Κόσμος και κτίσις

πηγή

ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΤΙΣΙΣ

Όταν μεταμορφώθηκε ο Κύριος πάνω στο Θαβώρ, οι ιεροί ευαγγελισταί μας λέγουν ότι τα ιμάτιά του έγιναν λευκά σαν το φως. Άστραψαν και λευκάνθηκαν εκθαμβωτικά από το πνεύμα του που τα διαπότισε, από τη δόξα του που τα διαπέρασε. Το ύφασμα που τύλιγε τον Χριστό (τα ιμάτια), καθώς και το άλλο εκείνο ύφασμα το εσωτερικότερο που έκρυβε τη θεότητα του (η σάρκα), είναι η ύλη που σκεπάζει το Πνεύμα. Το σώμα και η κτίσις, η σάρκα και τα ιμάτια, δεν μένουν  αμέτοχα στο Πνεύμα, αλλά το απαυγάζουν. Η Μεταμόρφωσις είναι μια εικόνα - τύπος, ένα γεγονός - προφητεία, μέσα στην Αγία Γραφή. Προλέγει τι θα συνέβαινε στην Εκκλησία. Γιατί και η Εκκλησία, όπως ο Χριστός, θα σκόρπιζε μες από την ύλη το φως και τη δόξα της.

Η κορφή του Θαβώρ, στο έδαφος της ευαγγελικής ιστορίας, είναι το ψηλότερο σημείο. Αγγίζει τον ουρανό. Πάνω της στεκόμενος ο Υιός, βρίσκεται ξαφνικά μέσα στο φως της δόξας, που ανέκαθεν είχε κοντά στον Πατέρα, ενώ οι απόστολοι είναι πεσμένοι πρηνείς στο χώμα κι έχουν γίνει ένα μ' αυτό. Δεν ανήκαν ακόμη σ’ αυτό το φως και σ’ αυτή τη δόξα. Η Μεταμόρφωσις ήταν ένα ανυπόμονο δείγμα της δόξας και του φωτός που θα δίνονταν αργότερα στην Εκκλησία, κατά την Πεντηκοστή.

Και πράγματι. Η Εκκλησία δεν κατεβαίνει πλέον ποτέ από το μυστικό Θαβώρ, όπου αιώνια την κρατεί ο προορισμός της. Δεν είναι πλέον σαν τους αμαυρωμένους αποστόλους, αλλά είναι όλη λάμψις, όλη αστραπή και όχι απλώς σαν σύνολο ψυχών, αλλά και εξωτερικά, τυπώνοντας με την πνευματική φλόγα την ύλη που την περιβάλλει. Η Ορθοδοξία αίρεται πάνω από τα εγκόσμια, αλλά δίχως να τα αποχωρίζεται. Σφραγίζει την κτίσι με τη δόξα του Θεού. Κάνει εκείνο που λέγει ο απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή: δεν συσχηματίζεται τω αιώνι τούτω, αλλά παριστάνει τα σώματα των τέκνων της και τον κόσμο ολόκληρο θυσίαν ζώσαν, αγίαν, τω Θεώ.

Η παραπάνω ιδέα, που αναπτύξαμε σύντομα, αποτελεί μια από τις πιο ωραίες ερμηνείες με τις οποίες υπομνηματίζει τη Μεταμόρφωσι του Χριστού η ορθόδοξη θεολογία, τόσο η αρχαία όσο και η νεώτερη, και που βρίσκει έκφρασι αισθητά επίμονη και μέσα στην ορθόδοξη λατρεία.

Μια από τις πολλές απόψεις όπου βλέπουμε το θαύμα της Μεταμορφώσεως έτσι εννοούμενο κι εξηγημένο πάνω στη ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι και το πώς αυτή εννοεί την Εικόνα.
Η Εικόνα, στην Ορθοδοξία, δεν είναι απλώς ιερή τέχνη, αλλά αγιασμένο κομμάτι ύλης, αποτύπωμα κι απαύγασμα πνευματικό. Η πολυφίλητη παράδοσις πως ένας από τους Ευαγγελιστάς, ο ιερώτατος Λουκάς, υπήρξε σύγχρονος αγιογράφος και ότι σώζονται εικόνες του, προκαλεί μια θεολογική υποβολή να αναζητήση κανείς, στο άνθος του θείου Λόγου, ένα πέταλο ανάμεσα στα άλλα, που δεν θα ήταν από λόγο αλλά από χρώμα, που δεν θα ήταν νόημα αλλά σχήμα. Και να έλθη κανείς έτσι μέσα στην Αγία Γραφή να βρη την αρχή της Μεταμορφώσεως που πραγματοποιεί η Εκκλησία μέσα στον κόσμο, να βρη την αρχή αυτή όχι σαν δίδαγμα άλλα σαν απτό κειμήλιο, προορίζοντας στα φύλλα της Καινής Διαθήκης και τις εικόνες του Λουκά.

Εκείνοι που θέλουν να χειραφετηθούν από την Παράδοσι για. να φέρουν την Εκκλησία πιο σιμά στον κόσμο, αυτοί είναι ακριβώς, που ουσιαστικά την απομακρύνουν. Η Παράδοσις μας φανερώνει πώς ο κόσμος μπορεί να σφραγισθή από το Πνεύμα. Η Αντιπαράδοσις μας δείχνει πώς το Πνεύμα μπορεί να σκεπασθή από τον κόσμο.

Όταν, λοιπόν, θεωρούν την Παράδοσι σαν ζάρωμα θρησκευτικό, σαν ολόπλευρα απόκοσμη, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να αποδεικνύουν ότι την αγνοούν και την παρεξηγούν, ότι δεν την υποπτεύονται καν τι ακριβώς είναι. Γιατί αυτή είναι που παρουσιάζει σε όλες τις πτυχές της την ορθή και μόνη ευαγγελικά γνήσια επαφή με τον κόσμο, επαφή που — για να περιορισθούμε μονάχα σε μια πλευρά — μπορεί κανείς να τη θαυμάση π. χ. στη λατρεία. Η ορθόδοξη λατρεία τι άλλο φανερώνει σε κάθε λεπτομέρεια του μυστικού και λαμπρότατα εκπεφρασμένου περιεχομένου της παρά το αγιαστικό έργο της Εκκλησίας, όχι μόνο στις ψυχές, αλλά και στα σώματα των μελών της, όχι μόνο στον καθαρά πνευματικό, εσωτερικό χώρο, αλλά και επάνω σ' όλη τη κτίσι;
Πώς γίνεται η ανατολική ορθόδοξη λατρεία; Με στεναγμούς αλαλήτους μόνο; Όχι, αλλά και μες από τις σωματικές αισθήσεις και μες από τον φυσικό πλούτο της δημιουργίας. Κι όμως ενώ είναι τόσο υλικά εκδηλωμένη, μένει η πνευματικώτερη λατρεία, η εσωτερικώτερη, η πιο απόκοσμη, η πιο μεγαλειώδης και καθαρή πραγματοποίησις των λόγων του Χριστού προς τη Σαμαρείτιδα, η ακριβώς εν πνεύματι και αληθεία προσκύνησις του Θεού.

Οι αρνηταί της Παραδόσεως, σήμερα, εκείνοι που κατορθώνουν να μη συγκινούνται απ’ αυτή, να μη τη σέβονται, να μη την καταλαβαίνουν πόσο πλατιά και πραγματιστική είναι, πόσο ελεύθερη και θεία, δεν έχουν ούτε πίστι ούτε βάθος σκέψεως ούτε δύναμι ψυχής, θέλουν να βάλουν χέρι πάνω στην Κιβωτό αύτη, αλλά δεν τολμούν να το πράξουν, δεν έχουν το σθένος. Είναι Δαθάν και Αβειρών από πριν νεκροί. Μαραμένα φθινοπωρινά φύλλα, πελιδνές ψυχές που την ελαφρότητά τους τη θαρρούν πνευματικό ύψος, που τα τρικλίσματά τους τα παίρνουν ως φιλελευθερισμό και ευρύτητα.

Οι περισσότεροι χριστιανοί τσαλαβουτούν στα ρηχά της Αγιότητος και της Αμαρτίας. Δεν είναι ούτε ήρωες της πίστεως, ούτε ήρωες αντίχριστοι. Οι Άρειοι και οι Χρυσόστομοι σπανίζουν. Αλλά το Μέτριο παρασύρεται εύκολα από το ποταπό. Η υποθερμία λίγων, μπορεί να κάνη κακό στους πολλούς που έχουν κάποια πίστι, κάποια ευσέβεια. Και τότε, η φοβερή αδράνεια της μάζας, θα υπακούση στον νόμο της. Ο μεγάλος αριθμός θα κινηθή ασταμάτητα προς την απώλεια.
Γι' αυτό είναι ανάγκη να βυθοσκοπηθή η Παράδοσις, να βγουν από τα κοιτάσματά της οι αθάνατοι θησαυροί που θα μας κάνουν να καταλάβουμε τι μεγάλη χάρις του Θεού είναι που γεννηθήκαμε ορθόδοξοι Έλληνες.

Κιβωτός - Έτος Α΄ Ιούλιος 1952 -Φύλ. 7