π.ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΑΚΗΣ
ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ
ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ
Η ναρκομανία δεν είναι μια απλή
εξάρτηση από τα ναρκωτικά, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι έχουμε να
κάνουμε με μια κατάσταση όπου ο άνθρωπος πέφτει στην παγίδα της
προοδευτικής πορείας προς την αυτοκαταστροφή και το θάνατο.
Οι έρευνες φωνάζουν ότι ο
ναρκομανής δεν έχει πάνω από οκτώ χρόνια ζωής από τη στιγμή που θα
αιχμαλωτιστεί. Στο ίδιο διάστημα θα οδηγήσει στο δρόμο προς το λευκό
θάνατο άλλα 5-10 άτομα. Παράλληλα απονεκρώνονται όλες οι ζωντανές του
λειτουργίες, νοητικές, ψυχολογικές, πνευματικές. Για να εξασφαλίσει τη
δόση του είναι σε θέση να ριχτεί “με τα μούτρα” στη διαφθορά αλλά και την εγκληματικότητα.
Είναι ιστορικής σημασίας, νομίζω η
αναζήτηση βοήθειας του κράτους από την εκκλησία (Εκθεση Διακομματικής
1992) και δείχνει αν μη τι άλλο την αμηχανία των κρατικών παραγόντων σε
ένα τόσο οξυμένο αλλά και διογκούμενο πρόβλημα (3).
Θέλω κατ αρχήν να πω ότι για την
εκκλησία μεγαλύτερη σημασία από την απεξάρτηση από τα ναρκωτικά, έχει η
απεξάρτηση από την αμαρτία και η σωτηρία της ψυχής των ανθρώπων. Χωρίς
ασφαλώς, αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορούμε για τα ψυχοκοινωνικά
προβλήματα των ανθρώπων αυτών και τις συνέπειές τους.
Αντίθετα, ειναι πιστεύω, μια κρίσιμη στιγμή όπου η εκκλησία μπορεί και επιβάλλεται να έχει λόγο.
Ομως για να μπορεί κανείς να κάνει
επιλογές στη ζωή, πρέπει να είναι ελεύθερος και τα άτομα αυτά τις
περισσότερες φορές είναι βουτηγμένα μέσα στην ψυχοσωματική εξάρτηση, την
ανημπόρια και την απελπισία, άρα στερούνται της δυνατότητος να
επιλέξουν. Ετσι χρειάζεται συνήθως να προηγηθεί η ιατρική-ψυχολογική
βοήθεια.
Ας μη εστιάζουμε πάντως συνέχεια το πρόβλημα κυρίως στις “θεραπευτικές κοινότητες”. Η ίδια η εκκλησία είναι μια “θεραπευτική κοινότητα”
γιατί όταν κανείς είναι πνευματικά όρθιος, δεν παραδίδεται σε
οποιαδήποτε τυραννία, όπως είναι αυτή των ναρκωτικών. Εξ άλλου είναι
γνωστό στους “παροικούντας την Ιερουσαλήμ” ότι ειδικά το Αγιον Ορος έχει γίνει για μεγάλο διάστημα το ασφαλές καταφύγιο πολλών “εξαρτημένων” και εκεί όταν συνάντησαν την αδελφική αγάπη και κατανόηση όλων των πατέρων κατάφεραν να μείνουν “στεγνοί”
(5). Ομως το ζήτημα είναι τί γίνεται όταν ξαναγυρίσουν στον κόσμο, στο
ίδιο περιβάλλον και προβλήματα. Η εμπειρία λέει ότι ξαναπέφτουν απλά
στην ίδια και χειρότερη κατάσταση.
Είναι φανερό κατά συνέπεια, ότι
μπορούμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όταν αντί να τρέχουμε για να
μαζέψουμε τα συντρίμια, παρέμβουμε σε προγενέστερο επίπεδο και μάλιστα
επίπεδο πρόληψης.
Καμιά φορά μας λένε ελάτε να μας
μιλήσετε για τα ναρκωτικά! Η έρχονται γονείς στο ιατρείο μας και όπως
συζητάμε ένα πρόβλημα της εφηβείας, καταλήγουν “γιατρέ φοβάμαι να μην πέσει στα ναρκωτικά, πέστε μου κινδυνεύει;”
Τότε πραγματικά με φέρνουν σε πολύ δύσκολη θέση και δεν ξέρω τι να πω.
Να πώ ότι δεν καταλάβατε τίποτε απ όσα μέχρι τώρα συζητάμε για το
συναισθηματικό πρόβλημα του παιδιού σας; Να πω ότι το μόνο που σας
ενδιαφέρει είναι να μην πέσουν στα ναρκωτικά και απο κει και πέρα όλα
βαίνουν καλά για σας και ας τα αφήσουμε στην τύχη! Δεν θέλετε να
επενδύστε για τίποτε άλλο παρά μόνο για τα ναρκωτικά; Σε τελική ανάλυση
όταν σκέφτεστε έτσι θα σπρώξτε εσείς τα παιδιά στα ναρκωτικά χωρίς να το
καταλάβετε! Γιατί αυτό ακριβώς είναι που λείπει από τα παιδιά, η
επικοινωνία, το προσωπικό ενδιαφέρον, η εκδήλωση της αγάπης με κάθε
τρόπο...
Δυστυχώς παρόμοια είναι και η
υποκριτική στάση της πολιτείας πολλές φορές, ίσως και κάποιων φορέων.
Διότι αν κύριοι κρατικοί φορείς πιστεύετε στις αξίες της εκκλησίας γιατί
δεν τις προβάλλετε για το καλό της παιδείας και της κοινωνίας;
Το ίδιο δεν πρέπει να κάνουν και
οι γονείς; Να βιώσουν ειλικρινά τις αξίες αυτές και να τις προβάλλουν
ζωντανό παράδειγμα στα παιδιά. Εμείς δεν πιστεύουμε απλά ότι μπορούν να
μας γλυτώσουν από τα ναρκωτικά, αλλά ότι είναι το οξυγόνο για κάθε
άνθρωπο, αφού ο Θεός είναι το πάν στη ζωή μας. Από αυτόν πηγάζει η
πραγματική ευτυχία αλλά και σ αυτόν πορευόμαστε για την αιώνια ζωή, μέσα
στη δόξα του.
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑ (ΠΡΟΛΗΨΗ)
Τι είναι σημαντικότερο λοιπόν,
όταν μιλάμε για αντιμετώπιση των ατυχημάτων να λέμε μόνο για περίθαλψη
των τραυματιών ή και για πρόληψη από τη δημιουργία νέων θυμάτων;
Αρχίζει λοιπόν η πρόληψη, από τη
γέννηση και την ανατροφή του παιδιού μέσα στην αγκαλιά της μητέρας
εκκλησίας. Οχι με πειθαναγκασμό και αυταρχισμό αλλά με το παράδειγμα, με
το να εμπνεύσουμε τις υψηλές πνευματικές αξίες και μάλιστα στην
προσπάθεια να επικοινωνήσουμε με το δημιουργό μας (μη περιμένουμε λοιπόν να φτάσουν τα παιδιά μας στην εφηβεία για να κάνουμε αγωγή!).
Η προσευχή δεν θα είναι μόνο το αναγκαστικό καταφύγιο για το παιδί
(όπως και για κάθε άνθρωπο) που αντιμετωπίζει ποικίλα προβλήματα
μοναξιάς, απογοήτευσης, αποτυχίας κλπ. αλλά και πηγή χαράς και απολαβής
θείας βοηθείας στην κάθε δύσκολη στιγμή. Ο Θεός μας δεν είναι μακρυνός
και απόκοσμος, αλλά ήρθε κοντά μας έγινε άνθρωπος, είναι ο Ιησούς
Χριστός, και παραμένει αναστημένος, ζωντανός, μέσα στην εκκλησία του.
Αναφέρει ο καθηγητής της
εγκληματολογίας του παν. Αθηνών Ν.Κουράκης (4) μεταξύ των άλλων ότι στη
ρίζα των προδιαθετικών αιτίων για την εξάπλωση των ναρκωτικών βρίσκεται:
“μια γενικότερη ευδαιμονιστική νοοτροπία της
κοινωνίας για άκοπο πλουτισμό... οι γονείς που απλώς επιβάλλουν ένα
σιδηρούν πρόγραμμα σχολικής και εξωσχολικής απασχόλησης, ξεχνώντας να
επικοινωνήσουν με τα παιδιά... όπως και το σχολείο με τον ολέθριο
προσανατολισμό στην εισαγωγή κάποιων μαθητών στα ΑΕΙ με απαράδεκτη
παραμέληση της γενικότερης παιδείας”. Ολα
αυτά, πιστεύω ότι μπορεί να τα αντιρροπήσει μόνο μια υγιής πνευματική
καλλιέργεια μέσα στην εκκλησία, με τη συνδρομή όλων των παραγόντων που
θα την εννοήσουν και θα την ευνοήσουν!
Κι αν ωστόσο αργότερα υπάρξει και η πιθανότητα της “κακιάς ώρας”,
των ναρκωτικών, θα μπορεί να υπάρχει μια ελπίδα, ένα φως να διαλύσει το
σκοτάδι και να μας ξαναφέρει στη Ζωή. Αν όμως υπάρχει άγνοια και το
χειρότερο αποστροφή προς την πίστη τότε ο νέος είναι καταδικασμένος
οριστικά.
Ο ΝΑΡΚΟΜΑΝΗΣ (ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ)
Ας πάρουμε τώρα το επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας, το νέο που έγινε θύμα των ναρκωτικών. Δεν οφελεί να “χρυσώσουμε το χάπι” λέγοντας “εξαρτημένος”, γιατί ο ναρκομανής είναι μια ειδική κατηγορία ανθρώπου που πρέπει να μας κινητοποιήσει αμέσως από πολλές απόψεις.
Συχνά έχουμε να κάνουμε με ένα
άτομο που ζεί πλέον μέσα στο ψέμα αλλά και τις κλοπές για να εξασφαλίσει
τη δόση του. Ο ίδιος αδυνατεί να αντιληφθεί την πραγματική του
κατάσταση.
Είναι ανάγκη να τα δούμε όλα αυτά
όχι σαν αξιόποινες πράξεις, ούτε βέβαια και σαν αμαρτίες (όπως θα
μπορούσε να το υπεραπλουστέψει κανείς το θέμα (2)...) αλλά σαν
συμπτώματα της γενικότερης βαρειάς του αρρώστειας, της διαταραγμένης
σχέσης του με την οικογένεια και την κοινωνία (συμπεριλαμβανομένης και της εκκλησίας). Πώς να περιμένουμε μετάνοια “εδω και τώρα”
από κάποιον που έχει χάσει την ελευθερία του; Εκτός και αν πιστέψουμε
στο θαύμα, και πιστεύουμε. Αλλά αυτό δεν γίνεται κάθε μέρα, και ούτε σε
όλους!
Χρειάζεται κατά συνέπεια, να
ψάξουμε μαζί να βρούμε τους κόμπους στη ζωή του και την σφαίρα της
προσωπικότητας, ώστε να επιδιώξουμε τη λύση. Συχνά το πρόβλημα είναι
μέσα σε ολη την οικογένεια που δυσλειτουργεί και πρέπει να την
προσεγγίσουμε. Ταυτόχρονα πρέπει να βρεθεί το νόημα της ζωής αλλά και
μεσοπρόθεσμοι στόχοι (απασχόληση, εργασία) που θα κρατήσουν το άτομο σε
εγρήγορση και θα του δώσουν κίνητρα για την απεξάρτηση και την
επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο. Είναι αδύνατο να επανεντάξουμε κάποιον
που δεν θέλει ή που δεν έχει τις προυποθέσεις να επανενταχθεί. Και οι
προυποθέσεις είναι πιστεύω κατ εξοχήν ψυχολογικές, πνευματικές και
οικογενειακές - κοινωνικές.
ΟΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ
Ενα μεγάλο δράμα εκτυλίσσεται συνήθως πίσω από μια οικογένεια εξαρτημένου.
Δεν είναι σπάνιο να παίρνουμε
τηλέφωνα για άμεση παρέμβαση, είτε για μια συμβουλή είτε για να
μνημονεύσουμε κάποια ονόματα στην ιερά Πρόθεση. Πρόκειται για μια
οικογένεια με ειδικές ανάγκες στήριξης, ψυχολογικής αλλά βέβαια και
πνευματικής, όσο είναι δυνατόν.
Ο ποιμένας της εκκλησίας πρέπει να
έχει υπόψη του όλα αυτά, να είναι καταρτισμένος, και να επιληφθεί του
θέματος προσωπικά, με ιδιαίτερη προσοχή. Παράλληλα δεν θα πρέπει να
καθυστερήσει να παραπέμψει το όλο πρόβλημα στους ειδικούς για να
ξεκινήσει μια ολοκληρωμένη διαδικασία ψυχοσωματικής θεραπείας και
αποκατάστασης. Ενω θα εξακολουθεί ο ίδιος να τον στηρίζει από κοντά με
ανεπιφύλακτη αποδοχή και ανυπόκριτη πατρική αγάπη...
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Δεν είναι ανέφικτο κάτι τέτοιο
αλλά χρειάζεται καλό συντονισμό και συνεργασία ειδικών ανθρώπων που θα
επιστρατεύσει η εκκλησία. Προυπόθεση να γίνει το κατάλληλο νομοθετικό
πλαίσιο, που σήμερα δεν ευνοεί κάτι τέτοιο. Εδω πιστεύω ότι χρειάζεται
μια ευελιξία που μόνο μέσα από σχετική αυτονομία διοίκησης και πόρων
μπορεί να επιτευχθεί, διαφορετικά πιστεύω, ότι είναι καταδικασμένη από
την αρχή η προσπάθεια να αποτύχει.
Ομως μπορεί να γίνει και παρέμβαση
στις ήδη υπάρχουσες θεραπευτικές κοινότητες. Υπάρχει πνευματικός στις
υπάρχουσες κοινότητες; Πόσο γίνεται αποδεκτό αυτό από τους διαφόρους
φορείς; Και μάλιστα εκείνους που πιστεύουν ότι μπορούν να δώσουν νόημα
στο νέο τρόπο ζωής όπως προτείνουν σε ορισμένες “κοινότητες” στηριζόμενοι όμως... στο μηδενισμό!
ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ
Τι λέμε για το τσιγάρο που είναι ο
αργός θάνατος και υποβαθμίζει και την ποιότητα ζωής. (σε μια τάξη
γυμνασίου που μπήκα για να συζητήσω με τους μαθητές θέματα ψυχολογίας,
παραπάνω από τα μισά παιδιά σήκωσαν χέρι ότι οι γονείς τους καπνίζουν
και από αυτούς οι περισσότεροι και μπροστά στα παιδιά. Είμαστε ενήμεροι
για το “παθητικό κάπνισμα”;)
Ποιός αναλαμβάνει τις ευθύνες του για τον εθισμό (διάβαζε εξάρτηση) που
προκαλούμε κάθε μέρα στα παιδιά που αύριο θα γίνουν πιο ευάλωτα στο να
γίνουν και οι ίδιοι καπνιστές και αργότερα ίσως χρήστες; Επειτα αυτό δεν
δείχνει και το πόσο σεβόμαστε την προσωπικότητά τους αλλά και την
τρυφερή ηλικία της ανάπτυξής τους.
Τι γίνεται όταν οι πρωταγωνιστές
ενός τηλεοπτικού έργου καπνίζουν αρειμανίως, όταν σε κάθε δυσκολία
κατευθύνονται στο μπάρ και αρπάζουν τη βότκα στο χέρι...
Τι γίνεται λοιπόν και με την
κατάχρηση αλκοόλ, που καταστρέφει την υγεία; Πιστεύω ότι υπάρχει κατά
βάση μια σχέση μεταξύ όλων αυτών και ίσως τελικά το θέμα ανάγεται στο
μεγαλύτερο μέρος του, σε επίπεδο παιδείας και οικογένειας. Πώς μπορούμε
να κάνουμε πρόληψη όταν η κοινωνία μας δίνει το σύνθημα δοκίμασέ τα όλα “εδω και τώρα” για να έχεις εμπειρίες, οι εμπειρίες είναι διασκέδαση, “είναι ελευθερία να κάνεις ό,τι θέλεις”...
Να λοιπόν πάλι ο παρεμβατικός ρόλος της εκκλησιαστικής “παιδείας”. “Πάντα μοι έξεστι αλλ ου πάντα συμφέρει”
(Α Κορινθ. 6,12) λέει ο Απ. Παύλος, διότι κάτω από αυτό το πρίσμα, της
ασυδοσίας, δεν μπορεί να ευδοκιμήσει η πνευματική ζωή, δεν μπορεί να
γίνει σωστή αγωγή και παιδεία, δεν μπορεί σε τελική ανάλυση, να αγιάσει ο
άνθρωπος.
Αυτός είναι λοιπόν είναι
επιγραμματικά, ο ποιμαντικός ρόλος της εκκλησίας, άλλοτε φανερός και
επίσημος αλλά τις περισσότερες φορές, πιστεύω, αφανής και μυστικός γιατί
μυστική είναι και η χάρις του Θεού που θα συγκρατήσει τους νέους από
οποιοδήποτε ναρκωτικό από τις φαρμακευτικές ουσίες μέχρι την “ανάλωση” μπροστά στην τηλεόραση (ψυχοναρκωτικό) και κάθε είδους διαφθορά.
Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α
1. Α. Αβραμίδη : Η απομυθοποίηση των ναρκωτικών, Ακρίτας, 1994.
2. Σεβ. Δημητριάδος Χριστοδούλου : Η έννοια της εξάρτησης από θεολογική άποψη. Ιατρικό Βήμα Μαρτ. 1989.
3. Εκθεση της Διακομματικής κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη “Μελέτη του προβλήματος των ναρκωτικών και τη διαμόρφωση προτάσεων δραστικήγς αντιμετώπισής του” Αθήνα 3 Μαρτίου 1992.
4. “Καθημερινή” εφημερίδα, 4 Ιαν. 1998 “Γιατί οι έφηβοι γίνονται παραβάτες”
5. Στυλιανάκης πατήρ Αντώνιος “Ποιμαντική μέριμνα της εκκλησίας για τους νέους θύματα των ναρκωτικών” στη Στογγύλη τράπεζα: “Νέοι και Ναρκωτικά” Θεσσαλονίκη, Φεβρ. 1998.
πηγή
Μερικά από τα πράγματα που έχουν δοθεί για το καλό του ανθρώπου, αν χρησιμοποιηθούν με λογική και μέτρο, μπορούν να καλύψουν ζωτικές ανάγκες του. Αν, όμως, τα ίδια αυτά τα καταχρασθή, τότε αποβαίνουν καταστρεπτικά και ενίοτε εγκληματικά.
