ΠANEΛΛHNIOΣ ENΩΣIΣ ΘEOΛOΓΩN
Xαλκοκονδύλη 37 - 104 32 AΘHNA
Tηλ. 21052 24 180 FAX 21052 24 420
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΟΛΟΓΩΝ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ 30ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2011
Χριστός Aνέστη,
Ἡ σημερινή μας συνάντηση, μέσα στό πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας μας, συνάντηση ἀδελφῶν, πού μᾶς συνδέει ὄχι μόνο ἡ πνευματική μας ἐνασχόληση, ἀλλά καί ὁ Λόγος τοῦ Κυρίου, θεωρῶ ὅτι ἔχει γιά ὅλους μας στόχο τήν ὑλοποίηση μιᾶς προσπάθειας γιά νά βοηθήσουμε τήν Ἑλλάδα μας, τήν ἑλληνική κοινωνία νά μήν ἀπομακρυνθεῖ ἀκόμα πιό πολύ ἀπ᾽ τό Χριστό καί τή διδασκαλία του.
Καί βέβαια ἡ κατάσταση πού ἔχει ἤδη διαμορφωθεῖ δέν εἶναι εὐχάριστη. Καί ἡ τελευταία, πρίν ἀπό ἕνα μῆνα ἀκριβῶς, ἀνακοίνωση ἀπό τήν κ. Ὑπουργό Παιδείας γιά τή δομή τοῦ «νέου Λυκείου» μᾶς ἔδειξε τήν πορεία πού παίρνει ἡ θρησκευτική διδασκαλία σ᾽ αὐτό.
Καί ἐμεῖς, οἱ Ἕλληνες θεολόγοι, πρέπει νά ἀντιδράσουμε. Καί θέλουμε, νομίζω, νά ἀντιδράσουμε. Τό «ἐγκαίρως» εἶναι μιά ἄλλη παράμετρος. Τό «ἔντονα καί ἀποφασιστικά» εἶναι μιά τρίτη. Τό «δυναμικά» εἶναι ἴσως μιά τέταρτη. Θά μποροῦσα νά προσθέσω κι ἄλλες. Ὅμως σήμερα μιά ἄλλη εἶναι ἡ ἀντίδραση πού [νομίζω ὅτι] θά πρέπει νά προέλθει ἀπ᾽ τή συνάντησή μας. Ἡ ἑνιαία ἀντίδραση ὅλου τοῦ θεολογικοῦ κόσμου τῆς Ἑλλάδας στή δραστική μείωση τοῦ θρησκευτικοῦ μαθήματος, πού γίνεται καί μέ τή μονόωρη διδασκαλία καί μέ τήν ὑπαγωγή του στά ἐπιλεγόμενα.
Θά μοῦ ἐπιτρέψετε μερικές σκέψεις, ἐντελῶς πρακτικές, ἐπί τῶν πραγμάτων καί μόνο, χωρίς θεωρητικές ἀναφορές καί θεμελιώσεις, πού τίς θεωρῶ γνωστές σέ ὅλους, γιά τά στοιχεῖα, ἤ, ἄν θέλετε, τίς ἐνέργειες που δημιούργησαν τό ζήτημα.
1. Τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἀπό καιρό, ἀπό τό 2010, εἶχε δείξει, μέ τό γνωστό τρόπο τῶν «διαρροῶν», ποῦ σκόπευε νά ὁδηγήσει τή θρησκευτική ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν τῶν Ἑλλήνων. Βεβαίως καί ἄλλα μαθήματα, γιά τά ὁποῖα ἄλλοι ἀσφαλῶς ἔχουν τόν πρῶτο λογο ( ὄχι τό μόνο πάντως).
Καί ὑπῆρξαν ἀντιδράσεις. Σημαντικές θά ἔλεγα.
Μιά τέτοια θεώρησα ὅτι θά ἦταν καί ἡ ἀπόφαση τῆς σεβαστῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας τῆς 12ης Ἰανουαρίου 2011 γιά συγκρότηση Ἐπιτροπῆς πρός ἐπικοινωνία μέ τό Ὑπουργεῖο. Ὅταν ὅμως ζήτησα, μέ τήν ἁρμοδιότητα τοῦ μέλους, τήν ἐνεργοποίησή της, τό Μάρτιο, ἔλαβα τήν ἀπάντηση ὅτι δέν ὑπῆρχε τέτοια ἐντολή. Καί ἦλθαν οἱ ἀνακοινώσεις τῆς κας Ὑπουργοῦ Παιδείας τήν 31η Μαρτίου. Ἀποτέλεσμα τῆς ἀνάγκης πού δημιούργησαν εἶναι, νομίζω, καί ἡ σημερινή μας συνάντηση. Πού πιστεύω ὅτι θά ἐνεργοποιήσει καί τήν Ἐπιτροπή τῆς 12ης Ἰανουαρίου γιά τήν ἄσκηση πιέσεως ἐπί τοῦ Ὑπουργείου.
Ἀλλά τώρα ἐπί τῆς οὐσίας. (Ἄν τά προηγηθέντα δέν εἶναι οὐσία).
Τρία εἶναι τά θέματα γιά τά ὁποῖα ἐκτιμοῦμε ὅτι εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρξει ἄμεση, ἰσχυρή, μαζική ἀντίδραση πρῶτα μέν ἀπό τό θεολογικό κόσμο τῆς χώρας. Καί δεύτερο ἀπό τό πλήρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Νά ἐξηγηθῶ γιά κάτι, πού εἶναι πολύ γνωστό ἄλλωστε. Πλήρωμα τῆςἘκκλησίας μας ἐννοοῦμε ὁλόκληρο τό λαό μας, πού εἶναι μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τήν ἡγεσία του, τή διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας μας, τούς κληρικούς μας καί ἰδιαίτερα τούς ἱεράρχες μας.
Καί τοῦτο γιατί δέν μποροῦμε νά ἀποδεχθοῦμε τή δήλωση τῆς κας Ὑπουργοῦ Παιδείας, πού ἔκανε στό Λονδῖνο στίς ἀρχές Φεβρουαρίου. Κατά τήν ὁποία «τό ΜτΘ ἀπαλλάσσεται ἀπό ἐκκλησιαστικές ἐπιρροές καί θά ἀναφέρεται πλέον σ᾽ ὅλες τίς θρησκεῖες». Οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι χριστιανοί εἴμαστε ἡ Ἐκκλησία, καί τά παιδιά μας τά στέλνουμε στό ἑλληνικό σχολεῖο καί ἔχουμε λόγο γιά τό ὅ,τι θά προσφέρει σ᾽ αὐτά τό ἑλληνικό σχολεῖο, καί τό λόγο αὐτό, ἐπισήμως ἄν θέλετε, δέν μπορεῖ παρά νά τόν ἐκφράζει ἡ Διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας μας καί ὄχι μόνο ἡ κα Ἄννα Διαμαντοπούλου (εὐτυχῶς ὄχι μόνο ὁ κάθε Ὑπουργός Παιδείας).
Καί τά τρία θέματα εἶναι:
1. Ἡ διατήρηση τῆς δίωρης ἑβδομαδιαίας διδασκαλίας τοῦ ΜτΘ σ᾽ ὅλες τίς τάξεις καί τύπους τῶν σχολείων τῆς Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης.
2. Ἡ διατήρηση τοῦ ὑποχρεωτικοῦ χαρακτῆρα τῆς διδασκαλίας τοῦ ΜτΘ γιά ὅλα τά παιδιά τῶν ὀρθοδόξων οἰκογενειῶν. Θά πρέπει νά ἀπορριφθεῖ μέ ἔντονο τρόπο ὁ χαρακτηρισμός του ὡς μαθήματος ἐπιλογῆς (ἔστω καί σέ μιά τάξη-ὑπάρχει πάντοτε ἠ ἀπειλή νά ἀκολουθήσουν καί ἄλλες τάξεις).
3. Ἡ ἀπόρριψη τῆς μεταβολῆς τοῦ ὀνόματος τοῦ μαθήματος. Εἶναι τό μόνο μάθημα πού δέχτηκε τέτοια μεταβολή σέ σειρά ὅλη δεκαετιῶν τῆς πορείας τῆς ἑλληνικῆς ἐκπαίδευσης.
Λίγα-πολύ λίγα-λόγια γιά καθένα ἀπ᾽ τά θέματα αὐτά:
Α. Γιά τή δίωρη διδασκαλία δέν νομίζω ὅτι ὑπάρχει καμμιά ἀντίρρηση.
Καί ἡ Παιδαγωγική θεωρία καί πράξη καί ἡ κείμενη νομοθεσία καί ἡ νομολογία τοῦ ΣτΕ καί ἡ καθημερινή σχολική ζωή (ἡ τελευταία «κραυγάζει» μάλιστα) ἀπορρίπτουν τή μονόωρη ἑβδομαδιαία διδασκαλία ὁποιουδήποτε μαθήματος.
Ἀλλά καί αὐτή ἡ ἴδια ἡ κα Ὑπουργός εἶχε δηλώσει πώς στό νέο Λύκειο δέν θά ὑφίσταται ἡ μονόωρη διδασκαλία. Ἀλλά τότε πού τό εἶπε αὐτό προωθοῦσε ἄλλο τρόπο τῆς ὑποβάθμισης τοῦ ΜτΘ στή Β´ Λυκείου ( τήν ἐπιλογή). Ὕστερα ἄλλαξε τόν τρόπο.
Ὑπολογίσετε μάλιστα, σᾶς παρακαλῶ, ὅτι καί αὐτό τό νέο μάθημα τῆς Ἐρευνητικῆς ἐργασίας, γιά τό ὁποῖο ὅλοι ὅσοι ἔχουν ἐμπειρία τῆς τάξης, φαντάζονται πῶς καί τί θά γίνεται, εἶναι δίωρης διδασκαλίας καί στίς δύο τάξεις (στήν Α´ εἶναι τρίωρης). Καί καλῶς, κατά τήν ἄποψή μας, εἶναι δίωρο.
Συνεπῶς θά ἀπαιτήσουμε, πρέπει νά ἀπαιτήσουμε, δίωρη διδασκαλία σ᾽ ὅλες τίς τάξεις.
Καί μή μοῦ πεῖτε ὅτι στήν Γ´ Λυκείου τό ΜτΘ ἦταν μονόωρο, καί γι᾽αὐτό....
Ἡ ἀπάντηση εἶναι α) Ὅλοι γνωρίζουμε πόσο ἀδικήθηκε τό ΜτΘ στήν Γ´ Λυκείου καί πόσο ἐξασθένησε ἡ προσφορά του, βοηθούντων πολλῶν παραγόντων. β) Πόσο ἡ παραμέληση τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς ἔχει σαφῆ ἀποτελέσματα στήν ἑλληνική κοινωνία καί γ) οἱ πιό παλιοί γνωρίζουμε καλά τήν ἀπόλυτη προχειρότητα καί τίς συνθῆκες μέ τίς ὁποῖες ἐπί ὑπουργείας τοῦ ὑφυπ. Πέτρου Μώραλη περιορίστηκε σέ 1 ὥρα ἡ διδασκαλία Θρησκευτικῶν στήν Γ´ Λυκείου.
Β. Ὀφείλουμε νά ἀπαιτήσουμε τήν ἔνταξη στά ὑποχρεωτικά μαθήματα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καί στήν Γ´ τάξη.
Μιά μόνο ἁπλῆ σκέψη σάν ἐπιχείρημα. Στήν Γ´ τάξη θά ἔχουμε τρεῖς κατευθύνσεις Α, ΑΒ καί Β (ὄχι Α,Β καί Γ!).
Ἡ Α γιά ὅσα παιδιά κατευθύνονται πρός θετικές ἐπιστῆμες. Ἡ ΑΒ γι᾽αὐτά πού κατευθύνονται πρός Οἰκονομία, Κοινωνιολογία κττ. Καί ἡ Β σέ θεωρητικές. Καί θά ἐπιλέγουν σέ κάθε κατεύθυνση καί δυό μαθήματα ἐπιλογῆς.
Νά ρωτήσω. Εἶναι κανείς τόσο ἀφελής ὄχι μόνο ἐδῶ μέσα, ὄχι μόνο σ᾽ ὅλη τήν Ἑλλάδα, ἀλλά καί στόν κόσμο ὁλόκληρο θά βρεθεῖ κάποιος- ἔστω ἕνας, ὅταν ἐνημερωθεῖ ἐπακριβῶς γιά τήν ὅλη ρύθμιση- τόσο ἀφελής (ὄχι μόνο ἀφελής) πού νά ὑποθέσει ὅτι θά βρεθοῦν μαθητές τῆς Γ´ Λυκείου (ὑποψήφιοι γιά τήν Τριτοβάθμια) πού νά μήν ἐπιλέξουν δυό μαθήματα ἐμβάνθυνσης (ὅπως τά ὀνομάζει τό Σχέδιο -ἐγώ θά τά ἔλεγα φροντιστηριακῆς ἐπιμόρφωσης ἤ προετοιμασίας-), ἀλλά ἕνα τέτοιο καί τό μετονομασθέν μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν;;
Γιατί; Ἐπειδή θά ἔχει μοντέρνο τίτλο;
Θά μοῦ πεῖτε. Τό Ὑπουργεῖο ὑπόσχεται ὅτι οἱ σχολές τῆς Τριτοβάθμιας, μέ νέο νόμο, θά μποροῦν νά ὁρίζουν τά μαθήματα στά ὁποῖα θά ἀπαιτοῦν νά ἐξετάζονται οἱ ὑποψήφιοί τους. Καί συνεπῶς οἱ θεολογικές σχολές θά ἔχουν τή δυνατότητα νά ἀπαιτοῦν τό ΜτΘ. Καί βεβαίως ἐμεῖς μποροῦμε νά δεχθοῦμε τή ρύθμιση αὐτή. Μέ τόν ἀπαραίτητο ὅμως ὅρο νά ἐξετάζεται ὄχι ὡς ἕνα ἀπό τά βασικά μαθήματα (4 ἤ 6 π.χ.), ἀλλά ὡς εἰδικό μάθημα (ὅπως σήμερα ἐξετάζονται καί προσμετρῶνται π.χ. ἡ ξένη γλῶσσα ἤ τό σχέδιο).
Ἡ ρύθμιση πού θά θεωροῦσε τό ΜτΘ ὡς βασικό ἐξεταζόμενο μάθημα γιά τίς Θεολογικές Σχολές, ἐκτιμοῦμε ὅτι θά ἦταν καταστροφική γιά τίς Θεολογικές μας Σχολές.
Γ. Καί νά τελειώσω μέ τό τρίτο θέμα στό ὁποῖο θά πρέπει νά ἀντιδράσουμε.
Εἷναι ἡ μεταβολή τοῦ ὀνόματος τοῦ μαθήματος ἀπό «Θρησκευτικά», σέ «Θρησκεία καί κόσμος».
Κατ᾽ ἀρχή: Εἶναι τό μόνο στό ὁποῖο ἐπιφέρει ἀλλαγή τό Σχέδιο. δηλ. εἶναι τό μόνο στό ὁποῖο δείχνει τό Ὑπουργεῖο ὅτι θέλει νά ἐπιβάλει οὐσιαστική μεταβολή. («Δέν θά εἶναι αὐτό πού ξέρετε- Θά κάνουμε κάτι ἄλλο»).
Ἐκτιμοῦμε ὅτι ἡ ὀνομασία αὐτή ὁδηγεῖ εὐθέως καί σαφῶς στήν ἀντίληψη τοῦ λεγομένου θρησκειολογικοῦ μαθήματος. Στή λειτουργία τοῦ φαινομένου τῆς θρησκείας μέσα στόν κόσμο. Καί βέβαια στήν ἱστορική καί πολιτιστική πορεία καί δημιουργία του στή ζωή τῆς ἀνθρωπότητας.
Καί βέβαια δέν θά εἴχαμε καμμιά ἀντίρρηση. Ἄν δέν περιοριζόταν τό ΜτΘ μόνο σ᾽ αὐτό. Ἀλλά ἄν ἐπίσης προσπαθοῦσε νά προσεγγίσει καί τήν χριστιανική μας πίστη καί ζωή. Ἄν δηλαδή μαζί μ᾽ αὐτό, πού μπορεῖ καί πρέπει νά γίνεται μέσα στά λογικῶς ἀποδεκτά ὅρια, προσφέραμε στά παιδιά μας καί τήν πίστη τῶν πατέρων τους, ὅταν τούς δείχναμε τό δρόμο τοῦ Χριστοῦ καί τά καλούσαμε νά τόν βαδίσουν στή ζωή τους. Τό θέμα εἶναι μεγάλο καί ἔχουν λεχθεῖ καί γραφεῖ πολλά. Δέν θά τό λύσουμε τώρα.
Θά θεωρούσαμε ἀρκετό νά ζητήσουμε ἀπό τό Ὑπουργεῖο νά μή ἀλλάξει ἡ ὀνομασία τοῦ μαθήματος στίς δύο τάξεις τοῦ Λυκείου. Νά παραμείνει «Θρησκευτικά».
Θά προσθέσω τέλος μόνο, ἄν ἔχω χρόνο, τίς παρακάτω ἐκτιμήσεις:
Ἐάν τό μάθημα γίνει ἀποκλειστικά γνωστικό (θρησκειολογία, ἱστορία, τέχνη, πολιτισμός) τότε εὔκολο θά εἶναι νά περιοριστεῖ σέ ὧρες διδασκαλίας. Ὑπάρχουν καί προσφέρονται πάμπολλες γνώσεις σήμερα. Συνεπῶς λιγότερες ὧρες θά χρειάζονται γιά εἰδικές γνώσεις καί γι᾽ αὐτό μπορεῖ νά εἶναι ἐπιλεγόμενο γιά ὅσους τό θέλουν. Γιά ὅσους θέλουν αὐτές τίς γνώσεις. Πολλές ἀπ᾽ αὐτές, ἄλλωστε, προσφέρονται καί σέ ἄλλα μαθήματα.
Ἐάν μείνει Ὀρθόδοξο Χριστιανικό θεολογικό κατά τόν χαρακτῆρα ( δηλ. ὁμολογιακό) τότε ἰδιαιτέρως χρειάζεται 2ωρο σ᾽ ὅλες τίς τάξεις τοῦ Λυκείου λόγω τῆς ἡλικίας καί τῶν προοπτικῶν τοῦ νέου πολίτη,
- τῶν πνευματικῶν ἱκανοτήτων καί χαρακτηριστικῶν τῶν 16-18 χρόνων,
- τῶν μεγίστων προβλημάτων τῆς σύγχρονης κοινωνίας (πού λίγο ἀγγίζουν τό παιδί τῶν 12-15 χρόνων).
- ἀνάγκη νά προβληματίζονται καί νά μετέχουν στίς ἀποφάσεις τους (τά ἴδια τά παιδιά) γιά τήν πίστη
- τήν ἠθική ζωή
-τήν ἀξιολόγηση καί σύγκριση τῶν ὅσων σήμερα « κυκλοφοροῦν» μέσα στό ἰδεολογικό χάος τῆς παγκοσμιοποίησης.
Ἀγαπητοί ἀδελφοί
Ἡ εὐθύνη εἶναι δική μας,
- γιά το μέλλον τῆς χώρας μας καί τοῦ λαοῦ μας,
- γιά τό μέλλον τῆς κοινωνίας,
-γιά τό μέλλον αὐτῶν-τούτων τῶν παιδιῶν μας.
Ἄς μήν ἀποφασίσουμε νά βάλουμε μπροστά τους τά πάντα καί ἐμεῖς νά κρατηθοῦμε σάν οὐδέτεροι διαιτητές στόν ἀγῶνα τους, στήν προσπάθειά τους. Ἄς τούς δείξουμε, μαζί ὅλοι, τά πάντα πού εἶπα προηγουμένως. Ἄς τούς δείξουμε ὅμως ὁπωσδήποτε καί τό Χριστό καί τή διδασκαλία Του, καί ἄς τά καλέσουμε νά Τόν πλησιάσουν.
Μπορεῖ νά ἔλθουν, μπορεῖ καί νά ἀπομακρυνθοῦν.
Ἐκεῖ βρίσκεται ἡ ἐλευθερία τους. Ἐκεῖ τό «ὅστις θέλει».
Πού καί ἐμεῖς τό θέλουμε.
Ἠλίας Χρ. Φραγκόπουλος, Ἀντιπρόεδρος Δ.Σ. τῆς ΠΕΘ
