«Πάντα δοκιμάζετε, το καλόν κατέχετε»

Της Tatiani Melidoni

Από καταβολής κόσμου, οι άνθρωποι αναζητούσαν την Αλήθεια. Σήμερα, λόγω της ιδιαίτερης ευκολίας με την οποία μπορούμε να βρίσκουμε πληροφορίες για το κάθε πράγμα, η έρευνα αυτή θα έπρεπε να είναι πιο εύκολη από ποτέ. Και όμως όχι. Αντίθετα, πολλοί άνθρωποι παρασύρονται στην πλάνη, και μάλιστα είναι βέβαιοι ότι βρήκαν «την αλήθεια που η Εκκλησία τους έκρυβε».

Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Ο βασικός λόγος είναι ότι οι άνθρωποι, αν και μπορούν να σκέφτονται, δεν έχουν μάθει πώς να σκέφτονται σωστά και να κάνουν σωστή έρευνα. Αυτό το θέμα θα προσπαθήσω να αναλύσω.

Βήμα 1^ο: Σταθερή βάση

Για να ξεκινήσει κανείς μια έρευνα πάνω στο θέμα του τι είναι Αλήθεια, θα πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσει ο ίδιος τι πιστεύει ότι είναι Αλήθεια, ώστε να το χρησιμοποιήσει στη συνέχεια ως βάση. Βέβαια αυτό μπορεί στην πορεία να αλλάξει εάν προκύψουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι κάνει λάθος. Πάντως δεν μπορεί κανείς να ξεκινήσει μια τέτοια έρευνα βασιζόμενος σε απόψεις όπως «όλες οι θρησκείες λένε ψέματα» ή «όλοι έχουν από λίγη αλήθεια, αλλά κανείς δεν έχει πλήρως την Αλήθεια», καθώς το μόνο αποτέλεσμα μιας τέτοιας έρευνας θα είναι να βρίσκει λόγους για να απορρίπτει τα πάντα.

Βήμα 2^ο: Σε βάθος γνώση της πίστης

Το να ξεκινήσει κανείς μια τέτοια έρευνα χωρίς να έχει σαφή γνώση και κατανόηση της πίστης του ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Εάν δεν γνωρίζει τι πιστεύει είναι πολύ εύκολο να πέσει θύμα κάποιας σέκτας, που θα προσπαθήσει να τον πείσει ότι η πίστη του –την οποία θα αντιμετωπίσει τελείως επιδερμικά, αλλά τα άτομο δεν θα είναι σε θέση να το αντιληφθεί, αφού δεν γνωρίζει- είναι λάθος. Στην περίπτωση αυτή ο ερευνητής αδυνατεί να δώσει απάντηση, όχι γιατί δεν υπάρχει, αλλά γιατί δεν τη γνωρίζει.

Βήμα 3^ο: Γνώση των διαφορών

Το βήμα αυτό αφορά περισσότερο όσους ξεκινούν μια τέτοια έρευνα για ακαδημαϊκούς λόγους –δηλαδή ερευνούν μια θρησκεία χωρίς οι ίδιοι να αμφιβάλλουν για την πίστη τους, απλά από περιέργεια. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλό, πριν ο ερευνητής αρχίσει να μελετά την ίδια τη θρησκεία, να δει παρόμοιες μελέτες που έγιναν στο παρελθόν από άλλους, ώστε να ξέρει τι θα συναντήσει. Είναι βασικό για να κάνει κανείς σωστή έρευνα να μπορεί να«διαβάζει πίσω από τις λέξεις», καθώς πολλές σέκτες χρησιμοποιούν την ίδια ορολογία, αλλά με διαφορετικό ή και αντίθετο νόημα.

Βήμα 4^ο: Αποφυγή λαθών

Όταν κανείς ερευνά μια θρησκεία θα πρέπει να ξέρει τι να προσέξει. Εάν δεν το ξέρει, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να κάνει σοβαρά λάθη, μερικά από τα οποία θα αναφέρω.

Πρώτο και πιο συνηθισμένο σφάλμα είναι να κρίνει κανείς μια θρησκεία από τους πιστούς της. Πολλές φορές ακούμε κάποιους να λένε «απέρριψα την Εκκλησία γιατί οι Χριστιανοί δεν φέρονταν σωστά», κάτι που ισχύει βέβαια και για άλλα δόγματα. Το ζήτημα όμως δεν είναι τι κάνουν οι πιστοί –ή για να είμαστε πιο ακριβείς τι κάνουν οι λίγοι πιστοί που γνώρισε, καθώς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει όλους τους πιστούς προσωπικά- αλλά τι διδάσκει η πίστη τους ότι πρέπει να κάνουν. Αν κάνουν πράγματα αντίθετα προς την πίστη τους δεν φταίει η πίστη γι’ αυτό.

Το δεύτερο λάθος είναι να εντυπωσιαστούμε από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μιας θρησκείας. Συχνό φαινόμενο είναι οι διάφορες σέκτες να φροντίζουν υπερβολικά την εξωτερική εικόνα τους για να κρύψουν την –συχνά παντελή- έλλειψη θεολογικού υπόβαθρου. Αυτό συνοδεύεται και από μια απαξίωση για τις άλλες θρησκείες, οι οποίες «είναι γεμάτες ψεύτες, κλέφτες, απατεώνες, κλπ.», ενώ οι ίδιοι είναι «σωστοί σε όλα».

Το τρίτο λάθος είναι να ταυτίζει κανείς προσωπικές απόψεις των πιστών με τη διδασκαλία της πίστης. Δεν είναι απαραίτητο ο κάθε πιστός να ξέρει τα πάντα, ούτε είναι βέβαιο ότι δεν θα κάνει λάθη. Όταν κάτι από όσα μας λέει μας φαίνεται περίεργο, θα πρέπει να το διασταυρώνουμε, όχι να σπεύδουμε να το δεχτούμε σαν διδασκαλία της πίστης του.

Τέταρτο λάθος είναι να προσπαθούμε να αποδείξουμε με το ζόρι ότι μια πίστη είναι λάθος. Ακόμα και αν είμαστε βέβαιοι γι’ αυτό, οφείλουμε να έχουμε αδιάσειστα στοιχεία πριν εκφράσουμε μια τέτοια άποψη. Η προσπάθεια να βρούμε λάθη με το ζόρι –συνήθως βασιζόμενοι σε δικές μας θεωρίες τις οποίες προσπαθούμε να ενσωματώσουμε στη διδασκαλία τής, υπό έρευνα, πίστης- θα έχει ως αποτέλεσμα να μας καταστήσει αναξιόπιστους.

Πέμπτο λάθος είναι να θεωρήσουμε ότι, επειδή μια πίστη έχει λάθος σε κάποια δόγματα τότε και ότι άλλο ισχυρίζεται, είναι λάθος. Φυσικά η Αλήθεια είναι μία. Επειδή όμως πολλές θρησκείες παίρνουν «δάνεια» από άλλες ή και απλά επειδή κάποιος είναι σε θέση να αντιληφθεί ορισμένα σωστά πράγματα, είναι συχνό το φαινόμενο να παρατηρούνται κοινά σημεία μεταξύ θρησκειών. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή όταν απορρίπτουμε μια θρησκεία να μην απορρίψουμε τις τυχόν σωστές διδασκαλίες μαζί με τις λάθος, καθώς κάτι τέτοιο θα έχει επιπτώσεις στη μετέπειτα έρευνά μας.

Βήμα 5^ο: Επικέντρωση στα σωστά σημεία

Έχοντας πλέον διασφαλίσει ότι η έρευνά μας γίνεται σωστά και χωρίς φανατισμό, θα πρέπει να δούμε τι θα ερευνήσουμε. Η κάθε πίστη έχει τις δικές της «σταθερές», με βάση τις οποίες κρίνει τόσο τον εαυτό της όσο και τους άλλους.

Εάν αυτές οι «σταθερές» είναι πραγματικά σταθερές –π.χ. Ιερά Κείμενα- θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε αυτές. Το λογικό είναι, οι διδασκαλίες της πίστης:α) θα πρέπει να μην είναι αλληλοσυγκρουόμενες και β) θα πρέπει να βοηθούν τον άνθρωπο να γίνει καλύτερος. Εάν υπάρχουν προβλήματα σε αυτούς τους τομείς –και πάντα με βάση ότι η έρευνα έγινε σωστά και δεν παραλήφθηκε τίποτα- τότε η πίστη αυτή μάλλον δεν είναι η σωστή.

Εάν οι «σταθερές» ορίζονται από τον εκάστοτε αρχηγό, ο οποίος παίζει και το ρόλο του προφήτη, τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα, αφού η διδασκαλία μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή. Εδώ, αφού δεν μπορούμε να κρίνουμε την αξιοπιστία της διδασκαλίας, αναγκαστικά θα κρίνουμε τον «προφήτη». Λογικά περιμένουμε ότι θα είναι ο πιο σωστός και σύμφωνος με τη διδασκαλία που ο ίδιος κηρύττει. Αν αυτό δεν συμβαίνει, αλλά αντίθετα εκμεταλλεύεται τους πιστούς προς ίδιον όφελος, τότε υπάρχει πρόβλημα.

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση όμως είναι ένας συνδυασμός των δύο προηγούμενων, δηλαδή ένας αρχηγός -ή μία ομάδα αρχηγών- να ερμηνεύει τα Ιερά Κείμενα, διότι οι υπόλοιποι πιστοί δεν έχουν -ούτε μπορούν να αποκτήσουν- την απαραίτητη πνευματική ανάπτυξη. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να κρίνονται τόσο τα κείμενα όσο και η διδασκαλία του αρχηγού, με τα κείμενα να έχουν τη μεγαλύτερη βαρύτητα. Είναι η πιο εύκολη περίπτωση να βρει κανείς λάθη, καθώς συχνά οι αρχηγοί αλλάζουν πλήρως τις διδασκαλίες τους, ενώ προσπαθούν και πάλι να τις τεκμηριώσουν με βάση τα κείμενα, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αλληλοσυγκρουόμενων θέσεων.

Τελευταία περίπτωση είναι αυτή της Εκκλησίας. Την βάζω χωριστά, διότι υπάρχει μία μεγάλη διαφορά: οι θρησκείες προσπαθούν να προσεγγίσουν την Αλήθεια λογικά και κάποτε μέσω «πρακτικών» -απολυτοποιώντας όμως την προσωπική εμπειρία και ερμηνεύοντας την κατά το δοκούν-, ενώ η Εκκλησία προσπαθεί να προσεγγίσει την Αλήθεια βιωματικά. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί Ορθόδοξοι, ενώ δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί πιστεύουν, εν τούτοις πιστεύουν ακλόνητα στα όσα η Εκκλησία διδάσκει. Στην Εκκλησία η Αλήθεια αποκαλύπτεται όχι σε μία «ελίτ», αλλά στον κάθε πιστό, ο οποίος είναι μετά σε θέση να κατανοήσει σε βάθος τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή και πολλή ταπείνωση, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να απολυτοποιήσουμε τη δική μας κατανόηση και να ξεχάσουμε ότι η σωτηρία μας προϋποθέτει την ένταξή μας στο σώμα του Χριστού. Ας μην ξεχνάμε ότι μεγάλοι αιρεσιάρχες υπήρξαν αρχικά Ορθόδοξοι συχνά και κληρικοί με πολλές γνώσεις, μέχρι που έκαναν αυτό το λάθος.

Επίλογος

Η έρευνα για την Αλήθεια είναι μια δύσκολη διαδικασία με πολλούς κινδύνους εάν δεν γίνεται σωστά. Εάν κάποιος θέλει πραγματικά να ξεκινήσει μια τέτοια έρευνα οφείλει να έχει τις κατάλληλες γνώσεις, αλλά και το κατάλληλο φρόνημα. Επίσης –εάν πρόκειται για Ορθόδοξο- απαραίτητη είναι η ύπαρξη καλού Πνευματικού, ο οποίος θα τον στηρίξει στην προσπάθειά του αυτή.
πηγή