όσοι  από τους Ισραηλίτες θα βρίσκονται  εκείνη την ώρα  ανάμεσα στους εθνικούς θα φύγουν για πάνε στη Σιών για να σωθούν, ενώ όσοι βρίσκονται στη φυλή  Ιούδα θα προστρέξουν στην Ιερουσαλήμ, στα όρη του οίκου του Κυρίου.

Η έλευση του Χριστού

 Ο Χριστός μαζί με τους αποστόλους μετά την Ανάστασή Του ανήλθε στο όρος των Ελαιών για να τους αποχαιρετήσει. Η Ανάληψή Του έγινε μπρος στα περίλυπα μάτια των μαθητών. Καθώς εκείνοι έβλεπαν την άνοδο του Χριστού στους ουρανούς, δύο Άγγελοι τους παρηγόρησαν λέγοντας ότι αυτός ο ίδιος θα έλθει και πάλι με τον ίδιο τρόπο, όπως και ανελήφθη. Από την ημέρα της αναλήψεως του Χριστού ως και σήμερα, οι Μορμόνοι περιμένουν εναγωνίως τη Δευτέρα Παρουσία.

Γιατί θα έλθει και πάλι ο Χριστός στη γη; Η αίρεση αυτή πιστεύει ότι η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού στη γη θα γίνει για πολλούς λόγους.

 Κατ’ αρχήν για να καθαρισθεί η γη από κάθε κακία και ανομία.

Ο Χριστός θα έλθει για να κρίνει την οικουμένη, διαχωρίζοντας τους δικαίους από τους αδίκους, γεγονός που μνημονεύεται και από τον ευαγγελιστή Ιωάννη στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Κάτι ανάλογο προσπάθησε να παρουσιάσει στους οπαδούς του  και ο Smith σχετικά με την έλευση του Χριστού και την κρίση του κόσμου. Οι περιγραφές  που μας παρέχει για την ημέρα εκείνη υποτίθεται ότι τις έλαβε από την «αποκάλυψη» που δέχθηκε στο Kirtland του Ohio, το 1832.

 Ο Ιησούς μας λέει θα επανέλθει στη γη για να βασιλεύσει χίλια χρόνια, προσφέροντας στους ανθρώπους την περίοδο εκείνη γαλήνη. Οι δίκαιοι μόνον θα προϋπαντήσουν τον Βασιλέα Χριστό, την ημέρα της ελεύσεώς Του, η οποία θα αποτελέσει και την αρχή της βασιλείας των χιλίων ετών. Την περίοδο των χιλίων ετών της εγκόσμιας βασιλείας του Χριστού οι Μορμόνοι θα έχουν πολλά προνόμια και ευλογίες.

 Επιπροσθέτως επισημαίνουν πως με την έλευση του Χριστού στη γη πολλοί νεκροί θα αναστηθούν και θα βγουν από τα μνημεία τους για να τον προϋπαντήσουν, όσοι έζησαν ενάρετα  και τον ευηρέστησαν.  Η Αγία Γραφή μας αναφέρει πως με  την Ανάσταση του Χριστού αναστήθηκαν και πολλοί δίκαιοι άνθρωποι, οι οποίοι  παρουσιάσθηκαν  στους δικούς τους στα Ιεροσόλυμα, οι Μορμόνοι λέγουν πως το ίδιο έγινε  και στην αμερικανική ήπειρο. Εκτός   της πρώτης Αναστάσεως  μιλούν και για άλλες αναστάσεις. Στο κήρυγμά τους αναφέρουν πως τη στιγμή που θα ξεκινήσει η χιλιετηρίδα, θα αναστηθούν και όλοι εκείνοι, που κέρδισαν την τερρέστρια δόξα. Η πορεία των κακών και των πονηρών, την ημέρα της κρίσεως θα  σημάνει τη σωματική καταστροφή τους μαζί με τους κακούς, που είναι ήδη νεκροί, περιμένοντας το τέλος της χιλιετηρίδας. Με τη λήξη της χιλιετούς βασιλείας θα σημάνει η «δεύτερη» ανάσταση, στην οποία θα αναστηθούν και οι υπόλοιποι νεκροί για να συναντήσουν τον Κύριο. Όσοι απ’ αυτούς που θα αναστηθούν και κληρονομήσουν το τελέστιο βασίλειο, θα οδηγηθούν στο σκότος με το σατανά.

 Την ημέρα εκείνη, ο Χριστός θα ιδρύσει και εγκαταστήσει την εγκόσμια κυβέρνησή Του. Η Εκκλησία Του θα αποτελεί ένα μέρος του επίγειου βασίλείου Του. Ο Ίδιος θα διοικήσει όλο τον πλανήτη με ειρήνη για χίλια χρόνια. Την πρώτη φορά ήλθε στη γη απλά και ταπεινά, χωρίς δόξα  και τιμές όπως τον ήθελαν οι Ιουδαίοι,γι’ αυτό και τον απέρριψαν. Δε θα συμβεί όμως το ίδιο και την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας.

 Πότε θα έλθει η ημέρα αυτή; κανείς δε γνωρίζει. Οι Μορμόνοι  υποστηρίζουν πως είναι πολύ εύκολο να γίνει αντιληπτό. Όπως όταν γεννήθηκε, οι άνθρωποι γνώριζαν ότι ήλθε ο Σωτήρας του κόσμου, έτσι και όταν έλθει εκ νέου δε θα υπάρχει αμφιβολία για το ποιος είναι. Την ακριβή όμως ώρα της έλευσής Του γνωρίζει μόνο ο ουράνιος Πατήρ, ενώ αυτοί ωστόσο κηρύττουν πως οι  παραβολές και τα άλλα σημεία που μιλούν για το τέλος πλησιάζει. Ισχυρίζονται πως ο καλλίτερος τρόπος  σωτηρίας είναι η υπακοή στις εντολές του ευαγγελίου και η υποταγή στους λόγους και συμβουλές του «προφήτη» τους.  Η έλευση του Χριστού αντιμετωπίζεται με χαρά χωρίς φόβο, διότι ο φόβος δε δικαιολογείται σ’αυτούς.

Η χιλιετηρίδα

Στη διδασκαλία τους τονίζεται πως η εμφάνιση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού συνδέεται άμεσα με τα χίλια έτη της επίγειας βασιλείας του, την οποία αποκαλούν Χιλιετηρίδα και είναι η τελευταία χρονική περίοδος. Εν συνεχεία όλα εισέρχονται σε μία ατμόσφαιρα πνευματικής κατάστασης. Το πως θα είναι  η επίγειος ζωή την περίοδο της χιλιετηρίδας μας παραπέμπουν στους προφήτες της Αγίας Γραφής.

Στη διάρκεια της χιλιετηρίδας οι μόνοι που θα συνεχίσουν να ζουν θα είναι οι δίκαιοι και ως ανταπόδοση θα κληρονομήσουν το μορμονικό παράδεισο. Αυτά τα χίλια έτη οι θνητοί θα συνεχίσουν την επίγεια βιοτή τους τεκνοποιώντας. Ο Smith, προέβλεψε πως την εποχή αυτή θα τους επισκέπτονται αναστημένα ανθρώπινα όντα για να τους βοηθούν στη διακυβέρνηση και σε άλλα έργα πνευματικής – υλικής φύσεως. Οι άνθρωποι για μεγάλο χρονικό διάστημα θα ζουν ελεύθερα, και πολλοί θα παρασυρθούν από άλλες θρησκείες. Στο τέλος όμως της χιλιετηρίδας όλοι τους θα πιστέψουν στον Ιησού Χριστό.

Η άποψή τους για τη χιλιετή βασιλεία του Χριστού τεκμηριώνεται και με το δέκατο άρθρο της πίστεώς των. Ο   Smith επί του προκειμένου εξέφρασε και μία άλλη άποψη για την κατάσταση που θα επικρατεί στη διάρκεια της χιλιετηρίδας. Εξήγησε λοιπόν πως ο Χριστός και οι αναστημένοι Μορμόνοι δε θα ζουν συνεχώς επάνω στη γη, αλλά θα την επισκέπτονται  όποτε θέλουν η όποτε κριθεί απαραίτητο, για βοήθεια στη διακυβέρνηση. Η διδασκαλία του για τη χιλιετή βασιλεία του Χριστού δεν είναι πρωτόγνωρη καθότι από  τα χρόνια του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου πρώτος που τη δίδαξε ήταν ο αιρετικός Κηρινθος, και στη συνέχεια ακολούθησε ο Απολλινάριος Λαοδικείας κ.ά.

 Κατά τη διάρκεια της χιλιετηρίδας μας λέγουν πως δύο μεγάλα έργα της «Εκκλησίας» των θα είναι ημιτελή. Αυτά είναι η εργασία στο ναό και το ιεραποστολικό έργο. Η εργασία στο ναό αναφέρεται στο Βάπτισμα, στη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, στο ενδάωμα (που είναι  μια ξεχωριστή πνευματική ευλογία που δίνεται στα άξια και πιστά μέλη της Εκκλησίας στο ναό), στο γάμο, και στην επισφράγιση των οικογενειών. Όσοι λοιπόν από τους Μορμόνους πέθαναν και δεν μπόρεσαν να τελέσουν αυτές τις τελετές, αναλαμβάνουν οι ζώντες να τελέσουν για λογαριασμό τους. Αυτή η ιεροτελεστία τελείται στους ναούς των. Η συγκεκριμένη διαδικασία απαιτεί πολύ χρόνο και δεν τελειώνει με την έναρξη της χιλιετηρίδας, γι’ αυτό θα τελειώσει την εποχή εκείνη. Επί πλέον τα αναστηθέντα ανθρώπινα όντα που αναφέραμε θα βοηθήσουν την περίοδο εκείνη στη διόρθωση των λαθών της γενεαλογικής έρευνας.

 Το άλλο μεγάλο ημιτελές έργο που θα ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια της Χιλιετηρίδας είναι το ιεραποστολικό. Το Ευαγγέλιο του Χριστού θα διδαχτεί με θεϊκή επέμβαση σε όλη την ανθρωπότητα, ώστε να μην χρειασθεί να μάθει ο κόσμος τις βασικές αρχές του Ευαγγελίου από κάπου αλλού, διότι «πάντες ούτοι θέλουσί με γνωρίζει, από μικρού αυτών έως μεγάλου αυτών, λέγει Κύριος», παρερμηνεύοντας στο σημείο αυτό τον προφήτη Ιερεμία, (31,34). Βέβαια η αναμονή εκ μέρους των μιας επίγειας χιλιετούς βασιλείας, όπου θα συνεχίσουν να γεννούν παιδιά, αποτελεί διαστροφή του Ευαγγελίου.

Σημεία που θα συμβούν κατά τη χιλιετή βασιλεία

 Στη διάρκεια της Χιλιετηρίδας οι Μορμόνοι πιστεύουν πως πολλά πράγματα θ’ αλλάξουν. Η γη θα γίνει και πάλι όπως ήταν την εποχή των Πρωτοπλάστων. Τούτο αναφέρεται στο δέκατο άρθρο της πίστης των. Ολόκληρη η γη θα γίνει ένας απέραντος κήπος. Δεν θα υπάρχουν ξεχωριστοί ήπειροι, όπως συμβαίνει σήμερα και η ξηρά θα συγκεντρωθεί σε μία, όπως ήταν αρχικά.

 Ο σατανάς όλο αυτό το χρονικό διάστημα θα είναι δέσμιος, μη μπορώντας  να παρασύρει στο κακό τους πιστούς. Η δε δύναμή του θα του αφαιρεθεί για πολλά χρόνια εξαιτίας της δικαιοσύνης του λαού.

 Επιπλέον τη χρονική διάρκεια της χιλιετηρίδας δε θα γίνονται πόλεμοι. Όλοι οι λαοί θα ζουν στον πλανήτη γη με ειρήνη και αγάπη. Στο σημείο αυτό χρησιμοποιώντας τα λόγια του Ησαΐα (2, 4) λένε πώς  ο,τι υπάρχει  στη γη που προορίζεται για πολεμική χρήση θα μετατραπεί σε χρήσιμο εργαλείο για έργα αγάπης.

Ο Χριστός  όπως ισχυρίζονται, θα έχει ενεργό ρόλο τόσο στη διοίκηση της «Εκκλησίας» των αγίων, όσο και της Πολιτείας. Αυτά τα χίλια χρόνια θα έχει την ευθύνη της «Εκκλησίας» και την πολιτική κυβέρνηση, η οποία κυβέρνηση  θα στηρίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης   εξασφαλίζοντας τα απαραίτητα δικαιώματα ελευθερίας όλων των πολιτών. Οι θνητοί, είτε είναι οπαδοί των Μορμόνων, είτε όχι, θα κατέχουν καίριες θέσεις στην κυβέρνηση  του Χριστού. Στο δύσκολο έργο τους θα έχουν συμπαραστάτες τα αναστημένα ανθρώπινα όντα. Την χρονική αυτή περίοδο  θα υπάρχουν δύο πρωτεύουσες στον πλανήτη γη, η μία στα Ιεροσόλυμα και η άλλη στην Αμερική. Παρόμοια κακοδοξία κηρύττουν και οι μάρτυρες του Ιεχωβά.

Ένα άλλο σημαντικό γεγονός της περιόδου αυτής, είναι ότι οι θνητοί της γης, δε θα γνωρίζουν ασθένειες, ούτε και αυτόν το θάνατο, όπως συμβαίνει στον παρόντα κόσμο, δηλαδή   φθάνοντας στη γεροντική τους ηλικία, δε θα πεθαίνουν. Αντί όλων αυτών θα υφίστανται μία μεταβολή από τη θνητή κατάσταση στην αθάνατη, αποκτώντας με τον τρόπο αυτόν την αθανασία.

Αλλαγή θα έχουμε και στο ζωικό βασίλειο. Τα ζώα θα ζουν με ειρήνη, ακόμη και στα σαρκοφάγα αντί για σάρκες θα τρώγουν χόρτα και σπόρους (Ησ. 11,6-7). Η υπόλοιπη ζωή θα κυλά σε πλήρη αρμονία απολαμβάνοντας την παρουσία του Κυρίου, τρώγοντας και πίνοντας.

 Με το τέλος της χιλιετούς βασιλείας  ο σατανάς  ελεύθερος πια για μικρό χρονικό διάστημα, θα προσπαθήσει να συγκεντρώσει τα στρατεύματά του. (Απ. 20,7) Ο Μιχαήλ, που είναι ο Αδάμ, μαζί όλους τους αγγέλους των ουρανών, θα δώσει μάχη με τον σατανά και θα βγει νικητής καταδικάζοντας τους οπαδούς του στην αιώνιο κόλαση. (Απ. 20,10) Με το τέλος της μάχης έρχεται η τελική κρίση. Οι Μορμόνοι, ανάλογα με το  πώς έζησαν, θα οδηγηθούν στην αντίστοιχη περιοχή του Παραδείσου για να ζουν αιώνια. Η γη με το τέλος της κρίσης θα μεταβληθεί σε παράδεισο.

Εισήγηση στην  ΚΔ΄ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψης Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων για θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας  (Θεσσαλονίκη, 15-17 Οκτωβρίου 2012)

πηγή