Οι Απόψεις των Γερμανών για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

ομάδα Γερμανών αιχμαλώτων σε φωτογραφία στην Ακρόπολη πριν πάνε στα Καλάβρυτα

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-19-

Στο τεύχος 42/06.10.1969 δημοσιεύτηκε ρεπορτάζ για την Επιχείρηση Καλάβρυτα [Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα 05.12-15.12.1943] με τίτλο GREICHENLAND – KRIEGSVEBRECHEN – Aktion Kalawrita (Ελλάδα – Εγκληματίες Πολέμου, Υπόθεση Καλάβρυτα)].

Στις κρίσεις και συμπεράσματα του ρεπορτάζ του έγκυρου γερμανικού περιοδικού, ύστερα από είκοσι έξι χρόνια από το Ολοκαύτωμα, απάντησαν συγγενείς των δολοφονηθέντων γερμανών αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943].

Αναλυόμενες οι κρίσεις των συγγενών των δολοφονηθέντων γερμανών αιχμαλώτων από αντικειμενική ιστορική πλευρά διέπονται από υποκειμενισμό και βαθιά δικαιολογημένη συναισθηματική φόρτιση.

Η ιστορική έρευνα [Ι.Α.Κ.] θεωρεί σκόπιμο να ακουστεί και η «άλλη πλευρά» ώστε ο αναγνώστης να εξαγάγει μόνος του τα συμπεράσματά του στο μεγάλο ερώτημα: ΓΙΑΤΙ έγινε το φοβερό αυτό πολιτικό έγκλημα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μια απαίσια υπόθεση όπως την χαρακτήρισε ο Εισαγγελέας του Μπόχουμ που ασχολήθηκε με την υπόθεση.

* * * * *

Οι δολοφόνοι επέταγαν τα πτώματα σε μια πηγάδα. Στις 7 Δεκεμβρίου του 1943, οι αντάρτες οδήγησαν τους αιχμαλώτους γερμανούς στρατιώτες στο βουνό Χελμός. Από κει, και πάνω από ένα ψηλό βάραθρο πέταξαν τους 77 στρατιώτες. Ένας απ’ αυτούς έπεσε μόνος του στο γκρεμό και κατόρθωσε να ζήσει. Περιέγραψε το φοβερό δράμα των υπολοίπων. Ύστερα από αυτό, Γερμανικά Τμήματα Στρατού, εξαπέλυσαν τρομερά αντίποινα κατά της πόλεως των Καλαβρύτων. Δεν αποκλείεται τα αντίποινα αυτά να έβλαψαν και ανθρώπους αθώους, που δεν είχαν καμιά ανάμιξη στο προηγούμενο έγκλημα κατά των γερμανών στρατιωτών, ενώ οι πραγματικοί ένοχοι πιθανώς να λατρεύονται σήμερα σαν Εθνικοί ήρωες, στο στήθος των οποίων φιγουράρει ένα κάποιο πολεμικό παράσημο. Κινούνται ελεύθερα από πόλη σε πόλη και βλέπουν τις δικές μας Αρχές που ψάχνουν για την ίδια υπόθεση να ανακαλύψουν εγκληματίες πολέμου…

Χανς Λόμπε, Ρόιτλιγκεν

* * * * *

Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι στο Καρνέσι καθ οδόν προς Μαζέικα (29.10.43) φώτο από το Αρχείο του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Καλαβρύτων

πτώματα δολοφονηθέντων Γερμανών αιχμαλώτων από την ΟΠΛΑ Καλαβρύτων στη θέση Ξυδιά (Οκτώβριος 1943) Φωτογραφία από το Αρχείο Σμηνάρχου Μίχου

πτώματα των Γερμανών αιχμαλώτων κατα τον ενταφιασμό τους στο Νεκροταφείο της Αγίας Βαρβάρας στην Τρίπολη (23.12.1943)

οι τάφοι των Γερμανών αιχμαλώτων στο Νεκροταφείο της Αγίας Βαρβάρας στην Τρίπολη

Όπως ακριβώς στην υπόθεση ΦΙΛΕΤΤΟ, έτσι και τώρα, μιλάνε για τα Καλάβρυτα και προσπαθούν να βρουν ενόχους μόνο από την γερμανική πλευρά. Το ότι λίγο πριν από τα αντίποινα, τρεις πληγωμένοι στρατιώτες, συρθήκανε βίαια από το Νοσοκομείο και δολοφονηθήκανε με τον αγριότερο τρόπο και ότι 77 άλλοι στρατιώτες γκρεμίστηκαν στο βάραθρο του Χελμού, αναφέρεται μεν, χωρίς το παραμικρό σχόλιο όμως και χαρακτηρισμό περί του απαισίου αυτού εγκλήματος.

Μαξ Πιντσόβιας, Μάιντς

* * * * *

Αναμφισβητήτως τα εγκλήματα των Καλαβρύτων είναι κάτι που δεν το χωρά ο νους του ανθρώπου. Όμως, εξ ίσου αποκρουστικό προς τα εγκλήματα, είναι το διπλό μέτρο ηθικής και το διπλό πρίσμα κάτω από το οποίο εξετάζονται σήμερα τα συμβάντα.

Έκαρτ Μπόνε, Ούνα (Νορντ Ράιν-Βεστφάλεν)

* * * * *

Είναι όντως φοβερό, το ότι ακόμα και σήμερα, βγαίνουν στο φως τέτοιες πράξεις για τις οποίες εξαπολύονται επιθέσεις και οργανώνονται επιχειρήσεις ανευρέσεως των ενόχων. Όμως, θα ήταν ενδιαφέρον να ρωτήσει κανείς, τι απέγιναν άραγε οι πραγματικοί ένοχοι της δολοφονίας των 77 Γερμανών στρατιωτών που συνέβη πριν από την επιχείρηση Καλάβρυτα… Δεν υπάρχει περίπτωση να μη τους ξέρει κανείς, γιατί είναι γνωστό πως η ομάδα Φράισέρλερ κατήγετο κυρίως από τα Μαζέικα. Τι έκανε πάνω σ’ αυτό η Ελληνική Δικαιοσύνη; Μήπως έβγαλε καμιά απόφαση που δεν την ξέρουμε; Και τέλος, ποια ήταν η αποκατάσταση των συγγενών των δολοφονηθέντων στρατιωτών, από ελληνικής πλευράς;

Δρ. Σέφερ, Φραγκφούρτη

* * * * *

Μήπως ο κ. Άντενάουερ και η κ. Σραμ, έκαναν τον κόπο να ρωτήσουν –έτσι στην τύχη– τι απέγινε άραγε με τους συγγενείς των 80 δολοφονηθέντων γερμανών στρατιωτών; Και τι έκαναν μετά την επίπληξη του Επισκόπου Ντέφρεγκερ, που δεν φρόντισε για τις οικογένειες των 5 Ιταλών στρατιωτών; Τί σπουδαία, λεπτή και ευγενής ιδέα, αλήθεια…

Μπέμπρα (Έσση) – Χάιντς Γκέρνερτ

* * * * *

Τα αντίποινα που εξαπέλυσε η 117 πτέρυγα Μάχης, είναι κατά τη γνώμη σας ένα έγκλημα πολέμου. Όμως πρέπει να ξέρετε, κύριοι, ότι όλοι οι στρατοί του κόσμου, ακολουθούν αυτή την τακτική, προκειμένου να προστατεύσουν τους στρατιώτες τους.

Καρόλα Βέρεν (Μπαντ Κόιτσναχ)

* * * * *

Γερμανικό έγγραφο με τα αποτελέσματα της Επιχείρησης Καλάβρυτα

Στο άρθρο σας και ειδικά στην τρίτη παράγραφο από το τέλος, γράφετε ότι η ανάκριση που είχε αρχίσει εναντίον μου για την επιχείρηση των Καλαβρύτων, ετέθη εις το αρχείο, διότι κατόρθωσα να αποδείξω ότι πριν από την έναρξη των επιχειρήσεων είχα ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και έτσι την ώρα των εχθροπραξιών βρισκόμουνα στο Νοσοκομείο. Συγχρόνως όμως, στην πρώτη στήλη του άρθρου σας, με αναφέρετε σαν ένα από τους κυρίους υπευθύνους της «φοβερής αυτής ιστορίας».

Προκειμένου να αποκαταστήσω την αλήθεια στην όλη υπόθεση, επιθυμώ να σας γνωρίσω τα εξής: Όταν μετά την αναχώρηση τμήματος της μεραρχίας μου προς εξουδετέρωση ανταρτικής ομάδος εις το Βορειοδυτικό Τμήμα της Πελοποννήσου, έφθασε η διαταγή του Στρατηγού Δεσούρ να προβώ σε αντίποινα για την «ζωώδη εκτέλεση» (κατά λέξη η έκφραση του στρατηγού), των 80 Γερμανών Στρατιωτών, καίοντας την πόλη των Καλαβρύτων εξ ολοκλήρου και σκοτώνοντας τον ανδρικό πληθυσμό που είχε σχέση με τους αντάρτες, χωρίς καν να καθυστερήσω ούτε και δευτερόλεπτο, αρνήθηκα να εκτελέσω την διαταγή τόσον εις τον Υπασπιστή Λοχαγό Πίχλερ, ο οποίος κατά πάσαν πιθανότητα την στιγμήν αυτήν είναι αξιωματικός εις τον αυστριακόν στρατόν, όσον και εις τον Διοικητήν Ταγματάρχην Έμπερσμπέργκερ.

Λίγη ώρα αργότερα, υπέστη αυτοκινητιστικό δυστύχημα εξ αιτίας της απροσεξίας του οδηγού μου, όχι και πολύ μακριά από τη βάση μου. Σε πολύ άσχημη κατάσταση μεταφέρθηκα στο Νοσοκομείο των Πατρών.

Μερικές εβδομάδες αργότερα, και ενώ βρισκόμουν σε Νοσοκομείο των Αθηνών εις το οποίο και είχα μεταφερθεί εν τω μεταξύ, έμαθα με κατάπληξη και αποτροπιασμό, ότι η επιχείρηση Καλάβρυτα είχε όντως εκτελεσθεί. Επί τη ευκαιρία, σας γνωρίζω ότι η διαταχθείσα εναντίον μου ανάκρισις, ετέθη εις το Αρχείον τον Απρίλιο του 1959.

Εξ όλων των ανωτέρω στοιχείων, τα οποία σημειωτέον έχουν και δικαστικώς αποδειχθεί κατά την προανάκριση, προκύπτει ότι ούτε έμμεσα, ούτε άμεσα μπορεί να θεωρηθώ ότι είχα ανάμιξη εις την φοβερή σφαγή των Καλαβρύτων.

Γιούλιους Βέλφιγκερ, Πούχχαϊμ (Βαυαρία)

Ε. Διοικητής 749 Jager Retsiment

Ο οποίος σχεδίασε την Επιχείρηση Καλάβρυτα (01.12.)

* * * * *

Οι αποκαλύψεις των ντοκουμέντων του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου [Ι.Α.Κ.] για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα [056-15.12.1943] συνεχίζονται τη Δευτέρα με νέα συγκλονιστικά στοιχεία που θα συζητηθούν. Ειδικότερα ακολουθεί η δημοσιοποίηση:

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 85

 

(Ελληνικά ντοκουμέντα – ΕΑΜική πηγή)

Συνέντευξη: Ανδρέα Παπαδημητρίου – Ανδρέα Μαγκλάρα – Κίμωνα Σπηλιόπουλου

Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων, οι Άγγλοι πράκτορες και η καταστροφή των Καλαβρύτων, το Πελοποννησιακό Γραφείο (ΚΚΕ) αποφασίζει, Γιατί δεν έφυγαν οι Καλαβρυτινοί ΕΛΑΣ και Αιχμάλωτοι. Άγγλοι και ΕΛΑΣ, Η ευθύνη του Πελοποννησιακού Γραφείου [Κ.Κ.Ε.] για τα Καλάβρυτα, Γαμβέτας: Οι Γερμανοί κάνανε στα Καλάβρυτα εκείνο που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε εμείς [ΚΚΕ] κάποια ημέρα, Ο ενδεχόμενος δόλος του Πελοποννησιακού Γραφείου [ΚΚΕ], Μίχος: Πες στον Θεόκλητο να φυλάει την μήτρα του… Εδώ γίνεται πόλεμος…, Άρης Βελουχιώτης: Ευθύνεστε, Δειλιάσατε, Αντιδράσεις Καλαβρυτινών παραγόντων στις αποκαλύψεις

 Παπαδημητρίου

 

Οι Απόψεις του Franz Garhöfer Διοικητή του 6/ΙΙ/749 Jager Retsiment 

 

Ο Διοικητής του 6/I/749 Jager Retsiment Λοχαγός της Βέρμαχτ Franz Garhofer εκθέτει στον Δημήτρη Κανελλόπουλο τις απόψεις του για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου
Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-41-
ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 150
Γερμανικά Ντοκουμέντα –
Ναζιστική πλευρά (Μέρος 7)

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ FRANZ GARHOFER

ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΤΟΥ 6/ΙΙ/749 JAGER RETSIMENT

Ευθύς αμέσως μετά τη μάχη Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943] ο Διοικητής του 749 Jager Division [18.10.1943] διέταξε το Διοικητή του 6/ΙΙ/749 Jager Retsiment να διεξαγάγει επιτόπια έρευνα για τις συνθήκες της μάχης, να περισυλλέξει τους νεκρούς γερμανούς, το Λοχαγό Franz Garhöfer. Η ιστορική έρευνα αναζήτησε τον Garhöfer και ζήτησε να απαντήσει σε σειρά ερωτημάτων πάνω στο θέμα αυτό. Ο Franz Garhöfer γεννήθηκε το 1914 στο Breitensee/Marchegg (40 χιλιόμετρα ανατολικά της Βιέννης κοντά στα Τσεχικά σύνορα), ως υιός σιδηρουργού τεχνίτη και γεωργού. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο πήγε στρατιώτης στον Αυστριακό στρατό και αργότερα μετατάγη στο γερμανικό στρατό. Έζησε τον πόλεμο από την πρώτη μέχρι την τελευταία του ημέρα, τραυματίσθηκε δύο φορές και τελευταία ήταν Ταγματάρχης και διοικητής ενός τάγματος καταδρομών (111/737 της 117 Jager Division). Μετά τον πόλεμο έγινε δάσκαλος βασικού σχολείου (μαθήματα: Γερμανικά, Μουσική, παραστατική εκπαίδευση), διευθυντής διαφόρων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα τελευταία 15 χρόνια περιφερειακός Σχολικός Επιθεωρητής. Το 1980 αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία. Αφότου ο αδελφός του και κληρονόμος του (πατρικού) κτήματος έπεσε στη Ρωσία, ανέλαβε αυτός το κληροδότημα των γονέων και κατοικεί τώρα στην Breitensee. Ο Franz Garhöfer απάντησε ως κατωτέρω σε γραπτά ερωτήματα του ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλου [επιστολή 10.04.1983].

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ [Δ.Κ.]: Με επιστολή σας στη γερμανική ραδιοφωνία WDR [22.11.1982] διατυπώσατε σχόλια και απόψεις σχετικά με εκφωνηθείσα εκπομπή στις 18.05.1983 από την WDR σχετικά με την UNTERNEHMEN KALAWRYTA [ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ]. Μπορείτε σας παρακαλώ να διατυπώσετε τις ενστάσεις προς την WDR;

FRANZ GARHÖFER [F.G.]: Σας εσωκλείω φωτοτυπία του κειμένου της επιστολής μου [18.05.1982] προς την WDR η οποία έχει ως εξής: […] Μέσω του κυρίου Karl Nagel D 6472 Altenstadt είμαι κάτοχος του κειμένου της εκφωνηθείσης εκπομπής «Επιχείρηση Καλάβρυτα» που έγινε την 18.5.82 από τον WDR. Γνωρίζω επίσης την απάντηση που δώσατε την 28.9 τρ. έτους σε μία ερώτηση του Ν. προς αυτόν. Ως μέλος της τότε 117 Μεραρχίας Καταδρομών και γνώστης της καταστάσεως πραγμάτων, είναι για εμέ ακατάληπτο, από ένα Γερμανικό Ραδιοφωνικό Σταθμό (Τμήμα Επιστημονικό), για τον οποίο η εύρεση της αλήθειας θα έπρεπε να είναι ανωτέρα επιταγή, να γίνεται τόσο επιπόλαια, μονόπλευρα και μεροληπτικά, μία ανακοίνωση (μία έκθεση αναφοράς). Ή πρέπει να πιστέψω ότι η εκπομπή είχε σα σκοπό (καθήκον) να ρυπάνει την υπόληψη των Γερμανών στρατιωτών; Δεν λείπει κατ’ αρχήν καθόλου μια από τις συνήθεις αρνητικές παραστάσεις Κλισσέ: [Επιχείρηση αντιποίνων, Το βράδυ έρχονται οι Γερμανοί, με κλωτσιές βγάζουν τους άνδρες έξω (από τα σπίτια), γίνονται λεηλασίες, χωριά ισοπεδώνονται, συμπεριφέρθηκαν όπως οι Βάρβαροι, κ.λπ. κ.ο.κ.]. Όλες αυτές οι μαρτυρίες γίνονται από Έλληνες, 40 χρόνια μετά την επιχείρηση. Παραλείπω να ασχοληθώ λεπτομερώς με τις διάφορες κατηγορίες. Οι περιεχόμενες σ’ αυτές ανακρίβειες είναι χειροπιαστές για τον πρώην στρατιώτη. Το πνεύμα της επιστολής μου είναι άλλο: Αιτία και αιτιολόγηση της εκτελέσεως παραμελούνται στην εκπομπή χονδροειδώς και αντιπαρέρχονται. Αλήθεια είναι ότι ένας μαχητικά ισχυρός Λόχος Καταδρομέων

Ο Franz Garhofer μαζί με δύο πληροφοριοδότες [εύζωνους] στη θέση
Τρία Δέντρα Κερπινή [18.10.1943] εποπτεύει τα Καλάβρυτα

εξόρμησε με σαφή εντολή. Για Κομάντος αναλήψεως δεν μπορεί να γίνεται καθόλου λόγος. Σύμφωνα με την πείρα μια μονάδα δυνάμεως ενός Λόχου είχε ακόμη την πιθανότητα να έλθει σε επαφή με τον εχθρό και να μπορέσει ταυτόχρονα να διασωθεί. Ως επί το πλείστον όμως απέφευγαν (να αντιμετωπίσουν) ακόμη και μεμονωμένους λόχους (τμήματα) και ενεργούσαν επίθεση (μάχη) από ενέδρα. Το ότι τα πράγματα ήλθαν αντίθετα στο Λοχαγό Schober, αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται σε μια αριθμητικά ισχυρή υπεροχή των ανταρτών που υπήρχαν τότε εκεί. Κι όμως – όταν την άλλη ημέρα μετά την αιχμαλωσία του Λόχου Schober, μία ισοδύναμη μονάδα έκαμε ανίχνευση μέχρι την περιοχή συγκρούσεως, βρήκε εκεί τους τρεις σκοτωμένους συναδέλφους και λοιπά ίχνη μάχης, αλλά δεν συνάντησε κανέναν αντάρτη.

Η επιχείρηση του Δεκέμβρη [05-15.12.1943] είχε αρχικώς την εντολή, να ελευθερώσει τους αιχμαλώτους. Αν στη Διαταγή της επιχειρήσεως (παρεμβολής) εγένετο λόγος επίσης για μέτρα αντιποίνων, αυτό σήμαινε, ότι θα κατεστρέφοντο δια πυρός σπίτια από τα οποία ερρίπτοντο πυροβολισμοί, ή τα οποία αποδεικτικώς είχον εξυπηρετήσει ως καταφύγια (ορμητήρια) των ανταρτών. Εγώ προσωπικώς κατά την χρονική περίοδο της επιχειρήσεως ευρισκόμουνα με άδεια στην Πατρίδα, πιστεύω όμως ότι μπορώ να συμπεράνω και από την έκθεσή σας, ότι κατ’ αρχήν στάθηκαν επάνω σ’ αυτά. Τα Μοναστήρια που αναφέρονται στην εκπομπή είχαν μετατραπεί από καιρό σε καταφύγια ανταρτών και ενέπεσαν σ’ αυτή τη Διάταξη. Το ότι οι Καλόγηροι εκεί οι ίδιοι είχαν συμπεριφερθεί τελείως απαίσια (βδελυρά) κατά των αιχμαλώτων και έκαναν την ίδια δουλειά με τους αντάρτες, αυτό σημειώνεται μόνον στο περιθώριο. Η εκτέλεση των Ελλήνων ανδρών διετάχθη μόνον αφού πρώτα είχε διαπιστωθεί η δολοφονία των αιχμαλώτων. Αυτό μόνον είναι το κριτήριο Καλάβρυτα, και αυτό δεν λέγεται στην εκπομπή σας. Αφήνετε εξ ολοκλήρου Έλληνες να μιλάνε, οι οποίοι –εκτός μια εξαιρέσεως– βαρύνουν τους Γερμανούς. Αυτή τη μόνη εξαίρεση θα ήθελα να την χαρακτηρίσω ως δήλωση άλλοθι, εν τούτοις είναι ελάχιστα ισχυρή (έγκυρος) δήλωση: ο κύριος Χρύσανθος ομιλεί μόνον για τους τρεις ύπουλα δολοφονηθέντες Γερμανούς τραυματίες. Δεν είναι δυνατόν να μη γνωρίζει ότι ένας ολόκληρος λόχος που πιάστηκε αιχμάλωτος, κατεσφάγη.

Αξιότιμε κύριε Δρ. Klöss υποθέτω ότι κρίνετε πολύ κρίσιμα (κριτικά) το γράμμα μου και δίνετε προτίμηση σε δηλώσεις αλλόηχες (που ακούγονται διαφορετικά). Κανείς δεν μπορεί να σας απαλλάξει, για το ότι δε μίλησαν στην εκπομπή και στρατιώτες που ήσαν μαζί εκεί (που συμμετείχαν). Πώς λέει (το ρητό); «Ενός ανδρός ο λόγος δεν είναι λόγος ανδρός, (εάν δε ακούμε) και τους δύο». Η εκπομπή σας γι’ αυτό δεν είναι τίποτα άλλο, από μία δραματικοσυγκινησιακή ανακοίνωση θεμελιωμένη σε μισές αλήθειες, χωρίς καμία επιστημονική αξία. Επιτρέψετε μου να σας πως ακόμη κάτι: Μετά την εκστρατεία του 1941 δεν υπήρχαν καν Τάφοι Γερμανών στρατιωτών. Όταν υποχωρήσαμε το 1944, οι νεκροί μας έκειντο κατά εκατοντάδες στα κατά τόπους Νεκροταφεία. Ένας πολύ μικρός αριθμός συναδέλφων μπορεί να πέθανε από φυσικό θάνατο, το πολύ μεγαλύτερο όμως μέρος σκοτώθηκε από τους αντάρτες. Παραλείπω να σας πω σε ποια κατάσταση τους βρήκαμε κάθε φορά. Ζωντανοί, να πέσουν στα χέρια αυτού του εχθρού σήμαινε μακρό μαρτυρικό θάνατο.

Για τα Καλάβρυτα δεν είμαι ούτε εγώ ούτε άλλος Γερμανός στρατιώτης ευτυχής. Εκτελέσεις ομήρων βαρύνουν και είναι προβληματικές. Εν τούτοις συμμερίζομαι (τάσσομαι με) την κρίση του Εισαγγελέως του Bochum, την οποία μνημονεύετε στη σελίδα 20. Γνωρίζω προς τούτοις ότι δεν υπάρχει κανένας Στρατός που να δέχεται μετά την συμφωνία ανακωχής, τα μέλη του να σκοτώνονται μετά (ολίγον κατ’ ολίγον) δόλια. Κι εγώ συμπονώ τους επιζήσαντες συγγενείς των φονευθέντων ελλήνων ανδρών, και γνωρίζω ότι ο πόνος τους είναι άμετρος. Κατά τον ίδιο όμως τρόπο συμπονώ τους συγγενείς των Γερμανών στρατιωτών. Γι’ αυτό, κύριε Ντόκτορ, δεν σκεφτήκαμε να πείτε ούτε μία λέξη. Αντίθετα! Με την παράστασή σας (έκθεση) φέρατε σε αβεβαιότητα αυτούς τους ανθρώπους και καταστήσατε ενδεχομένως τον πόνο τους μεγαλύτερο. Ο Τσόρτσιλ γράφει στα απομνημονεύματά του, ότι «το Γερμανό πρέπει να τον πιάνει κανείς από το λαρύγγι ή να τον (έχει) πατάει με τα πόδια του». Ποια θέση θα επιδίκαζε σε σας αυτός ο άνθρωπος; […]

Δ.Κ.: Ποια εντολή λάβατε από το Διοικητή του Ι/749 Jager Retsiment στις 18.10.1943 σχετικά με τη μάχη Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943];

F.G.: Ο Λόχος 6/749 – Διοικητής Λοχαγός Garhöfer – έλαβε την 18 Οκτωβρίου 1943 περί ώραν 16.00 την διαταγήν νά ετοιμαστεί διά πορείαν (αποστολήν) και να παρουσιαστεί εις τον Ταγματάρχην Ebersberger, Δ/τήν της 1/74-9, εις το Διακοπτό. Ο Λόχος έφτασε την 22.00 ώραν εκεί, και έλαβε εντολήν νά συνεχίσει την πορείαν αμέσως και να ανιχνεύσει προς την κατεύθυνσιν Καλαβρύτων. Να μην μπει μέσα στην πόλη, αλλά ο λόχος να φθάσει μέχρι τα υψώματα βορείως αυτής - κοντά στην Κερπινή και Ρωγούς. Δυο ημέρες προηγουμένως ένας Λόχος του 1/749 είχε πάρει μία παρόμοια εντολή και είχε πέσει στην αιχμαλωσία των ανταρτών. Αρχηγός αυτού του Λόχου ήταν ο Λοχαγός Schober. Ο Λόχος του Garhöfer ήταν εφοδιασμένος με τον κανονικό εξοπλισμό ενός λόχου καταδρομών, έλαβε όμως επιπροσθέτως ένα τμήμα ασυρματιστών και του εδόθη ακόμη ο Ιατρός του Τάγματος Dr. Maderner (+). Κατά τις 10.00 το βράδυ της επόμενης ημέρας έφθασε στο σημείο αποστολής χωρίς επαφή με τον εχθρό. Τα Καλάβρυτα ήσαν 2 χιλιόμετρα περίπου μακριά από μας και μπορούσαμε να τα εποπτεύουμε καλά. Η πόλη δεν παρουσίαζε κανένα σημείο ζωής (καμία κίνηση). Κατά την έρευνα του εδάφους (της περιοχής) ευρέθησαν 4 τάφοι. Ήσαν, ο καθένας, εφοδιασμένοι με έναν απλό ξύλινο σταυρό (κλαδιά δένδρων δεμένα μαζί). Μία συμπληρωματική έρευνα έδειξε ότι είχαν ταφεί εκεί Γερμανοί στρατιώτες. Άδειοι κάλυκες φυσιγγίων ήσαν σκορπισμένοι ολόγυρα. Ανιχνευτικά τμήματα εστάλησαν έξω – το ένα έφθασε μέχρι πολύ κοντά στα πρόθυρα των Καλαβρύτων – δεν μπόρεσαν να διαπιστώσουν πουθενά την ύπαρξη εχθρού. Δεν εφαίνετο επίσης τίποτα το ύποπτο (το ασύνηθες) για να μπορέσουμε να συμπεράνουμε για την παρουσία ανταρτών. Έπειτα από αναφορά προς το Τάγμα διά του ασυρμάτου, ο λόχος επέστρεφε πάλι στο σημείο αφετηρίας του – και πάλι χωρίς επαφή με τον εχθρό.

Δ.Κ.: Γνωρίζετε τις θέσεις του Λοχία Puhringer, σχετικά με τις συνθήκες διεξαγωγής της μάχης Ρωγών-Κερπινής;

F.G.: Την γνωρίζω την αναφορά του συναδέλφου Puhringer. Ο Ρ. μου ήταν γνωστός από παλαιότερες παρεμβολές (υπηρεσίες μαζί – επιχειρήσεις) ως εύχαρις (υπηρεσιακώς) και επίσης γενναίος στρατιώτης. Η έκθεσή του εγράφη από την σκοπιά του απλού στρατιώτη, αλλά περιέχει χρήσιμα στοιχεία που δειγματίζουν πλήρως τις συνθήκες διεξαγωγής της μάχης.

Δ.Κ.: Κάνετε μια λεπτομερή έκθεση για την αποστολή του 6/ΙΙ/749 Jager Retsiment του οποίου ήσαστε Διοικητής στο χώρο της μάχης.

F.G.: Ο 6ος Λόχος είχε διαταγή να ανιχνεύσει την περιοχή προς την κατεύθυνση Καλαβρύτων, να μην πατήσει όμως (να μην μπει) μέσα στον τόπο (πόλη). Αυτή η διαταγή ήταν απόλυτα σωστή, παρ’ όλο που δεν μπορούσα να το καταλάβω (να το αντιληφθώ) τότε. Ένας κλειστός οικισμός προσφέρει πολυάριθμες δυνατότητες για ενέδρες. Σύμφωνα με την πείρα μου ένας λόχος μπορούσε να προφυλαχθεί (να διασωθεί) σε ελεύθερο (ανοιχτό) έδαφος, για μία κλειστή περιοχή (οικισμό) του μεγέθους Καλάβρυτα ήταν – ιδιαίτερα κάτω από τις διδόμενες συνθήκες πολύ αδύνατος – μία είσοδος εις αυτό θα μπορούσε να επιφέρει περισσότερες απώλειες. Αυτό το ερώτημα σήμερα δεν μπορεί κανείς να απαντήσει πλέον με ακρίβεια αλλά μόνον πολύ περισσότερο να το συμπεράνει: Ένας πολεμικά άρτιος λόχος καταδρομών αριθμούσε 100 άνδρες. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του PU. τέτοιου αριθμού θα πρέπει να ήταν και η δύναμις του λόχου του Schober. Ο PU. μιλάει κυρίως για στρατιώτες που είχαν κατανεμηθεί στο λόχο πριν από την αναχώρησή του. Ο λόχος «συμπληρώθηκε» κατόπιν, πράγμα συνηθισμένο για εξαιρετικές επιχειρήσεις. Μαζί με τον λοχαγό Σόμπερ έλαβε μέρος στην επιχείρηση και ο ανθυπολοχαγός Φάλκενστάινερ ως δεύτερος αξιωματικός. Ο Φάλκενστάινερ ήταν ο πρώτος τραυματισθείς κατά τη δήλωση του PU. Γνωρίζουμε ότι αργότερα πιάστηκε ζωντανός μεν από τους αντάρτες αιχμάλωτος, αλλά εκτελέστηκε απ’ αυτούς. Τον αριθμό των υπαξιωματικών μπορώ μόνον να τον υπολογίσω ως έγγιστα, θα πρέπει να ήσαν το λιγότερο 12. Από οπλισμό σύμφωνα με την πείρα υπήρχαν: 9 ελαφρά αυτόματα όπλα, τουλάχιστον άλλα τόσα οπλοπολυβόλα και μερικά ειδικά όπλα, όπως όλμοι τυφεκίων κ.α. ο υπόλοιπος λόχος είχε τουφέκια. Για τον αριθμό των αποχωρησάντων (απωλειών): 4 άνδρες εσκοτώθησαν κατά τις συγκρούσεις (τάφοι ευρεθέντες από το λόχο Γκαρχόφερ). 3 άνδρες έπεσαν τραυματισμένοι στα χέρια των ανταρτών και εσκοτώθηκαν απ’ αυτούς. 84 άνδρες επιάστηκαν αιχμάλωτοι και εδολοφονήθησαν από τους αντάρτες. 91 άνδρες ευρήκαν λοιπόν το θάνατο. 2 άνδρες επέζησαν της εκτελέσεως, 3 άνδρες είχαν ήδη δραπετεύσει προηγουμένως. Απ’ αυτό προκύπτει συνολικός αριθμός απωλειών: 96 άνδρες αιχμαλωτίσθηκαν. Στις αρχές Νοεμβρίου ευρίσκοντο στην Κλειτοριά 86 αιχμάλωτοι στρατιώτες, απ’ αυτούς 2 επέζησαν της σφαγής. Μπορώ να επαναλάβω αυτό που είπα προηγουμένως. Η εκτίμηση (κρίση) για το λοχαγό Σόμπερ είναι ίσως πολύ δύσκολη (κρίσιμη). Ένας λόχος είχε 3 Διμοιρίες. Για ενδεχόμενες δράσεις (δραστηριότητες) του Σόμπερ στις άλλες Διμοιρίες δεν υπάρχουν αναφορές. Εγώ δεν εγνώρισα προσωπικά το λοχαγό Σόμπερ, επειδή υπηρετούσα τότε σε γειτονικό Τάγμα, και ο Σόμπερ είχε κατ’ αρχήν μετατεθεί εδώ προσφάτως μαζί με μερικούς άλλους Αξιωματικούς από το Ρωσικό μέτωπο βορείου θαλάσσης. Γνωρίζω όμως ότι είχε καλή υπηρεσιακή περιγραφή, και ότι όλοι οι άλλοι κύριοι που είχαν έλθει τότε από το βόρειο μέτωπο, απεδείχθησαν όλοι υποδειγματικοί και γενναίοι στρατιώτες. Γιατί να είχαν αλλιώς τα πράγματα με τον Σόμπερ; Η κατάσταση στην οποίαν περιήλθε φαίνεται φυσικά ότι τον επιβάρυνε πολύ. Μόνον ένας αξιωματικός ο οποίος θα ήταν προικισμένος με πολεμική εμπειρία με τις συμμορίες, με ιδιαίτερο θάρρος και άλλη τόση αντοχή, θα μπορούσε να τους καταφέρει (να αντιμετωπίσει την κατάσταση). Αλλά το να βρεθεί κανείς με ένα λόχο σε άγνωστο αδιάβατο έδαφος, να σε βάλουν με πυρά από όλες τις πλευρές, να έχει σκοτωμένους, να ακούει τις κραυγές των τραυματισθέντων, να βλέπει ότι τελειώνουν τα πυρομαχικά και να συνειδητοποιήσει ότι είναι αντιμέτωπος ενός αριθμητικώς πολύ ισχυρότερου εχθρού – τότε είναι δυνατόν, σαν άνθρωπος να αποτύχει. Παρ’ όλα αυτά θα μπορούσε να διερωτηθεί κανείς, κατά πόσον ο Σόμπερ ο ίδιος ήταν υπεύθυνος που είχε περιέλθει σ’ αυτή τη θέση. Ακόμη (προσέτι) δεν έπρεπε ποτέ να παραδοθεί και μπορούσε να είχε αργότερα κάθε ευκαιρία να δραπετεύσει (να φύγει). Ο Σόμπερ είναι νεκρός, δεν έχει πλέον καμία δυνατότητα να υπερασπίσει τον εαυτό του έναντι όλων αυτών των κατηγοριών. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι ενώπιον ενός στρατοδικείου – και οπωσδήποτε θα περνούσε από στρατοδικείο – δεν θα μπορούσε να γλυτώσει την καταδίκη.

Δ.Κ.:Τι εντυπώσεις προκάλεσε γενικά στο Σύνταγμα η αιχμαλωσία του Λόχου Σόμπερ; Τι γνωρίζετε για τις διαπραγματεύσεις που έγιναν για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων συναδέλφων σας

F.G.: Η αιχμαλώτιση του λόχου εγένετο δεχτή με κατάπληξη. Ο Σόμπερ ο ίδιος κατεδικάσθη από όλους τους στρατιώτες – αδιαφόρως βαθμού. Αιχμαλώτιση στον συμμοριτοπόλεμο σήμαινε για μας γενικά τον ασφαλή θάνατο. Γι’ αυτό υπήρχαν αρκετά παραδείγματα, και έπρεπε και ο Σόμπερ ο ίδιος ακόμη τελικά να έχει αυτή την τύχη. Αυτό το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα στο στράτευμα να ενισχύσει το αίσθημα συναδελφότητος και το μαχητικό πνεύμα. Για διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων είχαμε ακούσει. Εγώ προσωπικά όμως είμαι σχετικά απληροφόρητος και δεν μπορώ να κάμω καμία δήλωση.

Δ.Κ.: Πώς κρίνετε την τακτική του ΕΛΑΣ στις επιθέσεις εναντίον της Βέρμαχτ;

F.G.:Η τακτική των ανταρτών (ΕΛΑΣ) να αγωνίζονται από ενέδρας δεν βρήκε σε μας καμία κατανόηση και κατεδικάσθη αποφασιστικά. Τους χαρακτηρίζαμε ως δόλιους, δειλούς, πανούργους και ύπουλους. Ο πόλεμος αυτός, σύμφωνα με την αντίληψή μας για τον αγώνα, ήταν αντίθετος (παράνομος). Είμαστε στην Ελλάδα ως στρατιώτες κατοχής, αλλά με κανένα τρόπο δεν νοιώθαμε σαν τέτοιοι. Ήδη στα Δημοτικά Σχολεία μας μάς μιλούσαν για ελληνικό πολιτισμό και ελληνισμό, πολύ περισσότερο αυτά στις ανώτερες Σχολές. Εκεί όπου οι στρατιώτες είχαν επαφή με τους έλληνες, δεν υπήρχαν πουθενά εντάσεις (αντιθέσεις) , αλλά μάλλον φιλικές επαφές. Αυτή η κατάσταση σχέσεων δεν διεταράχθη από τον συμμοριτοπόλεμο, επειδή είχαμε τη γνώμη ότι ήταν ένας μικρός αριθμός άνθρωποί αουτσάιντερ που κατέφευγαν σ’ αυτό το είδος πολέμου. Αρχίσαμε φυσικά να ανησυχούμε όταν μάθαμε ότι ο αιχμαλωτισθείς λόχος Σόμπερ, όταν τον οδηγούσαν μέσα από τα Καλάβρυτα ο πληθυσμός χλεύαζε τους στρατιώτες, τους σάρκαζε, τους έριχνε βρωμιές και με άλλους τρόπους τους ταπείνωσε. Ακατανόητος για μας όλους ήταν κατόπιν η δολοφονία των στρατιωτών. Η εκτέλεση αθώων πολιτών ως αντίμετρο μας φάνηκε τουλάχιστον προβληματική και δεν επικροτήθηκε από το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτών μας. Συμμετέχω κι εγώ αυτής της γνώμης. Η μοναδική δυνατότητα θα ήταν να παρουσιασθούν οι αντάρτες και να χτυπήσουν. Αυτό δεν έγινε, παρ’ όλον ότι εμείς επιδιώξαμε τη μάχη. Αυτοί δεν επαρουσιάζοντο έναντι μεγαλυτέρων μονάδων, αλλά σε μικρότερες μονάδες μόνον τότε, όταν βάσει της διαμορφώσεως του εδάφους είχαν όλα τα πλεονεκτήματα με το μέρος τους και όταν αριθμητικώς ήσαν πολύ υπέρτεροι. Μία Γερμανική μονάδα δυνάμεως ενός λόχου είχε ακόμη (το λιγότερο;) την ευκαιρία (τη δυνατότητα;) να έλθει μαχητικώς σε επαφή μαζί τους και να μπορέσει επίσης να κυριαρχήσει. Βάσει της πείρας μου από τον συμμοριτοπόλεμο αντιπροσωπεύω και σήμερα ακόμη τη γνώμη, ότι ο Σόμπερ είχε να αντιμετωπίσει έναν αριθμητικώς πολύ υπέρτερο αντίπαλο. Διαφορετικά δεν θα ήταν δυνατόν να υπερνικήσουν το λόχο. Εάν ο Σόμπερ πράγματι ήταν άστοχος διοικητικώς, ανήκαν όμως στο λόχο γνωστοί μου υπαξιωματικοί, οι οποίοι ήσαν πολύ γενναίοι και εμπειροπόλεμοι, και αυτοί μόνον θα ήξεραν έπρεπε να κάμουν.

Δ.Κ.: Μπορούσαν να αποφευχθούν τα απάνθρωπα μέτρα αντιποίνων(;) που εφάρμοσε η Βέρμαχτ στην επαρχία Καλαβρύτων;

F.G.: Το εάν υπήρχε καμία άλλη δυνατότητα για να αποφευχθούν τα μέτρα αντιποίνων στη γνωστή τους γενικοποίηση; Ποιός μπορεί να απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα; Γεγονός είναι ότι η εκστρατεία στην Ελλάδα απήτησε λίγα μόνον γερμανικά θύματα. Κατά τη διάρκεια της κατοχής γέμιζαν τα νεκροταφεία στους διάφορους τόπους σταθμεύσεως συχνά ανησυχητικά. Ήταν τα θύματα του συμμοριτοπόλεμου που έκειντο εκεί. Εξιλεωτικά μέτρα ανεκοινούντο πάντοτε, σε μας όμως δεν ήταν γνωστό, ότι αυτά κάποτε – τουλάχιστον αναφορικώς με την Πελοπόννησο – είχαν εκτελεσθεί. Θυμάμαι από συζητήσεις με φίλους έλληνες όπου αυτοί εξέφρασαν την απορία τους (το ακατανόητο) για τη στάση μας. Από το 1945 υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου ένα στράτευμα είχε περιέλθει σε παρόμοια κατάσταση. Έγινε σαφές κατ’ αυτήν ότι εκάστοτε ελήφθησαν μέτρα ασυγκρίτως σκληρότερα, περισσότερο απάνθρωπα και κτηνώδη έναντι των αμέτοχων πολιτών, πράγμα που εξακολουθεί να γίνεται και σήμερα ακόμη. Αυτό δεν θα καλυτερεύσει ούτε θα συγχωρήσει τη συμπεριφορά μας στα Καλάβρυτα. Δε χρησιμοποιήσαμε ούτε αεροπορικά, ούτε χημικά πολεμικά μέσα, ούτε άλλα ακόμη παγκοσμίως μισητά όπλα. Παιδιά και γυναίκες ήσαν για μας απαραβίαστα. Δεν βρήκα κανένα γερμανό στρατιώτη που να επικροτεί τα Καλάβρυτα. Αντίθετα, ο καθένας φέρνει ακόμη και σήμερα μαζί του το κόμπλεξ του, συνάδελφοι αξιωματικοί, που είχαν άμεσα να κάμουν με την εκτέλεση, ζήτησαν να μετατεθούν – όπως επίσης και μερικοί υπαξιωματικοί – στο ανατολικό μέτωπο όπου και βρήκαν το θάνατο εκεί. Τι και πώς πρέπει όμως να σκεπτόμαστε, όταν ακούμε σήμερα και μπορούμε να διαβάζουμε στις εφημερίδες πώς αντιμετωπίζουν τώρα σε παρόμοιες περιπτώσεις τον πληθυσμό; Παιδιά και γυναίκες έχουν από καιρού συμπαρασυρθεί στα πολεμικά συμβαίνοντα, πράγμα που από τους Ηγέτες – και δυστυχώς επίσης από αξιοσέβαστα τμήματα της Δύσεως – θεωρείται ως αναγκαίο και αναπόφευκτο ριζικό.

Δ.Κ.: Η Διεθνής σύμβαση της Χάγης δικαιολογεί τέτοιου είδους ενέργειες;

F.G.: Η διάταξη δια τον κατά ξηράς πόλεμο της Χάγης, από του έτους 1907, ανεγνωρίσθη και υπεγράφη από την Ελλάδα. Χαρακτηρίζει τη δραστηριότητα των ανταρτών μετά την σύναψη ανακωχής ως παράνομο. Για την έκταση της ενδεχομένως εκτελουμένης ποινής δεν γίνεται σ’ αυτήν καμία μνεία (δήλωση). Η Συνθήκη Ερυθρού Σταυρού (Συμφωνία αιχμαλώτων πολέμου) 1929 απαγορεύει ρητώς τα αντίποινα καθώς επίσης και την εκδίκηση των αιχμαλώτων αντιπάλων. Και αυτή η Συνθήκη ανεγνωρίσθη και υπεγράφη από την Ελλάδα. Καμία από τις δύο, και κατά το ελληνικό δίκαιον ισχύουσες διατάξεις, δεν ετηρήθησαν από τους αντάρτες. Από νομικής σκοπιάς θα μπορούσε κατά τη γνώμη μου κανείς να συζητήσει για το ύψος της εκτάσεως της ποινής, εκτέλεση ποινής όμως δεν αντίκειται προς τις δύο αναφερόμενες συνθήκες.

Ο Franz Garhofer ως Λοχαγός της Ναζιστικής Βέρμαχτ και ως Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Αυστρία. Τι άραγε δίδαξε στη νεολαία από τις εμπειρίες του στη Ναζιστική λαίλαπα;

Δ.Κ.: Τι αναμνήσεις διατηρούν οι συγγενείς των δολοφονηθέντων αιχμαλώτων;

F.G.: Γνωρίζω μερικούς συναδέλφους που δολοφονήθησαν στα Καλάβρυτα, αλλά δεν μπορώ να κάμω κατάσταση και αμφιβάλλω αν είναι δυνατόν να γίνει αυτό σήμερα. Πολλοί συνάδελφοι από τότε έχουν ήδη αποθάνει, οι τάφοι στην Τρίπολη μετά την αποχώρησή μας βεβηλώθηκαν, τα οστά των νεκρών σκορπίσθηκαν.

Δ.Κ.: Γιατί δε σεβάστηκε η Βέρμαχτ τις Μονές Αγίας Λαύρας – Μεγάλου Σπηλαίου και Ομπλού;

F.G.: Σύμφωνα με αυτά που δήλωσαν οι γερμανοί που διέφυγαν και βάσει προηγούμενης εμπειρίας, οι Μοναχοί ήσαν βασικά με το μέρος των ανταρτών. Σε ειδική περίπτωση τους παραχωρούσαν καταφύγιο και έναντι των αιχμαλώτων συμπεριφέρθηκαν επιθετικά εχθρικώς, τους χτυπούσαν, τους έφτυναν, τους έβριζαν. Η προσαγωγή κοινών γυναικών για το σκοπό της σεξουαλικής κακομεταχειρίσεως των αιχμαλώτων, εγένετο από αυτούς ανεκτή, και μάλιστα ηδονίζονταν και αυτοί με τις πράξεις τους. Αυτό ήταν ήδη γνωστό σε μας, όταν είμαστε στην Ελλάδα, και επιβεβαιώθηκε από παλαιότερους γερμανούς στρατιώτες που επεσκέφθησαν την Ελλάδα μετά τον πόλεμο και ζήτησαν πληροφορίες οι οποίες επιβεβαιώθηκαν από Έλληνες.

Δ.Κ.: Πώς κρίνετε την τακτική των ανταρτών και τι γνώμη έχετε για την αυστηρή διοίκηση της Βέρμαχτ στην Πελοπόννησο [Felmy - Le Suire – Wolfinger – Ebersberger];

F.G.: α) Είπα ότι οι αντάρτες ήταν δύσκολο να πιαστούν, παρ’ όλα τα κόλπα (σοφιστείες) που χρησιμοποιούσαμε γι’ αυτό. Τώρα πλέον η δραστηριότητά τους, μάλιστα φορτική, κόστιζε αίμα, για την αποστολή μας όμως, που είχαμε στην Ελλάδα – να διασφαλίσουμε την Πελοπόννησο έτσι με προετοιμασμένες θέσεις, ώστε να αποκρουσθεί μία συμμαχική απόβαση – δεν είχε η δράση των ανταρτών καμία επιρροή. β) Η σφαγή καταδικάζεται, ανάγκασε όμως την ανωτέρα διοίκηση σε ενέργεια. Πιστεύω ότι οι αντάρτες γνώριζαν πώς θα αντιδρούσαν από γερμανικής πλευράς, και ότι και το επιθυμούσαν. Με την «ανωτέρα διοίκηση» εννοώ την ανωτέρα διοίκηση στρατιάς (Στρατηγό Φέλμυ), ο οποίος όμως ασφαλώς είχε ζητήσει κάλυψη από το Αρχηγείο του Φύρερ. Τα συνεχώς επαναλαμβανόμενα ονόματα σχετικά με το θέμα:

Στρατηγός Le Suire - ένας άνδρας με σκληρό πετσί αλλά με χρυσή πατρική καρδιά,

Συνταγματάρχης Wölfinger - καλλιτεχνικά προικισμένος άνθρωπος, που h καρδιά του άνηκε στους έλληνες, ή και μάλιστα:

Ταγματάρχης Εbersberger είναι άτοποι (ακατάλληλοι για το πόστο). Τί μπορούσαν να ελπίζουν οι αντάρτες από τα αντίμετρα; Πιστεύω, να βάλουν μια σφήνα, μεταξύ των καλών σχέσεων από πλευράς μας με τους έλληνες και να δυσφημίσουν εμάς στον κόσμο.

γ) Διαπραγματεύσεις, που θα μπορούσαν να φέρουν κάποια λύση, υπήρξαν (έγιναν). Η γνώμη που ακούγεται από καιρό σε καιρό, ότι από γερμανικής πλευράς δεν ενδιεφέροντο για μία επιτυχία, είναι λανθασμένη! Η συναδελφότης τηρήθηκε ιερά από τον απλούστερο στρατιώτη μέχρι τον ανώτερο αξιωματικό. Ο καθένας ήξερε σε τί μεγάλο κίνδυνο ευρίσκοντο οι αιχμάλωτοι. Το ότι δήθεν χρησιμοποιήθηκαν σαν πιόνια, το αποκλείω (το θεωρώ αδύνατον). Η υποψία μου είναι μάλλον, ότι οι απαιτήσεις των ανταρτών ήταν τόσο μεγάλες, που δεν μπορούσαν απλά να εκπληρωθούν, χωρίς να χάσουν περισσότερο το πρόσωπό τους.

Δ.Κ.: Από νομικής άποψης γιατί αποκαλέσατε τους αντάρτες «συμμορία και γουρούνια», γιατί δεν τους αναγνωρίζατε το δικαίωμα να υπερασπιστούν την ελευθερία της πατρίδας τους;

F.G.: Τη νομική πλευρά πιστεύω ότι την έθιξα προηγουμένως επαρκώς. Από στρατιωτικής πλευράς θεωρούμενο έδινα στην επιχείρηση απλώς τη μόνη δυνατότητα (τύχη) να ελευθερώσει τούς αιχμαλώτους. Τις συμμορίες με μεγάλη επιχείρηση να πιάσει και να τους εξολοθρεύσει ήταν ελάχιστα δυνατό (δεν ήταν καθόλου δυνατό). Αυτοί διέφευγαν, πράγμα που ήταν εύκολα σ’ αυτούς δυνατόν, αφού ήσαν ευκίνητοι και γνώριζαν το έδαφος. Επίσης είχαν ή εκβίαζαν τη βοήθεια του αμάχου πληθυσμού. Αυτή η διαπίστωση δεν πρέπει να αποδοθεί αρνητικά για τους έλληνες. Ο απλός άνθρωπος δεν μπορεί να νοιώθει χαρά για τους αντάρτες. Ήσαν όμως έλληνες και εθεωρούντο στη χειρότερη περίπτωση σαν «χαμένα παιδιά» ακόμη και στην πλειοψηφία τους. Ένας τέτοιος όμως άνθρωπος μεταξύ συμπατριωτών απολαμβάνει ακόμη της εμπιστοσύνης και χρειάζεται βοήθεια η οποία του παρέχεται ακόμη μετά. Θυμάμαι μια συζήτηση μεταξύ αξιωματικών, όπου συζητήθηκε αυτό το θέμα. Πιστεύαμε ότι καταλαβαίναμε τη συμπεριφορά των ελλήνων και έπρεπε ακόμη να την εγκρίνουμε. Εάν δεν ήταν για μας επίσης πολύ πιθανόν να πιάσουμε τους αντάρτες, πιστεύαμε βέβαια να έχουμε μία τίμια ευκαιρία (τύχη-δυνατότητα) για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Αυτοί λόγω του μεγάλου αριθμού τους έπρεπε να οδηγηθούν με σχετική εποπτεία, ήσαν επομένως λιγότερο κινητικοί, επίσης έπρεπε να δεχθούμε ότι αυτό το καθήκον ήταν δύσκολο να το φέρουν εις πέρας οι αντάρτες. Το ότι θα κατέληγε το πράγμα στην εκτέλεση αυτού του μεγάλου αριθμού συναδέλφων, το θεωρούσαμε, παρ’ όλη τη σκληρότητα που πιστεύαμε γι’ αυτούς τους ανθρώπους, ως αδύνατο (απίστευτο).

Αξιότιμε Κύριε Κανελλόπουλε,

Πιστεύω ότι απάντησα με επάρκεια σε όλα τα ερωτήματα που μου θέσατε. Επαναλαμβάνω ότι δεν έλαβα μέρος στην επιχείρηση το Δεκέμβριο 1943 γιατί ήμουνα με άδεια στην πατρίδα μου. Τα Καλάβρυτα μας έχουν συγκινήσει πολύ, το θέμα συζητήθηκε πολύ επανειλημμένως μεταξύ των αξιωματικών και αναλύθηκε σε όλες του τις λεπτομέρειες. Και εγώ σαν αξιωματικός του τμήματος αντιμετώπισα πάντοτε τη φύση του θέματος. Ελπίζω λοιπόν να έδωσα μία συμβολή για την ανεύρεση της αλήθειας και διατελώ με τους καλύτερους χαιρετισμούς.

Ευπειθέστατος

Franz Garhofer

Ο Franz Garhofer, στη συνέχεια της ανωτέρω δι’ αλληλογραφίας συνέντευξή του προς τον Δημήτρη Κανελλόπουλο, απάντησε [Ιανουάριος 1989] ως κατωτέρω σε συμπληρωματικές ερωτήσεις. [Ιανουάριος 1989]

Αξιότιμε κ. Κανελλόπουλε

Σε συνέχεια της επιστολής μου 28 Φεβρουαρίου 1985 θα ήθελα να απαντήσω συμπληρωματικά στις ερωτήσεις σας.

1) Προσωπικές αναμνήσεις και εντυπώσεις κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Ελλάδα ως αξιωματικός της Βέρμαχτ: Εργατικό και προκομμένο λαό, φιλόξενο και έτοιμο προς βοήθεια χωρίς να δείχνει ευλάβεια. Το στυλ ζωής κατά φύση και κατά παράδοση. Νόμιζα με το να γνωρίζω αυτόν τον λαό να καταλαβαίνω την Ελληνική αρχαιότητα.

2) Εξήγηση για τη Γερμανική ήττα κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτή η ερώτηση δεν είναι τόσο εύκολο να τύχει απαντήσεως, διότι υπάρχουν ιστορικά επιστημονικά έργα περί αυτού. Δεν μπορούμε να φθάσουμε σε κανένα ελεύθερο συμπέρασμα. Όμως: Οι εχθροί ήτανε πάρα πολλοί. Δεν μπορεί μία χώρα μόνη να τα βάλει με όλο τον κόσμο.

3) Κερπινή 17-25.10.1943. Δεν ήμουνα σε θέση να βρίσκομαι μαζί με τον Λοχαγό Σόμπερ και με το λόχο του. Γι’ αυτό με ονομάσανε στη Μεραρχία «πεπειραμένο ανταρτοπολεμιστή». Ίσως να ήταν και αυτός ο λόγος που την 18.10.1943 με στείλανε για μάχη στην Κερπινή. Απ’ αυτή την εμπειρία δε δίνω μία γνώμη για ολόκληρη την επιχείρηση, ούτε για τη στάση του Λοχαγού Σόμπερ. Ξέρω μόνο ότι όταν κανείς βρίσκεται σε μια θέση όπως ο Λοχαγός Σόμπερ οι ευθύνες ως Αρχηγού είναι τεράστιες: Πυρ γύρω-γύρω χωρίς να υπάρχει εχθρός να φαίνεται πουθενά. Οι φωνές των τραυματιών κοντεύουν να τελειώσουν τα πυρομαχικά. Το πεδίο μάχης δυσκολοθέατο και άλλα. Δεν θέλω να κατηγορήσω κανένα όταν «παραδίδεται». Εξηγώ το γεγονός ότι ο Σόμπερ δέχτηκε την αιχμαλωσία λόγω ότι ότι ήξερε τι του επιφυλάσσει το μέλλον ως αιχμάλωτος των συμμοριών. Δεν είδα την ανακοίνωση του Ebersberger.

Δεν συμφωνώ εν όλω μαζί του. Δεν βλέπω καμία σχέση με τη στάση μιας μάχιμης μονάδας, το εξηγεί ως ανεξάρτητο τάγμα με ανεξάρτητη επικοινωνία. Γι’ αυτό βρήκαμε παρά μόνο όχι ένα αλλά 4 γερμανούς στρατιώτες.

4) Ανακριτής [Ντόνερ-Τένερ]. Δεν τον γνωρίζω. Κατά τη γνώμη μου θα ήταν ένας ειδικευμένος αξιωματικός της επομένης υπηρεσίας. Εδώ πρόκειται για το Τάγμα ή και της Μεραρχίας.

5) Διαμονή εις την Κερκίνη – Έλληνας Αρχηγός. Πάλι με συνόδευσε Έλληνας αρχηγό, ακόμα ένας συνεργάτης των λεγόμενων Ταγμάτων Ασφαλείας. Η συννενόηση με τον Έλληνα έγινε διά μέσου δικού μας διερμηνέα.

6) Στάση του πληθυσμού. Δεν μπορώ αυτήν την στιγμή να ενθυμούμαι με ακρίβεια αν περάσαμε από τα μέρη Κερκίνη και Ρόδη (με ολόκληρο το τάγμα) όμως θυμάμαι ένα παππά που μας έδωσε πλήρεις εξηγήσεις. Εκτός από λίγες γυναίκες τα χωριά ήταν άδεια. Δηλαδή οι κάτοικοι δεν φαινόντουσαν.

7) Ebersberger. Ο ανωτέρω Ταγματάρχης δεν τον γνώριζα έως την 18-10-1945. Ερχόμενος από την Πάτρα παρουσιάσθηκα με το τάγμα μου σ’ αυτόν και μετά από γνωστοποίηση της καταστάσεως έλαβα προφορικώς την εντολή μάχης. Θυμάμαι ακόμα ότι ο Ebersberger με πίεσε να αναχωρήσω αμέσως. Αναχώρησα την 18.00 ώρα. Όσο για το χαρακτήρα και τη στρατιωτική ικανότητα του ίδιου μπορώ να έχω γνώμη διότι μίλησα μόνο μια φορά μ’ αυτόν και δεν αποχαιρετίστηκαν μετά το τέλος της επιχειρήσεως. Μόνο από την ανακοίνωσή του της 22-10-43 κατάλαβα ότι το Τάγμα μου το θεωρούσε μάλλον βοηθητικό. Ο ανωτέρω Ταγματάρχης μεταφέρθηκε γρήγορα σε μία άλλη Μεραρχία. Δεν άκουσα μετά τίποτε γι’ αυτόν. Ως προς την ειδικότητα νομίζω ότι ήταν Αυστριακός ή Βαυαρός.

8) Επιχείρηση Καλάβρυτα.

Α) Δηλώσεις Winter.

Ο Winter είχε ως αρχηγός του Επιτελείου της Ε' Στρατιάς εκτεταμένη γνώση της καταστάσεως στην Πελοπόννησο ως και της 117 Μεραρχίας Κυνηγών. Ως απλός αξιωματικός – ως τόσο θεωρούσα τον εαυτό μου– είχα πάντα δουλειά με τους αντάρτες αλλά για την κατάταξή τους, τη δύναμή τους και την αποστολή τους δεν είχα ιδέα. Για τούτο μου είναι εντελώς καινούργιο προς γνώση μου ότι στα Καλάβρυτα βρισκότανε εντός και εκτός πόλεως ένα σημαντικό τμήμα αντιστάσεως. Ο σκοπός να καταστρέψουμε αυτό το κέντρο μου φαίνεται σωστό και νομίζω ότι πραγματικά ήταν ο κύριος σκοπός της επιχείρησης Καλάβρυτα. Η αιχμαλωσία του Λόχου Σόμπερ και οι σχετικοί βαρβαρισμοί μπορεί να έχουν προκαλέσει την αμείλικτη συμπεριφορά μας αλλά κατά την γνώμη μου δεν ήταν η αιτία της επιχειρήσεως.

Β) Εξήγηση για την επιχείρηση Καλάβρυτα.

Καταστροφή σημείων στηρίξεως των ανταρτών. Μετά από την αποχή των Ιταλών υπήρχε για την υπεράσπιση της Πελοποννήσου μόνον η 117 Jager Division. Ανεξάρτητες από το γεγονός της υποθέσεως μιας εχθρικής αποβάσεως των συμμάχων η χρησιμοποίηση αυτής της Μεραρχίας θα είχε μια καταλυτική συνέπεια που θα είμεθα υποχρεωμένοι να πολεμήσουμε με τον εχθρό στην πλάτη.

9) Εκτελέσεις εις Καλάβρυτα.

Ακολούθησαν στο πλαίσιο της επιχείρησης Καλάβρυτα και ήλθαν στο φως μόνο μετά από την αποκάλυψη της υποθέσεως Σόμπερ. Κατά τη δήλωση ανταρτών γεννήθηκε η εντύπωση ότι ο πληθυσμός των Καλαβρύτων μαζί και τα περίχωρα (Αγία Λαύρα και Μέγα Σπήλαιο) ευρίσκοντο στο πλευρό των ανταρτών. Σας είχα ήδη πληροφορήσει το 1983. Είναι πολύ λυπηρό που βρήκαν το θάνατο και αθώοι, και αυτό είναι που καταπνίγει τη συνείδηση των ζώντων Γερμανών στρατιωτών που βρίσκονται ακόμα εν ζωή. Ως εξήγηση – όχι ως δικαιολογία – δύναμαι μόνον ν’ αναφέρω τη μοιραία κατάσταση στην οποία ευρίσκετο η Μεραρχία.

10) Η μοίρα του Λοχαγού Σόμπερ είχε προσχεδιασθεί; Τέτοιο πράγμα δεν ήταν συμβιβάσιμο με το πνεύμα που υπήρξε στην Βέρμαχτ και με τη συντροφική αλληλεγγύη. Σ’ ένα χωριστό φύλλο της αναφοράς σας βρίσκω ακόμα ερωτήματα στα οποία θα απαντήσω κατά το δυνατόν. Τώρα με τα νεότερα στοιχεία που μου θέσατε υπόψη και τη δήλωση Winter, τίποτα δεν αποκλείω. Η υπόθεση Σόμπερ με έχει προβληματίσει σοβαρά.

11) Τη γνώμη μου για την επιχείρηση Καλάβρυτα την έχω ήδη εκφέρει εκτενώς. Παρά το μισητό ανταρτοπόλεμο κρατά μία ωραία μνήμη τηςΕλλάδας ως τώρα και λαό. Ήταν την άνοιξη του 1944. Είχαμε μικρή εχθρική κίνηση και περάσαμε απάνω από βουνό της περιοχής. Δεν θυμάμαι ακριβώς το χρόνο και την περιοχή. Συναντήσαμε ένα βοσκό που βοσκούσε τα πρόβατά του. Μεγάλο γεγονός. Φορούσε την βοσκοπροβιά του ακούμπησε σε ένα όμορφο σκαλισμένο μπαστούνι και η μόνη του έγνοια ήτανε που πολύ βιαζόμαστε για τ’ αρνιά του. Τι θα τα κάναμε; Μας έκανε μεγάλη εντύπωση η παρουσία του: Ξανθιά μαλλιά, μπλε μάτια, όμορφο ελληνικό αρχαίο προφίλ, λεπτά χείλη και ωραία χαρακτηριστικά. Να υπήρχε ακόμα κάτι τέτοιο. Δεν μπορούσα να μη βγάλουμε το βλέμμα μας από πάνω του. Στο ερώτημά μας αν ήξερε πώς φαινότανε γιατί έμοιαζε σαν Απόλλωνας κατά πρόσωπο και στόμα, κούνησε το κεφάλι του αρνητικά και ως δικαιολογία είπε ότι ήταν αγράμματος. Στην Ελληνίδα ντυμένη με μαύρη φούστα μπορούσα μόνο να εκφράζω την λύπη μου. Οι Έλληνες ήτανε Γερμανόφιλοι και εμείς Ελληνόφιλοι. Τόσο το μεγαλύτερο ήταν η τραγωδία του συμβάντος.

12) Ως αρχηγός Λόχου έκανα συχνά επιχειρήσεις με ευζώνους όπως και στην περίπτωση Κερπινής-Ρωγών [18-25.10.1943]. Με τους αξιωματικούς τους υπήρχε καλή συντροφική φιλία. Είχανε μεγάλη πειθαρχία στα άρματά τους, ήτανε πάντα πρόθυμοι για μάχη με τους αντάρτες στους οποίους είδαν τον ίδιο εχθρό όπως και εμείς. Το τέλος της παραμονής μας στην Ελλάδα φαινότανε, μιλήσαμε συχνά για το τι θα γινότανε μετά, και δυστυχώς όπως γνωρίζετε έγινε ακριβώς αυτό που φοβηθήκαμε.

13) Στην επιχείρηση Καλάβρυτα έλαβαν μέρος Έλληνες των Σωμάτων Ασφαλείας, περίπου 2.500-3.000 άνδρες που μεταφέρθηκαν και εντάχθηκαν στο ΙΙ/749 Jager Retsiment [Γκρουπ Wolfinger 05-15.10.1943].

14) Ύστερα από τόσα χρόνια δεν μπορώ να εξηγήσω την απαγόρευση του Ταγματάρχη Ebersberger να μου δώσει την άδεια να επιχειρήσω την απελευθέρωση των αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών-Κερπινής. Οι αιχμάλωτοι αφέθησαν κυριολεκτικά στην τύχη τους (μοίρα), μετά την αιχμαλωσία ξεχάστηκαν, σκόπιμα άραγε;

Franz Garhöfer

εδώ