ΤΟ ήθος των ήχων

πηγή

Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:

Ήχος Α΄

Τέχνη μελουργός σους αγασθείσα κρότους,

Πρώτην νέμοι σοι τάξιν ω της αξίας!

Ηχος ο πρώτος Μουσική κληθείς τέχνη,

Πρώτος παρ΄ ημών ευλογείσθω τοις λόγοις.

Τα πρώτα πρώτε των καλών λαχών φέρεις.

Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις.

Η ερμηνεία των παραπάνω στίχων έχει ως εξής: Η τέχνη της μουσικής, επειδή θαύμασε τους ζωηρούς σου ήχους, σε τοποθετεί πρώτο στην τάξη των ήχων. Ω, πόση η αξία σου είναι! Ο ήχος που ονομάστηκε πρώτος στην τέχνη της μουσικής, ας επαινείται πρώτος από εμάς με τους λόγους μας. Σε σένα πρώτε, έλαχε η τιμή να παρουσιάζεις πρωτεύοντα ρόλο σε ωραιότατα μέλη. Και συ πανταχού απ΄ όλους τους ήχους κρατάς τα πρωτεία της νίκης.

Ήχος Β΄

Καν δευτέραν είληφας εν τάξει θέσιν,

αλλ΄ ηδονή πρώτη σοι τω μελιρρύτω.

Το σον μελιχρόν και γλυκύτατον μέλος

οστά πιαίνει, καρδίας τ΄ ενηδύνει.

Σειρήνες ήδον δευτέρου πάντως μέλη.

Ούτω πράως σοι ρει μελισταγές μέλος.

Δηλαδή: Αν και έλαβες τη δεύτερη θέση στην τάξη των ήχων, εντούτοις περισσότερη ηδονή υπάρχει σε σένα τον μελίρρυτον. Το μέλος σου, ως μέλι ευχάριστο και γλυκύτατο, μαλακώνει και τα οστά των ανθρώπων και τις καρδιές ευχαριστεί και τέρπει. Ασφαλώς οι Σειρήνες έψαλλαν μέλη του δεύτερου ήχου. Τόσο ήρεμα εκχύνεται το μέλος σου, όμοιο με μέλι που στάζει.

Ήχος Γ΄

Ει και τρίτος ει, πλην προς ανδρικούς πόνους

σύνεγγυς ει πως του προάρχοντος, Τρίτε.

Άκομψος, απλούς, ανδρικός πάνυ, Τρίτε,

πέφυνας όντως, και σε τιμώμεν , Τρίτε.

Πλήθους κατάρχων ισαρίθμου σοι, Τρίτε,

πλήθει προσήκεις προσφυώς ηρμοσμένω.

Δηλαδή: Αν και είσαι τρίτος στην τάξη των ήχων, εν τούτοις Τρίτε βρίσκεσαι κάπως κοντά στον Πρώτο, για να εκφράσεις τους ανδρικούς πόνους. Δεν έχεις κομψότητα Τρίτε, αλλά είσαι πράγματι απλός στο μέλος και πολύ ανδροπρεπής και γι΄ αυτό το λόγο σε τιμάμε. Από σένα Τρίτε αρχίζει πλήθος μελών σε τόσα είδη όσα δείχνει ο αριθμός σου, αρμόζεις δε σε πλήθος πρεπόντως οργανωμένου. 

Ήχος Δ΄

Πανηγυριστής και χορευτής ων φέρεις

τέταρτον εύχος μουσικωτάτη κρίσει.

Συ τους χορευτάς δεξιούμενος πλάττεις,

φωνάς βραβεύεις, και κροτών εν κυμβάλοις.

Σε τον τέταρτον ήχον ως ευφωνίας

πλήρη, χορευτών ευλογούσι τα στίφη.

Δηλαδή: Σύ, ο τέταρτος ήχος, που έχεις ύφος πανηγυρικό και χορευτικό, διεκδικείς όμοιο καύχημα, τέταρτο κατά σειρά, συμφώνως με εκτίμηση και κρίση μουσικοτάτη. Σύ, παραλαμβάνεις τους χορευτές και συνοδευόμενος με ζωηρούς ήχους οργάνων, μορφώνεις και διαπλάτεις αυτούς με τη μουσική σου και χαρίζεις βραβεία σε φωνές που ψάλλουν τις μελωδίες σου. Εσένα τον τέταρτο ήχο, επειδή είσαι πλούσιος σε μελωδικές γραμμές, επαινούν και εγκωμιάζουν τα πλήθη των χορευτών.

Ήχος πλάγιος του Α΄

 Θρηνωδός ει συ και φιλοικτίρμων άγαν,

αλλ΄ εις τα πολλά και χορεύεις ευρύθμως.

Ο μουσικός νους, ον εγνώρισεν τέχνη,

τίς η παρεκκλίνουσα κλίσις πλαγίων;

Πέμπτον σε τάξις, αλλά πρώτον του μόνου

έχει σε και λέγει σε, πρώτε πλαγίων.

Δηλαδή: Είναι πολλές οι μελωδίες σου, που ομοιάζουν με θρήνο ή εκφράζουν συναισθήματα συμπάθειας, ενώ άλλα είναι πανηγυρικά και θυμίζουν ρυθμικό χορό. Όποιος έχει αντίληψη μουσική και τον γνωρίζει η τέχνη της μουσικής, αυτός είναι σε θέση να πει ποιά είναι η αξία αυτού του ήχου, ο οποίος παρεκλίνει από τον πρώτο και είναι ο πλάγιός του. Και η μεν τάξη των οκτώ ήχων σε απαριθμεί πέμπτο κατά σειρά, σε έχει όμως ονομάσειπρώτο μεταξύ των πλαγίων, επειδή κατάγεσαι από τον Πρώτο και μοναδικό μεταξύ όλων των ήχων.

Ήχος πλάγιος του Δευτέρου.

Έκτος μελωδός, αλλ΄ υπέρπρωτος πέλεις,

ο δεύτερος συ των μελών δευτερεύων.

Τας ηδονάς συ διπλοσυνθέτους φέρεις,

του δευτέρου πως δευτερεύων δευτέρως.

Σε τον μελιχρόν, τον γλυκύν, τον τέττιγα,

τον εν πλαγίοις δεύτερον τίς ου φιλεί;

Δηλαδή: Έκτος μελωδός είσαι στη σειρά των οκτώ ήχων. Εν τούτοις, κατά την αξίαν είσαι περισσότερο παρά πρώτος, μολονότι είσαι δεύτερος μεταξύ των πλαγίων κι έχεις δευτερεύοντα μέλη, επειδή αρχικός σου ήχος είναι ο δεύτερος. Εσύ με τις διπλές μελωδίες σου, τις στιχηραρικές και τις ειρμολογικές, που τις περισσότερες φορές είναι σύνθετες από χρωματικό και διατονικό γένος, διπλή προξενείς και την ευχαρίστηση, μολονότι έρχεσαι δεύτερη θέση κατά την τάξη από το δεύτερο. Εσένα τον ευχάριστο ως μέλι, τον γλυκύ, του οποίου η μελωδία θυμίζει τον τέττιγα, εσένα τον δεύτερο ήχο μεταξύ των πλαγίων, ποιός είναι δυνατόν να μην αγαπά;

Ήχος Βαρύς

Οπλιτικής φάλαγγος οικείον μέλος,

ο του βάρους συ κλήσιν ειληφώς φέρεις.

Ήχον τον απλούν, τον βάρους επώνυμον,

ο τους λογισμούς εν βοαίς μισών φιλεί.

Ανδρών δε άσμα δευτερότριτε βρέμεις.

Ων ποικίλος δε, τους απλούς έχεις φίλους.

Δηλαδή: Εσύ που φέρεις την ονομασία του βάρους, έχεις μέλη που θυμίζουν στρατιωτική φάλαγγα. Αυτόν τον ήχο τον απλό, τον επονομαζόμενο βαρύ,ιδιαίτερα αγαπούν όσοι αποστρέφονται τις σκέψεις και έννοιες, που εκφέρονται με φωνές και κραυγές. Άσμα σοβαρό, που αρμόζει σε άνδρες αποδίδεις εσύ με σοβαρότητα, ο δεύτερος εναρμόνιος ήχος μετά τον τρίτο. Κι ενώ έχεις μέλη διάφορα, και εναρμόνια αλλά και διατονικά, εντούτοις φίλοι σου είναι οι απλοί άνθρωποι, που αγαπούν την απλότητα στο μέλος.

Ήχος πλάγιος του Δ΄

Ήχων σφραγίς τέταρτε συ των πλαγίων,

ως εν σεαυτώ παν καλόν μέλος φέρων.

Ανευρύνεις συ τους κροτούς των ασμάτων

ήχων κορωνίς ως υπάρχων και τέλος.

Ως άκρον εν φθόγγοις τε και φωνών στάσει

άκρον σε φωνής δις σε καλώ και τέλος.

Δηλαδή: Εσύ ο τέταρτος μεταξύ των πλαγίων, είσαι το επισφράγισμα όλων των ήχων, γιατί στις μελωδίες σου περιλαμβάνεις κάθε τι το ωραίο. Εσύ δίνεις έκταση και ευρύτητα στις ζωηρές φωνές των ασμάτων και είσαι η κορωνίδα και το τέλος όλων των ήχων. Και επειδή κατέχεις τα άκρα σε ό,τι αφορά τους υψηλούς τόνους, αλλά και τις καταλήξεις και τη στάση της φωνής, για το λόγο αυτό σε ονομάζω δυό φορές άκρο της φωνής και τέλος των ήχων