Ἡ προσφορὰ τῆς ἐργασίας στὸ ἄτοµο, τὴν κοινωνία καὶ τὸν πολιτισµό

τοῦ Σπυρίδωνος Κασπίρη

Ἡ ζωὴ εἶναι ἕνας ἀγῶνας, καὶ ἀγῶνας σκληρός. Γιὰ νὰ ζήσει ὁ ἄνθρωπος, εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ ἐργαστεῖ. Οἱ ἀναρίθμητες ἀπαιτήσεις τῆς ζωῆς δὲν ἱκανοποιοῦνται παρὰ μόνο μὲ τὴν ἐργασία. Κάθε ἄνθρωπος πρέπει νὰ συνειδητοποιήσει πὼς τίποτε ἄλλο ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐργασία (πλὴν τῆς τύχης), δὲν εἶναι ἱκανὸ νὰ ἀνοίξει τὸ δρόμο πρὸς τὴν ἐπιτυχία οὔτε νὰ τὸν διατηρήσει σ' αὐτή. Μὲ τὴν ἐργασία του ὁ ἄνθρωπος ἱκανοποιεῖ τὶς βασικὲς ὑλικὲς ἀνάγκες του καὶ τὶς ἀνάγκες τῆς οἰκογένειάς του. Ἀποκτᾶ ἀνεξαρτησία ἀπέναντι στοὺς ἄλλους, καὶ ἔτσι ἐξυψώνεται τὸ ἠθικό του γόητρο καὶ τονώνεται ἡ αὐτοπεποίθηση καὶ τὸ συναίσθημα τῆς προσωπι­κής του ἀξίας. Ἐξασφαλίζει (μὲ τὸ εἰσόδημα ποὺ τοῦ ἀποφέρει) τὴν ἐκ­πλήρωση τῶν κοινωνικῶν του ὑποχρεώσεων, ἀξιοπρεπῆ βίο, καὶ ἀποφεύγει ταπεινώσεις καὶ εὐτελεῖς πράξεις ποὺ τὸν ἐξευτελίζουν στὰ μάτια τῆς κοι­νωνίας ἢ τοῦ μειώνουν τὸ ἠθικό του γόητρο. Διατηρεῖ τὴ σωματικὴ καὶ ψυ­χική του ὑγεία. Ἀναπτύσσει τὶς ἀνώτερες πνευματικὲς ἱκανότητες καὶ δη­μι­ουργικές του δυνάμεις. Καλλιεργεῖ τὴν κοινωνικὴ συνείδηση καὶ γίνεται ὑπεύθυνο ἄτομο. Μαθαίνει νὰ σέβεται τὰ δικαιώματα τῶν ἄλλων. Διαπλάθει τὸ χαρακτῆρα του καὶ διαμορφώνει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴν προσ­ω­πικότητά του.

Στὴν ἐργασία βρίσκουν τὴν πραγμάτωσή τους τὰ ἠθικὰ αἰτήματα τῆς ἀνάληψης εὐθυνῶν, τῆς εὐσυνειδησίας, τῆς ἐντιμότητας καὶ τῆς ἀξιοπρέ­πειας. Μὲ τὴν ἐργασία καλλιεργοῦνται ὅλες σχεδὸν οἱ ἀρετές. Ὁ ἄνθρωπος ἔτσι ἀποκτᾶ ἀνώτερη ἀντίληψη γιὰ τὴ ζωή. Κατακτᾶ ἐπίσης τὴν εὐτυχία. Ἡ εὐτυχία εἶναι προνόμιο μόνο ἐκείνων ποὺ ἐργάζονται γιὰ τὴν ἀπόκτησή της, καὶ δὲν εἶναι κάτι ποὺ δίδεται ὡς δῶρο «ἄνωθεν». Γενικότερα ἡ ἐργασία ὠφελεῖ τὸν ἄνθρωπο σωματικῶς, διανοητικῶς, ψυχικῶς καὶ ἠθικῶς στὴν ἀνάπτυξή του. Τὸν βοηθᾶ νὰ ὡριμάσει, νὰ ἀποκτήσει πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ αὐτονομία. Συμπερασματικά, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι, μὲ τὴν ἐργασία του ὁ ἄνθρωπος:

1) Ἀπoκτᾶ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ ποὺ εἶναι ἀπαραίτητα στὴ ζωή του, γιὰ τὴν κάλυψη τῶν βασικῶν του ἀναγκῶν.

2) Βελτιώνει τὴν κοινωνική του θέση μὲ τὸ ποσὸ καὶ ποιὸν τῆς ἐργασίας του.

3) Κατακτᾶ τὰ πνευματικὰ ἀγαθὰ ποὺ εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῶν διανοητικῶν του δυνάμεων, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ ζήσει μία ζωὴ ἀνώτερης ποιότητας.

4) Διαπλάθει τὸ χαρακτῆρα του καὶ πετυχαίνει τὴν ἠθική του ἐξύ­ψωση.

5) Ἐξευγενίζει καὶ ἐξανθρωπίζει τὸν ἑαυτό του, τὸν κάνει ὀρθότερο, ὡς πνευματικὴ ὀντότητα. Ἄξιο ἐπισήμανσης εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι εἶναι ἀδύνα­το νὰ βελτιωθεῖ ὁ κόσμος, ἂν δὲν βελτιωθοῦν τὰ ἄτομα ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀπο­τελεῖται.

Ἡ ἐργασία εἶναι ἐπιπρόσθετα παράγοντας προαγωγῆς τῆς κοινωνίας καὶ δημιουργίας πολιτισμοῦ. Ἡ ἐργασία δηλαδὴ δὲν ὠφελεῖ μόνο τὸ ἄτομο ποὺ ἐργάζεται ἀλλὰ καὶ τὸν περίγυρό του, τὸ κοινωνικό του περιβάλλον. Ὠφελεῖ ἐπίσης τὸν πολιτισμό, ἐθνικὸ καὶ πανανθρώπινο. Ἡ ἐργασία εἶναι μεγάλη δύναμη. Ὅλες οἱ ὑψηλὲς καὶ ὑπέροχες κατακτήσεις τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἐπιστήμη, στὴν τεχνoλoγία, στὴ φιλοσοφία, στὴν τέχνη καὶ στὴν οἰκο­νομία εἶναι προϊόντα της ἐργασίας του. Μὲ τὴν ἐργασία του ὁ ἄνθρωπος ἐκμεταλλεύτηκε τὸ ἔδαφος, τὸ ὑπέδαφος, τὰ ποτάμια καὶ τὴ θάλασσα, δά­μασε τοὺς ὠκεανοὺς καὶ τοὺς αἰθέρες, κατέκτησε τὸ διάστημα καὶ παρή­γαγε ἄφθονα ὑλικὰ καὶ πνευματικὰ ἀγαθά.

Κλείνοντας, ἡ ἐπικρατοῦσα ἄποψη γιὰ τὸν ὁρισμὸ τῆς ἐργασίας εἶναι ἡ «καταβολὴ σωματικῶν ἢ διανοητικῶν δυνάμεων γιὰ τὴν παραγωγὴ κά­ποιου ἔργου, τὸ ὁποῖο νὰ εἶναι ὠφέλιμο –μπορεῖ βέβαια νὰ εἶναι καὶ ἐπιβλαβὲς– γιὰ τὸ ἄτομο ἢ τὸ κοινωνικὸ σύνολο». Οἱ σύγχρονοι οἰκονομο­λόγοι θέτουν τὸ καίριο ἐρώτημα· Ζοῦμε γιὰ νὰ ἐργαζόμαστε ἢ ἐργαζό­μαστε γιὰ νὰ ζοῦμε; Προφανῶς ἐργαζόμαστε γιὰ νὰ ζοῦμε, ὅπως καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς τόνισε μὲ τὸ ἱερὸ κήρυγμά του· «Ὁ πατήρ µου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζοµαι» (Ἰωάν. 5,17), σημειώνοντας πώς, κατὰ κόρον, ὁ Χριστιανισμὸς ἦταν ποὺ ἐξύψωσε τὴν ἐργασία καὶ τὴν ἀνέδειξε ποιοτικὰ σὲ μέγιστο ἐπίπεδο. «Ἡ τῆς ἐργασίας ἀσχολία πάσης ἀπάγει πονηρίας τὴν τῶν ἐργα­ζο­µένων διάνοιαν» (ἱερὸς Χρυσόστομος).

᾿Εκκλησιολόγος (Πατρῶν), φύλλο 64, παρασκευὴ 3/10/2008