Ο ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ Η ΣΚΗΝΗ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ

Του Σταύρου Τζίμα
Ο γέρων Μεθόδιος μας ξεναγεί, μέσα από τις μυστικές κρύπτες, στο σκευοφυλάκιο

Ο γέρων Μεθόδιος ανεβαίνει ένα ένα τα λαξευμένα στο εσωτερικό του τοίχου της εκκλησίας της Μονής Εσφιγμένου σκαλοπατάκια, κρατώντας ένα αναμμένο κερί. Τον ακολουθούμε με τον φωτορεπόρτερ Νίκο Γιακουμίδη.
Η αναρρίχηση στην κατακόρυφη πετρόκτιστη και θεοσκότεινη σκάλα, που οδηγεί στη μυστική κρύπτη των θησαυρών της μονής, γίνεται με μεγάλη δυσκολία. Ισα που χωράει ένας άνθρωπος, μια ισχνή φιγούρα, όπως αυτές -οι περισσότερες τουλάχιστον- των αγιορειτών μοναχών. 
Ενα σχεδόν αόρατο για τους αμύητους πορτάκι, 25 ανηφορικά σκαλοπατάκια και στο τέλος το μυστικό σκευοφυλάκιο της μονής. Ενα κρησφύγετο ασφαλές, διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε, όπως λέει ο ηγούμενος χωρίς να αποκαλύπτει λεπτομέρειες, να μπορεί να «φυγαδευθούν» εντός δέκα λεπτών όλα τα κειμήλια: τριακόσια μοναδικά βυζαντινά χειρόγραφα και πέντε τόμοι δερματόδετων θρησκευτικών βιβλίων, σε πάπυρους και χαρτί.

Τέτοιες ή και πιο δαιδαλώδεις μυστικές κρύπτες διαθέτουν όλα τα μοναστήρια του Αγίου Ορους και σ’ αυτά διαφύλαξαν από τους πάσης φύσεως επιδρομείς και άρπαγες (πειρατές, κατακτητές, ιερόσυλους κ.λπ.), στην υπερχιλιετή ιστορία της αθωνικής πολιτείας, τους αμύθητους θησαυρούς τους.

«Ολα καταγεγραμμένα και άριστα συντηρημένα», τονίζει ο Μεθόδιος και η επιμονή δεν είναι άσχετη από τις κατηγορίες που κατά καιρούς έχουν εκτοξευτεί από την «άλλη πλευρά», ότι δηλαδή κινδυνεύουν να καταστραφούν ή και έχουν αφαιρεθεί από τη μονή κειμήλια. Μεταξύ αυτών, και ένα διάσημο «κοσμικό». Γιατί, για όσους δεν γνωρίζουν, στο Αγιον Ορος δεν φυλάσσονται μόνο εκκλησιαστικά σκεύη, χρυσοποίκιλτα άμφια, εικόνες, θρησκευτικού περιεχομένου βιβλία, περγαμηνές κ.ά., αλλά και κειμήλια που συνδέθηκαν με την ελληνική και την ευρωπαϊκή ιστορία.

Ο γέρων Μεθόδιος μας οδηγεί σ’ ένα σημείο της κρύπτης όπου σε γυάλινη προθήκη -για λόγους προστασίας- εκτίθενται τμήματα της σκηνής που χρησιμοποιούσε στις εκστρατείες του ο Μέγας Ναπολέων. Οι σύγχρονες γαλλικές κυβερνήσεις -και όχι μόνο- ζήτησαν να αγοράσουν το ανυπολόγιστης αξίας για την ιστορία της χώρας τους κειμήλιο, πληρώνοντας όσο όσο, πλην όμως το αίτημά τους απορρίφθηκε από τις αγιορείτικες Αρχές. «Οι Γάλλοι το ήθελαν πάντα, μας το ζητούσαν από παλιά όπως και σήμερα», λέει ο μοναχός Βαρνάβας. Σύμφωνα με πληροφορίες, επίκειται επίσκεψη Γάλλων ειδικών για «επί τόπου» εξέταση της σκηνής, με πιθανή διερευνητική συζήτηση (με τις αρχές βεβαίως) παραχώρησης ή δανεισμού της στη Γαλλία.

Πρόκειται για δύο τεμάχια (τα μόνα που λείπουν από τους Γάλλους για να συμπληρώσουν ολόκληρη τη σκηνή του μεγάλου στρατηλάτη), το ένα διαστάσεων 3Χ3μ. και το άλλο 1μ.Χ37εκ., με χρυσοκέντητες παραστάσεις τις οποίες ο ξεναγός μας χαρακτηρίζει «ειδωλολατρικές». Από τις μαρτυρίες που έχουν συγκεντρώσει ερευνητές μοναχοί, τα τμήματα της σκηνής δώρισε στη Μονή Εσφιγμένου το 1819 ο απαγχονισθείς από τους Οθωμανούς δύο χρόνια αργότερα Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄.

Λάφυρο πειρατών
Το πώς έφτασαν στα χέρια του δεν είναι γνωστό. Εκείνο που ξέρουν στο Αγιον Ορος είναι ότι τη σκηνή του Ναπολέοντα άρπαξαν ως λάφυρο Ελληνες πειρατές από πλοίο που τη μετέφερε μαζί με άλλα εφόδια στην Αλεξάνδρεια, όταν ο Bοναπάρτης είχε εκστρατεύσει στην Αίγυπτο.

Τρία από τα μέρη της τα πούλησαν, ενώ το τέταρτο (μεγάλο και μικρό κομμάτι) έφτασε στο Φανάρι για να καταλήξει στο Αγιον Ορος. Πρόκειται, σύμφωνα με τους ειδικούς, για αριστούργημα υφαντουργίας και χρυσοποικιλτικής του 18ου αιώνα.

Η σκηνή ανήκε στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ και μετά την καρατόμησή του περιήλθε στον Βοναπάρτη. Ο ηγούμενος Μεθόδιος δήλωσε πρόσφατα πρόθυμος να ανταλλάξει τη σκηνή του Ναπολέοντα με ελληνικό χρέος προς το ΔΝΤ (!) ή και να την παραχωρήσει στο ελληνικό Δημόσιο για κάθε χρήση.

Ωστόσο, ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Ορους απαγορεύει πωλήσεις ή ανταλλαγές κειμηλίων. Και τα πράγματα περιπλέκονται περαιτέρω αν ληφθεί υπόψη ότι για την Ιερά Κοινότητα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά και την Πολιτεία, η συνοδεία των ζηλωτών της Μονής Εσφιγμένου θεωρείται παράνομη και επομένως δεν νομιμοποιείται να διαχειριστεί την τύχη των κειμηλίων. Ούτε καν να τα κατέχει...

Πίσω από τις κλειστές πόρτες της Μονής
Οι ίδιοι αισθάνονται «ελεύθεροι πολιορκημένοι» και δηλώνουν αποφασισμένοι να πεθάνουν, εάν η πολιτεία και οι «παπικοί» επιχειρήσουν τη βίαιη απομάκρυνσή τους από το μοναστήρι.

Το πανό κρεμασμένο στην είσοδο της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου, εξάλλου, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για τις προθέσεις των 115 ζηλωτών μοναχών που εγκαταβιούν εκεί.


«Oρθοδοξία ή Θάνατος» γράφει σε περίοπτη θέση της πύλης η «Απόφασις της Γεροντικής Συνάξεως», προειδοποιώντας ότι «απαγορεύεται η είσοδος εις τους μακρυμάλληδες (κοινώς χίπηδες) και εις πάντας τους απρεπώς ενδεδυμένους». Για όλους τους άλλους, η πόρτα του μοναστηριού είναι μέχρι τη δύση του ηλίου ανοιχτή και η φιλοξενία από τους μοναχούς παρέχεται με τον πατροπαράδοτο τρόπο της αγιορείτικης κοινωνίας.

Σε όσους, δηλαδή, μπορούν να την προσεγγίσουν, γιατί τα τελευταία 41 χρόνια η Μονή Εσφιγμένου, ένα ιστορικό μοναστήρι του Αθω, βρίσκεται σε διαρκή πνευματικό και θρησκευτικό πόλεμο με την υπόλοιπη Αθωνική Πολιτεία και το Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τελεί υπό καθεστώς «καραντίνας».
Ο λόγος; Ολα ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 1965, όταν ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας συμπροσευχήθηκε στα Ιεροσόλυμα με τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄ σηματοδοτώντας την προσέγγιση Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας.

Για τους απανταχού ζηλωτές, αυτό ήταν προδοσία, νόθευση της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης, υποταγή στον Παπά. Στο Αγιον Ορος, οι ζηλωτές που πλειοψηφούσαν στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου ύψωσαν το «λάβαρο» της πνευματικής εξέγερσης κατά του Φαναρίου και από το 1972 έπαψαν να μνημονεύουν στην προσευχή τους τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όπως υποχρεούνται από τον Καταστατικό Χάρτη.

Παράλληλα, αποχώρησαν και από την Ιερά Κοινότητα, το ανώτατο δηλαδή διοικητικό όργανο, την οποία κατηγορούν για συνοδοιπορία με τους «Παπικούς», αυτούς δηλαδή που δεν εναντιώνονται στον διάλογο με το Βατικανό.

Το Φανάρι και η Ιερά Κοινότητα έκτοτε τους κήρυξαν σχισματικούς, διέκοψαν την οικονομική επιχορήγηση στη μονή, η οποία βυθίστηκε στην απομόνωση, ενώ συγκρότησαν άλλη αδελφότητα Εσφιγμένου, η οποία απολαμβάνει προνόμια όμοια με των άλλων 19 μοναστηριών.

Οικονομικός στραγγαλισμός
Οι ζηλωτές καταγγέλλουν ότι επιχειρείται ο οικονομικός στραγγαλισμός της μονής και η φυσική εξόντωση των ίδιων διά του «ασφυκτικού κλοιού» από την αστυνομία, η οποία εμποδίζει την τροφοδοσία σε τρόφιμα και φάρμακα, άλλα και τη μετάβαση προσκυνητών, με στόχο να τους εξαναγκάσουν να εγκαταλείψουν το μοναστήρι.

«Μόνο σηκωτούς θα μας πάρουν από εδώ» μεταδίδουν και δηλώνουν πως «εκτός από γνήσιοι ορθόδοξοι χριστιανοί είμαστε και Ελληνες πατριώτες».

Πώς επιβιώνουν; θα αναρωτηθεί κανείς, αφού όπως λένε, τελούν υπό τη «στενή πολιορκία» της αστυνομίας και του λιμενικού σώματος, που εμποδίζουν κάθε κίνηση προς και από τη μονή. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι «τους τρέφει η Παναγία».

Στην πραγματικότητα, κοσμικοί παλαιοημερολογίτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό έχουν στήσει δίκτυο ανεφοδιασμού μέσω δύσβατων μονοπατιών και με τη βοήθεια κάποιων παράτολμων ψαράδων, καθώς η θάλασσα στην περιοχή είναι μονίμως ταραγμένη, μεταφέροντας είδη πρώτης ανάγκης.

«Είναι ζωντανό θαύμα το πώς επιβιώνουν έντεκα χρόνια αποκλεισμένοι πλήρως» λέει στην «Κ» παλαιοημερολογίτης που πρωτοστατεί στην... έξωθεν επιχείρηση ενίσχυσης των Εσφιγμενιτών.

Αδιέξοδο παρά τη νέα αδελφότητα
Καθώς το ζήτημα της Μονής Εσφιγμένου εξελίχθηκε σε «γόρδιο δεσμό», με τους ζηλωτές μοναχούς να αρνούνται «πνευματική υποταγή» στον Οικουμενικό Πατριάρχη, δηλώνοντας ότι δεν προτίθενται να φύγουν από το μοναστήρι, όπως τους έχει ζητήσει η ηγεσία του Αγίου Ορους, Οικουμενικό Πατριαρχείο και Ιερά Κοινότητα συγκρότησαν το 2005 μια άλλη αδελφότητα μοναχών με την επωνυμία «Νέα Εσφιγμένου».

Σε αυτήν, που θεωρείται η νόμιμη πλέον αδελφότητα, περιήλθαν όλα τα προνόμια, πνευματικά και υλικά, αλλά και τα εκτός Αγίου Ορους ακίνητα (μετόχια, διαμερίσματα κ.λπ.), του «σχισματικού» μοναστηριού, με αποτέλεσμα να περικοπούν δραματικά τα έσοδα των ζηλωτών.

Στις Καρυές, όπου στεγάζεται σε δικό της οίκημα, η νόμιμη αδελφότητα επιχείρησε στο παρελθόν να καταλάβει το «κονάκι» της «παλιάς» μονής το οποίο όμως φρουρούσαν... εύσωμοι ζηλωτές. Βίντεο που έκαναν τον γύρο του κόσμου έδειχναν μοναχούς να επιχειρούν με βαριοπούλες να σπάσουν την πόρτα του κονακίου και από μέσα άλλους να αντιστέκονται.

Εικόνες που αμαύρωναν την εικόνα της γαλήνιας μοναστικής πολιτείας.

Το εγχείρημα της συγκρότησης νέας αδελφότητας δεν ήρε το αδιέξοδο. Ενδεικτικό της σύγχυσης που επικρατεί είναι το γεγονός ότι πρόσφατα η νεοσύστατη αδελφότητα κατέθεσε αγωγή εναντίον του Δημοσίου, αξιώνοντας, σε δύσκολες εποχές, να της καταβληθούν από το κράτος κάποια εκατομμύρια ευρώ ως διαφυγόντα κέρδη από την παράταση της εκκρεμότητας με τους «αντιπάλους» εσφιγμενίτες. 
πηγή

Η σκηνή του Μεγάλου Ναπολέοντα, ένα από τα κειμήλια της Ι.Μ. Εσφιγμένου

Στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου υπάρχει η καλούμενη Πύλη δηλαδή η Σκηνή του Ναπολέοντα του Α', η οποία κατά την ετήσια πανήγυρη της Μονής απλώνεται σαν παραπέτασμα στην είσοδο του κυρίως Ναού από τη Λιτή (Βασιλική Πύλη).

Αυτή η Πύλη είναι Γοβελίνειο ύφασμα από το περίφημο ταπητουργείο των Γοβελίνων (Γκομπλέν-Gobelins) στο Παρίσι, αριστούργημα υφαντουργίας και χρυσοποικιλτικής του ΙΗ΄αιώνα.

Το ταπητουργείο αυτό, το οποίο απέκτησε παγκόσμια φήμη από τα προϊόντα του, τα οποία μιμούνται διάφορα ζωγραφήματα (με την ύφανση), ιδρύθηκε το 1667 από τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ το Μεγάλο στη θέση του εργαστηρίου του βαφέα πορφυρών μαλλιών της Βενετίας Γοβελίνου (Γκομπλέν), συγχρόνου του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου του Α΄ (1496—1547), στις όχθες του Βιέβρ και στο προάστειο του αγίου Μαρκέλλου στο Παρίσι. Ατυχώς όμως πυρπολήθηκε κατά την παρισινή πυρκαγιά μετά τον Γαλλο-Γερμανικό πόλεμο όταν επαναστάτησε η Κοινότητα το 1871, και καταστράφηκαν όλα τα αριστουργήματα της τέχνης.

Η σκηνή ανήκε στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο τον ΙΣΤ΄ (1774 —1792), ο οποίος είχε υπουργό τον περίφημο Ζακ Τουργκώ. Στη συνέχεια περιήλθε στον Ναπολέοντα Α΄ τον Βοναπάρτη και αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής σκηνής του Ναπολέοντα, συγκεκριμένα το ένα τέταρτο (οροφή). Όταν ο Ναπολέων κατέκτησε την Αίγυπτο, τότε Έλληνες πειρατές κατέλαβαν το πλοίο που μετέφερε στο Ναπολέοντα διάφορα εφόδια μαζί με τη σκηνή αυτή, την οποία χώρισαν σε τέσσερα τμήματα· τα τρία από αυτά τα πώλησαν, ενώ το τέταρτο δόθηκε, άγνωστο από ποιούς, στον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄, ο οποίος διατηρώντας στενές σχέσεις με τους Εσφιγμενίτες λόγω των πολλών του ευεργεσιών προς αυτούς, κάμφθηκε από τις παρακλήσεις τους και το 1819 δώρησε στο αρτισύστατο Κοινόβιο του Εσφιγμένου τη σκηνή.

Άλλη παράδοση αναφέρει ότι το τμήμα αυτό της σκηνής του Ναπολέοντα ήρθε στην Μονή κατά την επάνοδο του Καθηγουμένου της Μονής Αρχιμανδρίτου Αγαθαγγέλου το έτος 1851 από την Ρωσσία, όπου του δωρήθηκε από τον Καθηγουμένο της Λαύρας του Κιέβου. Ο Καθηγούμενος Αγαθάγγελος περιοδεύοντας στη Ρωσσία χάριν ελέους, πληροφορήθηκε οτι υπάρχουν στη Λαύρα του Κιέβου περγαμηνοί κώδικες της Μονής Εσφιγμένου, που τους είχε πάρει ο Αρσένιος Σουχάνωφ, ο οποίος από πολλές Μονές αγόρασε κώδικες κατά την παραμονή του στο Άγιον Όρος· εξέφρασε τότε τη λύπη του στον Καθηγούμενο της Λαύρας του Κιέβου, ο οποίος κάμφθηκε και του δώρησε το τμήμα της σκηνής του Μεγάλου Ναπολέοντα και διότι οι Μονές των Καθηγουμένων αυτών συνδέονταν με πνευματικούς δεσμούς, επειδή ο άγιος Αντώνιος ο Σπηλαιώτης του Κιέβου υπήρξε μοναχική κουρά της Μονής του Εσφιγμένου. Ο Καθηγούμενος του Κιέβου του εξήγησε ότι περιήλθε στα χέρια των Ρώσσων η σκηνή αυτή την 26η Οκτωβρίου 1812, κατά την οποία οι Ρώσσοι υπό την διοίκηση του στρατηγού Κουτούζωφ κατέστρεψαν 30.000 Γάλλους στην Μαλοϊκραβιτία.

Αυτό το ιστορικό δεν γίνεται αποδεκτό, ως μη αναφερόμενο ούτε από τον Ρώσσο συγγραφέα Πορφύριο Ουσπένσκι. Ήταν προφανώς πολύ δυσχερές να αφαιρεθεί τέτοιο κειμήλιο από τον Καθηγούμενο της Λαύρας του Κιέβου και να δωρηθή στον της Εσφιγμένου, γιατί άλλωστε συνδεόταν και με εθνικά γεγονότα της πατρίδας του.

Το μέγεθος του λαμπρότατου τούτου χρυσοΰφαντου και ολοκέντητου υφάσματος είναι 3,04μ. Χ 2,81μ., ενώ η χρυσοκέντητη παρυφή του 0,37μ. πλάτους. Είναι πεποικιλμένο με διάφορα ποικίλματα χρυσοκέντητα και μεταξόχνοες εικόνες, χρώματος πορφυρού, βαθυγάλαζου, πράσινου, σκουροκόκκινου κλπ. που διατηρούνται λαμπρές και ανεξίτηλες. Εικονίζονται σ' αυτό διάφορα δοχεία με άνθη, η γηίνη σφαίρα σε τραπέζι, στην οποία είναι χαραγμένα γεωμετρικά σχήματα, βιβλία και γεωμετρικά εργαλεία, διαβήτες, ορθογώνια κλπ. Σε πολλά σημεία εικονίζεται ο τρικέφαλος Κέρβερος, ο σκύλος-φύλακας του Ταρτάρου της μυθολογίας, έγχορδα όργανα, λαμπτήρες, πολυτελείς τρουλίσκοι, διάφορα πουλιά, αετοί κλπ. Εικονίζονται επίσης ο αστερισμός του Σκορπιού και γύρω από την γυρισμένη ουρά του έξι χρυσοί αστέρες, του Τοξότη με τρεις χρυσούς αστέρες και του Αιγόκερω με έξι αστέρες. Κάτω από αυτούς, μέσα σε τρία ορθογώνια μήκους 1,48μ. και πλάτους 0,53 μ. εικονίζονται κεντημένες αριστερά πάνοπλη η Παλλάδα Αθηνά ύψους 0,53 μ., ενώ στο δεξί της πόδι μικρή κόρη γονατιστή στο άλλο γόνατο, η οποία κρατά βιβλίο ανοικτό και διαβήτη, και εξερευνά τον ουρανό· στο αριστερό πόδι της θεάς απεικονίζεται το ιερό σύμβολο της σοφίας, η κουκουβάγια και κάτω από αυτήν μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο ουραγγοτάγκος με κεφαλόδεσμο που φυσά πνευστό όργανο, ενώ δεξιά εστεμμένη η σεβαστότερη θεά Ήρα πάνω σε νεφέλες· στο δεξί της κρατά σκήπτρο, ενώ στο αριστερό στέμμα· κάτω από αυτήν παιδί γονατιστό και αριστερά της το ιερό της πτηνό, το παγώνι. Το μεσαίο ορθογώνιο περιέχει τον Ηρακλή με απλωμένη στην κοιλιακή χώρα και στα γόνατά του την άτρωτη λεοντή του τεραστίου λιονταριού που έπνιξε στη Νεμέα των Μυκηνών, και κοντά του παιδί με γυμνά πόδια.

Άλλο μικρό τμήμα του ίδιου υφάσματος της σκηνής χρησιμεύει σαν παραπέτασμα στην αγία Πρόθεση

πηγή / αντιγραφή