ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΕ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ;

ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΕ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

ΣΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ;

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών

     Η «διόρθωσις» του Ιουλιανού Ημερολογίου, αποφασισθείσα υπό της ΙΣΙ της Εκκλησίας της Ελλάδος, εν τη συνεδρία αυτής της 27-12-1923 και υποβληθείσα ως πρότασις προς τον Οικουμενικόν Πατριάρχην, διά του υπ' αριθμ. 70/3046/4-1-1924 εγγράφου αυτής, σαφώς απέβλεπεν εις τον «εν ταις καθωρισμέναις ημερομηνίαις του παλαιού, ταις συνταυτισθησομέναις προς τας του νέου ημερολογίου» εορτασμόν των ακινήτων εορτών, μηδεμιάς απολύτως εν τω Πασχαλίω επερχομένης μεταβολής ως προς τας κινητάς εορτάς, «εκτός της ονομασίας των ημερομηνιών»(57). Τούτ' αυτό ετονίζετο ρητώς εν τε τη τηλεγραφική προς τους Σεβ. Ιεράρχας Εγκυκλίω της Ι. Συνόδου, δι' ης ανηγγέλλετο αυτοίς η από της 10 Μαρτίου 1924 εισαγωγή εν τη Εκκλησία του «διωρθωμένου» Ιουλιανού Ημερολογίου(58) και τη εν συνεχεία εξαπολυθείση επεξηγηματική από 1-3-1924 Εγκυκλίω, ήτις και αύτη σαφώς υπεγράμμιζεν ότι διά της λύσεως ταύτης το Πασχάλιον παρέμενεν αμετάβλητον, των κινητών εορτών μελλουσών να εορτάζωνται εφεξής «κατά τας εν τω Πασχαλίω ημέρας, ονομαζομένας όμως διά των ημερομηνιών του διωρθωμένου ημερολογίου»(59).

Αλλ' ενώ αρκούντως διεσαφηνίσθη το σημείον τούτο διά τε των εν λόγω Εγκυκλίων ως και δι' ετέρων συναφών δηλώσεων, εν τούτοις εξ αρχής οι παλαιοημερολογίται επεδίωξαν να εμφανίσωσι την «διόρθωσιν» ταύτην του Ιουλιανού Ημερολογίου, ως προσχώρησιν εις το Γρηγοριανόν. Ούτως ισχυρίσθησαν ότι «η Κρατούσα Εκκλησία, όπως αποφύγη τας συνεπείας της ημερολογιακής καινοτομίας διισχυρίζεται ότι δεν προσέλαβε το Γρηγοριανόν ημεοολόγιον, αλλά διώρθωσε το Ιουλιανόν τοιούτον ...»(60). Τον ισχυρισμόν τούτον επανέλαβον έκτοτε πλειστάκις ούτοι και μετ' αυτών και άλλοι(61) εξακολουθούντες και σήμερον να φρονώσιν ούτως(62) Εις επίρρωσιν δε του ισχυρισμού αυτών τούτου ετόνισαν ότι διά της εν λόγω «διορθώσεως» «επέρχεται γενική αναστάτωσις των κεκανονισμένων τύπων της Εκκλησίας, των ορισθέντων πάντοτε επί τη βάσει της εορτής του Πάσχα»(63) ήτοι θίγεται ο Πασχάλιος κύκλος και τα εξ αυτού εξαρτώμενα επί μέρους στοιχεία του λειτουργικού τους, ως οι ήχοι, αι ευαγγελικαί και αποστολικαί περικοπαί, αναλόγως της αυξήσεως η μειώσεως των από του Πάσχα μέχρι του Τριωδίου Κυριακών, η νηστεία των Αγ. Αποστόλων κλπ.(64).

Εις αντίκρουσιν των απόψεων τούτων, και ετέρων τινων συναφών, η παραινετική Εγκύκλιος της Ι. Συνόδου του Απριλίου 1924 διελάμβανεν ότι «μεταβολή εορτολογίου ουδεμία απολύτως εγένετο, ουδέ το Πασχάλιον της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας διωρθώθη»(65). Ο δε Αρχιεπ/πος Χρυσόστομος βραδύτερον επανέλαβεν κατά την συνεδρίαν ΔΙΣ της 2-7-1935 ότι «εξ εσφαλμένης αντιλήψεως νομίζεται συνήθως υπό τινων ότι η Εκκλησία ημών εδέχθη το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον. Το Ημερολόγιον τούτο δεν είναι, κυρίως ειπείν, νέον Ημερολόγιον, αλλ' είναι νέα χρονολόγησις και μεταρρύθμισις του Ιουλιανού Ημερολογίου, την οποίαν επεχείρησεν ο Πάπας Γρηγόριος ο ΙΓ' και την οποίαν λίαν ορθώς απέκρουσε και αποκρούει πάντοτε η Ορθόδοξος Εκκλησία»(66).

Προς στήριξιν του ισχυρισμού αυτών τούτου οι παλαιοημερολογίται επικαλούνται συνήθως, τούτο μεν τον Ζ' Αποστολικόν ιερόν Κανόνα, εις την καταπάτησιν του οποίου άγει, κατ' αυτούς, το διορθωθέν Ιουλιανόν Ημερολόγιον, τούτο δε τον Α' ι. Κανόνα της εν Αντιοχεία Συνόδου. Και ο μεν Ζ' Αποστολικός ταύτα διαγορεύει: «Ει τις Επίσκοπος ή πρεσβύτερος ή διάκονος, την αγίαν του Πάσχα ημέραν προ της εαρινής ισημερίας μετά Ιουδαίων επιτελέσοι, καθαιρείσθω»:(67). Κατά τους ερμηνευτάς ο Κανών απαγορεύει τον εορτασμόν του χριστ. Πάσχα προ του των Ιουδαίων. Αλλ' ό,τι διακελεύεται ο ιερός ούτος Κανών, ουδαμώς εθίγη διά της γενομένης «διορθώσεως» του Ιουλιανού Ημερολογίου, ήτις περιωρίσθη εις «απλήν υπερπήδησιν των 13 ημερών καθ' ας εμείναμεν οπίσω»(68). Επικαλούνται ωσαύτως οι το νέον ημερολόγιον αρνούμενοι, τον Α' Κανόνα της εν Αντιοχεία Συνόδου, όστις κηρύσσει απόβλητον της Εκκλησίας και ακοινώνητον πάντα όστις ήθελε παραβιάσει «τον όρον της αγίας και μεγάλης Συνόδου της εν Νικαία συγκροτηθείσης»(69) εν σχέσει προς τον εορτασμόν του Πάσχα.

Αμφότεροι οι ως ανω ιεροί Κανόνες αφορώσιν, ως είναι φανερόν, εις μίαν και την αυτήν περίπτωσιν, ήτοι εις τον αποκλεισμόν του συνεορτασμού του χριστιανικού μετά του ιουδαϊκού Πάσχα. Αλλ' ως εκ των μέχρι τούδε αναπτυχθέντων συνάγεται, το σημείον τούτο είναι ακριβώς εκείνο, όπερ ουδόλως εθίγη διά της «διορθώσεως» του Ιουλιανού Ημερολογίου(70). Αντιθέτως το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον παρεβίασε τας τοιαύτας περί του Πάσχα κανονικάς διατάξεις, με αποτέλεσμα την μη τήρησιν αυτών κατά τρόπον τοιούτον, ώστε το κατ' αυτό ρυθμιζόμενον χριστιανικόν Πάσχα να συμπίπτη ενίοτε προς το Ιουδαϊκόν. Τω λογω άλλωστε τούτω η Ορθοδοξος Εκκλησία, μη στέργουσα εις αθέτησιν των υπό των ιερών Κανόνων τεθεσπισμένων, διετέθη αρχήθεν δυσμενώς έναντι του Γρηγοριανού Ημερολογίου και απέρριψε πάσαν ιδέαν περί προσχωρήσεως εις τούτο.

Κατά συνέπειαν από της απόψεως ταύτης κρινομένη η «διόρθωσις» δεν ευρίσκεται αντίθετος προς τας διατάξεις των προαναφερθέντων ί. Κανόνων(71). Προς τούτοις όμως η υφισταμένη διαφορά ,μεταξύ του διωρθωμένου Ιουλιανού Ημερολογίου, όπερ τηρεί η καθ' ημάς Εκκλησία, αφ' ενός, και του Γρηγοριανού αφ' ετέρου, και εξ άλλων στοιχείων βεβαιούται και μαρτυρείται. Ειδικώτερον α ) Το χριστιανικόν Πάσχα ουδέποτε κατά το διωρθωμένον Ιουλιανόν Ημερολόγιον τελείται ομού ή προ του των Ιουδαίων, ενώ τούτο συμβαίνει προκειμένου περί του Γρηγορίανού(72). β) Εορταί τινες αγίων δεν συμπίπτουσι τη αυτή ημέρα εις αμφότερα τα Ημερολόγια ως λ.χ. η εορτή του Μ. Βασιλείου κατά μεν το διωρθωμένον εορτάζεται τη 1η Ιανουαρίου, παρά δε τοις ΡΚαθολικοίς τη 2α Ιανουαρίου, η του αγ. Σιλβέστρου εορτάζεται παρ' ημών μεν τη 2α, Ιανουαρίου, παρά δε τοις ΡΚαθολικοίς τη 31η Δεκεμβρίου, ή του αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου εορτάζεται παρ' ημών μεν τη 25η Ιανουαρίου, παρά των ΡΚαθολικών δε τη 9η Μαΐου, η του αγ. Πολυκάρπου παρ' ημών μεν τη 23η Φεβρουαρίου, παρά των ΡΚαθολικών δε τη 26η Ιανουαρίου κ.ο.κ. γ) Εορταί τινες ημέτεραι ελλείπουσι παντελώς από του Γρηγοριανού Ημερολογίου, ως λ.χ. η Κυριακή της Ορθοδοξίας, η των τριών Ιεραρχών, η του αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, ή του αγ. Δημητρίου κ.ά. δ) Εορταί τινες του Γρηγοριανού Ημερολογίου ελλείπουσιν από του ημετέρου, ως λ.χ. η του αγ. Αλβέρτου του Βοναβεντούρα, των αγίων Καρόλου, Δομινίκου, Φερδινάνδου, Θωμά Ακινάτου κλπ. ε ) Διάφορος ονομασία χρησιμοποιείται υφ' εκατέρου ημερολογίου προς υποσήμανσιν κοινών Κυριακών, ως λ.χ. καθ' ημάς μεν η πρώτη Κυριακή μετά την Πεντηκοστήν ονομάζεται Κυριακή των Αγ. Πάντων, ενώ κατά τους ΡΚαθολικούς ονομάζεται Κυριακή της Αγ. Τριάδος κλπ.(73)

Αναλύοντες νυν ειδικώτερον τον ισχυρισμόν των παλαιοημερολογιτών ότι η «διόρθωσις» συνιστά παραβίασιν της κανονικής τάξεως, διότι θίγει τον Πασχάλιον κύκλον, υπό την έννοιαν ότι «η αντικατάστασις της εαρινής ισημερίας του Ιουλιανού εορτολογίου, επί τη βάσει της οποίας καθωρίσθη η πρώτη Κυριακή μετά την εαρινήν πανσέληνον ως ημέρα του αγίου Πάσχα, προκαλεί μίαν σύγχυσιν ου μόνον εις τον Πασχάλιον Κανόνα, αλλά και εις το εορτολόγιον, εις τον ενιαύσιον κύκλον των εορτών, εις τας ημέρας των νηστειών και εις την ευρυθμίαν και ομοιομορφίαν των ευαγγελικών και αποστολικών περικοπών»(74) δυνάμεθα να παρατηρήσωμεν τα ακόλουθα.

Η άποψις αύτη, παρά την εν τισι βασιμότητα των εφ' ων ερείδεται λόγων(75), παραβλέπει, ότι η όλη του Πασχαλίου κύκλου ανέλιξις δεν ήρτηται εκ Κανόνος τινος, ούτε και ανάγεται εις βασικήν τινα και θεμελιώδη της πίστεως διάταξιν. Το ότι διά της γενομένης «διορθώσεως» επηνέχθη ποιά τις αταξία ως προς τινας ευαγγελικάς και αποστολικάς περικοπάς, τούτο είναι άραγε τόσον σοβαρόν ώστε να μη δύναται η Εκκλησία να το αντιμετωπίση μόνη; Τας προκυψάσας εκ της εισαγωγής του διωρθωμένου Ιουλιανού Ημερολογίου ανωμαλίας εις το λειτουργικόν έτος δεν είχε το δικαίωμα να αντιμετωπίση η Εκκλησία; Και η επίκλησις των τοιούτων ανωμαλιών συνιστά άραγε ανυπέρβλητον κώλυμα εις την προοδευτικήν της Εκκλησίας πορείαν; Δέν είναι η Εκκλησία κυρία και του Τυπικού, και των εορτών και των νηστειών ; Πώς κατά το παρελθόν προήλθεν εις μετατοπίσεις ημερομηνιών εορτών, και σήμερον δεν δύναται να αντιμετωπίση τον περιορισμόν λ.χ. της νηστείας των Αγ. Αποστόλων; Είναι ποτέ δυνατόν να υποθέση, τις ότι οι Πατέρες; θα έμενον άπρακτοι προ μιας δυσκολίας, ήτις θα ανεφύετο εν τη εφαρμογή του Πασχαλίου κύκλου λόγω της ελαφράς μεταβολής εις τας ημερομηνίας;

Επί του ισχυρισμού μάλιστα των παλαιοημερολογιτών ότι διά του διωρθωμένου Ιουλιανού Ημερολογίου συντέμνεται, ενίοτε δε και καταργείται παντελώς η νηστεία των Αγίων Αποστόλων, όλως ανεπιτρέπτως και αντικανονικώς(76), παρατηρούμεν ότι και ούτος, καίτοι αληθής, δεν έχει εν τούτοις την οίαν προσδίδουσιν αυτώ εκείνοι βαρύτητα και σημασίαν. Αυτό ο Βαλσαμών ερωτηθείς εάν «αι νηστείαι της εορτής των Αγίων Αποστόλων και της Χριστού γεννήσεως και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Σωτήρος, απαραίτητοι εισίν η συγχωρητέαι και αδιάφοροι», απήντησεν ότι «εξ ανάγκης προηγούνται νηστείαι προ των τεσσάρων τούτων εορτών» και δη και επταήμεροι, δεδομένου ότι «μία τεσσαρακονθήμερος νηστεία-εστιν η του αγίου και μεγάλου Πάσχα»(77).

Είναι όμως αληθές ότι και αυτή εισέτι η επταήμερος των Αγ.Αποστόλων νηστεία (ούσα ενίοτε μακροτέρας διαρκείας αναλόγως της εκάστοτε χρονικής αποστάσεως μεταξύ της εκ του Πάσχα εξαρτωμένης Δευτέρας των Αγίων Πάντων και της σταθεράς ημερομηνίας της 29ης Ιουνίου ) συντέμνεται όντως ή και εξαλείφεται πλήρως υπό το κράτος της ισχύος του διωρθωμένου Ημερολογίου. Ήδη ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βασίλειος, επισημαίνων εν τω από 20-8-1928 Γράμματι αυτού προς τον Αρχιεπ/πον Αθηνών Χρυσόστομον «την λίαν αντιληπτήν ανωμαλίαν, ότι κατά το έτος τούτο (1929) τέλεον μέλλει ίνα εκλίπη ούτω η καθωρισμένη νηστεία των Αγίων Αποστόλων εν ταις εφαρμοζούσαις ήδη το διωρθωμένον ημερολόγιον διά τας ακινήτους εορτάς Αδελφαίς Εκκλησίαις»(78) εξεζήτει την συγκατάθεσιν αυτού περί εφαρμογής «και άνευ γενικής συνοδικής αποφάσεως των περί του Πασχαλίου εγκριθέντων κατά το Πανορθόδοξον Συνέδριον»(79). Εις την εαυτής απάντησιν η ΔΙΣ προύτεινε προς άρσιν της προκυπτούσης ανωμαλίας «όπως η εβδομάς καθ' ην συμπίπτει η εορτή των Αγ. Αποστόλων θεωρηθή εξαιρετικώς δια το προσεχές έτος (1929) ως εβδομάς νηστήσιμος, πλην της ημέρας της εορτής του Αγ. Πνεύματος»(80) της προτάσεως ταύτης γενομένης δεκτής ευμενώς υπό της αγίας Πατριαρχικής Συνόδου, ορισάσης σχετικώς όπως θεωρηθώσι νηστήσιμοι αι από 25 - 28 Ιουνίου 1929 ημέραι(81) και της ΔΙΣ αποδεξαμένης την εν λόγω απόφασιν(82). Ειρήσθω διότι το Πατριαρχείον Ιεροσολύμων, δεν έκρινε την ανωμαλίαν τούτην του έτους τούτου τοσούτον σοβαράν ώστε να οδηγήση εις μεταβολήν του Πάσχαλίου «δίχα της εν Συνόδω κοινής συσκέψεως και αποφάσεως των Αγίων Αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών»(83).

Αλλά και οι ους συνήθως επικαλούνται οι εν Ελλάδι παλαιοημερολογίται ιεροί Κανόνες ΝΣΤ' της Στ' Οικουμενικής Συνόδου και ΙΘ' της εν Γάγγρα, δεν δύνανται να κατοχυρώσωσιν επαρκώς τούτους, και τούτο διότι ο μεν ΝΣΤ' της Στ' αφορά εις την αντιμετώπισιν της συνηθείας ενίων χριστιανών όπως κατά τας Κυριακάς και τα Σάββατα της Μεγ. Τεσσαρακοστής καταλύωσιν ωά και τυρόν(84). Η μέριμνα του ι. Κανόνος είναι να επικρατή μία τάξις εις την καθόλου Εκκλησίαν ως προς την νηστείαν της Μεγ. Τεσσαρακοστής και ως προς το είδος των μη καταλυομένων τροφών. Αλλά και υπό την εκδοχήν εισέτι της διά του εν λόγω Κανόνος διατυπώσεως γενικής τινος αρχής, εφαρμοζομένης επί πάσης περιόδου νηστείας, και πάλιν η διάταξις είναι άσχετος με τον χρονικόν περιορισμόν ενίοτε της νηστείας των Αγ. Αποστόλων. Σαφέστερος εν προκειμενω τυγχάνει ο ΙΘ' της εν Γάγγρα, όστις βαρυτάτην κύρωσιν επάγεται κατά των ασκητών οίτινες «χωρίς σωματικής ανάγκης» και εξ υπερηφανείας «τας παραδεδομένας νηστείας εις το κοινόν και φυλασσομένας υπό της Εκκλησίας» παραλύουσι(85). Κατά τον Ζωναράν ο Κανών ούτος αφορμήν έσχε την υπό των περί τον Ευστάθιον κατάλυσιν των νηστειών, άνευ λόγου, ένεκα της πεποιθήσεως αυτών, ότι έφθασαν εις σημείον τοιαύτης τελειότητας ώστε ουκέτι δέονται νηστείας. Την αντίληψιν τούτην ψέγουσα η Σύνοδος διετύπωσε τον Κανόνα, ίνα αποτρέψη από της πλάνης και άλλους τινας και επί τω τέλει εμπεδώσεως της εκκλησιαστικής τάξεως και πειθαρχίας.

Αλλ' είναι προφανές ότι και ο κανών ούτος ουδεμίαν δύναται να έχη εφαρμογήν επί του προκειμένου θέματος της νηστείας των Αγίων Αποστόλων, και τούτο διότι ενταύθα δεν πρόκειται περί καταλύσεως εκ λόγων υπερηφανείας ή και «χωρίς σωματικής ανάγκης», ούτε περί αυθαιρέτου ούτως ειπείν και εκ καταφρονήσεως προς τον θεσμόν της νηστείας ορμωμένης ενεργεία αλλά περί αποφάσεως αυτής ταύτης της Εκκλησίας η προς την οποίαν συμμόρφωσις ου μόνον καθήκον εστι παντός πιστού αλλά και κανονική υποχρέωσις. Καθώς δε ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί, επιβάλλεται όπως «μη των τελειοτέρων παραγενομένων πραγμάτων προς τα πρότερα επανατρέχωμεν μηδέ ημέρας και καιρούς και ενιαυτούς παρατηρώμεν, αλλά πανταχού τη Εκκλησία, επώμεθα, την αγάπην και την ειρήνην προτιμώντες απάντων ... Μη τοίνυν σκιαμαχώμεν μηδέ υπέρ των τυχόντων φιλονεικούντες εν τοις μεγάλοις εαυτούς καταβλάπτωμεν. Το μεν γαρ τώδε τω χρόνω νηστεύσαι ουκ έγκλημα το δε σχίσαι Εκκλησίαν και φιλονείκως διατεθήναι και διχοστασίας εμποιείν και της Συνόδου διηνεκώς αποστερείν ασύγγνωστον και κατηγορίας άξιον και πολλήν έχει τιμωρίαν»(86). Εις τα θέματα άλλωστε των νηστειών απ' αρχής παρετηρήθησαν διαφοροποιήσεις μεταξύ των Εκκλησιών. Εν Ιεροσολύμοις κατά τον δ' αιώνα από του Πάσχα μέχρι της Πεντηκοστής ουδείς ενήστευεν ουδέ κατ' αυτάς τας Τετάρτας και Παρασκευάς(87).

Κατά ταύτα η «διόρθωσις» του Ιουλιανού Ημερολογίου δεν δύναται να ταυτισθή προς την «προσχώρησιν» εις το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον, τοσούτω μάλλον όσω «η ταυτότης ημερών και μηνών και ωρών των δύο ημερολογίων δεν σημαίνει και ταυτότητα εορτολογίου των δύο Εκκλησιών»(88), όπερ εν τοις καθ' ημάς παρέμεινεν ανέπαφον και αμετάβλητον. Από της απόψεως ταύτης υπήρξε τουλάχιστον ατυχής ο εν τε τη παραινετική από 8-4-1924 Εγκυκλίω και εν λοιποίς κειμένοις της εποχής χρησιμοποιηθείς όρος «συνταυτισμός» των δύο Ημερολογίων(89), όστις διηυκόλυνε την σύγχυσιν. Παρά ταύτα διά τους καλής πίστεως ανθρώπους είχον σαφώς εξηγηθή τα πράγματα. Αυτός ούτος ο Αρχιεπ/πος Χρυσόστομος, ομιλών εν τη συνεδρία της ΙΣΙ της 27-12-1923 έλεγεν ότι «ο Πάπας Γρηγόριος δεν αφήρεσε μόνον ημέρας αλλά διώρθωσε και λάθη, τας λεγομένας επακτάς του σεληνοδρομίου ... ούτω υπάρχει χάσμα μεταξύ ημών και των εχόντων το Γρηγοριανόν εν χρήσει. Εκ της διορθώσεως των επακτών επήλθε το γεγονός να εορτάζηται το χριστιανικόν Πάσχα και προ του των Εβραίων, ενώ έδει μετά. ... »(90). Ούτω μία μεταρρύθμισις, υιοθετηθείσα υπό της Εκκλησίας ημών και γενομένη κατά τρόπον «ώστε αι εορταί (να) συμπίπτωσι προς τας πραγματικάς και αληθείς ημερομηνίας», κατέληξε να διαστραφή και να εμφανισθή ως προσχώρησις εις τον παπισμόν. Η τοιαύτη δε παρά τοις απλουστέροις των πιστών ευμεθόδως καλλιεργηθείσα αντίληψις και σκοπίμως δημιουργηθείσα σύγχυσις, υπήρξεν η βασική αιτία της σημειωθείσης αντιδράσεως κατά του νέου ημερολογίου(91). Σημειωτέον πάντως ότι και αυτός ο «πρ. Φλωρίνης» Χρυσόστομος εν έτει 1937, ορθοφρονών επί του προκειμένου, εδέχετο ότι «η καινοτομία του Αρχιεπ/που εφαρμόσαντος το Γρηγοριανόν ημερολόγιον μόνον διά τας ακινήτους εορτάς και ουχί διά το Πάσχα δι' ο κυρίως κατεδικάσθη το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον ως αντιπίπτον προς τον Ζ' Αποστολικόν Κανόνα, αποτελεί ζήτημα, όπερ πρώτην φοράν εμφανίζεται εις την ιστορίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας» και ως τοιούτο δεν δύναται να αντιμετωπισθή διά της επικλήσεως των σχετικών αποφάσεων των Ορθοδόξων Συνόδων των ετών 1583, 1587 και 1593, αίτινες αφεώρων εις το αμετάβλήτον της εορτής του Πάσχα(92).

Σημειώσεις

57. Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. τ. Β' σ. 1242

58. «Εκκλησία», Α' σ. 374-375.

59. «Εκκλησία», Α' σ. 373. Βλ. και ανακοινωθέν Ι. Σ. της 6-7-27 ένθα η «διόρθωσις» χαρακτηρίζεται ως «προσαρμογή του εορτολογίου της Εκκλησίας προς το νέον ημερολόγιον». ΚώΔΙΣ 1921-27 σ. 574.

60. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Σύντομος και περιληπτική περιγραφή του Εκκλησιαστικού Παλαιοημερολογητικού ζητήματος. Αθήναι 1953 σ. 7. Πρβλ. Αγιορ. Πατέρων, Αποστασίας έλεγχος ... σ. 81.

61. Ούτως ο Κασσανδρείας Ειρηναίος, Βλ. σχετικώς Αγιορ. Μοναχού, Το Ημερολογιακόν ζήτημα...εν: «Ο.Τ.» φ. 161, 1-5-1972, σ. 3.

62. Η λεγομένη «Αγία και Ιερά Σύνοδος της Αποστολικής Ανατολικής Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών της Ελλάδος» εις Διάγγελμα αυτής «προς τον ευσεβή ορθόδοξον Ελληνικόν λαόν» ομιλεί περί της «επισήμου» Εκκλησίας, ήτις «υπόπτως εισήγαγε εις την ορθόδοξον θείαν λατρείαν ένα.θεσμόν οθνείον, παπικής προελεύσεως, το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον». (Η Αγία και Ιερά Σύνοδος της Αποστολικής Ανατολικής Εκκλησίας των Γ.Ο.Χ. της Ελλάδος, προς τον ευσεβή Ελληνικόν λαόν» σ. 14). Και αλλαχού: «Η Εκκλησία αυθαιρέτως μετέβαλε το Εκκλησιαστικόν Ημερολόγιον εισαγαγούσα την παπικήν καινοτομίαν» (ένθ. ανωτ. σ. 16 ). Πρβλ. και «Η Εκκλησία της Ελλάδος, εισαγαγούσα αντικανονικώς και αντορθοδόξως τον νεωτερισμόν του Παπικού Ημερολογίου διά μιας απλής Εγκυκλίου του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, εν τω προσώπω των «Ηγουμένων» αυτής, γίνεται πασίδηλον, ότι ευρέθη εις άμεσον αντίθεσιν προς αυτό το έργον του Παναγίου Πνεύματος» (Μάρκου Μοναχού, Φύλακες γρηγορείτε. Η Ορθοδοξία εν πολέμω Αθήναι 1972 σ. 10 ). Ωσαύτως πρβλ. και ότι οι αποτολμήσαντες την ημερολογιακήν -μεταρρύθμισιν, ευρεθέντες προ της μη υπ' αυτών αναμενομένης σοβαράς του θρησκεύοντος λαού αντιδράσεως και «εντρεπόμενοι να παλινωδήσουν, διά νομιζομένην κατάπαυσιν της συνειδήσεως, εφεύρον εκ των υστέρων και με λόγια πείθοντα μόνον τους αφελείς και τους αδιαφόρους και παρουσιάζουν την μεταρρύθμισιν υπό το όνομα «διωρθωμένου Ιουλιανόν» και όχι «νέον» ή «Γρηγοριανόν» που δεν τους έρχεται καλά. Δηλαδή όχι Γιάννης αλλά Γιαννάκης» (Αγιορείτου. Μοναχού, Το Ημερολογιακόν ζήτημα. Παρατηρήσεις επί .της Εισηγήσεως...εν: «Ο.Τ.».έτος ΙΒ' αρ. φύλλού 161/1-5-1972 σ.3). Ωσαύτως βλ. και Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Αναίρεσις του «ελέγχου»... σ. 10. Πολυκάρπου, Επισκόπου Διαυλείας, Κρίσεις επί της πρώτης παρατηρήσεως... σ. 8-9. Γ. Ευστρατιάδου, ένθ. ανωτ. σ. 13. Βασ. Σακκά, Υπόμνημα...σ. 38. ένθα φέρονται οι νεοημερολογίται ως δολίως μεταμφιέσαντες την παπικήν εορτολογικήν παράδοσιν και το από 10-11-1972 Υπόμνημα της λεγομένης «Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας των ΓΟΧ -Αρχιεπ/που κυρίου Ανδρέου», εν ω, συν τοις άλλοις, υποστηρίζεται ότι «η υπό της Εκκλησίας της Ελλάδος αποδοχή κατά το έτος 1924 του Γρηγοριανού ημερολογίου διά της δι' αυτού εγκαινιασθείσης ημερολογιακής καινοτομίας πολλαχώς και ποικιλοτρόπως κατεκρίθη ...» (Βλ. Υπόμνημα... σ. 1) και αλλαχού «αποτέλεσμα δε της τοιαύτης διά της εισαγωγής του Γρηγοριανού Ημερολογίου παρ' ημίν δημιουργηθείσης κρίσεως παρά τω ευσεβεί Ελληνικώ λαώ, υπήρξε...» (ένθ' ανωτ. σ. 2 ).

63. Γ. Ευστρατιάδου, ένθ: ανωτ. σ: 75.

64. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Αναίρεσις του «ελέγχου» ... σ. 12-20, Υπόμνημα της Ι.Σ. των Γ.Ο.Χ. Ελλάδος προς τους ιεράρχας της απανταχού Ορθοδοξίας 1962 σ. 9.

65. «Εκκλησία», Α' σ. 411.

66. ΚώΔΙΣ, 1935-1936 σ. 262.

67. Ρ-Π, Σύνταγμα... τ. Β' σ. 10.

68. Καλλινίκου; Μητροπολίτου Κυζίκου,. Επί του Νέου Ημερολογίου εν: «Εκκλησία» Α' σ. 429.

69. Ρ-Π, Σύνταγμα...τ. Γ' σ. 123.

70. Πρβλ. Ανθίμου, Μητροπολίτου Μαρωνείας, Το ζήτημα του Ημερολογίου, εν: «Εκκλησία» 1932 σ. 408-410.

71. Εν τούτοις περί εισαγωγής παρ' ημίν του Γρηγοριανού Ημερολογίου ποιείται λόγον και η κατ' εντολήν της Ι. Σ., συνταχθείσα γνωμάτευσις των Γ. Ράμμου - Χ. Σγουρίτσα - Κ. Τσάτσου, ην εν τω σημείω τούτω αντέκρουσεν ο Λαρίσης Δωρόθεος, ον εν συνεχεία αντέκρουσεν ο «Μητροπολίτης πρ. Φλωρίνης» Χρυσόστομος δι' ειδικής συγγραφής υποστηρίξας ότι η διόρθωσις σημαίνει προσχώρησιν εις το Γρηγοριανόν. Βλ. «Εκκλησίαν» 1951 σ. 9 επ. Δωροθέου, Μητροπολίτου Λαρίσης, Παρατηρήσεις επί της Γνωματεύσεως... εν: «Νομοκανονικαί Έρευναι» σ: 196-201. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Απάντησις εις μίαν διατριβήν περί Εκκλησ. Ημερολογίου του Σεβ. Μητροπολίτου Λαρίσης κ. Δωροθέου. Αθήναι 1951 σ. 3 επ.

72. Εν έτει 1927 οι παπικοί εώρτασαν το Πάσχα μετά των Ιουδαίων, εν έτει δε 1928 προ αυτών. Περί της τελέσεως του ιουδαϊκού Πάσχα βλ. Π. Σιμωτά; Το Σαμαρειτικόν Πάσχα, εν: «Εκκλησία» 1952.

73. Πρβλ. Μιχ. Κωνσταντινίδη, Κρίσεις επί του Νέου Ημερολογίου, εν: «Εκκλησία» 1926 σ. 4-5.

74. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Θέσις του εορτολογικού ζητήματος από απόψεως Κανονικής και Εκκλησιαστικής και Εθνικής, εν: «Το Α' Πανελλαδικόν ...» σ. 35. Πρβλ. και Υπόμνημα Ι.Σ. των ΓΟΧ προς τους Σεβ. Ιεράρχας της απανταχού Ορθοδοξίας (Αθήναι 1962) ένθα υποστηρίζεται ότι «ναι μεν οι Νεοημερολογίται έρχονται Πάσχα με τους Παλ/τας -πρωτάκουστον και αυτό να τηρούν δύο ημερολόγια - ίνα μη συνεορτάζουν με τους Ιουδαίους, αλλ' η κατά 13 ημέρας προώθησις του ημερολογίου έθιξεν όλον τον Πασχάλιον κύκλον και ανέτρεψε το Κυριακοδρόμιον (Ευαγγέλια -Αποστόλους- ήχους κλπ) το εορτολόγιον, τας νηστείας και ούτω εμμέσως προσέβαλε και το περί ενότητος της Εκκλησίας δόγμα του Συμβόλου της πίστεως» (ένθ' ανωτ., σ. 19-20 ). Βλ. ωσαύτως Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Απάντησις εις μίαν διατριβήν σ.5, ένθα απαριθμούνται αι ενίοτε εμφανιζόμεναι τυπικολογικαί αταξίαι, ως παράλειψις αναγνώσεως αγιογραφικών περικοπών επί 2 εβδομάδας, μεταθέσεις εορτών ως λ.χ. του αγ. Γεωργίου, κλπ.

75. Ούτως και η Εισήγησις επί του Ημερολογιακού ζητήματος της Εκκλησίας της Ελλάδος απαριθμεί τας ένεκα του ν.ημερολογίου επερχομένας εν τη τυπική της Εκκλησίας τάξει ανωμαλίας. Βλ. Εκκλησίας Ελλάδος, Το Ημερολογιακόν ζήτημα... σ. 11. Πρβλ. Αγιορ. Μοναχού, Το Ημερολογιακόν ζήτημα εν: «Ο.Τ.» 1-6-72.

76. Πρβλ. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Θέσις...σ. 54. Του αυτού, Απάντησις εις μίαν διατριβήν... σ. 4-6. Του αυτού Αναίρεσις του «ελέγχου» ... σ. 18,57 Πολυκάρπου, Επισκόπου Διαυλείας, Η ημερολογιακή μεταρρύθμισις... σ. 39, 72. Του αυτού, Κρίσεις επί της πρώτης παρατηρήσεως...σ. 18. Κυπριανού Λαχανά, Ποία η διαφορά... σ. 12. Βasil Sakkkas, The calendar question, εν: Οrthodox Life, vol. 22 τ. 4 σ. 32. Κων: Πλατανίτη, Το μηνολόγιον του Πάσχα, εν: «Εφημέριος» 1955 σ. 618 επ. «Η. Φ. Ο.» 1952 φ. 123 σ. 6. ένθα και επίκλησις των Ιερών Κανόνων ΝΣΤ' της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου και ΙΘ' της εν Γάγγρα: Αρχιμ. Φιλοθ. Ζερβάκου, Ανοιχτή επιστολή προς τον Μακ. Αρχιεπ/πον Αθηνών και πάσης Ελλάδος Θεόκλητον εν «Αγιορειτ. Βιβλιοθήκη» 1959 σ. 221 επ.

77. Ερώτησις ΝΕ' Ρ-Π, Σύνταγμα... τ. Δ' σ. 488:

78. «Εκκλησία», 1928 σ. 289, «Ορθοδοξία» 1928 σ. 243-244.

79. Ένθ' ανωτ.

80. «Εκκλησία» 1928 σ. 317. Πρβλ. το υπ' αριθμ. 3861/4945/16-10-1928 απαντητικόν έγγραφον του Μακ. Αθηνών Χρυσοστόμου εν: «Εκκλησία» 1928 σ. 321. Τας απαντήσεις των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών βλ. εν: «Το Πασχάλιον» εν: «Ορθοδοξία» 1929 σ. 138-148. Πρβλ. και Ι. Παπαϊωάννου, Το Ημερολόγιον και η νηστεία των Αγ. Αποστόλων, εν: «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη» 1959 σ. 167.

81. «Ορθοδοξία», 1928 σ. 401. Το υπ' αριθμ. 2774/15-11-1928 σχετικόν Γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχου Βασιλείου βλ. εν: «Εκκλησία» 1928 σ. 385.

82. «Εκκλησία» 1929 σ. 23. Πρβλ. ωσαύτως επί του θέματος και Ανθίμου, Μητροπολίτου Μαρωνείας, Το ζήτημα του Ημερολογίου, εν: «Εκκλησία» 1932 σ. 408 επ. Γενναδίου, Μητροπολίτου Ηλιουπόλεως και Θείρων, Ο κατά το έτος τούτο (1929) εορτασμός του Πάσχα, εν: «Ορθοδοξία» 1929 σ. 49-52:

83. «Ορθοδοξία» 1929 σ. 410.

84. Ρ-Π, Σύνταγμα... τ. Β' σ. 436.

85. Ρ-Π, Σύνταγμα... τ. Γ' σ. 115.

86. Ρ. G. 48,861.

87. Χρυσοστόμου (Α'), Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Ιστορία της Εκκλησίας Ιεροσολύμων, Αθήναι 1970, σ. 141. Αρχιμ. Ιωήλ Γιαννακοπούλου, Παλαιόν και Νέον Ημερολόγιον σ. 38 επ. Πρβλ. και «Ο.Τ.» φ. 266/15-9-76 σ. 4.

88. Χρυσοστόμου (Α'), Αρχιεπισκόπου Αθηνών..., Ημερολογιακά Β' 1929 σ. 25-26.

89. «Εκκλησία», Α' σ. 411. Παρεμφερείς προς τούτον όρους εχρησιμοποίησαν κατ' εκείνον τον καιρόν εν ειδικοίς αυτών άρθροις τα εκκλησιαστικά περιοδικά επιτείναντα, ίσως κατά πλάνην, την σύγχυσιν και την εντύπωσιν ότι η «διόρθωσις» του Ιουλιανου Ημερολογίου ήτο εν και το αυτό προς την προσχώρησιν εις το παπικόν Γρηγοριανόν. Ούτως η «Ανάπλασις» έγραφεν ότι «η μετά τοσαύτην μελέτην και έρευναν συντελεσθείσα αφομοίωσις του εκκλησιαστικού Ημερολογίου προς το πολιτικόν, συνεπλήρωσε το μέγα κενόν, όπερ από έτους και πλέον είχε δημιουργήσει η Πολιτεία, πρώτη αποδεχθείσα το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον» («Ανάπλασις» 1924 σ. 105 ). Πρβλ. και την από 17-2-1927 Εγκύκλιον του Οικουμεν. Πατριάρχου Βασιλείου, εν η χρησιμοποιείται ο όρος «συνταύτισις του εκκλησιαστικού ημερολογίου προς το πολιτικόν» («Εκκλησία» 1927 σ. 129 ).

90. ΚώΙΣΙ, 1923-1928 σ. 102. Ούτω και Π. Παναγιωτάκου- Σ. Αλεξανδροπούλου, Το ελληνικόν Παλ/κόν ζήτημα σ. 10.

91. Πρβλ. Ιωακείμ, Μητροπολίτου Δημητριάδος, Το Ημερολογιακόν ζήτημα εν Ελλάδι, Βόλος,-1948 Α' σ. ε' . Πάντως η από τοιαύτης σκοπιάς θεώρησις του ημερολογιακού ζητήματος υπό μερίδος ορθοδόξων πιστών «έδειξεν εμφανώς την θρησκευτικήν νηπιότητα του λαού της Ελλάδος» (Μ. Δάλλα, Το ζήτημα του Ημερολογίου, εν : «Ιερός Σύνδεσμος» Έτος Ε', περ. Δ', 15-2-1927 αρ. 3 σ.. 2 ).

92. Βλ. παρά Θεοδωρήτου μοναχού, Το ημερολογιακόν σχίσμα, δυνάμει ή ενεργεία; σ. 26.

---

"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών

http://www.myriobiblos.gr/books/book1/kef5_fas1_meros1_2.htm 

 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ-ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΝ ΕΓΚΟΛΠΙΟΝ   www.egolpion.com