Σέ ποιόν τύπο γονιοῦ ἀνήκεις;

Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν εἶναι τέχνη, ἴσως ἡ πιό σημαντική ἀπό ὅλες τίς ἀνθρώπινες τέχνες. Ὅπως ὁ γλύπτης μορφοποιεῖ μέ τό ταλέντο του ἕνα ἄμορφο ὑλικό καί μᾶς παραδίδει ἕνα ἀριστουργηματικό ἔργο τέχνης, ἔτσι κι ὁ γονιός καλεῖται νά δώσει σχῆμα καί μορφή σέ μία ἄπλαστη ψυχή, αὐτή τοῦ παιδιοῦ. Ἡ διαδικασία τῆς ρύθμισης τῆς ψυχῆς τοῦ νέου ἀνθρώπου πού ἀνέτειλε στή ζωή καί ἡ διάπλαση τῆς διάνοιάς του εἶναι ἐπίπονη καί μακροχρόνια. Κάθε στιγμή στήν καθημερινότητα ἀνακύπτουν προβλήματα. Ἡ γνώση τῶν προβλημάτων, τῶν δυσκολιῶν καί τῶν τεχνικῶν πού τά ἐπιλύουν μπορεῖ νά βοηθήσει τούς «πελαγωμένους» γονεῖς.

Οἱ ἀναπτυξιακοί ψυχολόγοι ἔχουν κατατάξει τούς γονεῖς σέ τέσσερις γενικούς τύπους-ὁμάδες: τούς αὐταρχικούς γονεῖς, τούς ἐλαστικούς, τούς ἀδιάφορους καί τούς αὐθεντικούς. Ἡ πλειονότητα τῶν γονιῶν κλείνει πρός ἕνα εἶδος, ἄν καί θά μποροῦσε σέ κάποια δεδομένη στιγμή νά χρησιμοποιηθεῖ κάθε τύπος γονιοῦ στήν ἀγωγή τοῦ παιδιοῦ. Αὐτό ὅμως ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ ἀλλά καί τοῦ γονιοῦ.

Αὐταρχικοί γονεῖς

Ἔχουν ὑψηλές προσδοκίες γιά τά παιδιά τους, ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἱκανότητές τους. Σπάνια ἐκδηλώνουν τήν ἀγάπη τους στά παιδιά. Θέτουν πολύ αὐστηρούς κανόνες καί ἀπαιτοῦν ἀπό τά παιδιά τους νά τούς ἀκολουθοῦν, χωρίς οἱ ἴδιοι νά δίνουν καμιά ἐξήγηση. Χρησιμοποιοῦν ὡς μέσο ἐπιβολῆς τήν τιμωρία καί ὄχι τήν πειθώ ἤ τήν πειθαρχία. Ὁ ἔπαινος καί ἡ ἐνθάρρυνση ἀπουσιάζουν σχεδόν παντελῶς ἀπό τήν ἀγωγή τους. Δέν δίνουν τή δυνατότητα ἐπιλογῆς. Οἱ ἀρνητικές ἐπιπτώσεις στά παιδιά εἶναι πολλές. Ἐκδηλώνουν ἐπιθετική συμπεριφορά κυρίως ἐκτός σπιτιοῦ. Ἄλλοτε πάλι εἶναι ὑπερβολικά συνεσταλμένα, ἔχουν χαμηλή αὐτοεκτίμηση, παρουσιάζουν δυσκολίες στήν κοινωνικοποίησή τους· δέν ἐνθαρρύνονται νά ἐξερευνοῦν, νά ἐνεργοῦν ἀνεξάρτητα, νά θέτουν τά δικά τους ὅρια καί πρότυπα, δέν ἔχουν αὐτοπειθαρχία.

Ἐλαστικοί γονεῖς

Θέλουν τό παιδί τους νά ἔχει τά πάντα. Τοῦ δίνουν πολλή ἀγάπη ἀλλά ὄχι καθοδήγηση. Δέν ἀπαιτοῦν πειθαρχία. Οἱ κανόνες εἶναι λίγοι καί σπάνια ἐφαρμόζονται. Ἔχουν λίγες ἀπαιτήσεις ἀπό τά παιδιά καί δέν θέτουν ὅρια καί περιορισμούς. Συχνά συμπεριφέρονται περισσότερο ὡς φίλοι παρά ὡς γονεῖς καί καταφεύγουν σέ δωροδοκία, παιχνίδια, δῶρα, γλυκά, γιά νά ἐξασφαλίσουν ἀπό τό παιδί τους μία ἐπιθυμητή γι’ αὐτούς συμπεριφορά. Τά παιδιά πού ἀνατρέφονται ἀπό ἐλαστικούς γονεῖς παρουσιάζουν ἔλλειψη αὐτοπειθαρχίας, ἔχουν φτωχές κοινωνικές δεξιότητες καί μπορεῖ νά αἰσθάνονται ἀνασφαλῆ λόγῳ ἔλλειψης ὁρίων καί καθοδήγησης. Ἐκδηλώνουν ἐπίσης παρορμητική καί ἐπαναστατική συμπεριφορά.

Ἀδιάφοροι γονεῖς

Δέν εἶναι οὔτε πολύ αὐστηροί οὔτε πολύ χαλαροί· ἁπλῶς δέν συμμετέχουν. Εἶναι συναισθηματικά ἀπόμακροι ἀπό τά παιδιά τους. Τά ἐποπτεύουν ἐλάχιστα ἕως καθόλου. Ἐκδηλώνουν ἐλάχιστη στοργή καί ἔχουν λίγες προσδοκίες ἤ ἀπαιτήσεις ἀπό τά παιδιά τους. Μερικές φορές ὁ ἕνας γονιός εἶναι ἀμέτοχος, γιατί πιστεύει ὅτι ὁ ἄλλος ἔχει τή φροντίδα τῶν γονικῶν καθηκόντων καί δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀσχοληθεῖ καί ὁ ἴδιος μέ τά παιδιά. Πολύ συχνά τούς ἀπασχολοῦν τά δικά τους προσωπικά καί ἐπαγγελματικά προβλήματα, ὥστε ἀδυνατοῦν νά ἀσχοληθοῦν μέ τά παιδιά τους. Τά παιδιά πού μεγαλώνουν σέ ἕνα τέτοιο περιβάλλον παρουσιάζουν χαμηλή αὐτοεκτίμηση καί αὐτοπεποίθηση, μεγαλύτερη ἐγκληματικότητα κατά τήν ἐφηβεία. Νιώθουν φόβο, ἄγχος ἤ στρές καί ἔχουν χαμηλές ἐπιδόσεις καί αὐξημένο κίνδυνο κατάχρησης οὐσιῶν.

Αὐθεντικοί γονεῖς

Θεσπίζουν κανόνες καί κατευθυντήριες γραμμές -τό μοντέλο αὐτό τῆς ἀνατροφῆς εἶναι συμβατό μέ τή χριστιανική τους ἰδιότητα- πού θά ἀκολουθήσουν τά παιδιά τους. Οἱ αὐθεντικοί γονεῖς ἀνταποκρίνονται στίς ἀνάγκες τῶν παιδιῶν τους. «Παρακολουθοῦν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τά παιδιά τους καί προβάλλουν σαφῆ πρότυπα συμπεριφορᾶς. Οἱ πειθαρχικές μέθοδοι εἶναι ὑποστηρικτικές καί ὄχι κατασταλτικές. Ἐμπνέουν στά παιδιά τους αὐτοπεποίθηση καί τά καθιστοῦν κοινωνικῶς ὑπεύθυνα, αὐτοελεγχόμενα καί συνεργάσιμα» (Diana Baumrind). Θέτουν ὅρια καί περιορισμούς στά παιδιά τους, ἐπισημαίνουν τίς συνέπειες τῶν ἐνεργειῶν τους, ἐκδηλώνουν αἰσθήματα στοργῆς καί ἀγάπης ἀπέναντί τους καί τούς ἐπιτρέπουν νά ἐκφράζουν ἐλεύθερα τίς ἀπόψεις καί τίς ἐπιλογές τους. Ἐφαρμόζουν στά παιδιά τους δίκαιη καί συνεπῆ πειθαρχία.

Παιδιά πού ἀνατρέφονται σέ ἕνα τέτοιο περιβάλλον εἶναι πιό ἱκανά καί εὐτυχισμένα καί μέ περισσότερο χαρούμενη διάθεση ἔναντι τῶν παιδιῶν πού ζοῦν σέ ἄλλα περιβάλλοντα. Ἐπιπλέον μποροῦν νά ἐλέγχουν καί νά ρυθμίζουν καλύτερα τόν συναισθηματικό τους κόσμο, ἔχουν αὐτοπεποίθηση καί ἀναπτύσσουν καλές κοινωνικές δεξιότητες. Ἐπειδή οἱ γονεῖς λειτουργοῦν ὡς πρότυπα γιά τά παιδιά, εἶναι πολύ πιθανό αὐτά νά ἐσωτερικεύουν τίς συμπεριφορές τους. Οἱ γονεῖς ἐπιτρέπουν στά παιδιά νά δροῦν ἀνεξάρτητα καί αὐτό τά καθιστᾶ ἱκανά νά διευθετοῦν τίς ὑποθέσεις τους ἀπό μόνα τους, βοηθώντας τα νά ἀποκτήσουν αὐτοεκτίμηση καί ἐμπιστοσύνη στίς ἱκανότητές τους.

Ἡ προσφορά αὐτοῦ τοῦ τύπου γονιῶν στά παιδιά τους εἶναι ἀνυπολόγιστη. Τή θέση αὐτή ἐνισχύει καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος μέ μία πολύ παραστατική εἰκόνα: «Καί οἱ κυβερνῆτες τῶν πλοίων σέ περίπτωση πού πνέει σφοδρός ἄνεμος, ἄν ἀνοίξουν τά πανιά πέρα ἀπό τό κανονικό, ἀνατρέπουν τό σκάφος· ἄν ὅμως τά ἀνοίξουν κανονικά ὅπως πρέπει, τά ὁδηγοῦν μέ μεγάλη ἀσφάλεια» (Εἰς Ὀλυμπιάδα, Ἐπιστ. Γ΄).

Ἀθ. Γκάτζιος

πηγή