Ἰωάννου Ν. Θεοδωρακοπούλου
Ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέσα στὸ παρόν, μέσα στὸ παρελθὸν καὶ μέσα στὸ μέλλον. Τὸ σύνολο τοῦ παρόντος, ὅπου μέσα ζεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ βιώματα πολλαπλά, τὰ ὁποῖα τὸν συγκινοῦν καὶ ρυθμίζουν τὴ ζωή του. Ὅμως, ὅ,τι ὀνομάζουμε παρὸν δὲν ἔχει μέσα μας σαφῆ ὅρια, γιατί ἤδη γιὰ τὸ χθὲς ἐπιστρατεύουμε τὴ μνήμη μας γιὰ νὰ τὸ ξαναζήσωμε. Μὲ τὴ μνήμη γυρίζομε στὸ παρελθὸν καὶ ζοῦμε μέσα σ᾿ αὐτὸ ἕνα μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς μας. Ἤδη ἡ καθημερινὴ ζωὴ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῆ στὰ ἄμεσα βιώματά της καὶ νὰ περιορισθῆ σ᾿ αὐτά, ἀλλὰ ἀνατρέχει στὸ ἄμεσο παρελθόν, στὸ χθές. Χωρὶς τὸ χθὲς δὲν μπορεῖ νὰ γίνη λόγος γιὰ τὸ σήμερα. Ὅμως ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄνθρωπος γιατί ζεῖ καὶ μὲ τὴν προοπτική τοῦ μέλλοντος. Ὅπως τὸ παρελθὸν ἔτσι καὶ τὸ μέλλον ρυθμίζει τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Τὸ μέλλον ὑπάρχει ὡς προσδοκία, ἡ ὁποία ὅμως ἔχει ὡς προϋπόθεση τὸ παρὸν καὶ τὸ παρελθόν.
Δὲν ὑπάρχει μέλλον χωριστὰ ἀπὸ τὸ παρόν καὶ τὸ παρελθόν. Καὶ οἱ τρεῖς αὐτὲς διαστάσεις συνιστοῦν τὸν ἱστορικὸ χρόνο. Ὁ ἄνθρωπος μόνο ἔχει τὴ συνείδηση τοῦ χρόνου. Ὁ ἄνθρωπος μόνον εἶναι ὂν ἱστορικόν.
Ἂν τώρα θελήσωμε νὰ ἀξιολογήσωμε γενικὰ τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νὰ στηριχθοῦμε περισσότερο στὸ παρελθόν του, γιατί τὸ παρὸν εἶναι πολὺ στενό, τὸ δὲ μέλλον, ὡς ἁπλὴ προσδοκία, εἶναι ἄδηλο. Γενικῶς ἡ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὡς συγκεκριμένου ἀτόμου καὶ ὡς συγκεκριμένου λαοῦ, στηρίζεται σὲ ὅ,τι ὀνομάζομε παράδοση.
Παράδοση εἶναι τὸ σύστημα τῶν ἀξιῶν, τὶς ὁποῖες ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀναδείξει μὲ τὸν ἀγώνα τῆς ζωῆς του. Ἡ παράδοση ὅμως δὲν εἶναι κάτι ποὺ ὑπάρχει καθ᾿ ἑαυτό, ἀλλὰ νοεῖται πάντοτε ἀπὸ τὴ σκοπιὰ τοῦ παρόντος, τὸ ὁποῖον τὴ φωτίζει καὶ τὴν καταξιώνει. Κατ᾿ οὐσίαν ἡ παράδοση ἔχει τόσο βάθος, ὅσο ἔχει καὶ τὸ ἑκάστοτε παρόν. Ἡ παράδοση, μὲ ἄλλα λόγια, εἶναι κινούμενη καὶ πλάθεται μέσα ἀπ᾿ τὸ παρόν. Ὁ ἀγωνισταὶ τοῦ 1821 εἶχαν μία πολὺ ζωντανὴ συνείδηση γιὰ τὸ ἱστορικὸ μεγαλεῖο τῆς πατρίδας των, χωρὶς ὅμως νὰ ἔχουν ἀκριβῆ ἱστορικὴ γνώση τῶν περασμένων. Ἡ ζωντανὴ ὅμως συνείδηση, ποὺ εἶχαν γιὰ τὰ περασμένα τὰ ἐφώτιζε παρὰ πολὺ ἔντονα καὶ ἔτσι τὰ μετέβαλλε σὲ σύμβολα. Ἔτσι μέσα στοὺς ἀγωνιστάς τοῦ ᾿21 ὁ Μαραθών, ὁ Λεωνίδας καὶ ὁ Θεμιστοκλῆς εἶναι μεγάλα σύμβολα ποὺ φωτίζουν καὶ φωτίζονται.
Ἡ παράδοση, λοιπόν, εἶναι κάτι ζωντανὸ καὶ κινούμενο.
Ὑπάρχει βέβαια καὶ ἡ νεκρὴ παράδοση. Ὅμως αὐτὴ εἶναι νεκρή, ἐπειδὴ εἶναι νεκροὶ ἐκεῖνοι ποὺ τὴν ἔχουν. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ δὲν ἔχουν καμμιὰ φαντασία, οὔτε συγκινοῦνται ἀπὸ ἰδέες μεγάλες, ἀλλὰ κατ᾿ οὐσίαν κινοῦνται μέσα σ᾿ ἕναν κόσμο στεγνό, στεῖρο καὶ ἄκαρπο, ὁ ὁποῖος ὑπάρχει μόνον μέσα τους.
Τὸ ζωντανὸ ρεῦμα τῆς παραδόσεως, ποὺ τὸ βλέπομε νὰ κυλᾶ ὁρμητικὰ ἀπὸ τὸν Ὅμηρο ὣς σήμερα, νὰ συντρίβη εἴδωλα καὶ νὰ προβάλη μεγάλα σύμβολα, τὸ παντοδύναμο τοῦτο ρεῦμα εἶναι ἄγνωστο σ᾿ αὐτοὺς τοὺς νεκροὺς ἐν ζωῇ.
Ἡ σύγχρονη ἑλληνικὴ πραγματικότης δὲν νοεῖται δίχως τὰ μεγάλα σύμβολα τοῦ παρελθόντος, γιατί ἐκεῖνοι ποὺ τὴν ἐδημιούργησαν αὐτὴν τὴν πραγματικότητα εἶχαν γεμάτη τὴν ψυχή τους ἀπὸ τὰ σύμβολα αὐτά. Κατ᾿ οὐσίαν ἡ παράδοση δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρὰ μία χορεία συμβόλων, τὰ ὁποῖα εἶναι καθιερωμένα μὲ τὸ αἷμα τῶν δημιουργῶν τους.
Οὔτε, λοιπόν, τὴ στειρότητα ἐκείνων ποὺ εἶναι νεκροὶ ἐν ζωῇ ἔχει ἀνάγκη ἡ παράδοση, οὔτε πάλι τὴν ἀνιστόρητη προοπτικὴ τῶν κοσμοκατασκευαστῶν καὶ κοσμοσωτήρων. Καὶ οἱ πρῶτοι καὶ οἱ δεύτεροι εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴ ζωή, κατορθώνουν ὅμως καὶ τὴ ζημιώνουν, δηλαδὴ ἀνακόπτουν τὴν πρόοδο τῆς ζωῆς, τὴν ἐλεύθερη κίνησή της πρὸς τὸ μέλλον. Ἡ ἐλεύθερη αὐτὴ κίνηση πρὸς τὸ μέλλον δημιουργεῖ πάντα καινούργιες ἀξίες, οἱ ὁποῖες ὅμως προϋποθέτουν πάντα τὶς καθιερωμένες. Χωρὶς καθιερωμένες ἱστορικὲς ἀξίες δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ δημιουργηθοῦν καινούργιες.
Ἡ παράδοση δὲν εἶναι ἕνα εἴδωλο, ποὺ πρέπει οἱ πιστοὶ νὰ τὸ λατρεύουν σιωπηλοί, ἀλλὰ εἶναι ἕνα ἀγώνισμα τῆς ζωῆς, τὸ ὁποῖον τῆς δίνει πάντοτε τὰ μέτρα της. Ὅσο μεγάλος εἶναι ἕνας λαός, τόσο καὶ μεγάλη παράδοση ἔχει. Ἕνας μάλιστα κοσμοϊστορικὸς λαός, ὅπως εἶναι ὁ Ἑλληνικός, ἔχει καὶ παράδοση κοσμοϊστορική. Κοσμοϊστορικὴ παράδοση εἶναι ἐκείνη, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἀντλοῦν καὶ οἱ ἄλλοι λαοί. Ἀπὸ τὴν παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἄντλησαν ὄχι μόνον οἱ γειτονικοί μας λαοί, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἄλλοι, ποὺ εὑρίσκονται πιὸ μακρυὰ ἀπὸ τοὺς γείτονες.
Γνωρίζομε ὅλοι τί ἔγινε κατὰ τὴν Ἀναγέννηση στὴν Ἰταλία καὶ στὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, ὅπου τὰ σύμβολα τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων κατάγονταν ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ παράδοση. Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν τελευταῖο Παγκόσμιο πόλεμο ποὺ πολεμοῦσαν γιὰ τὴν ἐλευθερία ἐχρησιμοποιοῦσαν τὰ σύμβολα τῆς ἑλληνικῆς παραδόσεως. Ἀπὸ τὰ πράγματα λοιπὸν ἐπικυρώνεται ἡ ἀξία τῆς παραδόσεως, ἢ μᾶλλον ἐπιβεβαιώνεται ἡ ἱστορικὴ αἰωνιότης τῆς Ἑλληνικῆς ἀνθρωπιστικῆς παραδόσεως.
*ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ‘ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ’, ΟΕΔΒ, 1979
**ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Ε΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΙΑΝ.-ΜΑΡ. 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά